Hindemiths „Mathis der Maler machtig en imponerend kunst kalei öoscoqp Problemen voor koren en amateurkorpsen Films van deze week in Alexander llninsky fameus in Chopin VERRASSINGEN BIJ K. EN O. Beklemmende tekeningen van Agostin Ibarrola De zoon van Spartacus Opgericht 1 maart 1860 Vrijdag 21 februari 1964 Derde blad no. 31193 ONDER uitermate grote belangstelling heeft Van Otterloo weer eens als een verrassing een uitvoering gegeven van een der hoogtepunten uit het veelzijdige oeuvre van de op 28 december I j.l. overleden Paul Hindemith, een der grootste componistenfiguren der 20ste eeuw. althans tot nu toe, namelijk zijn driedelige symfonie „Mathis der Maler" (van 1934), welke hij naast de opera van die I naam geschreven heeft. Wij hoorden dit werk hier te stede voor de eerste maal, eveneens j onder Van Otterloo's leiding, op 6 januari 1938. Dit werk is geinspireerd op het belangrijke triptiek van Dürers tijdgenoot, de laat-middeleeuwse schilder Matthias Grünewald. het befaamde Isenheimer altaarstuk. Het triptriek heeft thans een j plaats gevonden in het museum te Colmar. Sinds wij voor het eerst met deze compositie kennis maakten, I heeft zij nog niets aan indringende kracht verloren, vooral wanneer zij zo suggestief en beeldend wordt voorgetoverd als onder direc tie van de ook nu uit het hoofd dirigerende Van Otterloo. die er zich nauw mee verbonden weet. I Groots eerbetoon Christus geboorte (Engelkonzert). de Graflegging en de Verzoeking van de Heilige Antonius zün de boeiende onderdelen. Hindemith componeerde deze schil deringen in schrijnende stemmingen en tegenstellingen, waarbij toch tel kens volkomen tonale oplossingen als bekroningen optreden en waarin de blazers zulk een imponerend aan deel hebben. Toen de componist dit werk schreef had zün stijl zich gewijzigd. Daarin maakte het dikwijls louter cerebrale plaats voor meer gevoels expressie. Er is bü tijd en wijle, zij het kort. een melodische inspiratie te onderkennen. Hier en daar, vooral in ,'t fel bewogen laatste deel treedt zelfs waarachtig muzikale ontroering naar voren. Daarnaast is er vanzelfspre kend Hindemiths befaamd ambach telijk kunnen, zijn grote vormbeheer sing. Tevens is de superieure orkest behandeling bewonderenswaardig en evident. Het Engelkonzert is een kundig, contropuntisch weefsel van motieven en tegenmotieven, feestelijk van ka rakter door de Cantus Firm us der trombones, 't „Es sungen drei Engel" werd ontleend aan het ook door Mahler, zij het geheel anders, behan delde „Des Knaben Wunderhorn". De pastoriaal getinte Graflegging te een somber stemmend tussen deel, waarop dan de hartstochtelijke strij- kersinzet van de Verzoeking een il lustratieve inleiding vormt tot de breed en massief opgezette uitbeel ding van hellesmarten en pijnen, met de opzwepende ritmen een fan tastische schildering schenkend van hetgeen Antonius heeft te ondergaan, zich oplossend in de hymnen van het „Lauda Sion Salvotorum" en de plechtig orgelende klanken van het slotthema. Van Otterloo had het geheel be wonderenswaardig in handen en wist het werk ook ditmaal als groots eerbetoon aan de overleden meester toehoorder door zijn fantastische j techniek. j Levendige toejuichingen en her- haaldelljke terugroepingen hebben Uninskv, wiens spel ook van geper- 1 fectioneerde grammofoonplaten over bekend is, bewezen hoe zeer men zijn komst op prijs gesteld heeft. Het or kest moet de grootste moeite gehad hebben, hem in zijn vrije opvattingen te volgen, doch het deed dit zonder j ongelukken en met de grootste fijn- j zinnigheid in de sensitieve Romance, waarin Uninsky's diepgevoelde muzi kaliteit manifest was Enthousiasme Zeer onlangs waren wij getuige van Beethovens opera „Fldelio". Als inzet van de avond bracht het Residentie-Orkest nu een geheel an dere Leonore-ouvertuire (de derde op. 72 a), met het beroemde trom petsignaal en welhaast uitgegroeid tot een symfonisch gedicht. Veelvuldig gehoord, doch nog steeds het beluisteren overwaard. Dit vierde concert der meesterserie van K. en O. bügewoond door zöve- I len. dat bijna geen plaats in de Stadsgehoorzaal onbezet was, heeft dan ook tot grote tevredenheid en enthousiasme kunnen stemmen. Vooral door de her-introductie van Hindemiths „Mathis der Maler", dat ho© men ook over zijn muziek mag denken toch ongetwijfeld een Uninsky en Van Otterloo na de inspannende Chopinvertol- machtig en imponerend gebeuren ge- fcifig noemd mocht worden! naar een glorieuze overwinning te leiden. Er was volop de benodigde span kracht, die zich overplantte op de prestaties van het formidabel spelen de orkest, zodat de aangrijpende, be zielde en overtuigende vertolking ont stond. waarop Hindemith recht heeft. Getuige het grandioze applaus, dat na afloop opklonk, hadden Van Ot terloo en de zijnen het pleit met deze meeslepende realisatie glansrijk ge wonnen! Als kinderspel De tweede verrassing op dit con cert was het optreden van de sinds jaren vermaarde pianist Alexander Uninsky. die zich bij Chopin men vergeve ons de uitdrukking als een vis in het water voelt. Hij paart mannelijke kracht aan poëtisch gevoel, een glashelder pare land toucher aan enorme virtuositeit en kon dit alles volop laten gelden in het pianoconcert (in e kl. t. op. 11), dat in zyn visie van een zeld zame Chopin-verwantschap getuigde. Wellicht kan men bezwaren koes teren tegen al te willekeurige rubati en een al te geaccentueerd relief: niettemin was dit een weergave van de hoogste orde. waarbij Uninsky nadrukkelyk bewees nog niets van zijn vitaliteit ingeboet te hebben. Het merkwaardige bij hem is. dat alles zich zonder enige inspanning voltrekt en men het gevoel krijgt, alsof een ontstellend zware opgave als deze speciaal het „Rondo vivace" slechts kinderspel voor hem is. Hij lijkt een meester op alle wa pens. inspireert ook het orkest en overrompelt zelfs de meest verwende Uitbreiding museum Boymans De uitbreiding van het museum Boymans-Van Beuningen in Rotter dam met een nieuwe vleugel in de richting van de Westersingel, waar mede de gemeenteraad in principe in oktober 1961 akkoord ging. stuit op moeilijkheden, zo blijkt uit een stuk van B. en W. van Rotterdam. Het ontwerp voor deze uitbreiding van de architect A. Bodon is gereed, doch het verwerven van de benodig de gronden stuit op moeilijkheden. De eigenaars van deze gronden wen sen geen minnelijke schikking aan te gaan zodat tot onteigening zal moeten worden overgegaan, waarbij de wederopbouwwet zal worden ge hanteerd omdat de uitbreiding van het museum in overeenstemming is met het basisplan voor de herbouw van de binnenstad. De bezwaren tegen onteigening achten B. en W. evenals de inspec teur. belast met het toezicht op de handhaving van de wettelijke bepa lingen betreffende de volkshuis vesting, ongegrond. Romeins graf naar museum vervoerd Het Romeinse dubbelgraf. dat in de woonwijk Belfort in Maastricht werd gevonden, is gister overgebracht naar het Bonnefantenmuseum. De stenen tombe kon in stalen balken verpakt door een hijskraan naar de achterzijde van het museum worden vervoerd, waar het meer dan vyf ton zware gevaarte door een poortje het museumgebouw kon worden binnen gebracht. Inmiddels is komen vast te staan, dat over het graf een tempel werd gebouwd. In de grond zijn resten van muren en fundamenten aange troffen. Het nadere onderzoek heeft aangetoond, dat de sarcofaag niet van inscripties is voorzien. Ook het aangetroffen aardewerk draagt geen Dc Stichting „Ned. Toonkunstenaarsraad" te Amsterdam onder zoekt thans mogelijkheden voor een oplossing van het probleem waarvoor de koren van amateurzangers en de amateujskorpsen zich gesteld zien als gevolg van de recente loonronde. Deze koren en korpsen namelijk worden, naar het oordeel van de raad, hierdoor zwaar getroffen omdat de dirigenten wel de nadelen van de prijs stijgingen maar niet de voordelen van de loonronde ondervinden. Het is voor de koren en korpsen namelijk moeilijk hun inkomsten uit vrijwillige bijdragen van de leden te verhogen. Dit heeft tot gevolg. zo zegt <A> Toonkunstenaarsraad in een com muniqué. dat de dirigenten van de koren en korpsen het kind van de rekening worden. Kunstschilder Louis van Roode overleden In de leeftijd van 59 jaar is te Rotterdam overleden de bekende schilder graficus en beeldhouwer Louis van Roode. Hij werd in Delft geboren en woonde welhaast zijn hele leven in Rotterdam, waar hij een vooraanstaande plaats in de artistieke wereld innam. Zijn be kendste schepping zijn de ramen voor het Rotterdamse postkantoor. In de laatste tijd vervaardigde hü speciaal veel mozaïeken. stempels. Uit een en ander wordt af geleid. dat het graf uit de tweede eeuw dateert. In het communiqué geeft de Toon kunstenaarsraad als zijn mening te kennen, dat het de taak is van de gemeenten om door middel van sub sidies deze gevaarlijke situatie, waar mee koren en korpsen worden be dreigd. tot een oplossing te brengen. De organisaties van dirigenten, de Nederlandse dirigentenorganisatie de vakgroep dirigenten van de Kon. Ned. Toonkunstenaarsvereniging en de Bond van orkest-dirigenten in Neder land hebben reeds van hun bezorgd heid doen blijken. Ook op cultureel gebied wordt de verhouding tussen Frankrijk en China thans vriendschappelijk ker. Het ensemble van de Opera van Peking treedt op in de Olympia te Parijs. Het laat op het gebied van zang. dans en to neel van allerlei zien. De kunst is geheel gebaseerd op de oude Chinese cultuur. Hieronder een 20-jarige dan seres van de troep Chun-Chine- Fang. omringd door de ..vogel- mannen'' van het ballet ..Phoe- ■edinfi Amerika ontdekt muziek uit Afrika De Amerikanen worden in aan raking gebracht met Afrikaanse muziek en ze houden ervan. Een van de beste ambassadeurs van Afrikaanse muziek is de Zuidafrikaanse negerin Mariam >udéMakeba, die optreedt in nacht clubs, voor de televisie en op de plaat. Een tweede pleitbezorger van I muziek van het zwarte continent te drummer Cozy Cole, die er in het kader van een uitwisselings- \programma van het Departement lm Buit. Zaken in Washington, 80 keer in 44 plaatsen is opgetre den. In Afrika, zegt hij, „ontstond het ritme. Ik heb er ritmen ge hoord die ik nooit eerder gehoord had". Hij wil het Amerikaanse mbliek er ook mee in kennis )rengen. Cole, een neger, voorspelt dat de dans die de hoge kringen van est-Afrika prefereert „een beetje als de jitterbug en een La beetje als de twist, en erg gra- II deus* Amerika te zijner tijd tal veroveren. Afrikaanse ensembles die veel indruk op Cole gemaakt hebben, tijn de Afro Jazz Group van ta rn in Nigerië. de Kari-Kari dan gers van Akkra in Ghana. Hij hoopt dat gezelschappen en com bo's als deze naar de VS gehaald kunnen worden. Romanschrijver Kelland 82 jaar overleden De Amerikaanse schrijver Clarence Sliding ton Kelland. auteur van 60 romans en meer dan 200 novellen is op 82-Jarige leeftijd overleden. RIDE Nu gevangene in Spanje (Van onze kunstredactie) Grote belangstelling van de kunstcritici kreeg de voorbezich tiging van een tentoonstelling van tekeningen in de Amster damse Galerie d'Eendt. De ex posant. Agostin Ibarrola, kon niet aanwezig zijn. Hij is een van de „koude abstracten", die in Parijs bij Denise René plegen te exposeren. Maar wat men tot en met 1 maart van hem laat zien in de Amsterdamse Spui straat, is figuratief werk dat iedereen zal aanspreken. Ibarrola zrt in de Burgos-gevangenis een vonnis van 9 jaar uit. De ge toonde tekeningen heeft hij. vol gens de Westeuropese Confe rentie voor Amnestie aan Spaan se politieke gevangenen en vluchtelingen, in deze gevange nis gemaakt. De tentoonstelling is tevoren al in Londen gehouden. Bij die gelegen heid zei Sir Herbert Read, dat daar Goya meer vertegenwoordigd was dan op de grote Goya-tentoonstelling in de Britse hoofdstad. Een van de bladen van Ibarrola doet welbewust denken aan Goya's befaamde schil derij van de fusillade van 3 mei 1808. Maar Sir Herbert zal meer bedoeld hebben op de geest van geheel het werk. Die vergelijking moeten we, naar drs. Hans Redeker opmerkte, niet te ver doorvoeren. Goya was In zijn et- senserie over de rampen van de oor log een toeschouwer. Ibarrola Is deelnemer en slachtoffer. En niette min zijn dit, aldus de heer Redeker, tekeningen met toekomst, uitingen van een man die niet heeft opge geven. In de tekeningen in Oostindische inkt is de abstracte Ibarrola soms duidelijk te herkennen door de rit miek van de vormen en de zwart-wit verdeling. Er zijn bladen bij van een opmerkelijke zeggingskracht. Zij ge tuigen van gevangenisleed en som mige zijn beklemmend, maar niet schokkend zoals Goya's etsen menig maal zün. De tekeningen zyn op dunne stukjes papier ter grootte van ongeveer halve velletjes post ge maakt, die aan elkaar zün gevoegd. Elk blaadje heeft vouwsporen. De kunstenaar heeft, naar de Westeuropese Conferentie meedeelt, dit werk kunnen doen toen hü deel uitmaakte van een groep in de Bur gos-gevangenis opgesloten intellec tuelen, die enkele zij het minimale faciliteiten hadden. Nadat de Londense expositie was georgani seerd. heeft Ibarrola eenzame opslui ting gekregen. Het werk was uit de gevangetiis gesmokkeld, evenals een afschrift van een brief, die de groep aan de gevangenisdirecteur had overhandigd ter doorzending aan de minister van voorlichting. De gevangenen sloten zich daarmee aan bij een brief van 102 Spaanse Intellectuelen, die protesteerden te gen de politieke arrestaties en de methoden van berechting in Spanje. Een vertaling van deze brief werd in de Amsterdamse kunstzaal uitge reikt. Zij bevat gegevens over onder meer een bloemlezing van verschrik kelijke folteringen van gevangenen door leden van de Guarda Civil en van de Sociaal-politieke brigade. De in 1930 in Bilbao geboren kun stenaar ls de zoon van een arbeider die aan Republikeinse züde heeft ge vochten. Als 16-jarige won Ibarrola al twee kunstprüzen. op grond waar van hij een studiebeurs kreeg. Vol gens de Westeuropese Conferentie werden grote fresco's, die hü voor de basiliek van Aranzazu had geschil derd. In opdracht van de plaatse lijke autoriteiten vernietigd. Tydens de grote münwerkersstaking van 1962 ln Asturië, exposeerde de kunste naar schilderijen over dit onderwerp. Volgens de Conferentie werd hü tüdens deze expositie door de poli tieke politie gearresteerd. Glimlachen 0111 'de zonde' TRIANON Na alle zwaarwichti ge schijnheilige en sensationele films over van zonde levende vrouwen en van zondige vrouwen levende man nen is „Profiteur tegen wil en dank" een verademing. Geen enkel moment heeft regisseur Ugo Tognazzi. die zichzelf de hoofdrol in deze van het begin af verrassende film gunde, de neiging gehad er een probleem van te maken. Integendeel, in deze spi rituele Italiaanse komedie wordt let terlijk niets au serieux genomen, de „zonde" wel het allerminst. Een van de gekste scènes uit de film die waarin de hoofdpersoon na-mymert over het „baantje" dat een meisje van lichte zeden hem heeft aangeboden is zelfs een di recte persiflage op de „uit het rosse leven gegrepen" tonelen waarop de Franse en Italiaanse cineasten ons van tijd tot tüd vergasten. Overigens heeft Tognazzi zich niet uitsluitend op dit twüfelachtige aspect van het maatschappelük leven geconcen treerd. Zijn hoofdpersoon, een onze kere, zachtaardige vrijgezel, leren we ook uitgebreid kennen op zün kan toor, waar hü verliefd is op de direc tiesecretaresse, en in zün pensio# n. waar zün hospita hem al in haar netten tracht te verstrikken voordat zy weduwe is. Met een meisje dat zich als verpleegster voordoet komt hy in contact als hü zün hond uit laat. Deze drie vrouwen maken zün leven tüdelük zo gecompliceerd, dat hü wordt afgeranseld door vak bondsleden en souteneurs, gescha duwd door de politie en ontslagen door zün directie, waarna hü ten slotte toch wordt wat hü niet wilde worden: een „mantenuto". Het is nog niet eens zozeer het bi zarre verhaal dat de film zo onder houdend maakt als wel de franje: juist in de details wordt de toe schouwer getroffen door de ene humoristische vondst na de andere. Het is geen film die doet schateren, maar wel een waarbü men voort durend moet glimlachen. De grote stilte STUDIO Deze film is de vol tooiing van een trilogie van de grote Zweedse cineast Ingmah Bergman Liet hU in „Als in een donkere spie gel" en „De Avondmaaisgasten" zien. hoe ziekte en dood het evenwicht verstoren en het diepste wezen van de mens aanranden in deze film behan delt hjj de overspannen erotiek. Het probleem krügt gestalte in twee zus ters. die na een vakantie op doorreis zün door een land waarvan zU de taal niet kennen. Een van haar heeft haar zoontje bü zich. Bovendien wordt een belangrüke rol gespeeld door twee kelners, van wie de een de oudste zuster hulpvaardig terzüde staat tüdens haar ziekte en de ander aan de zinnelüke begeerte van de jongste zuster tegemoet komt LUXOR Dr vermaarde Griekse slaaf Spartacus, die in de eerste eeuw voor Christus met talryke lotgeno ten de regering in Rome bü herha ling in moeilykheden bracht, blijkt in deze film een zoon te heb ben gehad. Spartacus zelf eindigde zijn leven aan een kruis, nadat on derlinge verdeeldheid de opstandige slaven, die voor hun vrijheid voch ten, tot de ondergang had gevoerd. Maar het onderwerp leent zich zó goed voor een film in kleuren, met heroische gevechten, dat de scena rioschrijvers blijkbaar opdracht hebben gekregen een zoon van Spar tacus te creëren. In zijn genre is het een geslaagd produkt geworden, met Steve Reeves in de hoofdrol en zelfs met een edele strekking: de mens heid is op weg naar de vrijheid! De jonge Romeinse officier Ran- dus, een trouw aanhanger van Caesar, blükt in werkelükheid de zoon van Spartacus te zün, die kort na zün geboorte naar Rome was meegenomen en daar een Romeinse opvoeding heeft genoten. Zün op dracht was aan het hof van Caesars vüand. Crassus. de ogen goed de kost te geven, zodat Caesar tüdig op de hoogte zou zün van diens bedoelin gen. Randus-Spartacus jr. speelt nu een dubbele rol: die van gezant van Caesar en van vrüheidsleider van een groep ontvluchte slaven. Er ko men zeer boeiende taferelen in dit gedeelte van de film voor. De wreed heid van Crassus, de heldhaftige rol van Spartacus Jr. en diens redding op het laatste nippertje zün voor- treffelük in beeld gebracht, in uit stekende kleuren en op het brede doek. Liefhebbers van heroische her inneringen aan de oudheid kunnen hier hun hart ophalen. De zwaardvechter van Castilië Spaanse legende LIDO Er heeft zo'n duizend Jaar geleden wel een graaf Feman Gon zalez in Spanje geleefd en hü zorgde er voor, dat Castilië als een sterk land uit de strijd tegen de Moren te voorschyn kwam. maar de filmers hebben er de voorkeur aan gegeven uit te gaan van de legende, welke rond deze onverschrokken edelman werd gegeven. Bü de verfilming van „De rebel van Patriottisme j REX „De rebel van Napels" is een romantische, Italiaanse produk- tie over het patriotisme van de Na- politanen in de Napoleontische tüd. De koning, een slappe Bourbon, biedt aanvankeiyk weerstand, maar zodra de kansen keren, vlucht hij naar Sicilië. Het verzet wordt geleid door Fra Diavolo. Hü heeft de steun nodig van een op een buit beluste bendeleider. Eerst krügt hü deze, maar op het beslissende ogenblik laat de man hem met zün troepen in de steek en dit wordt Fra Diavolo noodlottig. Hü wordt door de Fransen onder leiding van Giuseppe Napoleon verslagen en gevangen genomen. Hü sterft op het schavot. Voordat dit gebeurt heeft Fra Dia volo met nog andere problemen te kampen gehad. Hü heeft twee ge liefden, van wie een hem een zoon schenkt. Wanneer beide vrouwen met elkaar worden goconfronteerd, geeft die aanleiding tot heftige scè nes. Na de dood van de held vertoont de film beelden, waaruit moet blü- ken dat de strijd voor vrüheid en recht altüd en overal zal worden ge voerd. ..Boccaccio 70" CAMERA De ..Boccaccio 70" trilogie met vooraanstaande sterren als Anita Ekberg, Sophia Loren en en Romy Schneider in de hoofdrollen, blükt nog steeds in de belangstelling te staan. Indertüd hebben wü uitvoe rig lof gebracht voor de verfilming van deze drie verhalen, waarvan die met Sophia Loren ons het meeste heeft geboeid Doch hóe uw keuze ook mag zün: voor een veelzüdlge en spannende avond staan wü borg! zo'n legende immers kan men niet betrapt worden op historische on juistheden, kan men de romantische facetten flink wat aandikkenen kan men de meest onwaarsehünlüke fantasieën waar maken. Wanneer onze held ondanks zün grenzeloze dapperheid ten onder moet gaan aan een numerieke minderheid, dan kan men (in een legende) verbitterde vüanden in een handomdraai vrien den laten worden. En als dat nog niet genoeg is, als desondanks de horden Moren onze nieuwbakken vrienden dreigen te verpletteren nu Ja, dan kan men altüd nog de twee beschermheiligen van 8panje naar het strijdgewoel laten neerdalen, om met vlammend zwaard een vuurgor- dUn op te hangen. „Onze nederlaag staat ln de ster- ïiiiuiiuiiiiiiiiiiiuiiiiiiiuiiiiJiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniKnmnirmnininnriiiii» ren geschreven" constateert dan de bloeddorstige Morenkallef zuchtend en verdwünt met hangende pootjes om alle eer aan onze kostelüke held te laten. Zo gaat het ln legenden en zo gaat het dus ook in deze kleurige rolprent. Regisseur Javier Seto heelt ervoor gezorgd, dat de liefhebbers van zulke romantische avonturen films volop krijgen wat zü zoeken: veel actie met stoere kerels en mooio vrouwen. En dan vloeit er natuurlijk veel, heel veel bloed. In de meest letterlüke zin. Voor de filmers van dit genre schünt tegenwoordig te gel den: hoe gruwelijker hoe mooier. Javier Seto heeft wat dat betreft zün best gedaan. De woeste slacht- partüen heeft hjj hele realistisch in scène gezet. Voor ons soms te realis» tisch..^

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1964 | | pagina 5