LITERAIRE LEKKERNIJEN IN
DE WEENSE SCHOUWBURGEN
Francoise Sagan schreef
over huwelijkse liefde
IN KAMER!
EN TUIN
Dieper relief en ^BIÊK^jÈMÊÊÊM
een vollere toon
ONDANKS VOETBAL EN WINTERSPORT
Kom er ACHT-er
VERHEUGENDE VERNIEUWING
1. een snaar minder gesprongen
van tennisracket
2. slinger aan paaltje in andere
stand
3. vrouw draagt een rokje i.p.v.
shorts
4. gascontainer hoger
5. middelste vlag hangt anders
6. mond middelste tennisspeler
anders
7. knoop minder aan jasje came
raman
8. tennisbal anders
Zaterdag 1 februari 1964 Pagina 2
Mogelijk, zo niet zeker, hebben
haar eigen ervaringen met hóAr
huwelijk dat even snel gesloten als
ontbonden werd om daarna, met
een zoontje als inzet, onmiddellijk
weer te worden hersteld, ook bij
gedragen tot die heroriëntering of
revalorisatie die haar klassieke
talent, haar byna aforistische styi,
haar omfloerste humor en haar
cerebrale fantasie nu een veel die
per relief en een veel vollere toon
verleent.
Een verheugende evolutie der
halve in de diepte en in de breedte,
die ik misschien nog het zuiverste
kan samenvatten in een kenmer
kend citaat dat de schrijfster een
harer figuren zelf in de mond legt:
„On se croit cynlque, on se re-
trouve émerveille «Ik meen
de cynisch te zijn, ik merk dat Ik
verwonderd ben
Sagan heeft in haar intelligentie
en literair talent nu eindelijk ook
nog de verwondering ontdekt,
waar zonder nog nimmer „grote
kunst" geschapen werd.
(Van onze Parijse correspondent)
RAN(j)OISE SAGAN die op haar 18de jaar haar specta
culaire entree maakte in de Franse letterkunde, heeft se
dertdien geen roman of toneelstuk meer kunnen publiceren, zon
der dat zo n noviteit de pennen van honderden critici en andere
scribenten in alle hoeken van de wereld in beweging bracht. Eer
der verlegen van natuur, heeft ze zelf de publiciteit nochtans
nooit gezocht, en al die blijken van belangstelling, afkeuringen of
aanmoedigingen, nogal gelaten en onverschillig over zich heen
laten gaan.
Zesentwintig jaar oud. staat ze nu aan het hoofd van 'n oeuvre
dat uit vier korte romans (of novelles) en evenzoveel toneelstuk
ken bestaat, haar eigen kritieken, film- en televisiescenario's niet
meegerekend.
En na als wonderkind gedebu
teerd te zijn, blijkt zich haar ver
dere geestelijke ontwikkeling even
eens in ijltempo te hebben voltrok
ken. Zo ligt er nu dan een mijlen
lange afstand tussen haar voor
laatste en haar jongste stuk dat
ze de ietwat hermetische titel
„Bonheur, impair et passé" heeft
gegeven.
Afstand in de positieve richting
zowel ten aanzien van de techniek
en de vorm als van de inhoud en
met name de ernst waarmee Sa
gan zich hier ten opzichte van de
wereld, de mensen en bovenal de
liefde heeft uitgesproken.
Woorden van ernst
en ontroering
Die liefde in haar biologische en
psychische of algemeen-menselijke
aspecten staat ook nu weer in het
centrum van de handeling waar
aan vijf personen deelnemen, af
komstig uit het sociale milieu
waarbuiten Francoise Sagan nog
nimmer is getreden. Een moeder
weduwe die het leven deelt van
haar beide zonen en haar schoon
zuster en, weldra, van een derde
jongeman die dat huweiyk na
tuurlijk komt bedreigen.
Plaats van handeling het pre-
revolutionaire Rusland en, nauw
keuriger: de salon van die familie
die met allerlei vertakkingen met
het garnizoen van Sint-Petersburg
verbonden is. De ene zoon. Igor, is
een officier die aan het duel ver
slaafd is. De andere zoon. een bui
tenbeen, die het ironische scepti
cisme van de traditionele Sagan-
figuren vertolkt, is, gedegradeerd,
uit het leger ontslagen, omdat hij
er geen enkel geheim van maakte
dat hij bijzonder veel affectie
voelde voor een subalterne huzaar.
Dan is er dus nog de uitzonder
lijk mooie echtgenote van eerstge
noemde officier die door Juliette
Greco nogal onvolwaardig
wordt gespeeld en voor welke
Jeugdvriendin Frangolse die voor
't eerst nu ook als haar eigen
bedreven regisseur optreedt dit
laatste stuk ook speciaal geschre
ven had. En tenslotte, als vijfde
persoon, een Jonge Russische prins
die zich direct in het begin al aan
meldt om officier Igor tot een duel
uit te dagen, omdat hij diens
vrouw beminnen zou.. In werke
lijkheid valt de wat linkse, open
hartige en bijzonder innemende
prins al gauw door de mand, wan
neer blijkt dat hy mooi-tzaristi-
sche-Russisch levensmoede is om
nu, na vele mislukte zelfmoordpo
gingen. langs deze heroïsche weg
zyn einddoel te bereiken. Als man
van eer weigert Igor natuuriyk, en
dan is de koers voor de hele ver
dere handeling of intrigue enigs
zins voortydig eigeniyk al wel
uitgezet. De prins zal nu Immers
pogen het aanvankeiyke voor
wendsel waar te maken en uiter
aard raakt hy dan in zyn eigen
of in Amors netten verstrikt.
Gereserveerd en waardig, maar
ook met een gezonde dosis harts
tocht toegerust, weet Angora, de
jonge vrouw, de prinseiyke avan
ces een redeiyk-lange tyd te weer
staan. Om tenslotte op grond van
ernstige en ogenschyniyk-gemoti
veerde. twyfel over de gevoelens
die haar door Igor nog worden
toegedragen, in een kortstondig
nachteliyk samenzyn toe te stem
men. De prins meent dat hy het
pleit nu definitief gewonnen heeft
en als hy. enkele dagen later, by
een dobbelspel met z(jn rivaal de
officier hem ook nog van al diens
bezittingen heeft ontroofd, besluit
hy, in aanwezigheid van de voltal
lige familie, zyn hoogste troef uit
te spelen. Hy is bereid een streep
door die laatste rekening te halen,
indien de echtgenoot toestemt in
een nacht die hy. de prins met An
gora door zou willen brengen. Al
ler ogen richten zich nu op de
Jonge vrouw die zich geenszins on
gevoelig voor de gedachte of het
voorstel ïykt te tonen. Maar tot
beider verwondering ontsteekt Igor
in een verontwaardiging die alle
kenmerken vertoont hem niet door
protocolaire overwegingen, doch
door een diepe oprechtheid te wor
den ingegeven. Angora, zo ver
klaart hy. weegt zwaarder dan de
pot van een verloren dobbelspel.
Maar bovenal: zy is myn vrouw,
ik ken haar. gy niet. en ik houd
van haar, al zou zyzelf ook mo
gen twyfelen. Op welke onver
wachte verklaring of bevestiging
van zyn liefde. Angora nu Igor,
haar wettige gemaal, boven de
minnaar kiest om zo het huwe-
ïyk boven het „avontuur" te
plaatsen.
Er worden voor het scherm
valt nog enkele woorden gewis
seld tussen Angora en haar min
naar. Woorden die vibreren van
ernst en ontroering tussen twee
mensen die elkaar wederzijds heb
ben liefgehad, elkander nog bemin
nen. maar die niettemin de nood
zaak erkennen loyaliteit ook tegen
over de „Drltte im Bunde" te be
trachten. En om zo tevens ver
trouwen uit te spreken in de vita
liteit van de liefde, die zich ook
binnen een huwelijk vernieuwen
kan.
Voor het eerst
„lwppy-ending,
Dit eerste voorbeeld van een
„happy-ending" in de gebrul-
keiyke en maatschappeiyke zin des
woords waarmee Sagan hier nu
een huweiyksconflict besliste, be
hoeft op zichzelf nog geen reden
te zyn ook uit de gezichtshoek en
met de maatstaven van de thea
terkunst met instemming en zelfs
geestdrift te worden begroet
niettemin is die voldoening en dat
enthousiasme toch wel om die
overwegingen eveneens gerecht-
Franfoise Sagan temidden
van haar acteurs. Links Alice
Cocea (de moeder) rechts Jean
Triutiguant (de Prins) en voor
Michel de Ré. een van de bei
de zoons.
vaardigd, aangezien die conclusie
de duideiyke bevestiging vormt
van een verdieping van het grote
talent van Sagan dat zich in dit
stuk niet langer te grabbel gooit
aan enkel frivoliteiten en soort-
geiyke mondaine variaties op de
eeuwige driehoek waarmee ze za
ken als liefde, trouw, huweiyk, op
rechtheid tot dusver leek af te
willen en kunnen doen.
(Van onze Weense correspondent)
OFSCHOON men de Oostenrijkers in het buitenland door
gaans als een muzikaal volk beschouwt, komt de cultuur in
dit land zeker niet op de eerste plaats. In dit opzicht is de televisie
een goede graadmeter, want daaruit blijkt dat de sport verreweg
de eerste plaats inneemt, niet alleen voetbal, maar vooral winter
sport.
In ons land zou het publiek hoogstwaarschijnlijk fel proteste
ren. wanneer de Nederlandse TV zoveel sport zou verslaan als
men in Oostenrijk te zien krijgt.
Tussen 29 januari en 9 februari brengt de Oostenrijkse T.V.
niets, maar dan ook niets anders op de beeldbuizen dan de sport
gebeurtenissen tijdens de Olympiade in Innsbruck.
stuk van Shakespeare dat slechts
zelden wordt opgevoerd ..Koning
Cvmbelin". Het is een merkwaar
dige komedie, waarin Shakespeare
zichzelf schynt te parodiëren. Het
stuk draagt weliswaar de naam van
de koning, maar die heeft hier in
de dubbele betekenis van het woord
vrywel niets te zeggen, des te meer
echter zyn dochter, welke hoofd
rol weer op briljante wyze door
Johanna von Koczian wordt ver
tolkt. Volgens de bekende Engelse
schryver en veelweter Samuel John
son is het stuk wel mooi van taal.
maar hy noemt de handeling ab
surd en bepaalde tonelen onmoge-
ïyk, omdat ze „in welk systeem
van het leven" ondenkbaar zyn.
Juist daarom moet men het thea
ter in der Josephstadt dankbaar
zyn voor de opvoering en vooral
voor de vertolking van de hoofdrol.
In andere landen zou deze „Ko
ning Cymbelin" misschien een suc
ces zyn geworden, omdat het een
staal van het hedendaagse „absur
de toneel" is. in Wenen echter vond
men het alleen een kosteiyke voor
stelling die haar hoogtepunt bereik
te in de gecultiveerde lieftalligheid
en de veelzydige charme, verbon
den met de verleidelyke betovering
van een onvergeteiyke comedienne.
Het stuk zelf is inderdaad onsa
menhangend, soms zelf saai. maar
in de toebereiding van deze actrice
een literaire lekkerny.
Eigentijdse Minna
van Bamhelm
Wanneer de t.v. by uitzondering
een culturele uitzending verzorgt,
dan wordt alles in het werk ge
steld om vooral in opera- en to
neelvoorstellingen aan de hoogste
eisen van kwaliteit te beantwoor
den Kortgeleden bracht de TV een
verrukkelijk uitzending van Les-
sing's biyspel „Minna von Barn-
helm". Het bleek een kabinetstukje
te zyn, waarvan de perfectie voor
al te danken was aan het sensibele,
subtiele en toch schynbaar zo na-
tuuriyke spel van Johanna von
Koczian. welke naam men dient te
onthouden. Deze jonge actrice heeft
haar toneelopleiding in Wenen ge
noten. trad korte tijd in het Thea
ter in der Josepstadt op en werd al
spoedig door Duitse schouwburg-di
recteuren ontdekt die haar voor-
nameiyk in Beriyn lieten optreden
Haar vertrek werd door het Weense
publiek ten zeerste betreurd, maar
nu is zy weer in Wenen en trekt,
volle zalen.
Ondanks de pruikendrarht kan
men zich rauwelijks voorstellen
dat dit een stuk van Lessing is,
want to natuuriyk en byna „ei
gentijds" vertolkt deze speelster de
hoofdrol. Zy is een jonge vrouw
met 'n expressief gelaat, grote don-
ker-bruine ogen en met een onge-
lofeiyk ryke variatie in het uit
drukken van de meest verschillen
de stemmingen. Zonder opdringe
rig te zyn beheerst ztj alleen het
toneel, behalve In één tafereel
waarin ze nameiyk met Theo Lin-
gen acteert.
Op het ogenblik vertolkt Johan
na von Koczian de hoofdrol in een
Vroege
Hofmannsthal
Ook „Christinas Heimreise" van
de bekende Oostenrykse schryver
Hugo van Hofmannsthal verdient
deze kwalifikatie. niet echter het
verwyt dat deze komedie absurd
zou zyn. Het interessante van dit
stuk van de byna altyd zo ern
stige auteur bestaat daarin dat het
een ruwe schets van zyn later en
ryper werk „Der Schwierige" biykt
te zyn. Het is de geschiedenis van
een onschuldig plattelandsmeisje
dat het slachtoffer wordt van een
geraffineerde Don Juan. Dit ver-
leideiyke en aantrekkelyke spelen
met de liefde, waarvan zelfs de
charmeur het slachtoffer dreigt te
worden, weet Hofmannsthal met
een barokke elegantie weer te ge
ven, waaraan men de schryver van
„Der Rosenkavalier" herkent. Het
spel bereikt echter geen climax, om
dat de oom van het meisje eei
echte Hofmannsthal-figuur is die
evenals de ..Schwierige" altyd talm',
en aarzelt en zodoende geen toe
stemming geeft voor het huwelijk
De opvoering in *fc ..Academiethea
ter" door het ensemble van hei
Burgtheater verdient de aandoe hl
omdat het stuk met zyn typisch
Weense atmosfeer vrywel nergen.
zo authentiek kan worden geïnter
preteerd als in Wenen.
Hochwalder bleef
beneden eigen maal
Ook in het laatste stuk van c
hedendaagse Oostenrykse schryv,
Hochwalder kan men wel een paa
literaire lekkernyen ontdekken om
dat zyn taal expressief en plastiscl
is. maar hy bereikt het peil nie
meer van van „Het Heilige experi
ment" waardoor hy international
bekend is geworden. In de laatst
jaren schryft hy een soort moder
ne mysteriespelen, waarin de mo
derne mens met zyn techniek ondei
vuur wordt genomen.
Dit was reeds het geval In zyi
„Donderdag", maar in zyn laatst'
werk dat de titel „1003" draagt
gaat hy veel te ver.
Het is een twee-personen-stuk
waarin de moderne mens als nie<
mens aan de kaak wordt gesteld
omdat hy geen gevoel, geen har
en geen ziel heeft. Het Is merk
waardig dat deze begaafde schryver
die de moderne mens hekelt, nu
zelf op het vlak van het heden
daagse absurde theater terecht is
gekomen. Zyn stuk is vervelend en
langdradig: de mislukking was niet
meer tegen te houden, zelfs niet in
het Burgtheater.
Het ..oude" Burgtheater te Wenen door Keizer Joseph II in 1766 opgericht als een
nationaal monument en cultuurbron voor Oostenrijk.
DE FATSHEDERA
Fatshedera zou men als een
kruising kunnen beschouwen
tussen een Fatsia-vingerplant en
een Hedera-klimop en de naam
doet er zeker aan denken. Ze
Hjkt erg veel op een kleinbladige
vingerplant. Een klimmende
vingerplant zou men haar kun
nen noemen, want op den duur
kan ze een flinke hoogte berei
ken en dan weet men er nauwe-
ïyks raad mee. Men kan de
plant echter heel gemakkelyk
afstekken; en dan liefst ter
lengte van ongeveer tien centi
meter. Als die stek in een jam
potje met water gezet wordt, zal
ze vry gemakkelyk wortels vor
men. Als ze die voldoende heeft,
kan elke stek afzonderiyk opge
pot en verder gekweekt worden.
De oude plant kan men trou
wens helemaal in stekken ver
delen. want ook al Ls de top eruit
de stengeldelen zullen allemaal
als stekken gebruikt kunnen
worden Dan dient men echter
delen te hebben met een paar
bladeren eraan en die steekt
men in de grond. De Ier.-te meet
ongeveer tien tot vyftien cen
timeter zyn. In een potje met
zanderige grond zulllen die sten
geldelen ook wortels vormen en
later ontstaan dan de nieuwe
scheuten. Op die manier kan
men veel jonge planten opkwe
ken.
De kleinbladige vingerplant
moet veel water hebben en men
dient de potgrond dus goed
vochtig te houden: elke dag
moet ze water hebben. Ze kan in
de normaal verwarmde kamer
groeien, doch dat Ls niet beslist
noodzakeiyk; ze doet het ook
goed in een zeer matig ver
warmd vertrek. Als verpotten
nodig is. moet men dat in het
vroege voorjaar doen. Gebruik er
de bekende bloemistengron ;1 voor
en roer er een beetje oude mest
doorheen.
De plant kan tamelijk veel zon
verdragen doch na half april
moet men haar op het heetst
van de dag toch een weinig be
schermen.
G. Kromdyk.
