„De plaatsbekleder": Hochhuth
eerlijk verontwaardigd
kunst
kalei öoscoqp
Orkestleden weigeren
aflegging proefspel
..dit is NESTOR MARTIN
In veelslachtige
uitwerking
en óók dit is NESTOR MARTIN
Stroom historische gegevens
Zal dirigent Bauer-Theussl
op de zwarte lijstkomen
Uitvaart Willem Andriessen
Opgericht 1 maart 1860
Vrijdag 3 april 1964
Derde blad no. 3122T
Advertentie
Vanavond gaat bij het Nieuw Rotterdams Toneel te Rotterdam
men zie ook elders de Nederlandse première van het veel
besproken stuk van de Duitser Rolf Hochhut ,,Der Stellvertreter"
(„De plaatsbekleder"). Althans een groot gedeelte daaruit. Ook
in het buitenland, in Berlijn, Wenen. Parijs. New York speelde
men een bewerking, die in bijna elk land anders was. Het stuk lijkt
aldus op een kassa waar ieder het bedrag van zijn keuze aanslaat.
Naar de keuze van de bewerker of regisseur kan men de rol van
Paus Pius XII zwarter of blanker maken. Hochhut heeft daardoor
zijn doel deels gemist.
Oprecht geschreven
Als hy zijn zeker oprechte veront
waardiging over gebeurtenissen m de
jongste wereldoorlog via een toneel
stuk had willen duidelijk maken en
dat doet men toch als men regel
recht historische feiten kiest dan had
hij een speelbaar drama moeten
schrijven.
De Berlijnse regisseur Erwin Pis-
cator mag dan in zijn inleiding tot
het boek stellen dat het er niets
toe doet hoe lang een stuk is (daar
het slechts gaat om hoeveel de
schrijver het publiek te zeggen heeft»
juist in een drama als dit .dat zich
op zoveel historische feiten wenst te
baseren, gaat dat natuurlijk niet op.
Komt Hochhuth inderdaad tot een
verantwoorde samenvatting dan is
elke coupering een vervalsing. De be
werkers zullen namelijk doorgaans
minder bronnenstudie hebben kun
nen plegen en zullen het gewicht
van omissies tegenover de gehand
haafde fragmenten niet juist ver
mogen te beoordelen. Wel artistiek
natuurlijk, want in dat opzicht is
een kunstwerk een autonome zaak.
In het geval van „De plaatsbekle
der" geldt dat echter niet, het gaat
juist in het bijzonder om het op
halen der historie.
Onzuivere bij-
elementen
„Der Stellvertreter" zoals het werk
de wereld is doorgegaan heeft een
aantal onzuivere bijelementen ge
openbaard en de veelslachtige opzet
is daar niet vreemd aan. Hochhuth
had beter gedaan naar Brechts prin
cipes een „Verfremdung" toe te pas
sen en eventueel ter inleiding een
doorwrocht rapport te laten verschij
nen, dat zich strikt aan de feiten
kan houden. Arthur Miller leverde
met zijn „Vuurproef" een prachtig
voorbeeld van de herkenning van
een actueel probleem in een histori
sche entourage. En hij zou zelf
slachtoffer van een heksenjacht, toch
heel eenvoudig een volledig authen
tiek drama hebben kunnen schrij
ven.
Het vormen van een mening over
..Der Stellvertreter" is een moeilijke
gecompliceerde zaak Het onderwerp
is zo beladen met onze emoties over
dit nabije verleden van de gruwelijk
heden, die zich tegenover de Joden
hebben voorgedaan, dat het onzin
nig zou zyn naar louter artistieke
maatstaven te oordelen, evenmin als
dat met de toneelbewerking van „Het
Achterhuis" kon. Zuiver in de sfeer
van het schrijversmetier faalt Hoch
huth nogal eens. De stof geeft van
zelfsprekend aanleiding tot de felst
denkbare contrasten, maar zyn
zwartwit-versimpeling bevredigt niet
als hy by herhaling manipuleert met
het kegelspel, kopjes thee en koek
jes etc. Te gemakkeiyke kunstjes om
zyn figuren vast te leggen.
Is erger
voorkomen 'i
Dat mag men vaststellen los van
het oordeel over de te grote passi-
viteit van Pius XII tijdens de oorlog.
De kerk heeft van haar aanzien-
lyke invloed geen gebruik gemaakt
om onomwonden de misdaden je-
gen de Joden te laken. Om erger
te voorkomen? Als men by daden
van een dergelijke omvang, die het
Vaticaan niet onbekend konden zyn,
nog een diplomatiek stilzwygqp biyft
bewaren, wat rest dan nog van de
door Christus gepredikte levenshou
ding? Niet alleen de Paus, maar alle
christenen, rooms-katholieken en
protestanten, die zich niet militant
hebben getoond, moeten zich schul
dig voelen.
Dat Hochhuth in het byzonder de
figuur van de Paus heeft gekozen
laat zich begrijpen. Hy is allereerst
symbool als „Gods plaatsbekleder".
Hy vertegenwoordigde ook een reeële
macht, die tegewicht kon bieden,
maar dat helaas niet deed in een
Ton de Leeuw:
„Muziek van de
20ste eeuw"
By N.V. Oosthosks Uitgeversmaat-
6Chappy te Utrecht verscheen „Mu
ziek van de twintigste eeuw", een on
derzoek naar haar elementen en
structuur van de hand van de be
kende componist Ton de Leeuw. Dit
is een met grote deskundigheid ge
schreven en van een brede visie ge
tuigende beschouwing, welke, gezien
het feit, dat de uitgebreide muziek
literatuur over dit onderwerp nog
weinig te bieden heeft, in een grote
leemte voorziet. Belangrijk is ook, dat
Ton de Leeuw de lezer invoert tot' an
dere kunsten dan die van de muziek
alleen. Vooral de schilderkunst en de
literatuur hebben tevens zyn aan
dacht.
Het boek is allereerst bedoeld voor
de hedendaagse muziekstudenten,
voorts voor alle musici, die zich met
de nieuwe muziek bezighouden, zowel
uitvoerende kunstenaars als pedago
gen. Maar ook de muzikale dillettant
zal zich voor de hierin behandelde
problemen stellig in hoge mate inte
reseren.
Het boekwerk is verlucht met 111
muziek voorbeelden en 7 figuren en
bespreekt na eer uitvoerige inleiding
en een algemeen overzicht de navol
gende onderwerpen: „Ritme", „Melo
die", „Samenklank", "Klankkleur".
„Exotiek en Folklore", „Van vrije ato
naliteit tot twaalf toonmuziek" en
„Van twaalf toon muziek tot
De meeste moderne componisten en
vele van hun composities worden aan
een analyse onderworpen, welke van
een grondige beheersing van de be
handelde materie getuigt.
De auteur, de componist De Leeuw,
thans hoofdleraar in compositie en
analyse aan de conservatoria te Am
sterdam en Utrecht schreef o.a. het
radiofonisch oratorium „Job", (1956),
„Mouvements rétrogades" voor orkest
(1957), „Antiphone" voor blaasinstru
menten en electronica (1960), „Om-
bres" voor orkest (1961) en de tele,
visie-opera ..Alce ste" (1962).
Hy werd onderscheiden met de
Prix dltalia, de Prix des Jeunesses
Musicales en de Fonteyn Tuinhout-
prys. Met zijn serie lezingen voor de
AVRO heeft hij in brede kring be
langstelling voor de moderne muziek
gewekt.
Een werk. dat in het bezit moet zyn
van een leder, die zich voor de he
dendaagse muzikale uitingen interes
seert.
opportunistische vrees van zoiets als
„Mussert of Moskou".
Subjectieve indruk
De indruk die men aan het lezen
van „De plaatsbekleder" overhoudt
is dat Hochhuth zyn beschuldiging
niet uit de naar voren gebrachte fei
ten laat spreken, maar dat zyn he
le opzet al bepaald was naar de to
taalindruk, die hy uit het complete
bronnenonderzoek overhield. Daar
door maakt het een subjectieve in
druk, die echter recht uit het hart
stamt. De stroom historische gege
vens, waarmee de dialoog verzadigd
is, dient meer een ideaal van eeriy-
ke compleetheid dan van artistici
teit.
Het doel gemist
Dat Hochhuth over de hoofden
van de figuren heen spreekt maakt
het al duidelijk, dat onvermydelijke
coupures, hoogt schadelijk zyn. Met
de speelpraktijk voor ogen heeft de
schryver zyn doel gemist, hoeveel
aangrypende scènes zyn stuk ook
bevat. De vraag, die de titel oproept
wordt door Hochhuth naar zyn per
soonlijke mening beantwoord.
Zyn stuk is immers een optelling
van historie en literaire fictie. Pro
testen en opgewonden taferelen, die
de Nederlandse voorstellingen wel
niet zullen oproepen, liiken dan ook
wat overdreven. Het boek „De Plaats
bekleder" ligt zelfs in de étalages van
katholieke boekhandels!
ROLF HOCHHUTH
Toespitsing conflict Ned. Opera
De leden van de NTB die werkzaam zijn bij de Ned. Opera
hebben zich beraden over de situatie die ontstaan is na het ver
zenden van de aankondigingen voor proefspel aan de 34 musici
door de directie van de Ned. Opera.
De vergadering heeft zich unaniem achter het besluit van het
hoofdbestuur van de NTB geschaard, waarbij de betreffende
leden wordt geadviseerd géén proefspel af te leggen.
Jeleua Tchikwaidze
bij Nat. Ballet
Gistermiddag is met het lyntoestel
van de Russische luchtvaartmaat
schappij Aeroflot uit Moskou op
Schiphol gearriveerd de voormalige
prima ballerina madame Jelena
Tchikvaidze. By haar aankomst op
de luchthaven werd ze met bloemen
begroet door de directrice van het
Nationale Ballet Sonia Gaskell.
Madame Jelena Tchikwaidze. die
getrouwd is met de choreograaf La-
browski. directeur van het Bolsjoi
Ballet, staat in Rusland bekend als
een zeer „verdienstelyke artieste".
Thans treedt zy niet meer op. zy
geeft les en studeert rollen in. Op uit
nodiging van het Nationale Ballet is
zy naar ons land gekomen om gedu
rende vier maanden aan dit ballet les
te geven en tevens de vierde acte van
het ballet „La Bayadère" in te stude
ren. Madame Tchikwaidze heeft zelf
vele malen de hoofdrol in dit ballet
gedanst. Het wordt door het Natio
nale Ballet op het komende Holland
Festival in premère gbracht.
Première van
„Sol y Sombra"
Maandag 13 april brengt het Ned.
Dans Theater in de Kon. Schouwburg
te Den Haag de première van „Sol
Y Sombra" in de choreografie van
Benjamin Harkarvy en op muziek van
Mauricio Ohans. De décors en de kos
tuums zyn van Roger Chailloux.
Het programma vermeldt voorts re
prises van Pierrot Lunaire. Concer
tino en de Pas de deux uit Casse Noi
sette.
Veilig wassen" in zijn mooiste vorm
dat is de trommelwascombinatie van Nestor Martin.
Drie maal voorzichtiger: 1. wast voorzichtiger,
2. spoelt voorzichtiger, 3. droogt voorzichtiger. Gaat
behoedzamer met uw goed om dan uw eigen handen.
Nestor Martin... Europa's topmerk!
trommel-wascombinatie
Cap. 5 kg droge was.
Keuze uit electr.- of
lasverwarming.
'rommel uit roestvrij
metaal.
Centrifuge, cap. 21 Kg.
Roestvrije korf met sta-
bilisatiering.
Veiligheidsschakelaartl
KOELKAST
Tabletop-model. Inh. 135 I.
Grote bergruimte in deur.
Bovenblad van Resopal.
f 335.-
GASFORNUIS
„MIAMI GRAND LUXE"
5-Vlams, compleet met ther
mostaat, tijdschakelaar,
electrisch draaispit, infra-
rood-grill
natuurlijk berekend
op AARDGAS!
f 645,.
Geïllustreerde folder met alle bijzon-
derheden over de NESTOR MARTIN-
collectie Is bij uw handelaar gratis ver-
v «j| i krijgbaar. U kunt hem ook aanvragen
V ~rï?£ aan bovenstaand verkoopkantoor.
Verkoopkantoor voor Nederland:
NELL STUTTERHEIM N.V.
Den Haag. Postbus 1143.
Tel. (070) 986750
Zend mij zonder enige verplichting folder
600
NAAM:
STRAAT:
PLAATS:
Argumenten
In een communiqué geeft het
hoofdbestuur de argumenten die
voor dit besluit worden aangevoerd:
a. De Opera-directie heeft tot
dusverre nagelaten de brieven te
beantwoorden van het hoofdbe
stuur van de NTB waarin om over
leg wordt gevraagd over de hui
dige crisis. De weigering om over
leg te plegen met vertegenwoordi
gers van een belangryk deel van
de opera-musici zyn de NTB-leden
als een aantasting van het grond-
wetteiyke recht van „vrye vereni
ging".
b. Van de in de Opera bestaande
mogeiykheden voor de directie, om
by kwaliteitsvermindering van mu
sici in te grijpen, is geen gebruik
gemaakt.
c. De wyze waarop en de termyn
waarbinnen het proefspel zou moe
ten worden afgelegd zUn in stryd
met de redeüjkheid en alle bestaan
de gebruiken in de Nederlandse en
Internationale orkestwereld. Reeds
hieruit bUjkt dat het de Opera-di
rectie om iets anders gaat dan de
verbetering van de artistieke pres
taties van het ensemble.
d. By zyn argumentatie voor het
proefspel heeft de intendant aan
de pers medegedeeld, dat er sprake
zou zyn van „voorspelen" en niet
van „proefspelen". Er werd echter
aan toegevoegd, „dat in geval van
ontslagen, sociale regelingen zou
den worden getroffen".
„Tweeslachtigheid"
Deze verklaringen tonen opnieuw
de gevaariyke tweeslachtigheid die
het beleid van de leiding van de
Opera kenmerkt. Onder deze omstan
digheden kan van geen musicus ver
wacht worden dat hy één week na
een oproep een proefspel aflegt, dat
n.b. zyn ontslag tot gevolg kan heb
ben na vele jaren in de Opera te
hebben gewerkt en zonder zelfs maar
dat hijzelf en zyn vertegenwoordi
gers zyn gehoord. Evenmin kan een
musicus gedwongen worden een
proefspel af te leggen om hem de
plaats van een collega te doen in
nemen. Een reden voor het proefspel
werd nl. aan niemand gegeven.
Tenslotte overweegt het hoofdbe
stuur van de NTB de FIM te ver
zoeken de dirigent Bauer Theussl op
de Internationale zwarte lijst te
plaatsen, aldus het communique.
De beroemde choreograaf
Serge Lifar is naar Argentinië
vertrokken voor een tweemaan
delijkse reis. Hij zal o.a. verge
zeld worden door zijn topster
Nina Vyroubova.
Serge Lifar. die aangekon
digd heeft een boek te gaan
schrijven over zijn vele interes
sante herinneringen, ziet men
hier tijdens een receptie, die hem
aangeboden werd in Parijs'
..Chez Maxims". Links Nina
Vyroubova. rechts de danseres
Ludmina Tcherina.
Eerste Kamerleden
dringen aan op
kunstnota
Nog in deze parlementaire periode
zou naar de wens van vele leden der
Eerste Kamer, geuit in het voorlopig
verslag, een kunstnota moeten wor
den samengesteld waarin met het
oog op desiderata voor de naaste
toekomst de hoofdzaken van de cul
tuurpolitiek worden geschetst. Dit
tegen de achtergrond van de feite-
lyke toestanden op verschillende
culturele gebieden.
Over het Holland Festival zeggen
vele (andere) leden dat de Staats
secretaris uiteraard geen recht
streekse zeggenschap heeft in de
programmering, zy stellen het ech
ter toch op prijs, dat de bewindsman
in het met het bestuur van het
Holland Festival te voeren gesprek
over de vraag op welke wil ze meer
Nederlandse kunstenaars aan bod
kunnen komen, duidelyk zal doen
uitkomen dat een en ander voor hem
consequenties zou kunnen hebben in
het vlak van de subsidiëring.
Vele leden vragen verder of de
Staatssecretaris een onderzoek wil
instellen naar de situatie van het
toneel, welke naar sommigen bewe
ren, hier te lande slecht zou zyn,
maar in de nabuurlanden bjjv.
België goed. Zy zouden daarin ook
gaarne het amateurtoneel betrokken
zien.
In de Obrechtkerk te Amster
dam is gisterochtend een plech
tige requiemmis gecelebreerd als
uitvaart van de eerste paasdag
op 76-jarige leeftijd overleden
musicus, componist en pedagoog
Willem Andriessen. De kerk
was bijna geheel gevuld met fa
milieleden, vrienden, relaties en
belangstellenden, vooral uit
kunstkringen.
De mis werd gecelebreerd door ka
pelaan N. Th. Stolwyk met assisten
tie van pastoor H. Brants en kape
laan P. Hink. Het zangkoor voerde
het requiem uit, dat Willem Andries
sen heeft gecomponeerd. Organist
was de heer B. Bartellnk.
Daarna volgde onder zeer grote
belangstelling de teraardebestelling
op de r.-k. begraafplaats Buitenvel-
dert. Tot degenen die de baar volg
den behoorden staatsraad en oud-
wethouder voor de kunstzaken van
Amsterdam, mr. A. de Roos, prof. dr.
K. Bernet Kempers, de directeur van
de Ned. Stichting tot beheer van het
Concertgebouworkest, de heer P. C.
Heuwekemeyer, de administrateur
der afdeling Kunstzaken van de ge
meente Amsterdam, de heer D. A.
M. Binnendyk, de directeur van
de toneelschool, de heer W. Ph.
Pos en de oud-directeur van de Ned.
Opera de heer Piet Tiggers. Voort*
waren er verschillende componisten,
uitvoerden musici en andere verte
genwoordigers uit de wereld van de
kunst. Rond de groeve lagen kransen
en bloemstukken van o.m. de Staats
secretaris van O. K. en W., bestuur
en directie der Ned. Opera, bestuur
van de Ned. Orkest Stichting „Het
Concertgebouw", van het Residentie-
Orkest, het Amsterdams Conservato
rium. de Stichting Volksmuziek
school en de KNTV Pastoor H.
Brants verrichtte de ateoute, geassis
teerd door de kapelaans N. Th. Stol
wijk en P. Hink. De zoon van de
overledene, de heer J. Andriessen,
dankte voor de belangstelling.
Twee bronzen
beeldjes gestolen
Van een expositie, omvattende 130
plastieken en 70 tekeningen van de
kunstenaar Pieter Starreveld in de
Oudezydskapel te Amsterdam, zyn
dinsdag twee bronzen beeldjes gesto
len. Het ene beeldje, 25 cm hoog,
stelt een baadster voor. Het andere.
8 cm hoog, is een vrouwenfiguurtje
met vleugeltjes. De waarde bedraagt
resp. f. 950 en f. 700.
Buitenlandse
artiesten in V.S.
Het Amerikaanse ministerie van
Arbeid heeft bepaald, dat met ingang
van 15 april buitenlandse artiesten
„die niet over unieke talenten" be
schikken. pas In de V.S. mogen op
treden. als hun werkgevers kunnen
aantonen, dat er geen werkloze Ame
rikaanse artiesten zyn, die hetzelfde
kunnen.
Veenbrug uit 2000
voor Christus
Ten zuidoosten van Emmen is in
het veen een veenbrug ontdekt da
terend van ongeveer 2000 jaar voor
Christus. De brug, die gemaakt is van
balken en stammetjes, is waarschyn-
ïyk de oudste veenbrug van ons land
Het hout moet met stenen byien ge
kapt zyn. By de nu ontdekte weg rijn
by vorige opgravingen reeds enkele
gebruiksvoorwerpen gevonden. Dit
jaar zal nog vyftig meter van de brug
worden opgegraven. De opgraving
staat onder leiding van dr. W. Cas-
pari van het biologisch-archeologisch
Instituut te Graningen. Als gast to
hierby aanwezig dr. Mac. Andrews
uit Minnesota (VS).
Koffiekamer museum
Boymans van Beuningen
Het college van B en W van Rot
terdam heeft de gemeenteraad voor
gesteld een krediet van f 74.500 be
schikbaar te stellen voor de bouw van
een koffiekamer by het Museum Boy
mans van Beuningen. Blijkens het
door architect A. Bodon ontworpen
plan zal buiten het museumgebouw,
maar daarmee verbonden door ge
bruikmaking van de luifel langs de
gevel aan de buitenhof, een glazen
uitbouw worden aangebracht, waar
dan ongeveer 50 bezoekers een ver
versing kunnen gebruiken. Door dez®
lichte constructie zal het mogelijk rijn
de koffiekamer in twee maande:, op
de bestaande funderingen te bouwen.
