PELGRIMAGE NAAR IONA
W'
In 563
landde
Columba
op het
eiland
Het grote avontuur van de Ierse koningszoon,
die Heilige was èn zeeman, staatsman èn poëet
"3
T
VRIJWILLIGE
BALLING
TUSSEN
SCHEMERUUR EN
MIDDERNACHT
LBfDSCH DAGBLAD SATERDAG T DECEMBER 1MC
DE WEG van Oban aan de noordwestkust van Schotland naar het eiland lona
is een lange teeg en een moeili jke weg. Een der schepen van David MacBraine,
de rederij die alle vervoer in de Hebriden-archipel verzorgtde #tLochnevis
brengt ons via de Kerrera Sound en de Firth of Lorn naar de Sound of Muil.
Het eiland Muil zelf wordt niet aangelopen. Een ferry, 'n miniatuur-motorbootje, brengt
ons erheen, en die halve mijl in dat vaartuigje is bepaald niet zonder emotiesdank
zij het feit dat er een harde bries staat, die een aanzienlijke hoeveelheid buiswater op
levert. Drie man in glimmend geel oliegoed, vragen waar ons oliegoed is. We hebben
het niet en dat betekent dat we doorweekt op de kust van Muil debarkereru
Om lona, het volgende eiland en doel van de reis, te bereiken is het noodzakelijk
dat we Muil in x'n gehele lengte doorsteken. Per bus. De bus is oud, zeer oud. Nog van
voor de laatste oorlog. Niets werkt meer, behalve de motor en de ruitenwisser. Maar
dat blijkt ruim voldoende voor de chauffeur, die in de dan volgende uren een vcr-
keers-acrobaat van indrukwekkende allure blijkt te zijn. Mijn pen is niet in staat het
klassieke werk van deze kunstenaar te beschrijven, verricht in de duizend S-bochten
die genomen moeten worden eer de andere kant van het eiland is bereiktEr was óók
nog zes mijl weg die geen teeg meer was. Alleen maar modder en losliggend graniet. Ook
dat ging voorbij.
Toen ik de man, die gedurende deze uren ons leven in zijn handen had, vroeg
of hij retours bezat, knikte hij instemmend. Hij noemde een bedrag, maar gaf geen
kaartjes. Op mijn vraag erom glimlachte hij droefgeestig, en zei dat hij het wel ont
hield. Er waren eilanders, voegde hij er r>an toe die gingen varen, viervijf jaar lang.
Als ze dan weer terugkwamen, ivist hij nog wel dat ze voor een retour betaald hadden.
Zo was nu eenmaal zijn administratie. Een groot man.
lona ligt nu onder handbereik, en opnieuw is er een ferry, een bootje .dat ons
daarheen brengt. Het drama herhaalt zich, want er staat nog steeds een harde icind.
En voor de tweede maal die middag proeven ue meer zout ivoter dan ons lief is-
Maar het maakt niet veel indruk meer op me. Want nu ben ik op lona. één der
500 eilanden van de Hebriden, en van die 500 waarschijnlijk het merkwaardigste en
belangrijkste. Omdat dit het eiland is. dat eens. veertienhonderd jaar geleden, een rol
van beslissende betekenis heeft gespeeld in verband met de verbreiding van het Evangelie
in West-Europa.
Omdat dit eiland, dit lona, deze kleine bergtop in de Atlantic van nauwelijks 3Vz
mijl lang en iVi mijl breed, een bruggehnofd Gods is geweest, welks historische bete
kenis men nauwelijks hoog genoeg kan aanslaan. Omdat hier, op lona, het wonder
plaatsvond van de landing van de Ierse missionaris Columba. St. Columba, een ma
gistraal voorbeeld r^/t een pionier van het Christelijk geloof, van een Heilige die ook
een man was, een avonturier en een zeevaarder, een staatsman en een dichter, een
soldaat en een dromer. Kortom, een universeel mens en een onsterfelijk wegbereider
van het Evangelie.
Voor hém, St. Columba, ben ik naar dat eiland gegaan, waarvan hijzelf eens zei
„Behold lona.... a blessing on each eye that see-ath it".... (Ziedaar, lona een
zegen voor beide ogen die het aanschouwen), lona, het eiland waarop de Lamp van het
geloof eindelijk na eeuwen heidendom in dit deel van Europa werd ontstoken, lona,
dat zo oud als de wereld moet zijn. Zó oud, dat er in zijn rotsen geen archaische fossielen
worden aangetroffen. Ze konden er nog niet zijn. omdat de aarde toen nog woest en
ledig was.
IE was Columba van
lona, wat was dit
voor een man?
HU was een Ier van
koninklüke bloede,
towel van vaders
als van moeders kant. ZUn moeder
taf bem twee namen: Crimtbam, de
Wolf. en Colum. de Duif. Waar-
•rhUnlUk karakteriseren beide na
men hem: de Wolf, omdat hü een
vechter was en een avonturier; de
Duif. omdat bU het Geloof verbreid
de. Interessant Is te weten, dat het
Hebreeuwse woord voor duif „lona"
is. en bet LatUnse: Columba. Maar
hel is niet meer dan interessant. Het
is louter toeval.
De eerste avond op lona worden we
ondergebracht bij een familie die
al jaren op het eiland woont. Het is
treffend dat deze mensen, ondanks
hun eenvoud, bijna simpelheid, alles
weten van het leven van Colum Cil-
le, de Duif der Kerk, zoals ze hem
noemen. Men praat over hem alsof
hij er nog is, alsof hij nog deel uit
maakt van de gemeenschap daar op
die rotspunt in de Atlantische Oce
aan. Alsof hij hier vlakbij is, in de
abdij, die we als een wonder van
architectuur zagen opdoemen, toen
we het eiland vanuit zee naderden.
Van deze mensen hoor ik brok
stukken uit het leven van deze on
gelooflijk boeiende, fascinerende Ier
se Heilige. Er wordt beweerd dat hij
in Donegal, Ierland, vocht met de
demonen die aan St.-Patrick waren
ontkomen, toen deze trachtte ze uit
te bannen. Columba dreef dat res
tant duivels in zee. Columba moet
een zeer gelovig man zijn geweest.
Terwijl in Engeland, Schotland en op
die eilanden nog uitsluitend heiden
dom heerste, kende Ierland reeds het
evangelie. In 432 was St.-Patrick be
gonnen het te verbreiden. Hij kon
dit ongestoord doen. omdat Ierland
nooit een Romeinse bezetting had
gekend.
veel lijkt voor een copyright-kwes
tie. Na de strijd moet Columba wroe
ging gekregen hebben en de belofte
hebben afgelegd, dat hij vrijwillig in
ballingschap wenste te gaan om min
stens zoveel heidenen te bekeren als
hij mensenlevens had opgeofferd.
Columba bezat, als elke Ier toen
en nu, een mateloze liefde voor zijn
land. en men moet Ier zijn, denk ik,
om te beseffen wat dit besluit voor
deze man, die ook nog een zeer dich
terlijke natuur bezat, moet hebben
betekend. Het was in elk opzicht een
verbanning, zij het een vrijwillig.
Er behoeft niet aan getwijfeld te
worden, dat het hem strijd en tra
nen gekost zal hebben, dit besluit.
ontdekken in deze woorden, in dieminder gevaarlijk. Iedere heiden is
naam.
En dan begint zijn werk, dat tien
tallen jaren in beslag neemt, en dat
Met twaalf.
HIJ vertrekt in enkele „cora
cles" met twaalf vrienden,
mede-gelovigen. Men is bijna
geneigd te schrijven: met
twaalf apostelen. En dat vertrek, het
breken met Erin, Ierland, moet dra
matisch zijn geweest. Achter hem
zijn geliefd vaderland, voor hem
de zee, de oceaan. Een onbekende,
onbevaren zee, vol gevaren, vol mys
teries, vol avontuur. Er is niets be
kend van zijn ervaringen op deze
historische zeereis, maar men mag
aannemen, dat Columba en zijn
scheepsgezellen naast al hun andere
voortreffelijke eigenschappen, ook
nog deskundige, ervaren navigateurs,
zeelieden zijn geweest. Het lijkt mij
anders moeilijk verklaarbaar, dat ze
deze tocht, zo ongewis, zo boorde
vol gevaren, tot een goed einde
brachten.
Welk einde?
Waarheen voer Columba's coracle,
waarheen dit Atlantisch avontuur,
waar landden deze geïnspireerde
Ieren, deze kleine Gideonsbende, ge
laden, bezeten van een idee, boor
devol idealisme om een menselijke
echo te vernemen op rotsen, bevolkt
door louter heidenen?
door
Anthony v. Kampen
illustraties
Reint de Jonge
hem heiligheid en onsterfelijkheid
zal'bezorgen. Zijn werk, bestaande uit
het bekeren van de volken die aan
die kusten leven. Hij bekeert ze: de
Piktenkoningen en de Kelten, eerst
op de eilanden, dan in Schotland,
vervolgens in Midden-Engeland. Het
werk is ontzaglijk moeilijk en niet
van nature zijn vijand. Maar Colum
ba is niet alleen maar een geïnspi
reerd pionier van zijn Hemelse Va
der, hij is ook man. krijger, soldaat
politicus. Gewapend met een briljant
verstand en voorzien van een groot
gevoel voor psychologie, slaagt hij.
Fin hij brengt, met lona als uitvals
basis, de Blijde Boodschap aan dit
deel der wereld. En hij hoort de
echo's op de rotsen, en hij wéét dat
zijn boete wordt aanvaard.
Een groots, indrukwekkend, avon
tuur. Het openbreken der poorten
van heidense koningen en veldhe
ren. Ze gaén open, hetzü door Co
lumbas kruis. hetzU door zun
stem. Geen poortwachter laat hem
bulten staan als hU binnengelaten
wenst te worden.
Abdij in de avond
HET is tegen tien uur, als men
mij het verhaal over het tur
bulente leven van deze Ierse
Heilige heeft verteld. Dan staat de
verteller, een man van lona, op en
viaagt me met hem mee te gaan.
De maan staat half aan de hemel en
het licht ervan vloeit als een gouden
stroom in de baai die dit eiland
scheidt van het eiland Muil. Vlak
voor me verrijst de abdij, de kathe
draal van Columba. Hier werkte hij,
hier bad hij, hier vocht hij met zijn
heimwee naar Erin, Ierland, hier
werd hij gekweld door alles waar
mee Iedere mens, óók een kwartier
maker van God. gekweld wordt. En
van hieruit ging het evangelie naar
de westelijke wereld.
De abdij in de avond, met het
maanlicht er over vloeiend, met
vlakbij de doorlichte zee, en met
overal Iets als een lichte aarzeling
Columba
van de komende lente, ls van een
superbe pracht en majesteit. Ik voel
me, dat uur, tegelijk weemoedig en
onuitsprekelijk gelukkig, tegelijk tot
In mijn ziel ontroerd en geladen met
inspiratie. Men moet wel van steen,
van staal, of van drievoudig gewa
pend beton zijn, om niet los te ko
men van alle modder en gruis, as en
sintels die ons dagelijks leven ken
merken.
Het was een groots beleven, en ik
zal mijn leven lang dankbaar zijn dat
ik daar mocht zijn, dat uur, bij en
in het huis van St.-Columba. de
man van Erin.
Als een strofe
IN DE ABDIJ: ik zie het altaar,
gemaakt uit Iona's marmer,
welks nobele blankheid groen
dooraderd is. De man naast me
fluistert: „In iedere Schotse kerk in
heel Groot-Brittannië is een stuk
van dit marmer. mUnheer. een
stukje uit Iona's hart". HU zegt het
als een gebed en tcgclUk als een
strofe uit een gedicht.
Ik zie de tomben van eeuwen ge
leden gestorven priesters, het
„hoofdkussen" van Columba, be
staande uit een plat stuk ruw graniet.
En poorten, meer dan duizend jaren
oud, en zerken, even oud. De maan
valt door een paar glas-in-lood ra
men en geeft dit alles een wijding,
die onbeschrijflijk is en een schoon
heid, die nauwelijks van deze we
reld lijkt te kunnen zijn.
Terug naar buiten: slapende cro-
cussen in het groen, slapende scha
pen bij de muren, en vlakbij, op
enkele meters, het ruisende water
van de Atlantic, dat tussen Muil en
lona wordt geperst. Jahij moet
een dichter zijn geweest, Columba,
omdat hij hier zijn huis. zUn abdij.
zijn kathedraal bouwde. Want waar
hij liep, of stond, of bad of leed,
hij hoorde de stem der zee en de
stem der meeuwen. En dat waren de
zelfde stemmen die hij kende van
Erin, onbereikbaar voor hem onder
de kim.
Terug naar het goede huis van m'n
vrienden op lona. We passeren de
overblijfselen van het nonnenkloos
ter. Restanten steen en stukken
muur. Maar zelfs deze restanten ade
men nog de grandeur van een groots
verleden. Wat konden ze bouwen, de
ze geïnspireerde Ieren! En hoe wis
ten ze precies de plaats waar ze
móesten bouwen. Hielp God hen? De
Muze? Of beiden? Ik denk het laat
ste.
Waar hij landde
DE MAN vraagt me of ik in
staat ben tot een wandeling
van een klein uur. Nooit was
Ik minder vermoeid dan die avond
We lopen langs de kust en bU
brengt me naar de plaata waar
nu, bUna 1400 jaar gele
den, Columba landde. Er ls niets
te zien. nieta bUzonders, niets
spectaculairs, niets dat men na
gemaakt heeft om die plaats te
markeren. Maar alle generaties,
mannen en vrouwen van lona, die
na bem. Columba, kwamen zUn
daar geweest, hebben daar geze
ten, daar nagedacht en daar ge
beden. Omdat bet, naast de ka
thedraal, de meest historische
plek is op lona, waar de berinne
ring aan Columba levend wordt
gehouden: de plaats waar hü
landde met zUn coracle.
Ik heb daar ook gezeten, en ge
tracht me dat moment, het uur van
de landing, te verbeelden. Natuurlijk
zonder resultaat. Men weet het niet,
en k a n het ook niet weten, hoe he
is gegaan. Hoe deze dertien mannei
de leider en zijn twaalf apostelen, her
land bereikten. Hoe ze reageerdei
Hoe verheugd ze waren. Ofa
men de natuur van Columba, met ee
hart vol tranen over zijn verlore
Erin, meent te doorgronden, met hoe
veel heimwee en droefheid.
De-plaats-met-de-rug-naar-Ierlan<
Hier werd begonnen met dit christt
lijk avontuur, hier moeten dei
monniken God's hulp hebben afge
smeekt omdat ze wisten dat een we
reld van heidendom en vijandscha
hen wachtte. Wat moet er in de ha
ten van deze zeevaarders, doorweek
koud tot op hun merg, dodelijk veï
moeid van de eindeloze reis. zijn onl
gegaan. Men kan er naar raden, mtf
kan er over fantaseren, maar ma
weet het niet. Omdat ook dit
opgegaan in de mist der tijden.
Maar wat niet in die mist is p
gegaan, dat is de vrucht, het resu
taat van dat avontuur.
De vrucht, die vandaag, en mo
gen. en overmorgen opnieuw, ge
plukt kan worden. Dank zij Colurn
ba, die Wolf en Duif was, Columb
die dichterlijke voorloper van h
Evangelie in dit deel der wereld.
heb dat alles, „met-dc-rug-naar-Ief
land-gewend," overdacht. En wat
daarvóór in de kathedraal aan z
had gevoeld, dat gevoelde ik op
nieuw op de landingsplaats, dat zin
vol en groots symbool van militaP
christendom: de ontzaglijke macl
die van een werkelijk geïnspireer
en daardoor geheiligd, christendo
kan uitgaan. Dat dit werkelijk bei
gen kan verzetten. En heidense k<
ninkrijken kan doen vallen. Hij, O
lumba. Wolf en Duif, verzette ze
liet ze vallen. Wij weten het, al
het dan, op enkele dagen na, vee
tienhonderd jaar geleden dat dit ge
beurde.
Gezegende klippet
Naar lona
Een belofte
DE directe reden dat Colum
ba zUn land verliet Is niet
volledig bekend. Men ver
telde mU op lona. dat een andere
Ierse Heilige. Finian of Clonard bet
Boek der Psalmen bezat, dat in
het geheim door Columba was over
geschreven. Deze wilde er mee
werken, maar Finian vond dit een
kwestie van diefstal van geestelük
goed, en bracht de zaak voor bU
de koning van Ierland.
Men zou kunnen zeggen: de eerste
rechtzaak op het gebied van copy
right en „plagiaat"
De koning zei: „Het kalf hoort van 1
de koe en de kopie van het boek",
aldus Columba ln het ongelijk stel
lend. Deze, een even intelligent als
driftig man, nam het besluit niet en
zijn clan, zijn familie en vrienden na
men het uiteraard evenmin. Ergo:
oorlog. Er vielen duizend man aan de
ka-nt van Finian. hetgeen rijkelijk
Na van Derry, Noord-Icrland, in
noordelUke richting te zUn ver
trokken. werd het eerst geland
op het eiland Oronsay. Maar de
belofte van Columba was, dat hü
daar zou landen en blUven. waar
hij de kust van Ierland niet meer
zien kon. En die zag hU nog op
Oronsay. Afgezien van de belof
te was Columba er geen natuur
voor om zUn geliefd Ierland wel
te zien. aan de kim. maar er
niét naar terug te mogen gaan.
Ruiten Ierland te leven en het
toch te zien was voor bem onrao-
gelUk.
Er kwam een volgende rotstop
uit de oceaan welven. lona. Co
lumba landde opnieuw. HU be
klom de eerste heuvel die hU zag
en keek om zich heen. In het zui
den was niets dan de lege zee,
nergens werd de kim meer gebro
ken.
En dat was de plaats.
De coracles werden begraven en
Columba bouwde daar, op die heu
vel, een cel. Hij noemde hem (en het
heet daar nog zo) Cairn-rul-ri-Erin
dat is „the cairn of the back turnec
to Ireland" (de cel met de rug naai
Ierland gewend). Het lijkt niet moei
lijk ook hier de dichter, de poëet U
tERUG in het huisje van mlil
vrienden op lona. Er wond
maar een kleine 90 mensen d
het eiland. Eenvoudige mensen, dj
ij
de restanten van het nonnenklooster
ver, eindeloos ver van de wereld
schijnen te leven. Men krijgt niet i
indruk dat hen dit zwaar drukt. Md
krijgt wel een óndere indruk: d|
hun leven een goed leven is, en dI
ze het gemis van ónze wereld W
paald niet als een gemis beschouw^'
In het vertrekje waar ik sliï
stond het raam wijd open. Het wf,
de eerste lentenacht, zij het dan nif
in overeenstemming met de kalenden
Maar lona is. naast alle andere zejL
ningen, ook nog gezegend met ef
verre uitloper van de Golfstroom, f
dus is het daar doorgaans eerdL
lente dan waar ook in west-Euron
Ik heb lang voor dat open raam*
gestaan. De muren van bet kloos->
ter en de contouren van de katbe-0
draal waren zichtbaar. Hun sil
houetten stonden groots en zwaard
tegen de avondhemel, die noijj
steeds vol smeulend maanvuurM
was. De zee schuurde dof ruisendji
voorbü. niet baar oud geluld dat*
de eeuwen door nog nooit veran-g
derde. Het geluid, waarover i
dichter Columba vele malen
zUn verzen schreef.
Het was bUna middernacht, r
De eerste nacht die Ik door*U
bracht op de gewUde aarde, de^
gezegende klippen, van het ar-tt
chaische eiland lona ln de At-li
lantlsrhe Oceaan. ;r
k
I
