oanc[öyh
MET SKI S OVER
DE NOORDPOOL
j,Duizendkunstenaar5
l in kindercircussen
Goochelaar
Acrobaat
Clown
Jongleur
Vuurvreter
rr
Omslachtig
Ga je mee
t op Safari?
Scholen vooi
jonge genieën
Zaterdag 7 maart 1964
GOOCHELAAR, acrobaatclown, krachtpatser fakir, evenwichtskunstenaar dat is of liever
dat was Nellingo, alias Scaramouse. alias Tsji Moetsji. alias Quirinio Fanvalimbie. alias Alex
Oscar, alias August. Achter al deze namen ging luttele jaren geleden de thans 21-jarige jonge
man schuildie bij de burgerlijke stand doodgewoon staat ingeschreven als Jan van Wijk. Maar
bovenal was Jan van Wijk de cabaret- en kinder goochelaar. En veel jongeren zullen zich hem her
inneren van een handvol jaren geleden, toen hij veelvuldig in jeugdcircussen optrad, zoals het
Itidse circus Knikkebeen, dat onder leiding stond van Joop Koevoets. van het Alphens circus Bell.
en het driemansspektakel Caspari.
manipuleren
met kaarten
Jan was de duizendkunste
naar", die met kaarten manipu
leerde, konijnen, duiven en an
der kleinvee uit dozen en ton
nen toverde ,die vuur vrat en
ipuwde, die op een spijkerbed
ging liggen, acrobatische toe
ren verrichtte en evenwicht-
stuntjes uithaalde.
Maar dat ls allemaal voorbij. Jan
is In militaire dienst geweest en na
dien is hij, avontuurlijk als hij is,
in oktober vorig jaar gaan varen
met een vrachtschip naar Zuid-
Amerika. Eind januari kwam hij
weer thuis (Stationsstraat 1) in Al
phen om daarna, op de dag voordat
hU weer zee zou kiezen (bijna op de
valreep) een goede baan aan wal te
accepteren. Jan is intussen wat be-
radlgder geworden; hoewel, als hij
fl I over zijn ietwat buitenissige hob
by's vertelt, en onderwijl vingervlug
met een stok kaarten speelt, is hij
er weer helemaal in.
BASIS
Jan is begonnen, zegt hij uit
ondervinding als de meeste goo-
- chelaars: op zijn elfde verjaardag
kreeg hij een prachtige goocheldoos
en ofschoon hij daarvóór al met
een stuk of tien jongens circus Bell
had opgericht legden toch die eerste
1(1 kunstjes met de doos de basis voor
zijn interesse en zijn vaardigheid
^'1 in het goochelvak.
Een programma uit de eerste da
gen van circus Bell vermeldt een
dodensprong van een zekere Alex
Oscar, de artiestennaam van de
twaalfjarige Jan. In de reeks van
l „dodensprongen" ging er eens één
mis, maar toen werd Jan toevallig
opgevangen.
FAKIR
f0 De kunstenmaker-in-de-dop
was hierdoor geenszins ontmoe-
rk diffd, maar ging door; door ook
'"met zijn riskante optreden als
de roemruchte fakir Tsji Moest-
d.ie vlammen slikte, fakkels
'IK in de mond stak, en brandende
l matten at. Hij ging ook ijskoud
5UJ op een spijkerbed liggen
zonder platgeslagen koppen
en hij liet zich ook een spijker
door de vinger slaan. Maar hier
ifd«i ee'e goochelaar golden
utjl want dat laatste was een truc.
Aan die heerlijke circus Bell-tyd
kwam in 1955 een einde, toen één
der vijftienjarige directeuren er met
de kas vandoor ging. Deze finan
ciële catastrofe betekende de on
dergang van het circus.
KNIKKEBEEN
Jan van Wijk, kwam toen met
twee andere Alphense jongens bij
het Leidse kindercircus Knikkebeen
dat toentertijd in de Professoren-
wijk zijn domicilie had. „Daar wa
ren echte artiesten, en dat was toen
heel wat", zegt hij. Knikkebeen
was opgezet naar het voorbeeld van
het Amsterdamse kindercircus Elle
boog en Jan trad op als de gooche
laar Umrico Dubbelbodem en ook
als fakir.
In 1957 werd weer zelfstandig ge
werkt. toen Jan het circus Caspari
had geopend met de Alphenaren
Hans van Heyningen Cees Jan
Timmers.
Over belangstelling hebben de
kindercircus-ehthousiasten nooit te
klagen gehad; in het Sint-Nico-
laasseizoen werden ze wel zo'n zes
tig keer geëngageerd.
„Ja, soms werden meer dan der
tig voorstellingen per week gege
ven", zegt Jan, „dan raceden we
met de wagen van de ene zaal naar
de andere".
Maar ook circus Caspari ver
dween. Hans van Heyningen, die
alle nummers van Jan (als dat no
dig wasi kon overnemen, ging zich
aan de balletkunst wijden.
PRESENTATIE
En uit alle kunsten en toeren uit
de jongensjaren is de goochelaar
Jan van Wijk gekristalliseerd, en
meer in het bijzonder de goochelaar
voor kinderen. Dat eist een heel
andere wijze van presentatie al6
voor volwassenen. „Het is vaak
moeilijker", zegt Jan. ,,De kinderen
laten zich niet zo gauw beetnemen
met allerlei toeren, en ze hebben
vaak nukken. Het komt hier vooral
op de presentatie aan, bij een op
treden voor volwassenen daarente
gen meer op de techniek".
„Maar de kinderen zijn ook spon
taner, ze reageren sneller dan
ouderen. Ik heb in de loop der ja
ren aardig wat ervaring met kin
deren opgedaan. Ik stond eens in
Katwijk voor een zaal vol kinderen,
die ontzettend hard schreeuwden en
joelden. Nu moet je tegen die kin
deren niet zeggen „jongens stil we
zen". dan doen ze dat toch niet. Ik
schreeuwde in de zaal: „jongens als
ik mijn arm omhoog steek
brullen jullie. Doe ik mijn arm
omlaag, dan zijn jullie stil".
Dat deed ik een paar keer en toen
waren ze stil".
„LAAT ZE"
„Als de kinderen lachen, terwijl
er eigenlijk niets te lachen valt, l&At
ze dan lachen. Beschouw dat als een
succes. Ik zal nooit een praatje uit
mijn hoofd leren, zoals sommige
andere goochelaars dat doen. Ik Im
proviseer maar wat. Dat ls veel be
ter, maar moeillijker".
Jan van Wijk heeft in de begin
jaren van zijn min of meer artis
tieke loopbaan elk circus bezocht,
dat ergens zijn tenten in Nederland
opsloeg. En. er is bijna geen circus-
boek. of hij heeft het. of dat nu een
wetenschappelijk werk is of zomaar
een kinderverhaaltje. Ook bezit hij
veel literatuur en vakbladen over
zijn latere liefde, het goochelen.
Hij zegt alleen van het gooche
len want hij houdt zich aan het
vakgeheim .Elke goocheltruc be
rust op een bepaald principe. Door
nu die principles te combineren kun
je nieuwe trucs maken".
SPIJKERBED
Zijn fakir-ambities kreeg hij
toen hij ergens een spijkerbed
had gezien. Dat heeft hij nage
maakt. Op een groot stuk hard
board timmerde hij zo'n acht
duizend spijkers op een duim af
stand van elkaar. „Je moet na
tuurlijk geen greintje vet aan je
lichaam hebben, anders kun je
er niet op liggen", zegt hij. „En
de spijkers moeten ook geen de
cimeter uit elkaar staan, anders
gaan ze door je heenDe
scherpe punten zijn niet wegge
slagen", verklaart hij nadrukke
lijk.
Dan dat griezelige vlammen slik
ken. Had hij in een circus gezien
„en stomweg geprobeerd. Er is
eigenlijk niet eens zoveel kunst aan,
maar ja als je bang bent".
Bij circus Knikkebeen moest hij
dagelijks met vuur omgaan. Van
vlammen slikken en brandende
watten eten had hij geen last, maar
van vuur spuwen wel. Hij nam
steeds een slokje wasbenzine in de
mond, een brandende lucifer voor
de lippen en dan blazen. Het gaf
een fantastische vlam. Maar de
wasbenzine maakte zijn mond
schraal.
JONGLEUR
Onder de merkwaardige naam
Quirinio Fanvalimbie („Hoe ik aan
die gekke namen kom? Gewoon uit
mijn atlas") maakte hij bij de kin
deren furore als evenwichtskunste
naar. Hij zette bijv. een glas water
op zijn voorhoofd en haalde ver
volgens allerlei gymnastische toe
ren uit, onder andere met een hoe
la-hoepel. Ook werkte hij met Chi
nese draaibordjes op stokjes.
Jan heeft met zijn goocheltruce
uiteraard ook aan talrijke amateur-
concoursen meegedaan daarvan
getuigen zijn medailles en lauwer
takken. Hij is er nu een beetje hui
verig voor geworden. In de ene
plaats behaalde hij met zijn mani
pulaties een eerste prijs, en in een
volgende gemeente eindigde hij,
met precies hetzelfde nummer, er
gens achteraan op de ranglijst van
deelnemers. Het is ook gebeurd,
dat hij op een amateuravond had
gegoocheld en met vijf gulden naar
huis werd gestuurd, omdat de jury
zijn nummer niet had kunnen be
oordelen.
IN VERBAND
Een bijzondere prestatie le
verde hij in 1960 op het con
cours in Gouda. Op de heenreis
raakte hij betrokken bij een
autoongeluk en werd half be
wusteloos naar een Gouds zie
kenhuis gebracht. Hij werd daar
verbonden en een kwartier la
ter,, stond hij met één helft van
zijn gezicht in het verband op
het podium. Onder de verschil
lende onderdelen van zijn num
mer door, kwam er dan steeds
iemand op het toneel, die met
watten de druppels bloed van
zijn gezicht veegde. Hij kreeg
een tweede prijs.
In Nederland is Jan de laatste
jaren, vanwege de militaire dienst
en zijn kortstondige zeemansloop
baan. niet meer opgetreden. Wel
stond hij enkele maanden geleden
voor het publiek in een nachtclub
in de Peruviaanse hoofdstad Lima.
Drie dagen heeft hij daar gegoo
cheld dat schijnt in Zuid-Ame-
rika een zeldzaam evenement te
zijn.
En nu? Wat gebeurt er nu met
de dozen met vreemdsoortige appa
raten op zolder? Jan zal het goo
chelen er niet aan geven, maar de
grote ton, waaruit hij levende ko
nijnen, duiven, etc. haalt, en de
talrijke buisjes, blokken eri speel
kaarten om maar wat te noe
men zal hij wel laten rusten.
,.Ik ben me nu aan het voor
bereiden op mentaal goochelen
het pseudo-occulte, dus ge-
dachtenlezen en dergelijke. Let
wel, het heeft niets met hypno
tiseren te maken, 't blijft goo
chelen. Er zijn bepaalde sys
temen voor, maar het komt
vooral op de presentatie aan,
en dat eist studie. Veel stu
die!"
PIET GOOSEN
Een mooi meisje met zo zeggen haar managers een mooie stem. Hoe
wel zij pas zeventien jaar is. staat zij al bijna tien jaar op de planken. Drie keer
werd zij ontdekt: toen zij 10 jaar was en in een show met Petula Clark mocht
optreden, toen zij 13 jaar was en tot de Nederlandse Conny Froboess werd
gebombardeerd en ongeveer een jaar geleden door de Nederlandse televisie.
Haar naam: Shirley Zwerusf de achternaam wordt meestal vergeten). Haar
nieuwste succesnummers: Ich wollt' ich war Prinzessin en Wer wied der Erstt
sein (Imperial)
JAN VAN WIJK
op goochelpad
Elf jong® Noren zijn deze week uit
Oslo vertrokken voor een ski
tocht van 2.500 km van Noord-
Amerika over de Noordpool naar
Azië of Europa. De expeditie be
staat uit militairen, pelsjagers,
navigators en een tandarts, on
der leiding van de 25-jarige
Bjoern Staib die vorig jaar per
ski in het voetspoor van de Noor
se ontdekkingsreiziger Nansen
over de ijskap van Groenland is
getrokken.
De Noren wier gemiddelde leeftijd
23 jaar is, reizen per vliegtuig
via Thule op Groenland naar
het eiland Ellesmere ten noor
den van het vasteland van Ca
nada. Daar willen zij hun tocht
de eerste in deze richting
omstreeks 20 maart beginnen.
Voor het oversteken van open wa
ter nemen zij speciale bootsle
den mee. Volgens Staib is het be
paald niet uitgesloten dat de
groep naar open zee zal afdrij
ven. De Noren hebben ech-
Het. Tweede-Kamerlid de heer J.
J. Voogd (PvdA) heeft bij de mi
nister van Onderwijs. Kunsten en
Wetenschappen ongedrongen op
een eenvoudiger procedure voor het
aanwijzen van één leerling per
jaar die twee maanden mag door
brengen bij het Amerikaanse in
stituut The Rising Sun. Hij doet
dit in schriftelijke vragen.
Hij wil weten of het juist is, dat
het ministerie van Onderwijs,
Kunsten en Wetenschappen op 9
Januari een aanschrijving heeft ge
richt aan alle directeuren van
Rijkshogereburgerscholen, alle
rectoren van openbare lycea, alle
besturen van gemeenten met
vhmo-scholen en alle besturen van
bijzondere vhmo-scholen in Neder
land, waarbij wordt verzocht:
Uit alle 16 en 17-Jarige leerlingen
een keuze te maken van een leer
ling per school;
Deze keuze te maken naar de
maatstaven: goed karakter, goe
de intelligentie, vermogen lei
ding te geven, goed aanpassings
vermogen en kennis Engelse
taal;
De keuze aan het ministerie mede
te delen onder vermelding van:
naam. geboortedatum, adres,
school en klasse, rapportcijfers
van twee schooljaren, verklaring
omtrent karakter, aanleg en vor
deringen. pasfoto, geschreven le
vensbeschrijving?
De heer Voogd informeert ver
der of het juist is dat deze aan
meldingen met de uitvoerige bij
lagen bij het ministerie worden
beoordeeld en geselecteerd en dat
deze procedure thans voor de 16de
maal plaatsvindt.
ter van de Sow Jet-Unie, de VS,
Canada en Noorwegen de toe
zegging gekregen, dat si) ln ge
val van nood op hulp kunnen
rekenen.
Zij hopen per dag ongeveer 25 km
af te leggen, zodat zi) omstreeks
honderd dagen onderweg zullen
zijn. Afhankelijkvan de weers
omstandigheden en de richting
waarin het poolijs drijft, ver
wachten zü op het Russische
eiland Sowernaja Zemlja of in
de archipel van Spitsbergen aan
te komen.
J Nederlandse jongens
J van 14 tot 18 jaar zullen
J in de zomervakantie de
a kans krijgen „op Safari te
gaan". Onder de naam
Jeugdsafari '64" organi
seert de Vereniging Ne
derlandse Padvinders van
14 juli tot 1 september
sportieve zesdaagse toch-
J ten voor fietsers en brom-
fietsers met vijf over-
f nachtingen op daarvoor
l aangewezen kampeerter-
reinen. Deelnemers zijn
vrij in de keuze van de
terreinen, kunnen in elke
plaats en op elke wille-
keurige datum starten en
l mogen zelf de te rijden
route bepalen. Aan de
jeugdsafari zullen wed-
strijden, verrassingen en
aantrekkelijke faciliteiten
I worden verbonden die
I nauw verband houden met
hobby's die onder de
t jeugd leven.
In vier Russische steden: Moe
kou, Kiew, Leningrad en Nowlai-
birsk. zijn „scholen voor Jonge ge
nieën" gevestigd waaraan de groot
ste Russische wetenschapsmensen
op gezette tijden les geven, zo stond
vorige week zaterdag in Nedelja,
het wekelijks bijvoegsel van het
regeringsblad Izwestia. Het blad
bevatte een reportage over een van
deze instellingen, waar alleen leer
lingen met een bijzondere
„wiskundeknobbel" worden toege
laten.
