Francois Billetdoux schreef een metafysische Western Pianist Shura Cherkassy: weer overrompelende techniek kunst kalei öoscqqp Meesterlijke regie menselijke tragiek CONCERTGEBOUWORKEST IN HET KOMENDE SEIZOEN Orkestrale glans in Ravel en Franck TREVIRA TONEEL IN PARIJS In teken van Mozart Diverse eigentijdse werken BRILJANTE VIRTUOSITEIT demi saison - regenjas Opgericht 1 maart 1860 Vrijdag 10 april 1964 Derde blad no. 31233 (Van onze Parijse correspondent) FRANCOIS BILLETDOUX (34) behoort met een Dubillard, een Óbaldia, een Pinget, een Gatti tot die groep van jongere Franse dramaturgen die, enigszins parallel, niettemin een eigen weg zoeken en vervolgen. Ze hebben zich resoluut afgewend van het toneel zoals dat aan en achter de boulevards wordt bedreven en wanneer ze niet duidelijk laten merken dat een Anouilh. een Genet, een Brecht vooral ook, en de moderne „absurdisten" als Beckett en Ionesco, lang niet ongemerkt aan hen voorbij zijn ge gaan, dan weten ze die invloeden toch op volstrekt eigen wijze te verwerken, zodat hun natuur, hun individualiteit, hun obsessies steeds primair blijven domineren. Billetdoux die een naam draagt die bewijst dat het schryversam- bacht in zyn familie sinds onheug- üjke tijden al door zijn verre voor vaderen beoefend werd een „bil let doux" is een amoureus kattebel letje dat vroeger in het analfabe- tistische Frankrijk door de „pu blieke schrijver" op de markt voor zyn klanten placht te worden gere digeerd is zeker met Dubillard nog wel de veelzydigste dramaturg uit de groep. Kort na de oorlog trok hij al de aandacht als auteur van hoogst originele radiospelen en in zijn eerste toneelstuk dat sedertdien in tientallen landen werd gespeeld, het intiem-aangrijpende Tschin- Tschin, ontpopte hij zich bovendien nog als een rasacteur, die een at mosfeer rond een figuur wist te scheppen die men na jaren nog nauwkeurig proeft en ruikt. Zijn laatste stuk waarvan de lange titel luidt: „Comment va le monde, mossieu? il tourne, Mossieu", sluit direct aan by „Va done chez Torpe" dat, in tegenstelling met Tschin- Tschin, geen kamermuziek maar een „symphonie phantastique", met gran dioze ambities die metafysische of kosmische perspectieven bedoelen te openen. Billetdoux, die als acteur nu niet persoonlijk meer optreedt maar dit werk wel zelf en meesterlijk heeft geregisseerd, wenst dit laatste stuk dan ook als een metafysische Western" te presenteren. Reeks monologen en dialogen Het verhaal of de intrige dient slechts als de leidende draad voor een lange reeks van monologen en dialogen tussen een Amerikaanse ko los Job, één bonk brutale, egoïsti sche dierlijkheid en een Parijse Titi of Banlieusard, de genereuze, naie- ve, slappe en praatzieke Hubert Schluz die elkaar in een Duits con centratiekamp in Silezie leerden ken nen, omdan ook samen uit te bre ken en de lange weg naar Texas in te slaan. Een weg vol bochten en burleske en tragische avonturen waarop de onverwoestbare Job zijn Franse metgezel voor alle onfrisse karweitjes laat opdraaien, hem tus sen neus en lippen ook nog met zijn vrouw bedriegt en die tenslotte ein digt met een revolverschot door on bekende hand dat de Amerikaan het leven kost, en de Fransman moeder ziel alleen in het beloofde doch oneindig trieste paradijs zal ach terlaten. Billetdoux plaatst die beide man nen (die zeker wel wat doen den ken aan Lucky en Pozzo, de twee vunzige bedelaars uit Becket's be roemde Godot), temidden van een tamelijk massale figuratie van sol daten, SS-ers en vrouwen die ook nog de Well-achtige muziek en chansons van Joseph Kosma vertol ken. Een sober en monumentaal decor suggereert een tijdeloze ver latenheid. In eerste aanleg nam het manuscript vijf uur tijd in beslag en was het toneel door nog veel meer mensen bevolkt. Bij de pre mière duurde het stuk (maar) drie uur, en sindsdien heeft de auteur nog een kwartiertje gekapt. Onstuitbare woordenstroom Ik zou niet durven zeggen, dat men in die laatste versie niet nog een flink aantal fragmenten kan missen, want Billetdoux ontketent een onstuitbare woordenstroom die de barokke overdadigheid van een Claudel vertoont. Een Claudel die zich evenwel van de bargoense voca bulaire van een Celine bedient. As sociaties dus weer te over, ofschoon niettemin, nogmaals, Billetdoux ner gens op enigerlei imitatie op epigo nisme zou kunnen worden betrapt. Het is dus zeker geen gekuiste of gepolijste taal waarin Billet doux de spanningen van zijn twee slachtoffers onzer civilisatie laat spreken, praten en beuzelen. En toch wijst dat realisme met zijn prach tige vondsten aan volkse humor en beeldspraak bijna voortdurend in de richting van een menselijke en boventijdige tragiek, die hij niet zon der recht als metafysisch om schrijft. Ambitieuze mislukking Een evenwichtig en geslaagd kunstwerk heeft hij intussen stellig niet gewrocht. Ik geloof trouwens, dat Billetdoux kracht veel duidelijker in de beslotenheid van het intieme drama dan in de Wagneriaanse ex- pansiviteit van het epische epos blijft. Maar zjjn potentie en zijn ta lent zijn ruim voldoende groot en sterk gebleken, om deze ambitieuze mislukking verre te doen stellen bo ven talloze stukken van andere schrijvers, die hun doelwit misschien wél precies in de roos hadden ge raakt, want terwijl men die laatste produkten twee dagen na dato mees tal al weer finaal vergeten is Iaat Billetdoux u niet spoedig meer los. En trots alle lengten en andere aan vechtbaarheden van zijn metafy sische Western had men zijn stuk beslist dan ook niet graag willen mis sen. EXPOSITIE IN KUNSTZAAL HEUFF Zaterdagmiddag 18 april te vier urn- wordt in Kunstzaal Heuff, Hoflaan 7 te Wassenaar een expositie geopend van schilderijen van Huub Gerretsen en van keramiek van Olgs Oderkerk en Henny Radijs. Expositie „Vormentaal" In het Gemeentemuseum in Den Haag wordt een expositie van werk van leerlingen van de grafische en typografische afdelingen van de Kon. Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag ingericht. De expositie, die de naam „Vox-mentaal" draagt, wordt op 17 april door de directeur van de Academie, de heer J. J. Beljon, ge opend en is te bezichtigen tot 25 april. Advertentie ?n Hond heeft ook *n bloeddruk! Ja zeker! 'n Bloeddruk en spie ren, een maag en darmen en natuurlijk een stoelgang. Zin tuigen en nieren en een zenuw stelsel. En een groot hondehart, dat alleen maar klopt voor zijn baas. Voor een gezonde, levenslustige hond zijn twee dingen be langrijk: lichaamsbewe ging en goede voeding. Geef uw hond voldoende beweging. Laat hem re gelmatig eens hollen en laat hem stoeien en doldoen. Daar knapt hij van op! En geef hem goed voedsel, geen etens resten of velletjes-lekkerijen, maar Flora mopjes; zoutloos voedsel waar hij wat aan heeft: vlees, tarwe, lever, mineralen, vita minen en eiwitten. Als u hem voldoende lichaams beweging én FLORA MOPJES geeft, dan leeft hij bij u in het honden paradijs! FLORA HONDENBROODFABRIEK - POSTBUS 28 - DORDRECHT Het schema van de programma's, die het Concertgebouworkest gedurende het seizoen 1964/65 zal uitvoeren is reeds nagenoeg ge heel vastgesteld. In het komende seizoen zal het Concertgebouw orkest bijzonder aandacht schenken aan Mozart, de jongere tijd genoot van Joseph Haydn, die in het afgelopen seizoen de cen trale figuur was. Van Mozart worden zes karakteristieke symfo nieën uitgevoerd. Een tweede belangrijk bestanddeel van het re pertoire wordt gevormd door een reeks grote werken uit de eerste helft van de 20ste eeuw, namelijk Bartoks „Hertog Blauwbaards Burcht (1911) en .Concert voor orkest" (1943), Strawinsky's "Les sacre du printemps" (1913). Ravels L'enfant et les sortilè- ges" (1925). Hindemith's ..Symfonie Mathis der Maler" (1934) en Sjostakowitsj's „Vijfde Symfonie" (1937). Drie werken worden gespeeld die hun ontstaan danken aan de figuren Romeo en Julia, n.l. drie delen uit de dramatisch symfonie van Berlioz, de ouverture-fantasie van Tsjaikowsky Opgravingen in Bladel Resten van huis uit Romeinse tijd In de gemeente Bladel, nabij het dorp Habert zijn de grondsporen ge vonden van een huis uit de Romein se tyd. Uit de aardewerkscherven, die bij de opgraving gevonden zijn, blijkt dat de nederzetting uit de eerste eeuw na Christus dateert. Behalve aardewerk zijn bronzen fibulae (een soort gespen) en een munt gevonden. De opgraving, die om der leiding van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek te Amersfoort staat, werd in de eer ste fase uitgevoerd door geïnteres seerde leerlingen van het „Rythovius College in Eersel. Het onderzoek wordt voortgezet. Zestienjarige jongen wint culturele prijs De culturele prijs 1963 van de ge meente Apeldoorn, een litteraire aanmoedigingsprijs voor jongeren van 16 tot en met 19 jaar, ter grootte van f 500.-, i.» gewonnen door de 16- jarige Nico Goverts. Hy is leerling van het christelyk lyceum aan de Jachtlaan in Apel doorn. Het bekroonde werk is een gedicht: „Horizon". De jury bestond uit ds. J. Wit, Jan H. de Groot en dr. J. Elemans. Deze jury heeft voorts geadviseerd eer volle vermeldingen toe te kennen aan mej. E. M. Zoete voor haar ver haal „De toeschouwer" en aan de heer W. Daub voor het prozafrag ment dat hij inzond onder het motto „Hojo". zy ontvangen elk een boe kenbom Auditief zowel als visueel was het in gelijke mate verrassend boeiend weer eens kennis te nemen van het formidabel-virtuoze spel van de Russisch-Amerikaanse wonderpianist Shura Sherkass- ky, die op het achtste en laatste concert van het Residentie- Orkest ditmaal de sluizen van zijn overrompelende techniek wijd open zette in Rachmaninows muzikaal weliswaar zwakke, niette min door de opeenstapeling van verbijsterend moeilijke passages toch interessante Rapsodie op een thema van Paganini (op. 43). Cherkassky is indertyd door ons de mysterie-man" aan het firmament der pianisten genoemd. Hy is een „duivelskunstenaar" en de „Paganini" onder de pianisten. Ook nu maakte hy deze betiteling tenvolle waar: niet alleen door zyn feilloos en briljant „alles-kunnen", ook door zyn veelzydig kleurenpalet en zyn suggestieve zeggingskracht. Daarby lykt hy te spotten met de meest elementaire regelen der pia- nistiek: het is een wonder zyn vin gers veelal krampachtig over de toet ten te zien gaan, met een markante trefzekerheid in opperste graad en in het resultaat niets van die kramp achtigheid te bespeuren. Hy voert elk onderdeel van Rach maninows partituur op tot het sum mum der mogelykheden. gedompeld in een welhaast ongeloofwaardige schittering, waarby hij tocb aan de muzikale waarden, voor zover hier aanwezig, geen moment tornt, inte gendeel, deze in een sfeer van schoonheid hult. Uniek Cherkassky is een unieke verschij ning op het podium, wiens voorliefde Vragen ontbinding Nederlandse Opera Het Tweede-Kamerlid de heer Willems (PvdA) heeft de Staats secretaris van O. K. en W., de heer Van de Laar, schrifteiyke vragen ge steld over het besluit van het be stuur van de Stichting „De Neder landse Opera" deze stichting te ont binden en dit besluit ter goedkeuring aan de overheid over te leggen. Het Kamerlid vraagt, in hoeverre de Staatssecretaris tevoren op de hoogte is gesteld van het voornemen van het bestuur van de Ned. Opera een reorganisatie door te voeren, die thans tot een ontbindingsbesluit heeft geleid. Ook wil hy weten, welke oorzaken het bestuur van de Ned. Opera tot dit besluit hebben ge bracht en, welke gevolgen deze even tuele ontbinding voor de geënga- geerden zal hebben. Welke plannen bestaan er ten aanzien van een „nieuwe" Ned. Opera. Is het waar, dat wordt overwogen deze „nieuwe" opera buiten Amsterdam te vestigen, en welke motieven liggen dan aan deze overweging ten grondslag, zo vraagt het Kamerlid. De heer Willems wil tenslotte we ten, of de Staatssecretaris bereid is. alvorens een beslissing te nemen met de Kamer op geëigende wyze in over leg te treden en hierbij of te voren de Kamer zo volledig mogelijk in te lichten, met name ook over de wijze, waarop het voortbestaan van een Ned. Opera kan worden verze kerd. naar werken uitgaat, waarin hy de acrobatie hoogty kan doen vieren. Enerzüds betreuren wij dit in hoge mate, omdat van deze muzikale „meesterpianist" toch ook andere fa cetten verwacht mogen worden en wjj hem op zyn mérites daarin zou den kunnen beoordelen. Indertyd hebben wy reeds opge merkt, dat een recital die facetten zou kunnen openbaren. In vele steden heeft Cherkassky recitals gegeven: ons land blijft daarvan helaas ge speend. Wü houden echter vast aan deze wens, omdat virtuositeit alléén op den duur onmogelijk de toehoor der geheel bevredigen kan. Wat Cherkassky echter deze avond op dit gebied gepresteerd heeft, over trof onze stoutste verwachtingen. Het was volkomen begrypelyk, dat het auditorium hem na deze onder in vloed van Moussorgsky staande Rachmaninow. die hier ook sterke reminicenties oproept aan zijn tweede en derde pianoconcert, een triomfale hulde bracht. Ook aan het orkest, dat hem onder Van Otterloo's leiding in hechte een heid ondersteunde, wat in dit geval zeker een uitzonderlijk zware opgaaf was. Cherkassky heeft zich deze avond opnieuw het fenoneem betoond, dat ook door zijn betoverende, rijk-ge- varieerde aanslag voor de nodige ver rukkingen heeft gezorgd. Geliefde klanken Verrukkingen waren er ook qua orkestklank, deze avond te over: zo wel in de gaaf gespeelde „Oxford" symfonie van Josef Haydn, als in de „Valses nobles et sentimentales" van Ravel met tot besluit de symfonische fragmenten uit César Francks „Psyche": alle drie kolfjes naar Van Otterloo's hand, welke op zyn pro gramma's een geliefde plaats inne men. Er behoeft hier niet meer gevreesd te worden voor ontsporingen, er kan volop genoten worden van een fyn- zinnig uitgebalanceerde, glanzende orkestklank, welke in Ravel en Franck, zelfs in de meest grandioos denkbare exclamaties niets van haar pure sonoriteit inboet. De uit het hoofd dirigerende Van Otterloo en de zynen kennen deze werken door en door en beleven ze volkomen naar de aard. Gevoel paart zich aan intelli gentie en men geeft zich graag en probleemloos over aan wat drie ge nieën hier ieder op zo geheel eigen wyze, aan ons voortoveren. Bewogenheid Vooral in Franck, die hier de ontroerende liefde in zulke tedere, verheven en lyrisch-ro- mantische kleuren hoogst be en een balletsuite van Prokofjew. Voor enkele daarvan is de medewer king van een koor vereist. Van andere koorwerken die op het reper, toire zijn genomen worden vermeld, de Johannes Passion van Joh. Seb. Bach (op 14 maart: de traditionele uitvoeringen v. de Mattheus Passion gaan normaal door), de tweede, de z.g. „Auferstehungssymfonie' van Mahler, en het eigentydse „II canto sospeso" van Luigi Nono. Dit werk voor koor, soli en orkest is gebaseerd op fragmenten uit afscheidsbrieven van tydens de tweede wereldoorlog ter dood veroordeelde verzetsstrijders. Andere hedendaagse werken die in het a.s. seizoen worden uitgevoerd zijn .Antifone" en Hans Werner Henze, Willima Waltons „variaties op een thema van Paul Hindemith" en Honeggers „concerto da camera". Nederlanders De Nederlandse muziek is verte genwoordigd met werken van Pyper, Henkemans, Schat („Dansen uit het labyrint"), Heppener (Eclogues), Landré (die in het komende seizoen 60 jaar wordt) en Flothuis (die dan 50 jaar wordt). Van Marius Flothuis wordt een nieuw werk voor blaas- kwintet en strydorkest uitgevoerd, gecomponeerd in opdracht van het ministerie van O. K. en W. De dirigenten die de concerten zullen leiden zyn: Bernard Haitink, Eugen Jochum, Peter Erös, Pierre Boulez, Istvan Kertesz en George Szell. Anton Kersjes en Joop van Zon By het Concertgebouworkest zul len voor het eerst als solist optreden Edith Peinemann (viool), Renato Capecchi, Yl-Wwei-Sze (zang) en het duo Claude Frank en Lillian Kaïllr (piano). Voorts zyn om. opgenomen een Beethovencyclus, bestaande uit drie concerten waarvan twee onder lei ding van Bernard Haitink en één onder leiding van Anton Kersjes, die daarmee voor het eerst het Concert gebouworkest dirigeert. Voorts bevat het schema een kerstmatinee (op 26 december) o.l.v. Joop van Zon. Bovendien wordt overwogen twee zgn. „experimentele" concerten te geven. De bedoeling is na de pauze een of meer werken te herhalen. Pierre Boulez heeft zich reeds bereid verklaard een dezer concerten te dirigeren. Gedacht wordt aan de uitvoering van werken van Van Vlymen, Webem, Schat en Berco. Buiten Amsterdam Buiten Amsterdam zal het Con certgebouworkest in het seizoen 1964 65 tien abonnementsconcerten geven in de Kurzaal te Scheveningen (zulks in verband met de verbouwing van het Gebouw voor Kunsten en Wetenschappen), voorts nog twee concerten in Scheveningen (in sep tember 1964), drie in Rotterdam, drie in Arnhem (waarvan één voor liet Ned. Theater Centrum'), één in Den Bosch, Dordrecht, Eindhoven, Nyme- gen. Tilburg en Utrecht. In voorbe reiding is een tournee van 5 a 6 concerten door West-Duitsland in mei 1965. Met voldoening wordt geconsta teerd, dat het aantal bezoekers van de concerten van het Concertgebouw, orkest tiog steeds stijgt. Op daarom trent tijdens een persconferentie ge stelde vragen werd geantwoord dat een daarover in het buitenland (Lon den) ingesteld onderzoek tot de conclusie heeft geleid dat van de zgn. „Promenade-concerten" in ons land geen succes kan worden ver wacht, dat begin oktober een „jazz concert" kan worden verwacht en dat het veelvuldiger uitvoeren van werken ran Nederlandse componis ten, b.v. Diepenbrock inderdaad aanbeveling verdient en de aandacht zal krijgen. wogen bezingt, heeft het orkest, onder de bezielende leiding van Van Otterloo zijn hoogste troe ven uitgespeeld en daarmee een kroon gezet op de cyclus der acht abonnementsconcerten, die nu helaas alweer tot het verleden behoren. Gelukkig lag de aankondiging van de concertenreeks in het komende seizoen men zie el ders reeds op de stoelen. Wij kunnen van het optreden in onze stad van het Residentie- TOPOPBRENGST VEILING SOTHEBY VERWACHT Onder de 134 schilderyen van Franse impressionisten uit Nederland, Frankryk en de Verenigde Staten die op 29 april by Sotheby in Londen zul len worden verkocht, is een fraaie Van Gogh uit de nalatenschap van de Amerikaanse filmheld Errol Flynn. Het schilderij stelt een vrouw by het vuur voor. Deskundigen schatten dat de veilingverkoop een recordbedrag zal opleveren, meer dan de 736.356 pond sterling die drie jaar geleden by Sotheby op één veilingdag omgezet werden. Onder de te veilen doeken zyn een naakt van Renoir, en werken van Matisse. Monet. Degas, Manet, Pissarro en Corot. Naast de schilde ryen zyn er sculpturen, waaronder acht zeldzame bronzen naakten van Picasso. SHURA CHERKASSKY (Foto L.D./Holvast) orkest hi 194-'65 verzekerd zijn, een welkom geschenk voor de vele, getrouwe aanhangers! H. Charly Chaplin filosofeert „TE WEINIG VREUGDE" Charlie Chaplin heeft verklaard zich zorgen te maken over het gebrek aan vreugde in de wereld. Hy verblijft op het ogenblik met zyn vtouw Onna en al zyn kinderen voor een vakantie in Zuid-Ierland. Chaplin, die volgen de week zyn 75ste verjaardag viert, zei, „Iedereen is veel te serieus tegen woordig. Ik vind het leven een grote bron van vreugde". Maar ook hy maakt zich desondanks zorgen over de wereldvrede. „De technische voor uitgang heeft heel wat geestelyke waarden gesmoord", zei hij. Chaplin is een groot voorstander van een wereldtopconferentie. „Het mensdom heeft zichzelf in een hoek laten drukken, waardoor hy zich op het ogenblik geconfronteerd ziet met een groot gevaar. Er bestaat slechts een mogelijkheid om dit gevaar af te wenden, dat is een wereld-conferentie waarop alle problemen dienen te wor den besproken", aldus Charlie Chaplin. Het voor de zesde achtereenvol gende keer dat de familie Chaplin hun vakantie in Ierland doorbrengt. Advertentie Voor zon en regen, de jas, die U tien maanden van het jaar draagt. Otto John krijgt nieuw proces Het in Karlsruhe zetelende opper ste gerechtshof der Bondsrepubliek heeft gisteren het verzoek van dr. Otto John, voormalig hoofd van het Westduitse bureau ter bescherming van de grondwet, om een nieuwe be handeling van zyn zaak ingewilligd. Dr. John is in december 1956, wegens „samenzwering tegen de staat" tot vier jaar tuchthuisstraf veroordeeld. Hy was op 20 juli 1954 plotseling naar Oost-Beriyn vertrokken, om anderhalf jaar later op even onver wachte wyze weer in de Bondsrepu bliek terug te keren. De Deense Jour nalist Bonde-Henriksen had hem ge holpen naar het Westen terug te keren. Dr. John heeft gedurende het in 1956 tegen hem gevoerde proces steeds staande gehouden, dat hy met verdovende middelen was bedwelmd en vervolgens uit West-Berlyn ont voerd. Hy zei ook dat alles, wat hy tegenover de Oostduitse autoriteiten had verklaard, leugens waren ge weest, die hy slechts had geuit om een vlucht gemakkeiyker te maken. In de gisteren door het Westduitse opperste gerechtshof uitgegeven me dedeling wordt ook gezegd, dat tegen de journalist Wittig, die in Frankfort werkzaam was, een aanklacht wegens meineed zal worden ingediend. Het is de Westduitse Justitie niet bekend waar Wittig zich thans ophoudt. Men neemt evenwel aan dat hy zich in een Oostduitse gevangenis bevindt. Wittig heeft in het proces tegen dr. John verklaard dat hy te Weimar, in Oost-Duitsland. een ontmoeting met hem had gehad. Hy heeft toen een voor dr. John zeer belastende verklaring afgelegd. De Westduitse procureur-generaal heeft reeds in maart JJ. verklaard, dat hy het verzoek van dr. Otto John om een nieuw proces voor in williging vatbaar achtte. De plaasteiyke bevolking is zeer op hem gesteld. Hy vertelt de kinderen grappige verhalen uit het verleden. De bejaarde acteur heeft zojuist een film beëindigd, die hy zelf regisseer- j de. licht in gewicht vuil- en stofwerend maximaal kreukherstellend blijvend correct kamgaren TREVIRA met 45% wol, de volmaakte stof voor regenkleding. Demi saison-regenjas "Stefano" en "Falcon" 109.-,11975,129.- LEIDEN ROTTERDAM ROTTERDAM ROTTERDAM ROTTERDAM HOOGVLIET Haorlemmenlraal Watt-Krult koda Kort# Hoogttraal Maant Kotandr. togtdijfc Winkalcantrun i VLAARDINGEN: Llatvald ZEIST Slolloao

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1964 | | pagina 5