Modelsteden en groeizones om
noordoost-Engeland te helpen
Boulevardstukken aan
de lopende band...
Verwachting,
vervulling
Jaarlijks 900 miljoen gulden
voor vernieuwen en verbeteren
Zij kunnen echtereen
crisis niet maskeren
Industriëel
Felling:
trainingscentrum
grootste
des lands
TONEEL IN PARIJS
Zaterdag 28 december 1963
Pagina 1
Wonen in Peterlee
(Van onze correspondent in Londen)
(IV. slot)
Tot voor kort gaf de Britse regering in noordoost-Engeland
op averechtse wijze hulp aan de economisch achtergebleven
streken, namelijk door financiële injecties. Maar de meeste van
deze plaatsen waren door te lang talmen al reddeloos verloren
en industriëlen weigerden dan ook zich daar te vestigen. Kort
zichtig was het ook, dat gebieden, die wel levensvatbaar waren,
alleen werden gesteund zolang er aanzienlijke werkloosheid
heerste, maar weer aan hun lot werden overgelaten zodra het
beter ging, zonder rekening te houden met de toekomst. Hier
van is het gehele noordoostelijk ontwikkelingsgebied het slacht
offer geworden.
De regering gooit het thans over een andere boeg. In plaats
van het onvoldoende, geïsoleerde .eerste hulp bij ongelukken-
steem" gaat zij thans ruim 90 miljoen pond (900 miljoen gul
den) per jaar in het noordoosten pompen in de hoop, dat de in
dustrie, nadat alles verbeterd en vermooid is, zal toehappen.
trots. De scheepswerven Iyer wer
ken op slechts 60 percent van hun
capaciteit, maar men is technisch
7X> goed als klaar voor een nieuwe
opgang. Het aantal scheepsbouwar
beiders liep de laatste twee jaar in
deze streek met 6000 achteruit en
in de komende jaren staat nog dui
zenden ontslag te wachten. Heeft
men te laat gemoderniseerd en te
weinig gefuseerd? „Iedere man
voor zichzelf." schijnt de leuze te
zijn in de zeer individualistische
Britse scheepsbouw.
Engelsen op hun
best met de rug
a tegen de muur.
M Uitgangspunt ztfn hierbij de nieu-
we zogenaamde groei- zones, die
- de kernen zullen worden met de
gestroomlijnde traditionele indus-
h trie als economische basis, want de
ze kan niet meer worden veran-
derd. De afgeschreven streken, wel-
'9 ke bulten de zones vallen, protes
teren luid. maar de arbeiders daar
- rullen het offer moeten brengen
naar het werk in het groeigebied
nte reizen of zich daar tc vestigen
als de woningsituatie dit mogelijk
maakt.
Of het grootscheepse plan zal
lukken, weet niemand. Economische
oplossingen hangen tenslotte van
de menselijke reactie af. Er trek
ken jaarlijks tien- tot twaalfdui
zend arbeiders weg uit het noord
oosten, vaak de jonge, energieke.
Het besef leeft, dat er op korte
termijn weinig zal kunnen ver
beteren. De kleine opleving van het
ogenblik wakkert niettemin de hoop
aan. Sommigen met wie wij spraken
)k geloven, dat het weer aan het werk
4 gaan van sommige fabrieken of fa-
briefcsa f del i ng en een verkiezings-
p| truc is. Het wantrouwen onder de
nti arbeiders zit diep. In het verleden
zijn al vaker allerlei mooie plan-
Inen na de verkiezing onuitvoerbaar
gebleken. Toch ligt het anders, want
ditmaal is het nu de dingen na
twaalf jaar conservatief bewind in
vele opzichten zijn vastgelopen, bij
de regering ernst met ha^r wil tot
uitvoering van haar plannen. In
het noorden weigert zü ondergang
dte aanvaarden en doet alles om
de neergaande lijn terug te buigen.
„Europoort"
IHet zwaartepunt van het nieuwe
noordoostelijk ontwikkelingsgebied
ligt ten zuiden van de Tees monding
met het ijzer- en staalstadje Midd-
ont les borough, welks bevolking in 20
jaar zal worden verdrievoudigd, als
kern. Hier wordt men in veel op
bol zichten aan „Europooort" herin
nerd, als men het silhouet van
me. heuvels en grillige rotsen wegdenkt.
vl F.r is een nieuwe diepe haven aan
gelegd uitgebaggerd door Nedcr-
n> landers! Men gaat er olieraffina
derijen bouwen en er komt ook een
industriële nederzetting voor een
ec hele variatie aan lichte industrieën.
Dit alles w ordt beheerst door gloed-
PZii nieuwe hoogovens met de groot
ste gietbalk van Europa en door
een gigantisch nylon- en plastic-
complex van I.C.I., ook al de groot -
ste van Europa.
Overal horen we hetzelfde re-
"freur „De nieuwste methoden ma
ken steeds meer arbeidskrachten
I overbodig" In deze streek werden
1 onlangs 3000 man naar huis ge-
I stuurd. Het begin van technolo-
gische werkloosheid, welke een
enorme omvang dreigt aan te
nemen.
Onderweg stappen wij uit by een
grote scheepswerf, waar 'n sulfaat-
schip. dat tussen Amerika en Rot-
-Jterdam zal varen, op stapel staat.
|C Het bedrijf wordt grondig gemo-
derniseerd. De grootste schepen
kunnen er worden gebouwd. „Wij
worden zo goed als de beste werf
van Nederland", zegt de manager
Nieuwe mijnen
Hartverheffend is het om het
nieuwe modelstadje Peterlee aan de
Noordzee te zien, dat bestemd is
voor de bewoners van 20 ten dode
opgeschreven mijnwerkersdorpen in
het heuvelland. De oude mijnen
daar zijn uitgeput of niet meer ren
dabel te maken, maar er is, zij het
voor minder arbeidskrachten,
werk te vinden ro de nieuwe mij
nen langs de kust, die vaak een
eind onder zee doorlopen. Boorto
rens boven het water zoeken naar
nieuwe lagen. Er werden hier vorig
jaar 8000 man overbodig en volgend
jaar zullen het er 15000 zijn, al doet
de National Coal Board alles om
elders nieuwe mijnarbeid te scbep-
pen.
In het noordoosten staan vier
nieuwe steden op stapel. Verder
wordt het oude dromerige doi-pje
Washington, waar de familie van
Amerika's eerste president vandaan
kwam. een stad van 80.000 inwoners.
Vermolmde oude stadsdelen zo
als in Newcastle gaan in snel tempo
tegen de grond De plaatselijke ste
denbouwers komen er tegenover
ons openhartig voor uit. „Onze
plannen zijn niet gebaseerd op wat
financieel mogelijk is. maar op wat
wenselijk is.
De regering zal moeten bijsprin
gen. Niets minder dan 'n algemene
vernieuwing is er ln het te lang
achtergebleven Engeland aan de
orde. Streken als het noordoosten
krijgen voorrang, maar de verlang
lijst: nieuwe wegen, woningen, scho
len, ziekenhuizen, nieuwe industrie
ën. is verbijsterend. Newcastle al
leen al heeft om mee te kunnen
gedurende 20 jaar jaarlijks 2000
nieuwe huizen nodig! Twee nieuwe
luchthavens staan in dit gebied
eveneens op het programma.
Voor de jongeren
In het dorpje Chester-le-Street
in Durham zijn 65 percent van de
jongens, die deze zomer de school
verlieten, r.og steeds zonder werk.
Hun eerste gang was naar de
maatschappelijke steun, een in hoge
mate demoraliserende toestand. In
dit gebied zijn er dit jaar 12000
meer werklozen dan vorig jaar.
Wij spraken met de geestdriftige
directeur van het industriële trai
ningscentrum in Feiling, dat het
grootste van het land zal worden.
Wat er op dit terrein wordt gedaan,
is npg maar een druppel op een
gloeiende plaat. Dit is geen school,
maar een opleidingsinstituut, waar
de leerlingen onder industriële ver
houdingen werken. Sommige van
hun werkstukken worden aan de
industrie geleverd. De resultaten
op het gebied van precisie-arbeid
zijn hier na korte tijd verbluffend.
De meeste firma's hebben geen
aparte opleidingsfariliteiten. Wij
proberen de bedrijven ervan te
overtuigen. dat noze opleiding
stukken beter is dan die in het be
drijf. Firma's sturen hun leerlin
gen dan ook vaak voor een jaar
naar Felling en hoewel zij niets
voor hun bedrijf produceren, be
taalt dit toch hun loon. Voor dit
geld krijgen ze dan een volleerde
technicus, aan vrie men later veel
heeft.
De reet van de leerlingen, die
nog geen baas hebben gevonden,
krijgen een door de regering be
taald loon. Ook lichamelijk of
geestelijk gehandicapten kunnen
hier een vak of eenvoudige functie
leren.
Er is zelfs een grondige heren
kappersopleiding. met de hele
buurt als gratis proefkonijn..
Steeds beiangrijker wordt de
scholing van werkloze ongeschool
den. Vijftig percent van de leer
lingen wordt geplaatst. Dat is nog
veel te weinig.
Niet cultuurloos
Het noordoosten is helemaal niet
cultuurloos, maar de theaters zijn
over een groot gebied verspreid.
Newcastle is bevoorrecht doordat
in het prachtige Royal Theatre
vaak de premières gaan van de
komende Londense stukken en
shows. Het beschikt over een geest
driftige avantgarde. die voor l'i
miljoen gulden een nieuw „People's
Theatre" heeft gebouwd. Ook ln
andere plaatsen wordt druk met
goede kunst geëxperimenteerd.
Vandaar dat we hier zelfs het Ne
derlands Dans Theater en het Ned.
Kamerorkest ontmoetten!
Sportfaciliteiten zijn er te wei
nig. maar Middlesborough kreeg
een nieuw stadion. Dat er in hei
noorden ..niets te doen is", berust
op een legende, maar de grote
massa aal het voorlopig wel houden
op bioscopen, bingo en bowling.
Verder zoekt de eenvoudige man
vertier in het aanbiddellljke over
blijfsel uit de Victoriaanse tijd, een
café-cabaret, met de compere lei
der op een katheder met hoge hoed
en voorzittershamer, waar dezelfde
liedjes worden gezongen en schets
jes voorgedragen als in de tijd
van zijn overgrootouders. De „can
can" ontbreekt niet
Stap vooruit
De nieuwe regionale aanpak is
voor Engeland een grote stap voor
uit. Tegen het onderlinge geharre
war en het lokale chauvinisme
vecht het vroegere Lagerhuislid
Chetwynd. als voorzitter van de
oivtwikkelingsraad voor het noord
oosten. welke organisatie de geest
driftige gangmaakster is voor de
hele streek. Kan een regionaal
plan slagen zonder regionale auto
riteit? Zover durft de regering nog
niet te gaan. Ze heeft alleen alle
departementale vertegenwoordigers
in Newcastle in één gebouw onder
gebracht. Een andere vraag is of
een regionaal plan mogelijk is zon
der nationaal plan. De groeizones
zijn nu bevoorrecht en hun proble
men vindt men in grote delen van
het land, die geen speciale hulp
krijgen.
Overigens mag niet vergeten
worden, dat de Engelsen niet hou
den van rigoureus regelen van de
top en van het dogmatisch bena-
De feestdagen van Kerstmis
zijn voorbij en w\J leven nu
het jaareinde tegemoet.
Hebt u een goed kerstfeest ge
had? Een wat merkwaardige
vraag misschien, die hier op u
wordt afgevuurd. Zij zal natuur
lijk heel verschillend worden
beantwoord. In ieder geval zul
len er ook mensen zijn, die zeg
gen: het kerstfeest is voor mij
niet geworden. wat ik er van
had verwacht. Ik denk dat bijna
iedereen dit gevoel wel uit eigen
ervaring kent. Is het niet van
dit jaar, dan toch wel van een
vroegere keer. Als de kerstboom,
de kandelaars en tie kaarsen uit
de kamer worden weggedaan,
wordt het leeg om ons heen.
Even leeg kan het zijn in ons
zelf. als het gewone leven na de
feestdagen zijn rechten weer
herneemt.
Komt dat misschien omdat er
iets gebeuren zou, dat wij ver
wachtten? Komt dat misschien
omdat hetgeen wij verwachtten
niet gebeurd is? Het kerstfeest
heeft met verwachting wel iets
te maken. Het is niet voor niets,
dat in de gebruikelijke kerstver
halen, waar wij wat spottend
over plegen te spreken, maar die
blijkbaar onuitroeibaar zijn, de
meest onverwachte en onmoge
lijke dingen gebeuren. Denkt u
maar aan Dickens Zijn meest
bekende kerstverhaal is een
draak: Scrooge is een weinig
geloofwaardige figuur. Maar
dergelijke verhalen worden druk
gekocht en gelezen, de boekhan
del heeft er elk jaar weer tafels
vol van. Er hangt rondom Kerst
mis iets van verwachting in de
lucht, onze gebruikelijke kriti
sche zin wordt wat zachter ge
stemd. Wat in het alledaagse
leven niet waarschijnlijk wordt
geacht, krijgt plotseling een
kans. Dat slaat niet alleen op
onze lectuur, dat slaat ook op
ons zelf.
WOORD
VAN
BEZINNING
Ook voor on6 zelf zijn wij wel
geneigd om van onze nuchter
heid iets af te doen en bij deze
bijzondere dagen tegen het eind
van het jaar iets bijzonders te
verwachten. De manier waar
op wij het kerstfeest vieren, on
ze kerstliederen, de geschenken,
de felicitaties dragen daarvan
de kenmerken. Het is allemaal
wat anders dan anders Waar
om? Waarschijnlijk omdat wij
bewust of onbewust wel het ge
voel hebben dat het die 360 ove-
rige dagen van het jaar ook niet
alles is. Waarschijnlijk omdat
wij min of meer ontevreden zijn
over de manier, waarop het tus
sen ons toegaat, Het kan anders,
eigenlijk móet het ook anders.
Dat is het, wat tussen al de re
gels door uit onze kerstvieringen
wel duidelijk wordt.
Gedurende enkele dagen laten
wij dat over en weer merken.
Maar wanneer in begin januari
het licht in onze kamer weer
helder wordt en alle dingen weer
hun gewone contouren krijgen,
vergeten wij dat alles maar
weer. als bij gezamenlijke af
spraak Dan worden wij weer
nuchter. De verwachting is over.
Op zyn best hebben we wel ge-
noegelijke kerstdagen gehad.
Dat was alles.
Maar het kan anders. Het
evangelie gaat door. na het ge
boorteverhaal van het kind in
Bethlehem. Het evangelie vertelt
van mensen, die in Jezus van
Nazareth de vervulling vonden
van de verwachting in hun le
ven. Zij werden getroffen door
het volstrekt andere, dat zü in
zijn persoon en werk zagen. Zij
merkten dat deze man omging
met de mensen op een manier,
die zij niet kenden. Hij sprak
van God op een wijze, die zij
nooit hadden gehoord. Hij zei
dat mensen tot een ander leven
konden komen als zy geloofden
in Hem. Dat wil zeggen, als zij
Hem wilden volgen. Hij sprak
met een merkwaardig gezag. Hij
noemde zich Goti.s Zoon. Bij
Hem werd een liefde zichtbaar,
een barmhartigheid die de alle
daagsheid van het leren volko
men doorbrak. Hij kwam om te
dienen, niet om gediend te wor
den.
De verwachting, waarmee wij
Kerstmis tegemoet leefden, kan
vervuld worden, als deze is ge
richt op Jezus van Nazareth.
Dan worden de dagen anders,
ook straks na nieuwjaar. Dan
worden wijzelf anders. Dan volgt
niet de ons allen wel bekende
ontgoocheling als de kerstsfeer
voorbij is. U hebt, op welke wijze
ook, in de afgelopen dagen het
kerstevangelie waarschijnlijk
wel gehoord. Haalt u nu uw bij
bel eens te voorschijn en leest
u eens door. Het is een boek.
dat gaat over gewone mensen,
•als wij. Het is een bock dat gaat
iver een nieuw leven.
J. A. EEKHOF
Herv. Studentenpredikant
te Leiden.
deren van een probleem. Hun
pragmatisme zit hun in het bloed.
Ze zijn improvisators en beroeps-
modderaars. „We will muddle
through", is hun geliefkoosde uit
drukking. Maar ze bezitten een
fijn aanpassingstalent en werken
liever van onderop dan door mid
del van straffe en stroeve regle
mentering. Ze haten directe dwang
en beschouwen vrijwilligheid als
de grondslag van de democratie.
Fik gebied is anders en daarom zal
elk regionaal plan anders zijn.
De Britten zijn echter ook treu
zelaars en zitten daarom zo vaak
in de soep. Maar laat men nooit
vergeten dat zij. zoals in de oorlog,
altijd op hun best zijn. wanneer ze
met de rug tegen de muur staan of
met de neus op de harde feiten
worden gedrukt
Een experiment, dat in 1937
in ee nbadkuip begon. De fa
briek in Hartlepool (met de
noordzeebranding op de ach
tergrond). die magnesium uit
zeewater produceert.
op rijpere leeftyd. Meyer lanceert
zijn guitigheden deshaJve wat „be
schaafder" dan Camoletti. maar
voor de rest ia zijn produkt even
troosteloos en overbodig, zodat men
een groot actrice als Madeleine
Robinson beklagen kon dat ze aan
zon prul haar talent te grabbel
moest gooien
(Van onze Parijse correspondent)
TERWIJL de gerenommeerde meesters van Anouilh via
-* Ionesco tot Sartre dit jaar weinig of niets van zich laten
horen, mag men zich over de produktiviteit der toneelschrijvers
die de sector van het ..boulevard'' beheersen zeker niet beklagen.
Roussin. Camoletti. Marcel Ayme. Jean Meyer. Claude Mag-
nier hebben binnen enkele weken, ieder weer een nieuwe titel aan
hun reeds uitgebreide oeuvre toegevoegd. Voor de kwantiteit
blijkt 't in Parijs dus nog altijd mogelijk zq'n 50. 60 verschillende
theaters van vers of belegen repertoire te voorzien, al is
het dan ook wat moeilijker de zalen vol of maar redelijk bezet te
krijgen. Men rekent dat niet meer dan een zestal, of 10% dier
schouwburgen, niet met verlies hoeft te werken, zodat het een
kostbare luxe is geworden zich in Parijs in de fauteuil van een
theaterdirecteur of vooral trice: de meerderheid behoort tot
het zwakke geslacht te installeren.
DE materiële zorgen kunnen
hier buiten beschouwing blij
ven. doch wanneer men met
ogen en oren waarneemt voor welke
inzet in casu de waarde der stuk
ken ze hun offers brengen, dan
rijzen er soms wat vragen waarop
de onbevangen getuige het ant
woord schuldig blijft. Verre van mij
de gedachte dat in het theater al
leen schrijvers recht van spreken
zouden hebben die de pretentie be
zitten trenscendentale boodschap
pen te lanceren, de avantgardisti-
sche leuzen in hun vaandels schre
ven of zich op aanverwante ambi
ties willen beroepen. De gulle en de
ronde lach die de levers schudden
doet. zal niemand taboe willen ver
klaren of in quarantaine plaatsen,
en dus leve de humor! Helaas ech
ter wordt die humor op de boule
vard nog al eens met onbenullig
heid of vulgariteit vereenzelvigd en
oefenen in het algemeen de schrij
vers hier hun ambacht uit volgens
recepten en methoden die tot op de
draad versleten zijn zodat ze zich
wel heel veel herhalen.
Wanneer eenmaal het stramien
of de formule is ontworpen, dan
lijkt hun fantasie tevens uitgeput
en verneemt ge dus weer dezelfde
refreinen of nauwelijks gewijzigde
variaties op de bekende thema's
MARCEL Ayme heeft zo in zyn
minotaure zyn pijlen weer
eens gericht op de Parijse
bourgeosic waarvan hij dit keer
speciaal het snobisme dat zich aan
de moderne kunst vergaapt tot mik
punt nam. Een jonge diplomaat
heeft, terwille van zijn géfortuneer-
de vrouw, zijn diepste aard moeten
frustreren want in zijn hart is hij
eigenlijk een boer. Hij installeert nu
een tractor in zijn salon om het ge
mis aan akkers en platteland wal
te verzoeten, maar zijn vrouw kan
deze als meubel niet zo vurig waar
deren. Haar protest wordt haar
evenwel in de keel gesmoord door
'li avant gardist ische estheet die alle
abstracte modeclichés uitkraamt
over het „object" en deszelfs „ge
spierde poëzie", „grandioze gran
deur" en „verpletterende eerlijk
heid". Waarop bij de terugkeer van
bureau van de diplomaat, zijn echt
genote in haar argumentatie is om
gedraaid als een blad aan de bomen.
Daarmee is Ayme dan weer beke
ken!
Het stuntje van Camoletti. de
succesvolle auteur van Boeing-
Boeing voor zijn nieuwe stuk. Semi-
rarals, weegt zo mogelijk nog lichter
op de hand: een coiffeur heeft een
liaarmiddeltje uitgevonden waar
door zijn mannelijke clientèle vol
strekt onweerstaanbaar wordt voor
het andere geslacht. Resultaat de
gezochte verwikkelingen tussen des
kappers wettelijke gade en zijn klan
tenkring met alle schuinse toespe
lingen waarmee zulke situaties te
decoreren zijn. Grappen echter die
zich boven het dek van de bekende
borreltafel doorgaans slechts ter
nauwernood vermogen te verheffen.
Jean Meyer heeft zich vorig jaar.
nadat aan zijn dictatuur bij de
Comedie Francaise ministerieel een
einde was gemaakt, aan de boule
vard met zijn stuk Mic-Mac gepre
senteerd als kandidaat voor de
vacature die Bernstein lange jaren
eerder al geopend had. Ook zijn
„L'age idiot" is weer bedoeld als
een stukje elegante kamermuziek
op het thema „overspel", vertolkt
door leden van de „betere standen
CLAUDE M AONIER die ook
tot de nieuwe gelederen van
het Boulevard-toneel behoor'
zoekt zyn kracht tenminste nog in
de onvervalste vaudeville
Een professor in de biologie heeft
twee drankjes uitgevonden: dooi
het ene wordt een aap geleidelijk
tot mens gemetamorfoseerd en door
't andere voltrekt zich dat proces
op een mens in de tegenovergestel
de richting. Een ontdekking die de
deuren wagenwijd opent voor kol-
derrijke complicaties tussen de aan
vankelijk imbeciele booi die. halver
wege beide polen, door het posi
tieve medicijn zich als een geniaal
licht der wetenschap ontpoppen zal
De professor die zich vergist en de
weg terug naar de apenfase aflegt
en nog verschillende andere familie
leden en relaties die. eveneens hun
geanimeerde bijdragen leveren aan
dit zoologisch-menselijke vertier
Magnier heeft de verdienste dat hij
niet boven zijn pet en ook niet stel
selmatig onder de gordel mikt. Dat
is al veel waard! Ook is Iedere lite
raire pretentie hem vreemd zijn
dialogen zijn wat bloedeloos maar
dankzij ziin vindingskracht in het
scheppen in snel tempo van steeds
weer andere situaties en gezichts
punten. kan men zich by hem met
kinderlijk genoegen amuseren.
Méér dan dat divertissement be
doelt de Boulevard niet te geven,
maar zelfs aan die trekken komt
men bij de meeste andere auteurs
In deze sector, als gezegd, helaa«
nog lang niet altijd toe.
Claude Magnier's professor
f Pierre Marotti) verifieert de
vorderingen van zijn medicijn
op zijn proefdier Tristan.
