VAAK VRIJ ENTREE VOOR VIETCONG
Eer aan Giacomo BELLI
IN KAMER EN TUIN
Waarom de „strategische dorpen" geen succes zijn:
\De vissen in het water en\
j
de vissen op het droge j
Sarcasme domineert
in zijn sonnetten
UICHTER VAN ROME"
Zaterdag 11 januari 1964 Pagina 2
(Van onze reisredacteur W. L. Brugsma)
(IV)
SAIGON. januari Eerst staat er prikkeldraad. Het gras
daarachter verbergt een mijnenveld. Dan komt een kanaal. Daar
achter ligt een veld van scherpe, giftige staken. Vervolgens weer
prikkeldraad, dan een reeks mensenvallen. Daarachter bescher
men de eerste bunkers met machinegeweernesten de wachttoren.
Daarop waait een gele vlag met drie rode strepen, de vlag van
Zuid-Vietnam. Onder die vlag schuilen haar verdedigers, een
paar jongens in zwarte pakjes met Amerikaanse automatische ge-
optelsom van voor- en nadelen te
hebben gemaakt, was de meerder
heid van de Zuldvietnamese boeren
de troostprijs van scholen en
klinieken ten spyt niet van zins
zich metterwoon in de strategische
dorpen te vestigen. Vandaar dat
de regering-DJem hun de keuze ook
niet gelaten heeft. Het moest. En
voor alle zekerheid werden de oude
hutjes van de boeren met de
grond gelijk gemaakt.
Poort
open
De profeten van de Cao Dai. In het midden Victor Hugo.
„Je begrijpt", zegt de Vietname
se medereiziger, „dat de boeren dus
niet dol zijn op hun nieuwe dor
pen. En om nu te voorkomen dat
ze er nog voor moeten vechten
ook. willen ze weieens de poort
open zetten als de Vietcong komt.
of ze maken ergens een gat in het
prikkeldraad. En als er al eens
een regeringsfunctionaris of een
officier hen toch te vechten maant,
dan gaat het meestal niet van har
te. Op zo'n manier komt de Viet
cong betrekkelijk gemakkelijk aan
wapens en voedsel. En meestal ma
ken de rebellen wel een regerings
functionaris van kant. zodat de
toorn van het regime op het dorp
neerdaalt en dat maakt de boeren
ook niet geestdriftiger. Evenmin
als de raids en bombardementen
van de luchtmacht op sampans en
veronderstelde Vietcong-steunpun
ten".
Dat zijn de spelden, die de Viet
cong tussen de schijnbaar perfecte
opzet van de strategische dorpen"
krijgt. Die opzet blijkt in feite een
vicieuze cirkel. Om de Vietcong
van de plattelandsbevolking te
isoleren, moet de regering de boe
ren veiligheid verschaffen. Die vei
ligheid moet in de eerste plaats op
zelfverdediging berusten. Om de
wil daartoe te vestigen moet de
regering het vertrouwen van de
boeren wlrmen en dat vertrouwen
komt alleen wanneer Saigon zich
met de wensen van de boeren ver
eenzelvigt. Maar de wensen van de
boeren en Saigon zijn tegenstrijdig
De boeren willen liever geen oor
log voeren.
De Zuidvletname.se boeren staan
fysiek veel dichter bij de Vietcong
dan bij Saigon. De familie van Ngo
Dinh DJem behoorde tot het man-
darinaat, een klasse die over de
boeren heerste en bepaalde wat
goed voor hen was zonder hen te
raadplegen. De officieren van oe
staatsgreep komen uit de gezeten
stedelijke bourgeoisie. Zij hebben
een positie te verdedigen en komen
daartoe op het platteland een
beetje oorlog voeren. De Amerika
nen. die hier uiteraard voor wat
anders vechten, doen hun uiterste
best om zich in te leven in de posi
tie van de bevolking. Maar tussen
de ongeletterde boeddhistische
rijstboer en de officier uit Pitts
burg ligt een afstand, die niet in
een paar maanden te overbruggen
is.
De Vietcong-guerrilera's daar
entegen zijn op hun Ideologie na
(en niet alle VC's zijn communisten.
Zij zijn de burgerwacht van
dit „strategische dorp", één uit
een lange reeks op de weg van
Saigon naar Tai Ninh, één van
de zesduizend in heel Zuid-
Vietnam. De jongens in de
zwarte pakjes roken sigaretten
en keuvelen opgewekt onder de
gloeiende zon. De zon is hun
vriend, want zij ver schalt licht
Maar helaas nijgt zij elke avond
tegen zessen ter kimme. En dan
keuvelen de jongens niet meer.
Dan liggen zij doodsbenauwd
achter hun geweren en wachten
op de lichtkogel, de mortiergra
naat, of de gillende strijdkreet,
die een aanval van de Vietcong
inluidt. Zo'n aanval kan elke
avond komen.
Op de weg van Saigon naar Tai
Ninh waar zelfs overdag geen
Amerikaan kan rijden, maar wij
hebben een Franse vlag op de auto
vraagt men een Vietnamese
metgezel hoe de Vietcong er In
j hemelsnaam in slaagt keer op
keer deze forten binnen te dringen.
De metgezel, zelf guerrilla-specia
list. want hij heeft als nationalist
met de Vletminh tegen de Fran
sen gevochten, geeft glimlachend
antwoord: „Meestal gewoon door
de poort".
Pas daarna verschaft hij bU dit
verbazingwekkend antwoord tekst
en uitleg over de .strategische
dorpen". HU vertelt, dat ze bedoeld
zjjn om de Vietcong af te snijden
van de bevolking, haar voedsel
bronnen. haar kansen om onder te
duiken. De regering uil de bevol
king ermee in staat stellen zich ie
verdedigen en zichzelf de kans ge
ven de dan geïsoleerde Vietcong
te vernietigen. Het. Is een opzet
waar geen speld tussen te krijgen
is, zegt hU. vooropgesteld dat de
bevolking zichzelf w 11 verdedigen.
En dat wil zU niet. Zijn de Viet
namese boeren dan communisten?
Dat zijn zij niet. maar democra
ten evenmin, wat de Vietnamese
boeren willen, is rust en hogere
prijzen voor hun rijst. De arme Co-
chlnchinese boeren uit de rijke
Mekong-delta hebben geen bood
schap aan verre en riskante
idealen. Na twintig Jaar oorlog
wensen zU niet te overlijden, maar
nog een beetje voort te leven.
Alternatief
Wat is hun alternatief? Blyven
zij bulten de strategische dorpen,
in hun kleine hutjes, by de gra
ven van hun voorouders, dan heb
ben zij weinig last van de Viet-
oong. ZU geven de rebellen wat
rijst. zU dragen soms hun wapens,
ri) luisteren wat naar communis
tische propaganda en zU wonen
vlak bU hun rijstvelden. Gaan zij
naar een .strategisch dorp", dan
moeten zy elke dag uren lopen naar
hun rijstvelden, dan moeten zy
hun huisjes en graven in de steek
laten, zy moeten zelf het dorp hel
pen bouwen en andere onbetaalde
corvees verrichten. De hele dag
toeteren luidsprekers hun de propa
ganda van het regime in de oren.
En als het donker is mogen zy
niet naar buiten.
By die overlast komt het risico.
Zy moeten 's nachts wacht lopen.
En zy weten met wiskundige
zekerheid, dat zy door de Vietcong
zullen worden aangevallen. Want
de Vietcong is niet van zins de
strategische dorpen een succes te
laten worden. Na deze eenvoudige
Cao l)ai
De strijd tussen communisme en
democratie krijgt op de weg van
Saigon naar Tal Ninh zodoende
een wat ander aanschyn dan bU
ons in Europa. Hóe anders worden
wij in Tai Ninh zelf gevaar. Dit
is de zetel van de Cao Dai, een
sekte die een onvoorstelbare gods
dienst beiydt. synthese van katho
licisme. Boeddhisme. Tao.sme en
Confucianisme, zy heeft drie pro
feten: Victor Hugo. Sun Jat Sen
en een obscure Vietnamese dichter.
Haar kathedraal ïykt door Salvador
Dali te zUn ontworpen: een wild
stucco-werk van slangen en boven
elk raam het starend oog van God.
In het voorportaal een wandschil
dering van de drie profeten met
Victor Hugo in het uniform van de
Academie Fran^aise. Binnen bid-
De Cao Dai-kathedraal. 1
Links de vrouwelijke
kardinalen.
den vrouwen in witte gewaden, dat
zUn de kardinalen.
De plechtigheid geldt de her
begrafenis van de door DJem ver
bannen paus van de Cao Dai. Een
nieuwe paus zal gekozen worden,
wanneer God door een catastrofe
daartoe een vingerwUzing geeft.
Wat voor een catastrofe? „Een
atoomoorlog", zegt een priester.
De militaire regering in Saigon
heeft verklaard dat de Cao Dai-
sekte, die een miljoen leden heeft
en wier eigen goedbewapende leger
door Djem ls ontbonden, het nieuwe
regime haar steun heeft toegezegd.
WU vragen het de priester. HU zegt:
..Ik ben gisteren net van een ver-
blijf van twee jaar bU de Vietcong
teruggekeerd. Wij hopen dat w(j
onder het nieuwe regime gelegen
heid zullen krijgen wettige propa
ganda voor een neutraal Vietnam
te maken".
„Een neutraal Vietnam", zeg ik.
wordt een Jaar later toch commu
nistisch?"
„Zeker", zegt hy koeltjes. ..maar
de hele wereld wordt communis
tisch. Dat wil zeggen eerst com
munistisch en dan Cao Dal. want
wij hebben een superieure metafy
sica".
Sprakeloos blijven wU achter in
de kathedraal waar het bidden
voortgaat. Wat zei president Lyn
don Johnson ook weer? Onze ver
plichtingen van Berlijn tot Zuid-
VietnamOp de muur kykl
Victor Hugo naar Sun Jat Sen.
Krijgt De Gaulle toch geiyk als hij
naar Mao-Tse-toeng en Ho Tsji-
mlnh lonkt?
f t
er zijn ook nationalisten, neutralis
ten en sekte-leden onder) in geen
enkel opzicht van de boeren te
onderscheiden. Zy zyn namelijk
boerenzoons. Zy leven tussen en
met de bevolking, zy zyn geen
vreemden. Zy weten wat de boeren
willen en passen daar hun strate
gie bU aan. ZU zUn de vissen in het
water. De officieren, de ambtenaren
en de Amerikanen zUn de vissen op
het droge.
(Van onze Romeinse correspondent)
DE dichter van Rome".
Dat klinkt stellig een beetje vreemd.
Rome. zo is men geneigd te zeggen, zal toch wel meer dan één
dichter hebben gehad. Natuurlijk is dat waar. hoewel het ken
merkend is voor de Eeuwige Stad. dat hier talloze grote kunste
naars hebben gewerkt (Rafael. Michelangelo. Bernini, maar ook
Ovidius, Vergilius. Martialis) maar dat slechts weinig grote man
nen binnen de muren geboren zijn.
In ieder geval ..de dichter van Rome", dat kan u iedere Romein
vertellen, is Giuseppe Gioaccino Belli. Hij leefde van 1791 tot
1863 en zijn verzen leven in de volksmond voort, alsof hij niet op
21 december van 1863 gestorven was. maar thans, honderd jaar
later.
Alleen een Dante nas groter
Belli is een dichter, met geen andere te vergelijken. Zijn werk,
althans dat deel dat van literair belang is, is voor de meeste Italia
nen en natuurlijk ook voor buitenlanders, die Italiaans hebben ge
leerd, ontoegankelijk en onbegrijpelijk, omdat het geschreven is in
het meest platte, plebeïsche taaltje van de Romeinse achterbuur
ten. Maar men vergisse zich niet .Belli is een dichter van een dus
danig formaat, dat in de Italiaanse taal alleen Dante hem te boven
gaat.
De meeste Italiaanse dichters,
zeker in de periode tussen 1600
en 1900 zyn academisch en reto
risch.
Dit hangt samen met. eigenaar
digheden van de taal. Dante. Boc
caccio. Petrarca. Macchlavelli had
den ln het dialect van Florence,
Ze zyn er weer de bloelende
cineraria's; te kust en te keur
en ln alle mogelijke kleuren. De
effen blauwe zyn heel mooi
evenals de matadoorrode terwijl
de bonte tinten het vooral ln
een wat donkere kamer goed
doen.
Het is verleideUJk een rijk
bloeiende plant te kopen, doch
liet is veel beter dat niet te
doen. Van een plant met enkele
open bloemen en veel bloem
knoppen kan men veel langer
plezier hebben.
De cineraria is geen plant om
ln de normaal verwarmde kamer
te zetten; zy heeft een hekel
aan kunstmatige warmte. De
bloemist heeft de plant met
weinig warmte in bloei gekweekt
en daarom kunnen ze er ook
niet tegen. Ze doen het prima in
een zonnige vensterbank van
een onverwarmde, doch beslist
voratvrye kamer. Ook tegen
vorst zyn ze niet bestand. In die
koele omgeving moet men dan
met lauw water gieten. Doe dus
een scheut warm water door het
koude heenhet water mag heus
wel handwarm zyn.
Als de cineraria te warm
staat, zal ze spoedig onder de
luizen zitten. Daar is wel iets
tegen te doen; de zaadhande!
heeft voldoende middelen in
voorraad. Tegen'tocht kan de
plant evenmin; zet dus geen ra
men en deuren tegen elkaar
open.
Zolang de plant nog niet ln
volle bloei staat, moet men we
kelijks een weinig bemesten.
Voor dit doel kan men gebruik
maken van de bekende kamer
plan te nm est. Per liter water
moet men één theelepeltje op
lossen; met die hoeveelheid kan
men wel twintig planten een
genoegen doen.
O. KROMDIJK
<?r-i
M'
f WiL
Bloeiende cineraria
althans van Toscane geschreven
en zo werd dat dialect de schryf-
taal, die door de eeuwen heen zo
goed en zo kwaad als liet ging
werd nagevolgd van Triest, tot Pa
lermo. Het gevolg was. dat dich
ters en schrijvers die zich van een
of andere streektaal bedienden, de
taal dus die zy zelf spraken, vaak
betere resultaten bereikten. Niets
voor niets is de grootste toneel
schrijver van dit land Carlo Gol-
doni en dan nog alleen wanneer
hy schrijft in „de taal van Vene
tië".
Levensloop
Over het leven van Belli weten
we niet zo heel veel. Zyn vader,
een stug man. was ambtenaar in
pauseiyke dienst.
Gedurende enkele jaren (1797
tot 1802) had hy een hoge betrek
king by de douane in Rome's ha
venstad Civitavecchia.
Het gezin leefde toen in over
vloed. Tot de vader stierf aan cho
lera en Bellis moeder, een opval
lend knappe, levenslustige vrouw
met haar aan malaria ïydend
zoontje terugkeerde naar Rome.
waar zU zo arm was, dat zU naai
werk ging verrichten in voorname
huizen. De Jonge Belli zag zijn lot
iets beter worden, toen hy twintig
jaar oud. particulier secretaris
werd van Prins Poniatowski. Maar
na twee Jaar verloor hU die be
trekking omdat hy al te galant
omging met de minnares van de
Prins. Er volgt dan een periode
van diepe armoede.
HU woonde ln een Capucyner-
klooster en speelde ondergeschikte
rolletjes ln kleine schouwburgen.
Maar in die jaren begon hij ver
zen te schrUven in het Italiaans,
verzen zonder betekenis, maar die
hem toegang gaven tot de literaire
academies.
In 1816 plotseling een grote ver
andering. Belli trouwde de tien
jaar oudere, schatrijke weduwe van
graaf Pichi en voor de vorm kreeg
hy een goedbetaald ambt van kar
dinaal Consalvi. Maar al heel
gauw gaf hy het werk op en leefde
op grote voet in het enorme paleis
Poli, waarvan de Trevi fontein de
voorgevel siert. Uw correspondent
woont op het ogenblik boven het
appartement, u-nar Belli zijn on
sterfelijk werk heeft geschreven.
Maar het is niet omdat hy schrijft
ln het vertrek waar eenmaal Bel-
li's bedienden woonden, dat hy die
dichter zo hoog aanslaat. ZUn lief
de tot Belli is al vele. vele jaren
oud. Belli gaat nu veel op reis en
terugkerend ziet hy voor het eerst
Rome met de ogen ran een vreem
deling. dat zonde li nge Rome van
zyn tijd. een stad waar de 19de
eeuw niét. was doorgedrongen en
waar onder het meest fanatieke
despotisme een bovenlaag van
schatrijke edellieden en niet min
der ryke prelaten leefden temid
den van een halfverhongerde mas
sa analfabeten, een totaal middel
eeuwse gemeenschap in het door de
Franse revolutie grondig omge
ploegde Europa.
Taal van Rome
Tevens hoort Belli voor het eerst
wat de taal van Rome is, het meest
sappige dialect dat men zich maar
denken kan. En hy besloot, met
zyn eigen woorden, „een monu
ment op te richten aan het plebs
van Rome". Daarin Is hjj tenvolle
geslaagd. In tien jaren tyd, van
1827 tot 1837, schreef Belli
2279 sonnetten, waarvan er onge
veer 2000 meesterwerken zUn .In
1837 stierf zyn vrouw en het eni
ge wat hem nog aan het leven bond
was zijn zoontje Ciro.
Hjj wordt steeds meer verbit
terd, waaraan ook de malaria, die
zjjn gezondheid ondermynde, niet
vreemd zal zyn geweest. In armoe
vervallen, wordt hypauselijk
censor, de meest bekrompen cen
sor, die de kerkeiyke staat ooit
heeft gehad: hy verbood b.v. Ver- I
di's „Rlgoletto" en Rossini's .JHo-
se". Ook zyn eigen werk zag hy
als ..uiting van een verziekt brein"
en reeds in 1838 maakt hy een
testament, volgens hetwelk de
vriend aan wie hy zyn sonnetten
had toevertrouwd (»U waren nooit
gedrukt) verplicht was na *yn
dood alles te verbranden.
Gelukkig heeft men met die
laatste wil geen rekening gehou
den en kort nadat Rome in 1870
by Italië was ingeiyfd werden de
sonnetten voor het eerst in druk
uitgegeven.
Tijdens het leven van de dich
ter circuleerden ze in handschrift
en Stendhal weet ons te vertellen,
hoe de dames uit de hogere krin
gen van Rome „de uiterst otecene,
maar naar men zegt literair voor-
treffeiyke sonnetten ran zekere
Belli" lazen, hetgeen hem deed
twyfelen aan de oprechtheid van
hun preuts gedrag. Zyn die son
netten obsceen?
Geen 'pornograaf
By de eerste uitgave in acht de
len werden „de ergste" allen ver
enigd ln het laatste, bijzonder dure
deel Wanneer men dat doet.
krijgt men inderdaad de indruk,
dat Belli een soort pornograaf ge
weest moet zUn. Niets is echter
minder waar. Hy schreef precies
zoals het volk spreekt en het ech
te Romeinse volk, ook in onze da
gen, maakt een overmatig gebruik
van smerige en ook van heilig
schennende woorden.
Dit betekent niet dat de Romei
nen een meer teugelloos leven lei
den dan „het gemene volk" in
andere steden en ook niet, dat
de mensen niet religieus, of ten
minste by gelovig zouden rijn. Het
betekent alleen, dat zy. volkomen
ongeletterd, hun toevlucht nemen
tot krachttermen.
En tóch is hun taaltje bijzonder
rijk. veel ryker dan het Atdlsch
Italiaans. Vooral is het by zonder
beeldend. Belli heeft dit gevoeld en i
op nooit overtroffen wyze zich van
die volkstaal bediend.
Elk van zijn sonnetten is tegeiyk
een genrebeeldje en een stuk mu
ziek.
Vertaalbaar zyn die sonnetten
eigeniyk niet.
wy hebben in vroeger jaren wel
eens pogingen gedaan om er iets
van weer te geven in het Jordaans.
Maar het is niet hetzelfde, omdat
dit Romeinse volk zo oneindig pri
mitiever was en bovendien voort
durend gebruik maakt van kerke
iyke uitdrukkingen en van verbas
terd Latyn. Een groot deel van de
sonnetten zyn vinnige aanvallen
op de kardinalen en andere prela
ten.
De kardinalen en andere prela
ten. Tenminste dat schUnt zo in I
werkelijkheid gaat het om de door
gaans bijzonder grove wyze, waar
op ook in onze tyd het Romeinse
volk over de hoge geesteiykheid
pleegt te praten, zonder dat daar
ook maar iets van antipapisme bij
te pas komt. In Belll's tyd, toen
het lagere volk, voor een groot deel
bestond uit knechts, koetsiers, stal
jongens, enz. van de prelaten en
vrijwel leder met het pauseiyke
hof te maken had, was de toon
nog veel vrijer. Vooral Paus Gre-
go flus XVI was het mikpunt van
Belll's schrijnend sarcasme
