J
ANDREAS SCHLUTER STIERF
EENZAAM 250 JAAR GELEDEN
SKODA
GASCON NV. begint
in september al met
ombouw gastoestellen
SALZBURGER FESTSPIELE
BEGINNEN OP ZONDAG A.S.
r
"N
HEBBEN ZE NIET GELIJK
R'
D'
N'
TV
APPARATEN
kmm
2000M20%825k»
Minister Bogaers klaagt
MISBRUIKEN BIJ
VRIJE-TIJDSBOUW
Opgericht 1 maart 1860
Vrijdag 24 juli 1964
Vierde blad no. 31320
Pruisische Michelangelo
Groot architect-beeldhouwer
slachtoffer van zijn rivalen
Men weet niet precies, wieg stond, en ook niet waar hij
ïstorven is. Maar de twintig jaar, dat hij als ster aan het firma-
:nt van de kunst schitterde, waren voldoende, zijn roem voor al-
jd te vestigen. Andreas Schlüter, Pruisen's grote architect en
teldhouwer, stierf 250 jaar geleden.
Jln de kunstgeschiedenis wordt hij dikwijls de Pruisische Michel-
igelo" genoemd. En inderdaad schijnen er wat betreft de univer-
jele begaafdheid als architect en beeldhouwer, de artistieke wil en
0e tendens tot grootheid en monumentaliteit overeenkomsten met
"ie andere meester, die 200 jaar eerder leefde, te bestaan. Maar
Wichelangelo was het vergund, ondanks vele onaangename erva-
Ingen in een lang leven zijn plannen te zien rijpen. Schlüter daar-
ftegen werd het slachtoffer van noodlottige omstandigheden, de
er van zijn meester en de afgunst van zijn rivalen.
Technische
isj
debacle
Deze grote kunstenaar, die het Ber-
Qn v; -
eem
van de baroktijd het bijzondere
jnt verleende, was waarschijnlijk
Icomstig uit Danzig, waar hij om-
reeks het jaar 1660 geboren zou zyn.
Is Jonge man trad hij met pl as tl-
he werkstukken in Warschau op de
orgrond en werd naar aanleiding
arvan in 1694 door de keurvorst
tederik van Brandenburg, de latere
rete Koning v. Pruisen, in zijn re-
dentie aangesteld. Hier schiep hij
7 Jdurende twee decennia zijn belang-
jkste beeldhouwwerken, had vanaf
ei 96 de leiding by de bouw van het
:uwe paleis, was voor het artistieke
en verantwoordeiyk en directeur
ui de Academie voor Kunsten. De
i. elvuldigheid van deze ambten en
it bewustzijn van de eigen roeping
sden hem al spoedig in conflict
saken met andere architecten en
mstenaars aan het hof van de ko
ling. Een technische deb&cle by de
«uw van de veel te hoge „Muntto-
to", die naar de wil van Frederlk I
r HENKES
JONGE
JENEVER
VOOR HEN DIE Of ÉCHTE WILLEN I
RK-Pools blad
krijgt meer papier
Poolse autoriteiten hebben ter
kfenheid van de 20ste verjaardag
nP 8 de Poolse Republiek de papler-
el Hryilng voor het belangrijke r.-k.
ld Tygodnik Powszechny verhoogd.
es De papiertoewijzing van het week-
Ul was in april met 10.000 exem-
n aren een kwart van de totale
c i&ag teruggebracht nadat de
k. "ofdxedacteur en de voornaamste
erker een brief hadden onder-
__i waarin werd gepleit voor
Under censuur.
Vierendertig vooraanstaande Poolse
Wlectuelen hadden in een brief aan
ie! «nier Cyrankiewicz aangedrongen
1 meer vrijheden in het culturele
■rfen. De brief had uitgebreide maat-
leien tot gevolg.
U m r.-k. ringen was men gisteren
»pvol gestemd dat de toewyzing
ïS k na de viering gehandhaafd zal
Uven.
de hoogste toren van Europa moest
worden, werd hem in 1706 noodlottig.
Hy werd ontslagen. Weliswaar bleef
hy voorlopig nog beeldhouwer aan
het hof, en trad hy nog éénmaal met
het betoverende landhuis Kameke
ook als architect op de voorgrond,
toch moest hy in 1713, gedwongen
door de intriges van zyn vyanden,
Beriyn verlaten. Hy nam een uitno
diging van de Tsaar aan en ging naar
St. Petersburg.
Hy was toen vyftig Jaar, eenzaam
en verbitterd
Ongeluhkig
gesternte
Maar ook de scheppingen van An
dreas Schlüter waren schynbaar
onder een ongelukkige gesternte ont
staan: alle Beriynse bouwwerken, zo
ver zij nog bestonden, werden in de
laatste oorlog verwoest, zyn archi
tectonisch meesterwerk, het slot van
de Pruisische Koningen aan de oever
van de Spree in de huidige Oosteiyke
sector van de in tweeën verdeelde
stad, werd in 1950 opgeblazen. Het
was ongetwUfeld mogeiyk geweest dit
geweldige bouwwerk met zyn monu
mentale portalen, het beroemde bin
nenhof en de Imposante reeks van
met sculpturen versierde trappenhui
zen, zalen en statiekamers te restau
reren. De oostelijke autoriteiten von
den het echter belangryker, dat er
op de plaats van het paleis een ex
ercitieterrein voor communistische
massabijeenkomsten ontstond.
In zyn beeldhouwwerken droeg de
grootste beeldhouwer van zyn tyd de
idealen van de Romeinse antieken,
Michelangelo en Bernini over naar
de barok van het Noorden, De sculp
turen in het Beriynse slot, de pronk-
sargofagen van Frederlk I en zyn ge
malin in de Dom, borstbeelden en
vooral de maskers van stervende
krygers op het binnenhof van het
tuighuis, die met hun van smart en
pyn getekende gezichten tot de diep-
Gered standbeeld
8chlüter's belangrykste werk als
beeldhouwer, het ruiterstandbeeld
van de grote Keurvorst van Bran
denburg, kon op zeer avontuuriyke
wijze gered worden. Door het even
wicht van rust en beweging, van na
tuur en idealisme, van macht en be
heersing. door de onvergelijkeiyke
waardigheid, menseiykheid en ma
jesteit is dit ruiterstandbeeld het be
langrijkste sinds de Renaissance. Na
de oorlog werd het voor het slot
Charlottenburg in West-Beriyn ge
plaatst. De combinatie architectuur
Hierboven een der grote schep
pingen van Andreas Schlüter:
het ruiterstandbeeld van de Gro
te Keurvorst voor het slot Char
lottenburg in West-Berlijn.
en beeldhouwwerk geeft hier een
overtuigend bewijs voor de zeer be
langrijke bijdrage van Beriyn tot de
Europese kunst van de 18e eeuw, voor
de „Pruisische barok", die in An
dreas Schlüter zyn begin en hoogte
punt vond.
Auto tegen trein:
bestuurder gedood
De byna 56-jarige heer G. van
der Lee uit Rotterdam is gistermid
dag om het leven gekomen, toen de
auto die hy bestuurde in botsing
kwam met een trein. Het ongeluk
gebeurde op een met automatische
knipperlichten beveiligde overweg in
de Grubbevorsterweg tussen Blerick
en Sevenum. De lichten werkten
volgens de Spoorwegen normaal. De j
trein was onderwee van Keulen naar
(Advertentie)
Gascon N.V. onlangs door
trein was onderweg van Keulen naar 1 Werkspoor N.V. opgericht heeft
Eindhoven. zich gisteren op een persconfe-
In teken Mozart en Strauss
De Oostenrijkse bondspresident, dr. Adolf Schcirf, opent zondag de
Salzburger Festspiele 196Jf. Dit jaar zullen twee componisten die Salzburg
beroemd gemaakt hebben, Wolfgang Amadeus Mozart en Richard Strauss,
bijzondere aandacht krijgen. Mozart werd ruim twee eeuwen geleden in
Salzburg geboren, en Richard Strauss, van wie dit jaar de 100ste ge
boortedag wordt herdacht, is een van de initiatiefnemers van de Fest
spiele na de eerste wereldoorlog geweest.
Van Strauss zyn daarom drie ope- gen staan onder leiding van Wolf-
op het programma gezet: „Elek
tra", „Der Rosenkavalier" beiden on
der leiding van Herbert Karajan, en
Ariadne auf Naxos" onder Karl
Böhm.
Herbert Karajan zal deze zomer
vermoedelyk voor het laatst in Salz
burg dirigeren. Na te zyn afgetreden
als directeur van de Weense Staats-
opera, heeft hy meegedeeld met in
gang van 31 augustus al zyn werk in
Oostenryk te zullen beëindigen. Maar
de organisatoren van Festspiele stel
len alles in het werk om de dirigent
althans voor Salzburg te behouden.
Van de opera's van Mozart staan
op het programma „Cosi fan tutte",
„Die Zauberflöte", „Le nozze di Fi
garo" en de zelden of nooit gespeelde
„Lucio silla". Verdi's Macbeth is er
nog aan toegevoegd. Alle uitvoerin-
Rotstekeningen van
13000 jaar geleden
Een vooraanstaand Portugees oud
heidkundige, dr. Farinha dos Santos,
heeft als zijn mening te kennen ge-
geveiL, dat rotstekeningen, die het
vorig jaar bij toeval zyn ontdekt te
Escoural in het zuiden van de pro
vincie Alcntejo, naar schatting 13.000
jaar oud zyn.
Dr. Farinha deelde mee, dat het
onderzoek naar tekeningen in een
reeks grotten, die zyn ontdekt toen
werklieden in een naburige marmer
groeve met springstoffen werkten,
waarschijnlijk tien jaar in beslag zal
nemen. Er zyn reeds 9 tekeningen
ontdekt.
Een ervan, voorstellende een tove
naar, was even fyn als de beroemde
tekeningen te Lascaux en Altamira,
zei Santos. Van de overige, die tot
nu toe zyn ontdekt, stellen sommige
dieren voor.
Santos deelde mee, dat deskundi
gen de paleolitische tekeningen had
den geclassificeerd als gewestelyke
varianten op de Franco-Cantabrische
kunst die bloeide tussen 10.000 en
13.000 voor Chr.
gang Sawallisch, met Dietrich Fi
scher-Dieskau, Grace Bumbry en de
Spaanse tenor Francisco Lazaro, in
de hoofdrollen.
De Duits sprekende bezoekers van
Salzburg zullen opvoeringen van
Goethes „Faust" onder regie van
Leopold Lindberg kunnen bywonen,
en ook van „De vrouwelyke vrouwtjes
van Windsor" van Shakespeare, by
gelegenheid van diens derde eeuw
feest.
„Jedermann" van Von Hoffmanns-
thal staat traditiegetrouw ook weer
op het programma. De Weense en
Beriynse Filharmonieën zullen mu
siceren onder leiding van Karajan,
Zubin Mehta, Carl Schuricht, Sa
wallisch, George Szell. Georg Solti,
Lorin Maazel en Böhm.
Er zyn voorts solo-recitals, kerk-
concerten en voorstellingen door de
balletgroep van de opera van Zagreb.
kunst'
kAleióosc^p
SCHILDER FAUTRIER
66 OVERLEDEN
De 66-Jarige Jean Fautrier, een der
meest vooraanstaande hedendaagse
Franse schilders, is te Parys over
leden. De oorzaak van zyn overlijden
niet bekendgemaakt.
Fautrier werd 1897 te Parys gebo
ren. Hy is een der eerste abstracte
expressionisten; al zeer vroeg be
proefde hy de mogeiykheden van de
suggestieve werking van het mate-
riaal-zèlf. Deze Paryse schilder, dae
vóór de oorlog als skileraar in zyn
onderhoud voorzag, is ontdekt door
de litteratoren met aan het hoofd
Malraux. Hy was in Frankryk even
beroemd als in ons land onbekend.
rentie in Utrecht voor het eerst
in het openbaar gepresenteerd.
Gascon zal in maximaal vier jaar
eer. miljoen aansluitingen om
bouwen voor het gebruik van
aardgas in de gebieden van de
regionale gasvoorzienings-orga-
nen Zuid-Holland, zuid-Neder
land en centraal Nederland.
De president-commissaris van
de nieuwe N.V.. de directeur van
Werkspoor Utrecht ir. J. van
Zwet, deelde mee, dat ongeveer
dertig monteurs in september of
oktober al met deze werkzaamhe
den zullen beginnen in Rotter
dam. Er komen geleidelijk aan
meer ombouwploegen en na een
jaar, als alle 600 a 700 man aan
de slag zijn, kan Gascon in negen
gemeenten tegelijk opereren.
De monteurs zullen in het hele
land worden gerekruteerd. De ar
beidsvoorwaarden zyn gebaseerd op
die in de metaalnyverheid. Daarbo
ven krygen de monteurs een ver
goeding voor ongemakken, reiskosten
en dergelyke. Ze worden in enkele
weken opgeleid in drie speciale scho
len, waarvan er één in Utrecht is
gevestigd en twee in Rotterdam. Vol
gens ir. Van Zwet is het niet uitge
sloten. dat Gascon, wanneer men in
de noordelyke provincies klaar is
met de ombouw, ook het personeel
zal aantrekken van de kleinere be
drijven, die in Groningen, Friesland,
Drente en Overijssel hebben ge-
Pasfoto
i ust, rust, rust
Dat willen we allen in
onze vakantie.
Komt daar echter nog wat
van?
De meesten trekken er op uit
en komen nog vermoeider thuis
dan ze waren.
Ze hebben in trein, vliegtuig,
auto of bus zóveel gezien, dat
er slechts een warreling aan
herinneringen is overgebleven,
behalve dan voor degenen die
systematisch en hèèl nauwkeu
rig van dag tot dag alles precies
hebben opgeschreven en boven
dien nog over een stel dia's be
schikken, waardoor de reis na
weken of maanden weer voor
het geestesoog opdoemt.
De zogenaamde „welvaarts
staat" heeft de dingen
overhoop gesmeten.
Onze voorouders nestelden
zich voor korte tijd op één en
dezelfde plaats en konden er tot
in detail de byzonderheden over
vertellen. Nu jakkeren de men
sen van stad tot stad, van dorp
tot dorp, vangen er vleugen van
op en komen hygend van ver
moeidheid In de eigen woning
terug.
Zou het een wonder zyn als
hier eens een reactie op komt?...
e eerste symptomen zyn er.
Er zijn al heel wat men
sen. die het parool „ver
der, steeds verder" vervloeken en
het dichter by huis gaan zoeken.
Of het devies .kalmpjes aan,
dan breekt het Hjntje niet", hul
digen.
Ze laren begrijpen, dat- het
„terug naar de natuur, maar
vooral naar de rust" belangrijker
is dan al dat rusteloze gejaag.
Ze verlangen diep in hun
hart terug naar de tijd van
de diligence of de trekschuit en
denken met weemoed aan hun
voorouders, wier bloeddruk door
al dat emotionele gedoe van te
genwoordig niet verhoogd werd.
Is het daarom, dat deze En
gelse meisjes uit Dartford en
Ashford een 130 jaar oude wa
gen, eenmaal het bezit van een
fiere zigeunerkoningin, voor twee
pond per dag gehuurd hebben
om er een gezapige reis door de
Kentse dreven mee te maken?
Het goedmoedige paard Lazy,
dat eenmaal in een circus z'n
sprongen maakte, doet het nu
ook langzamer aan en kan met
de meisjes mee genieten van wat
er zo al langs de weg te genieten
valt.
Van al die dingen, die je nau-
weiyks of niet ziet in 't kleine
autootje van U. dat altyd op
topsnelheid moet staan, met alle
risico's van dien.
deze meisjes willen
straks volkomen fit zajn
om weer aan de slag te
gaan.
Ze eten heerlyk in de boer
derijen waar ze langs komen, ze
slapen in de wagen of onder de
blote hemel en ze houden alles
wat haar evenwicht verstoren
kan, op verre afstand. Zouden
ze niet gehjk hebben? Of houdt
U t liever op de honderd kilo
metervaart
„Ieder z'n meug".
Wy voor ons zouden best met
dit tweetal willen meeliften
FANTASIO
De monteurs van Gascon krijgen
uniforme gryze kleding en een legi-
timatiebewys met pasfoto. Tydens
de opleidingscursus wordt bovendien
streng gelet op hun gedrag en daar
na volgt nog een na-selectie, zodat
de huisvrouwen ervan verzekerd
kunnen zyn, dat ze niet „zomaar
iemand" in hun keuken krygen.
Ir. Van Zwet zei, dat men de 700
monteurs niet kan garanderen, dat
Gascon hen tot aan hun pensioen
aan het werk kan houden. Ander
zijds voorziet men ook niet. dat de
mannen na vier jaar al weer moe
ten worden ontslagen. Nadat Zuid-
Holland, Utrecht en zuid-Nederland
zyn afgewerkt, liggen er misschien
nog mogeiykheden in Noord-Hol
land. Gascon heeft ook al aanvra
gen gekregen uit Duitsland, zodat er
Nu kopen,
in oktober betalen
vanaf ƒ728.-
cleef
v'008 OÏNSHOOON £N VAr.MANSCHAA
a 7uit
een kans bestaat, dat de NV te zy-
ner tyd, wanneer het Groningse
aardgas wordt geëxporteerd, over de
grens gaat werken.
De Gascon zal gedurende de eerste
vyftien maanden worden bygestaan
door de Amerikaanse firma Shriver
Gas Conversions, die onder meer 20
gespecialiseerde instructeurs ter be
schikking stelt voor de ombouwploe
gen.
Organisatie
De organisatie speelt by het werk
uiteraard een zeer belangryke roL
De gemeenten moeten hun rayon
verdelen in secties, die door de om
bouwploegen in ongeveer een week
kunnen worden afgewerkt. Uit een
enquête moet dan eerst blyken,
welke toestellen per huishouding
moeten worden omgebouwd, of er
tydeiyk vervangingstoestellen nodig
zijn, enzovoorts. Mensen, die niet
thuis zyn als de monteurs aanbel
len krygen een extra waarschuwing
in de bus, omdat het gebruik van
niet omgebouwde toestellen in een
sectie, die op aardgas is overgescha
keld, gevaarlyk kan zyn. De inde
ling in secties is op zichzelf al geen
eenvoudige zaak, aangezien men
byvoorbeeld in oude stadskernen
niet altyd meer weet hoe de onder
grondse gasleidingen lopen.
De voorlichting aan het publiek
geschieden door de gemeenten
zelf, die daarvoor richtlynen krij
gen van de Gascon en de gasbedry-
ven. De materiaalvoorziening wordt
landeiyk georganiseerd, zodat niet
elke gemeente afzonderiyk de beno
digde onderdelen hoeft te bestellen.
Cijfers die getuigen van de enorme
trekkracht van de Skoda Combi en de
Skoda Super. Ideale wagens voor de
caravanner.Vraag 't overzicht van trek*
krachtgegevens bij uw Skoda-dealer.
OEALERS:
Autobedrijf V. A. REYS, Hoge Rijndijk 55, Zoeterwoude, tel. 22381
Automobielbedrijf L C. OTTO, Herenweg 21, Noordwijk-B., tel. 2820
(Van onze Arnhemse correspondent)
DE VRIJE-TIJDSBOUW heeft naast voordelen helaas ook het ont
staan van minder prettige praktijken opgeleverd.
Zo is het zelfs voorgekomen, dat aanvragen werden ingediend voor
te bouwen woningen met een bouwsom van rond
f 100.000 per stuk.
De minister van Volkshuisvesting
en Bouwny verheid, drs. P. C. W. M.
Bogaers, vertelde dit gistermiddag in
het Gelderse Didam, ter gelegenheid
van het plaatsen van een gedenk
steen in de laatste van 62 woningen,
die door Didamse bouwvakkers in
hun vrye tyd worden gebouwd. De
bewindsman noemde het hierboven
aangehaalde voorbeeld wel typerend
voor de moeiiykheden, die een minis
ter ontmoet als hij wat soepelheid
wil betrachten.
Ook schynt het volgens de be
richten, die minister Bogaers uit het
bedrijfsleven hebben bereikt, te zyn
voorgekomen dat zogenaamde vrije-
tydsbouwers aan hun tweede of der
de woning toe waren. Ook werden wel
ryksgoedkeuringen voor vrije-tyds-
woningen aangevraagd ten behoeve
van aannemers, die op deze manier
het toewyzingsbeleid wilden ontdui
ken.
Werkverzuim
Nog een ander hoogst ongewenst
verse hynsel noemde minister het
moedwillig werkverzuim, dat hier en
daar het gevolg is geweest. Degenen,
die dergelijke praktyken toepassen,
wees hy erop dat zy zo bezig zijn
een in wezen goede zaak, die voor
vele honderden bouwvakkersgezinnen
een einde van de woningnood kan
betekenen, te torpederen.
Om dit te voorkomen zyn onlangs
de touwtjes wat strakker aangehaald
en zyn nauwkeuriger richtlynen voor
het afgeven van ryksgoedkeuringen
voor vrye-tydswoningen gegeven. De
ze richtlynen. welke voorwaarden in
houden waaraan moet zyn voldaan
alvorens tot de afgifte van een ryks-
goedkeuring mag worden overgegaan
hebben geenszins de bedoeling de ech
te vrijetijdsbouw beperkingen op te
leggen, maar wel om te voorkomen
dat het toewyzingsbeleid wordt ont
doken of de voortgang van de nor
male bouw wordt verzwaard.
De minister wil voorts voorkomen,
dat vrye-tydsbouwers een soort han
del in zelfgebouwde woningen gaan
beginnen.
Cijfers
Met enkele cyfers toonde
hy aan, dat er van de geboden moge-
lykheden ruim gebruik was gemaakt.
De eerste acht maanden van 1963
werd In geheel Nederland voor 263
vrye-tydswoningen rijksgoedkeuring
verleend. In de periode september tot
en met december 1963, in vier maan
den dus, kon in ons land voor maar
liefst 682 woningen rijksgoedkeu
ring worden verleend, ruim tweemaal
zoveel in de helft van de tyd. In
1964 tot en met de vorige week kon
den 1963 woningen worden goed
gekeurd. hetgeen een nog sterkere
groei betekent
Nadat de bewindsman nog had ge
wezen op het belang van het ar
beidsbesparende bouwen, de indus
triële woningbouw en de bevordering
van de continuïteit, deed hy aan het
slot van zUn toespraak de suggestie
in het stadium van de allerlaatste
afwerking gebruik te maken van be
kwaamheden, waarover toekomstige
bewoners mochten blyken te be
schikken. Dit zou byvoorbeeld kun
nen gebeuren In gevallen, dat de af
werking van woningen als gevolg
van gebrek aan personeel, relatief
lang duurt.
