De Schouwburg in Graz
antiek gerestaureerd
in KAMER en TUIN
Geslaagde restauratie
Goethe's geboortehuis
Gecultiveerde stijl
in klassiek werk
MMi
Drommen bezoekers
uit de hele wereld
EEUWENOUDE TONEELTRADITIE
NA ONEINDIG GEDULD;
Kom er ACHT-er
woorden nu aan hedendaagse eisen.
Maar er is niets veranderd aan de
gevel noch aan het interieur.
(Van onze Weense correspondent)
DE hoofdstad van Stiermarken Graz heeft voorname attrac
ties: ten eerste de opera, voor een provinciestad als Graz
een kolossaal groot gebouw dat voor goede zangers en zangeres
sen werkelijk als springplank dient om in Wenen, Hamburg of
Berlijn te landen. Het artistieke peil is hier zéér hoog en het
repertoire veelomvattend.
De tweede attractie is de schouwburg die geheel in de oor
spronkelijke stijl werd gerestaureerd en onlangs werd heropend.
Oostenrijk bezit schouwburgen in de meest uiteenlopende stij
len: renaissance, barok, rococo, klassiek, nieuw-barok en zelfs
modern, maar het heeft bij mijn weten maar één onvervalste Em-
pire-schouwburg en die staat in Graz op het Vrijheidsplein.
Levensgevaarlijk
oeuvre van Richard Strauss op hu;
repertoire hebben staan.
Kracht en moed
De opera van Graz heeft nie
alleen die moed gehad, maar ooi
de kracht en de nodige talenten 01
„Elektra", „Frau ohne Schatten",
„Rosenkavalier", „Salome", „Ara
bella", „Ariadne" en „Liebe de
Danae" regelmatig op te voerei
evenals de gehele „Ring" van Wag
ner. Ook modernere werken al
van Bartok, Dellapiccola en Pro
kofjew staan op het repertoire.
In de gerestaureerde schouwburi
zal men zich voornamelijk toeleg)
gen op Oostenrijkse werkei; o.»
Het gerestaureerde interieur.
Het was al jarenlang een ver
vallen gebouw en bovendien
levensgevaarlijk, zodat het in
1952 uit veiligheidsoverwegingen
gesloten moest worden.
Het interieur zag er allerliefst
uit, maar het was helemaal van
hout, ook de trappen, galerijen, de
loges en vooral de sierlijke, maar
uiterst dunne pilaartjes met fijne
Empire-cannelures en rozetten.
Toen deze schouwburg na de slui
ting meer en meer verviel, ontdek
ten de inwoners van Graz opeens
hun oude liefde. Ze riepen een ver
eniging tot herstel van de oude
schouwburg in het leven en ge
steund door de staat, provinciale
staten en gemeente wist men een
bpdrag van tien miljoen gulden bij
elkaar te bedelen.
Toen kwam de grote vraag: „Hoe
zullen wij de restauratie doorvoe
ren? Tien mijloen gulden is een
heel bedrag en voor dit geld kun
nen wtf niet alleen een moderne
schouwburg bouwen, maar ook een
grotere met meer plaatsen".
Na diepgaand overleg ontdekte
men ook in Graz het beproefde
Oostenrijkse beginsel: alleen het
oude is goed genoeg. Dat kostte
bovendien de minste inspanning,
omdat men zich kon houden aan
de oude ontwerpen. Natuurlijk
zorgde men wel voor een modern
draaibaar toneel, hield men reke
ning met de veiligheidsvoorschrif
ten vooral in verband met de ver
lichting en belichting. Ook de kof
fiekamers en de vestiaires beant-
De inwoners van Graz zijn ziels
gelukkig met hun hernieuwde
schouwburg, ook al valt het wat
tegen dat de ruimte voor de toe
schouwers even beperkt is gebleven
en dat de zaal evenals vroeger niet
meer dan 570 zitplaatsen en 50
staanplaatsen telt. Wat de kwali
teit betreft zal de schouwburg zich
moeten inspannen om een zelfde
niveau te bereiken als de opera. Er
zijn namelijk in Europa maar wei
nig opera-ensembles in provincie
steden die zich er op kunnen be
roemen dat zij vrijwel het gehele
van Nestroy, Raimund, Grillparzfl
en Wildgans, en daarnaast op an
dere klassieken zoals Shakespeare
Goethe, Schiller en Lopez de Vega
Men speelt in Graz nu al een paai
eeuwen toneel en daarom zal di
stijl van de opvoeringen zeer ge
cultiveerd zijn, getuigend van goede
smaak, zonder een spoor van over
drijving en toch niet volslagen con
servatief.
kers aan een groot aantal blank-
gepoetste koek- en puddingvormen,
geweldige braadpannen, koperen
ketels, maar vooral aan de enorme
afmetingen van het fornuis zien,
welke bijzondere huishoudelijke
kwaliteiten Goethe's moeder bezat.
In de huiskamer ernaast het
vertrek waar de familie bij voor
keur verbleef zijn de wanden
met het beroemde behang bespan
nen. Bij het venster, waarvoor een
mooi smeedijzeren hekwerk is aan
gebracht, ligt het kussen, dat door
de vrouw des huizes met kantwerk
werd versierd en in de hoek staat
de grote ijzeren kachel, waarin de
jonge Johann Wolfgang zo graag
appels pofte.
Geestelijke
atmosfeer
De pronkkamers van het huis
liggen op de eerste verdieping.
Men vindt er vrolijke kleuren, sier
lijke rococo-meubels en de rond het
Jaar 1750 zo in trek zijnde „Chinoi-
serien". Op de tweede verdieping
echter heerst de „geestelijke atmos
feer" van de keizerlijke raadsheer.
Een zijvenster in de bibliotheek
van de oude heer Goethe, dat de
vader liet aanbrengen om onop
vallend op straat te kunnen kijken,
gaf de jonge student bij menige
nachtelijke thuiskomst aanleiding
het huis langs een omweg aan de
achterzijde binnen te gaan. Maar
wat wel de meeste indruk maakt op
de bezoeker is de studeerkamer van
Goethe op de derde verdieping, een
vriendelijk en licht, maar eenvou
dig ingericht vertrek, waarvan het
markantste meubelstuk een oude
schrijftafel nl. het familiebezit van
„Frau Rat Goethe" is.
Aan deze tafel schreef de
jonge Goethe zijn eerste ge
dichten, zijn ,,Götz" en „Lei
den des jungen Werther". Een
paar inktspatten op de gewre
ven bovenplaat, een silhouet
van de geliefde Lotte het
ideaal van de jonge Werther
verplaatsen de bezoeker
naar het jaar 1774, toen de
jonge Goethe voor het eerst
in zijn leven hartstóchtelijk
verliefd werd.
In de aangrenzende kamer
tenslotte staat het voorwerp
van zijn allereerste liefde, het
beroemde poppentheater, waar
in David met de reus Goliath
4 april 1864 Pagina 2
JJt EN linde breidt haar dicht bladerdak over het tuintje van
het huis aan de Grosse Hirschgraben".
Toen het boompje geplant werd, woonde er in het ruime bur-
gerhuis een kleine jongen, die hartstochtelijk graag met zijn pop
pentheater speelde en voor zijn volgende première zojuist een
schokkend drama „David en Goliath" had geschreven: het aller
eerste van een lange reeks literaire werken, die hem onsterfelijk
zouden maken.
Kijkje
in Goethe's studeerkamer
Elke dag weer komen er drom
men bezoekers uit de hele wereld
naar het stille huis aan de Frank-
furtse Grosse Hirschgraben, om
hier, in het hart van de bedrijvige
jaarbeursstad, het genie Goethe
een groet te brengen.
Het geboortehuis van de dichter,
dat evenals de rest van de Frank-
furtse binnenstad in 1944 in vlam
men opging, is na de oorlog met
behulp van particuliere schenkin
gen uit de gehele wereld volgens
de oude tekeningen weer opge-
streed. Een eenvoudig bouw- e
sel van planken en verf, maar o
voor de jongen omgeven door
een geheimzinnige glans van
een tweede irreële wereld.
Gevel van het gerestaureerde
GoetheHaus
te Frankfurt
bouwd en ingericht. De eerste
steen voor het „nieuwe" Goethe-
Haus legde André Gide in het jaar
1947. In 1951 werd het grote huis
met de prachtige gevel voor het
publiek opengesteld.
Sindsdien hebben tienduizenden
bezoekers uit alle delen van de we
reld het al bezichtigd. In de ge
boortekamer van de dichter staat
een grote schaal, die dagelijks op
nieuw gevuld is met visitekaartjes,
die opdrukken dragen in alle talen
met adressen uit Tokio. New York
en New Delhi, uit Helsinki, Buenos
Aires, Sydney en Lissabon.
Sierkussen van
Goethe's moeder
Met oneindig geduld hebben ar
chitecten en kunsthistorici uit de
bergen puin van het oude Goethe-
Haus, dat sinds 1863 een museum
was. de onbeschadigde rode
zandstenen van het fundament, de
oude deur- en vensterlysten, de
wapensteen met de drie lieren, die
tegenwoordig de huisingang weer
siert en de mooie smeedijzeren
trapleuning bijeengezocht. Het in
terieur van het historische bouw
werk had men elders onderge
bracht, daarbij Inbegrepen het be
hang, waarop Goethe's moeder zo
trots was, zoals men in haar brie
ven kan lezen.
Trouwens, de hele briefwisseling
van mevrouw Goethe evenals me
nige passage uit Goethe's autobio
grafie „Dichtung und Wahrheit",
leverden vele minutieuze details
voor de restauratie. In de keuken
bijv. kunnen de vrouwelijke bezoe-
1. rechterdeurt je van kastje anders
2. aquarium anders van vorm
3. mond jongetje kleiner
4. bloem minder op rok van Japon
5. man heeft meer haar
6. oor hondje langer
7. blad plant links onder nerf
minder
8. raam ln huis op schilderij
De onvervalste Empire-schouwburg van Graz
Zuldewindlelies.
Ornithogalum thyrsiodes wordt
de uit de Kaap afkomstige zui-
dewindlelie genoemd; een fraai
bloeiend bolgewas, dat ook in
de volle grond van de tuin ge
kweekt kan worden en waarvoor
men geen kassen of bakken no
dig heeft. De lange, witte bloem
trossen worden voor bruidsboe
ketten gebruikt; het grote voor
deel is dat ze niet slap gaan
hangen en bovendien zijn het
niet alleen heel mooie tuinplan
ten. doch ook prima snijbloe
men. Zes weken kan men er
soms plezier van hebben, doch
dan moet men ze maar niet op
kaal water zetten, doch dient
men er snij bloem en voedsel in
op te lossen. Dan behoeft men
het water ook niet zo dikwijls
te verversen en zal het ook niet
onaangenaam gaan geuren.
De zuidewindlelies kunnen in
april gepoot worden. Ze komen
uit de Kaap en alleen daarom
al hebben ze een zonnig plekje
nodig; ze verlangen ook een
zeer voedzame grondsoort. Men
moeT de grond eerst goed los
spitten en dan werkt men er
een beetje oude mest doorheen.
Indien de grond voldoende voed
zaam is. kan men ook heel goed
korrelmest gebruiken. Hiervan
heeft men ongeveer dertig gram
per vierkante meter nodig. In-
plaats van oude stalmest kan
men ook heel goed kompost door
de grond werken.
Zuidewindlelies kunnen op
een diepte van ongeveer zeven
centimeter gepoot worden en op
ongeveer dezelfde onderlinge af
stand. Na de bloei kan men het
gewas rustig laten afsterven en
rooit men de bolletjes, als ze
geheel zijn afgestorven. Ze laten
zich echter niet zo gemakkelijk
bewaren; in feite is het dus
beter elk voorjaar wat nieuwe
te kopen; dan zit men nooit
zonder bloemen.
G. KROMDIJK.
