Verkoud-
heid
W
„ALLEMAN": verrukkelijk
zelfportret van Nederlanders
kunst
laleiöoscggp
DRIE MAAL BUITENLANDERS
EN DE NEDERLANDSE KERST
ASPRO'
Erwin Piscator: 70
Aangrijpend geestig
in velerlei reacties
ENTHOUSIASME VOOR HAANSTRA
Proces rond Brabants Orkest Ver. toneel-radio
Léharoperette Het
H,
S HOLLAND»
Hier is niets
te halen
-^Opgericht 1 maart I860
Donderdag 19 december 1963
Derde blad no. 31141
tonrnée
(Van onze Amsterdamse correspondent)
ET stormachtig applaus en bravo-geroep, waaraan geen ein
de scheen te komen, hebben enkele honderden genodigden gister
avond Bert Haanstra hulde gebracht voor zijn nieuwe film ..Alle
man".die in het Alhambra Theater te Amsterdam zijn ..voor-pre
mière beleefde. Nu zullen de voorstellingen in bioscopen in 18
deden beginnen.
geregistreerd. Er is vrijwel uitslui
ten gewerkt met. een „verborgen ca
mera". En het is verrassend te zien
hoeveel onvervreemdbaar Nederlands
er is in ons doen en laten op
straat, in steden en dorpen, bij sport
wedstrijden. in een barre winters,
op de zondag, op de markten, bij
herdenkingen, aan het strand enz.
Onmenselijk werk
Het samenstellen van de film Is
een haast onmenselijk werk geweest.
Die hulde is wel verdiend, want
alleman" is een verrukkelijk fami-
ieportret van de Nederlanders ge-
rorden. dat soms aangrijpend, maar
neestal uitermate humoristisch is.
In het begin van de film zien wij
migranten afscheid nemen van hun
amilie. Hun verdriet is openlijk en
«bevangen. Wat Haanstra daarna
leeft willen doen is nagaan hoe de
nensen. die Nederland verlaten, te-
ugdenken aan hun land en wat er
ülemaal Is gebeurd nu zij er niet
neer zijn. Of Haanstra in die be-
loeiing is geslaagd, valt te betwij fe
rn. Weinig bioscoopbezoekers zul-
en zich verder die emigranten her-
nneren. maar wel zal men geheel
ipgaan in die stortvloed van men-
elijke reacties, die de camera heeft
Er is 60.000 kilometer door Neder
land afgelegd, er zyn 50.000 meter
filmband gebruikt en er Is eindeloos
gezwoegd bij het selecteren waar
bij slechts 2500 m. werd gebruikt
het monteren en het zoeken naar
de juiste geluidseffecten. Niet over
al Ls men ten volle geslaagd, met
name het gedeelte waarbij de came
ra zwerft over de voetbalvelden,
langs sportkampioenen en tribunes,
is wat te gerekt en zijn de effecten
wat goedkoop.
Maar spoedig daarop wordt het
evenwicht hersteld met unieke op
namen over het doen en laten van
de dagjesmensen aan het strand.
Hoogtepunten zijn voorts het spel
van de kinderen op straat en hun
betovering op de dierenmarkt en
voorts de scènes van de Carnavals
vierders. De film bereikt zijn cli
max in de slotscène, waar de ver
borgen camera is doorgedrongen
in het paleis Soestdijk. Wij zien de
koninklijke familie poseren voor de
hof fotograaf en daarbij plotseling
„Alleman" te zijn geworden een
doodgewone Nederlandse familie.
Eerlijk kijkspel
„Alleman" wil een documentaire
film zjjn in die zin dat zij vaststelt
hoe wij in ons land leven. Dat doel is,
geloven wij, niet bereikt en daar
voor is ook te veel gebruik gemaakt
van komische situaties. Maar wie
weet hoe vervelend de film zou zijn
geworden als alle facetten uit ons
leven waren geregistreerd en nu is
het tenminste een eerlijk kijkspel
gebleven
De tekst van Simon Carmlggelt,
die bovendien door hemzelf wordt
gesproken, is knap en fijntjes ge
schreven en onze vrees dat deze te
veel aandacht zou vragen Ls geluk
kig niet bewaarheid, het blijft by
het ondersteunen van de filmbeel
den. Terecht werd Carmiggelt gis
teravond in de hulde betrokken,
evenaLs de overige medewerkers An
ton van Munster (fotografie). Kees
Hin (regie-assistent), adviseur An
ton Kaaihaas en componist Otto
Ketting.
Componist Zillig
-58- overleden
(Vair onze Brusselse correspondent)
De ..Société des auteurs", de
organisatie die de auteursrech
ten in België administreert, heeft
een kort geding aangespannen
tegen Maurice Huysman. de di
recteur van de Brusselse Munt
schouwburg. Zij treedt op na
mens de erven van de schrijvers
van de Franse tekst van ..Het
vrolijke weeuwtje", die tegelij
kertijd ook de erven van Franz
Léhar. de componist, vertegen
woordigen. Zij eist 1 frank scha
devergoeding en het verbod de
operette ..Het vrolijke weeuw
tje" nog verder te laten spelen in
de enscenering van Maurice Bé-
jart.
Het oorspronkelijke libretto door
Victor Leon en Leo Steln was ge
ïnspireerd op een boek van Meilhac,
„LAttaché d'ambassade". Later heb
ben De Fiers en Calllavet" er weer
een Franse bewerking van gemaakt.
De voorstellingen in de Munt
schouwburg gaan inmiddels normaal
Het Brabants Orkest geeft op 22
maart een concert in de Duitse stad
Trier, waarmee Den Bosch sedert
jaren nauwe culturele contacten on
derhoudt. Het concert in Trier zal
worden aangeboden door het ge
meentebestuur van de Noordbra
bantse hoofdstad. De gemeente Trier
zal deze geste beantwoorden met een
operavoorstelling door het Stadt-
theater Trier op 6 oktober in Den
Bosch.
Op 23 maart zal het Brabants Orkest
concerteren in Luxemburg en op 24
maart in de Studiozaal van de .jSaar-
landische Rundfunk" te Saarbrüc-
ken.
door. Na de rumoerige première zijn
er vrijwel in de zaal geen protesten
meer geweest en het succes bij het
publiek is groot.
De directeur van de Schouwburg
heeft verklaard dat hy duidelijk in
het contract met dc „Société des
auteurs" de uitdrukking in een tra
ditionele enscenering heeft doen ver
vangen door: „in een nieuwe ensce
nering van Maurice Béjart". Hjj
heeft bovendien gewezen op prece
denten, zoals opvoeringen van Shake
speare en Molière in modern kos
tuum. Deze stukken zjjn echter in de
loop der tijden vrij van auteursrech
ten geworden.
en T.V. schrijvers
Op de onlangs te Amsterdam ge
houden jaarvergadering van de Ver,
van Nederlandse toneel-, radio- en
televisieschrUvers werd het bestuur
van de vereniging als volgt samen
gesteld: Jan Willem Hofstra, voor
zitter: Ben van Eysselsteijn. vice-
voorzitter; mr. Hans Keuls, secreta
ris: Manuel Straugb. 2e secrearis:
Henk Bakker, penningmeester; leden
zyn: mevr. Luisa Treves; mevr. Mar-
tie Verdenius; Eli Asser; Willem
Hoffman.
De voorzitter constateerde ter ver
gadering dat het Nederlandse stuk
een stijgende belangstelling onder
vindt van het beroepstoneel, „waar
aan het feit niet vreemd zal zijn. dat
de laatste jaren Nederlandse stukken
belangrijke kasmakers bleken te zijn.
Het met succes bekroonde initiatief
van de KRO-televisie om een jaar
lang Nederlandse stukken uit te zen
den. heeft mede bewezen dat de
Nederlandse dramatische auteur een
kans ten volle waard is. Ook andere
omroepen hebben thans voor hun
televisie-programma's stukken van
j Nederlandse auteurs op hun reper-
tolre genomen".
De vereniging heeft er ook bij de
radio-omroepen op aangedrongen
i meer aandacht te geven aan het
1 eigentijdse Nederlandse stuk.
Voorkom
De Westduitse componist en diri
gent Winfried Zillig is op 58-jarige
leeftijd in Hamburg overleden.
Zillig die is voortgekomen uit de j
school van Arnold Schönberg, de
schepper van de atonale muziek, i
componeerde al op Jeugdige leeftijd
de opera's ..Das Opfer" en „Troilus
und Cressida", waarmee hij in Duits,
land veel succes oogstte.
Met zijn opera „Die Verlobung in
San Domingo" naar de gelijknamige
novelle van Heinrich von Kleist trok
hij ook de aandacht in het buiten
land. Zillig heeft bovendien veel
filmmuziek gecomponeerd. Sinds 1959
was Zillig hoofd van de afdeling
J muziek van de Noordduitse Radio-
Omroep.
IRillerig? Onprettig?
Vlug:
Schilderijen te
Detroit verbrand
Gisteravond zyn door een brand
i een museum in Detroit vele
ihilderijen en kunstvoorwerpen o.a.
m Picasso verloren gegaan. De ge-
ihatte gezamenlijke waarde van het
erloren gegane is ongeveer een mil-
oen gulden.
Max Roach komt
naar Amsterdam
Drummer Max Roach komt met
jn kwartet naar Amsterdam voor
ai nachtconcert op 4 januari in het
moertgebouw met als vocaliste Ab-
ey Lincoln.
Het kwartet wordt gevormd door
lifford Jordan (tenorsax) Coleridge
93 rkison, Eddie Kahn «bas en Max
ach «drums).
4an hetzelfde concert zal ook Boy's
Band o.l.v. Boy Edgar meewer-
89f*n-
Getuigend kunstenaar
Groot theatertechnicus
Omstreden persoonlijkheid
EEN van de meest omstreden figuren uit de internationale to
neelwereld heeft dezer dagen ,.de leeftijd der sterken"
bereikt. Dat cliché krijgt bij een man als Erwin
Piscator weer inhoud, want met zijn 70 jaar staat de leider
van de Westberlijnse Freie Volksbühne nog steeds als een krach
tige persoonlijkheid in het centrum van verwoede artistieke en po
litieke controversen.
Advertentie
"Ze liep als op vleugels!"
"Ha, ze droeg zeker
van die leuke, lichte
Hollandia-pumps!"
PUMPS
VAN
Als afstammeling van predikanten
en professoren werd hy in 1893 in
Hessen geboren. Zijn opvoeding aan
't gymnasium te Marburg vertoonde
de burgerlijk-nationalistische trek
ken van het Wilhelminische Keizer
rijk. Zijn eerste optreden aan het
Münchener Hoftheater liet nog niets
van de latere revolutionair vermoe
den. Die werd gevormd tijdens de
eerste wereldoorlog, in de loopgraven
van Vlaanderen. „Mijn tijdrekening
begint op 4 augustus 1914". schreef
Piscator in 1929 aan het begin van
zijn nu al historisch geworden ver
handeling „Das politische Theater",
Klassestrijd
De oorlog dwong de jonge Piscator
partij te kiezen en hij koos met
het idealisme dat na de Russische
revolutie zovele bewust levende kuns
tenaars bezielde voor het commu
nisme. „Von der Kunst zur Politik"
heet het eerste hoofdstuk van zijn
hierboven genoemde boek: geen ste
riele esthetiek meer. maar het thea
ter als propagandamiddel in de klas
sestrijd, als leider van Das Tribunal
in Koningsbergen, van het Proleta-
riches Theater en het Central-
Theater in Berlijn, aLs regisseur aan
de Volksbühne en het Staatstheater
en daarna als «irijvende kracht van
de vermaarde Piscator-Bühne heeft
hij dat ideaal, vaak met de meest
extravagante middelen, vaak ook te
gen kritiek uit eigen gelederen ln,
consequent nagestreefd.
Men moet het optreden van Pisca
tor zien tegen de achtergrond van
zijn tijd. In 1918 was Max Reinhardt
de bijna onaantastbare grootmeester
van het Duitse toneel. ZRn Shake-
speare-ensceneringen waren van een
zeldzame schoonheid, maar daar
naast dreef zijn rusteloze geest hem
ook in de richting van wat toen het
„moderne toneel" beduidde: het stll-
listisch gekunstelde expressionisme
van Stemheim. sociaal gedetermi
neerde en pacifistische tendensstuk
ken als Görings „Seeschlacht" en
Unruhs „Geschlecht". Maar de revo
lutionaire golf, die na het einde van
dc vijandelijkheden kwamen opzetten
overspoelde hem: in het Berlijn van
de Weimar-republiek, strijdperk van
politieke extremisten, was voor het
,,1'art pour l'art"-principe. zelfs in
progressieve zin, geen plaats meer.
kwam het publiek ook en vooral
de liberale middenklasse in drom
men opzetten naar voorstellingen als
Tollers „Hoppla, wir leben!" en aan
de Jaroslav Hasek ontleende „Aben-
teuer des braven soldaten Schwejk"
met decors van de grote „Simplicis-
simus"-karikaturist Gorge Grosz en
een fenomenale hoofdrol van Max
Pallenberg. Met filminlassen, reus
achtige toneelmachinerieën en een
massale figuratie trok Pisca
tor dat publiek tot zich. een publiek
dat zich gewillig liet epateren, maar
dat zoals de loop van de geschie-
denis zou uitwijzen ongevoelig
bleef voor zijn boodschap.
Individualist
De Nazi-dictatuur maakte aan
Piscators Duitse activiteiten een
einde, maar men hoeft geen illusies
te koesteren over een mogelijke er
kenning van zijn werk in het geval
van een communistische machtsover
name. De party maakte wel gebruik
van Piscator. maar vaak met zoveel
reserve dat hem de revolutionaire
individualist op den duur moeilijk
een ander lot had kunnen wachten
dan dat van zijn Russische geestver
want Meyerhold, die in 1939 uit de
gunst viel en genadeloos werd geli
quideerd. Men moet zich er dus over
verheugen, dat Piscator naar Ameri
ka kon uitwijken, waar hij 'n .drama
tic workshop" stichtte, die o.m. heeft
bijgedragen tot de artistieke vorming
van figuren als Tennessee Williams,
Arthur Miller en Marlon Brando.
j Vrij laat na de oorlog keerde Pis
cator lüt de vrijwillige ballingschap
terug. De banden met de communis-
tische partij waren verbroken, maar j
de getuigende kunstenaar bleek nog
niets van zyn felheid te hebben ver-
Horen. Ensceneringen van Buchners
I .Dantons Tod". Faulkers „Requim
voor een non" en de mede door hem
bewerkte toneelversie van Tolstojs
..Oorlog en vrede" in het Westber-
Ujnse Schiller-Theater verwekten in
het Wirtschafswunder-Duitsland by-
na evenveel kritiek als bijval. Rolf
Hochhuths „Der Stellvertreter" werd j
onder zijn regie in het begin van dit
jaar de inzet van een ouderwets
theaterschandaal en nog dezer dagen
werd, zijn nieuwe visie op „De koop
man van Venetië" door een gezag
hebbend criticus als Friedrich Lu ft
in Die Welt van de hand gewezen
als „vals. dwaas en zeer ergerlijk".
Piscator had het namelijk niet kun
nen laten een parallel te trekken
met de jodenvervolging tijdens het
Derde Rijk.
Beruchte regie
Het is bepaald niet de bedoeling om
alle eigenmachtige regie-invallen van
deze super-individualist met zyn on
uitroeibare zucht tot epateren en
experimenteren te verdedigen of goed
te praten.
Zyn gastregies bij de Haagsche
Comedie van Shaw-stukken als „An-
drocles en de leeuw" en „Ceasar en
Cleopatra" hebben hem ook hier min
of meer berucht gemaakt en uit
zuiver artistiek oogpunt ook zeker
niet ten onrechte. Maar als men het
theater en de kunst in het. alge
meen niet louter esthetisch be
schouwt. maar als een organisch met
het gehele complex van het maat
schappelijk leven verbonden geestes
uiting. dan moet men op zyn minst
begrip voor een figuur als Erwin Pis
cator kunnen opbrengen.
Het toneel als tribune?
Waarom niet, zolang de redenaar I
zijn agitatie maar bedrijft met inte- I
griteit en idealisme. Dat kan van
Piscator zeker worden gezegd en nie-
j mand zal hem ooit kunnen verwijten
dat hy zijn stem niet zou hebben
verheven waar en wanneer dat nodig
i was. Zyn tragiek is in 1963. op
zijn zeventigste, nog evengoed ais in
I 1933 dat er zo slecht naar hem
I wordt geluisterd.
III
A. ONDIMA - Congolees Brazzaville
S. N. J. MINJA - Tonganyikaan
N het Internationaal Luchtkartenngscentrum te Delft werken
studenten uit twintig overwegend jonge landen. Een zestigtal
studenten woont intern in het nieuwe gebouw van het centrum aan
de Kanaalweg. Als daar 's ochtends de binnengekomen post wordt
gesorteerd ligt er een vruchtensalade van postzegels over de tafel.
Enkele van de kleurrijkst gepavoiseerde enveloppen zijn bestemd
voor de 2-1-jarige student A. Ondima uit Congo-Brazzaville. Al
meer dan een jaar heeft hij de warmte van zijn equatoriaal vader
land verwisseld voor de grijsheid van die oer-Hollandse Kanaal-
weg een zeer exotische plant in een vaderlandse kwekerskas.
Ondima (2e van links) en
Min ja (2e van rechts) met en
kele collega's: ..Geen spoor van
discriminatie".
25ste december wordt in het cen
trum een diner gegeven. De contsc-
ten met de medestudenten sUn tal
rijk. Afrikanen, Aziaten. Europeanen
zitten om de Hollandse kerstboom in
een sfeer, die aan het „alle mensen
worden broeders" de ironische bij
klank ontneemt.
Kerstmis heeft Ondima hier ook
al gevierd. Hij is rooms-katholiek.
deze Congolees en maakt dat het
hele probleem van de kerstviering
niet bijzonder eenvoudig? Voor hem
is het vooral een christelijk feest,
zo zegt hy, de viering van de blyde
gebeurtenis is overal ter wereld het
zelfde. n'est-ce pas?
„Het was net als thuis op
kerstavond ben ik naar de mis ge
gaan alleen ja Dat week
wel af van wat in Congo-Brazza
ville gebruikelyk is. Als daar de
klokken hebben geluid, verzamelen
zich familieleden en vrienden in de
straten en trekken zingend naar de
kerk.
„Steeds meer mensen sluiten zich
daar by aan. zo gaat dat in de ste
den en dorpen
Ze marcheren dus op in een sfeer
van grote broederiykheid en aan zo
iets zal Ondima dan wel eens den
ken als hy tydens kerstavond de
enkele honderden meters door de
kou aflegt van het Luchtkartenngs
centrum naar de kerk. Niet alleen
zingende rooms-katholieken vullen
de straten van Brazzaville. Ook pro
testanten doen dat en mensen, die
niet gedoopt zyn en dus niet tot een
kerk behoren scharen zich onder de
zangers. „Want kerstfeest is voor
alle mensen," verklaart de kleine
student van de Congo.
De volgende dag zetten zich de
kerstfeestvierders in gezinsverband
om het diner. „Nee. een kerstboom
kennen wU in die huizen niet. dat
is niet de gewoonte. Wel zie je ze op
scholen, voor de kinderen, die ook
kleine geschenken krygen
„Noël" in Nederland ja. het is
tóch wel anders. Maar eenzaam Ls
Ondima hier toch niet. Hy moet
glimlachen als men daarvan spreekt.
„Pas de solitude, non Op de
Zizi Jeanmaire zal in de ko
mende feestweek in het Natio
naal Theater te Parijs een nieu
we balletshow presenteren in de
choreografie van Roland Petit.
Hierboven Zizi Jeanmaire met
haar ..mede-ster" Felix Blaska
tijdens de scène ..Corrida".
Glorietijd
Inwoners van een woningblok
Hi' New York hadden er genoeg
w gekregen: de laatste ander-
Hf jaar was er viermaal inge-
Men. Dus hadden ze in de hal
°J ft het blok een bord gezet met
{en i volgende tekst: Voor de die
's Anderen zijn u voor geweest.
Ue fototoestellen, grammofoons,
lg nnsistorradio's, diamanten rin-
ft, parels, halssnoeren, alsmede
Be waardevolle en waardeloze
welen, zijn uit deze verblijven
gegapt. Hier valt niets meer te
den".
En nu is dat bord gestolen.
Leopold Jessner, werd in de jaren
'20 als intendant van hel Berlijnse
Staatstheater, he voormalige König-
liche Schauspielhaus, de voornaamste
exponent van het expressionisme.
Om hem heen schaarden zich de an
dere grote figuren uit die glorietyd
van het Berlijnse Theater, mannen
die evenals hjj of zelfs in nog
sterker mate aan de politieke si
tuatie de impulsen ontleenden voor
hun regie-arbeid: Karlheinz Martin.
Jürgen Fehling, Berthold Viertel.
Erich Engel. Leopold Lindtberg en
bovenal Erwin Piscator. Piscator was
de man van de politieke revue, van
de dramatische documentaire, van
nieuwe technische vindingen. Drie
woorden omvatte zyn wapenspreuk:
politiek, epiek, techniek. Opvoeringen
als „Fahnen" van Alfons Paquet.
„Gewitter über Gottland" van Ehm
Welk, „Rasputin" van Alexej Tolstoj.
„Der Kaufmann von Berlin" van
Walter Mehring en het terwiile van I
de tendens uit zyn voegen gerukte
Schiller-drama .Die Rauber" ontke-
tende schandalen, maar intussen I
„Ach ja, je mist natuuriyk de fa
milie wel", zegt de heer S. N. J.
Minja (25) uit Tanganyika, die hier
in anderhalf jaar zyn studie foto-
grammetrie voltooit.
„De gezinsleden in myn land rei
zen uren of dagen om het kerstfeest
thuis te kunnen by wonen. Jawel, by
de kerstboom, maar we tulgen hem
niet op als u in Nederland. Veel
kaarsen, maar weinig van die bonte
versieringen Well, hier hebben
wy ook een groot kerstdiner, eeriyk
gezegd is er niet zoveel verschil, lt'a
quite all right".
Als zyn collega uit Congo-Braz
zaville gaat ook hy naar de mis in
de nabijgelegen kerk. Een plechtig
heid. die in alle landen geiyk is. En
voor hem, de donkere Afrikaan, is
Nederland zelfs een goed land om
kerst te vieren. „Ik heb geprobeerd
om met Nederlanders in contact te
komen. Dat is toch de enige manier
om een land te leren kennen, niet
waar0 Erg eenvoudig is dat niet.
ook al vanwege de taal Maar
behulpzaam is iedereen. En nergens,
nergens heb ik iets van discri
minatie ondervonden
Enkele medestudenten, eveneens
uit het zwarte werelddeel, veren op
by deze mededeling. Ze knikken,
vallen hem by. Nederland mag een
land zyn van kille najaarsstormen
en koude winetrs het maatschap-
pciyk klimaat is er een van grote
verdraagzaamheid. Daarover zyn ze
het zeer eens, Ondima, Minja en de
anderen, die om een tafel in de
recreatiezaal zijn gezeten.
Haagse politie:
uiels aan <le hand
iVan onze Haagse correspondent)
Het intern politie-onderzoek naar
de juiste toedracht en de ware gang
van zaken by de aanhouding van
een 27-jarige Haagse vrachtauto -
chauffeur is afgesloten. De politie Ls
van mening, dat niet onnodig hard
handig is opgetreden, maar wel is de
chauffeur by zyn aanhouding gesla
gen met een gummiknuppel. Het in
tern onderzoek by de Haagse politie
I werd ingesteld op last van hoof doom-
j missaris de heer J. H. A. K. Gualthe-
rle van Weezel. nadat vrydagmiddag
i 13 december in Scheveningen een
i chauffeur werd aangehouden.
De arrestant vertelde te zyn mis-
handeld.
Buren en omstanders wilden ge tui -
gen. maar de politie had totnutoe
geen belangstelling voor him relaas.
De chauffeur een hernia patiënt
ligt nu met een hersenschudding,
met verergerde rugpijnen, met kneu-
I zingen aan het hoofd en over het
I gehele lichaam op bed.
Het rapport na het intern onder
zoek concludeert dat er geen sprake
van is, dat de verkeerde man werd
aangehouden. Het ging hier nie
meer om een 17-jarige bromfietser,
maar om de chauffeur, die wordt
verdacht van het misdrijf belemme-
ring.
