ROMANTISCH WATERTOERISME-IN-MINIATUUR
in KAMER en TUIN
ZOEKLICH
Kom er
ACHT-er
Transport-revolutie in V.S.:
enorme kisten op wielen
23 K.M. „punteren" op (le Belgische Lesse
Bossen, kastelen, rotsen, ruïnes
EEN
OP DE BOEKENMARK
GELEUTER BIJ EEN ELFTA
Kom er ACHT-er
Zaterdag 23 november 1963
Pagina 2
HET geheim van goed navigeren met behulp van een vaarboom hangt
samen met de kennis van de ligging der stenen ln de rivier. De
piloten, die de warme zomer in '59 meemaakten, toen de waterstand
van de Lesse beangstigend zakte, hebben ln dit opzicht veel vakkennis
kunnen opdoen. Dit blijven voor ons de mensen van de bovenste plank
Terwijl we deze opmerking noteren, staan we in het nietige Belgische
dorpje Houyet ln het land van Namen (niet ver van Dinant), waar de
romantische en grillige Lesse onbetwist de charmantste dochter van de
Maat temidden van een welige vegetatie onder een brede brug door
spoelt. Aan de linker oever Is een heel legertje kanovaarders doende om
zich startklaar te maken, terwijl schippers met witte petten (oftewel
„piloten") bedrijvig ln keurige regelmaat ligstoelen op grotere platte schui
ten planten
En boven dit alles schreeuwt een bord met reuzeletters: "Les hirondelles
et les sarcelles de la Lesse' of tewel„De zwaluwen en de wilde eenden van
de Lesse".
MET deze schilderachtige en
toepasselijke naam tekent de
onderneming, die het water -
toerisme-in-miniatuur over een af
stand van 23 km stroomafwaarts
met 50 grote boten, 40 piloten en
ruim 300 een- en tweepersoons
kano's exploiteert.
En niet ten onrechte. Moeder Na
tuur heeft hier in de uitlopers van
de Ardennen (tussen Houyet en
Anseremme, drie km van Dinant,
waar de Lesse zich in de Maas
stort) een klein paradijs gescha
pen. In de speels kronkelende
zich soms tot 20 meter verbreden-
de-Lesse met haar stroomversnel
lingen, eilandjes en kleine water
vallen spiegelt zich een weergaloos
en steeds wisselend landschap, dat
gestoffeerd is met bossen, kastelen,
rotsen en ruïnes
Aangezien de Lesse ongeschikt is
voor de scheepvaart (zelfs voor een
aanhangmotortje). terwijl de ge
luiden van trein en auto hier niet
doordringen, schijnt deze ongerepte
natuur met haar rust alleen ge
schapen voor de pleziervaarders en
de forellenvissers
Ongeveer 5 uur.
BIJ normale waterstand duurt
de tocht met halverwege
een picknick in het tussensta
tion Gendron ongeveer 5 uur.
De unieke reis, waarvan men niet
zo gauw elders in Europa een ge
lijkwaardige tegenhanger zal vin
den, gaat inleidend langs een groot
park met het „Chateau d'Ardenne".
Vervolgens verschijnt in een bocht
van de rivier op 150 m. hoogte 'Ta
tour de Rocher" (de rotstoren), die
in 1843 onder de regering van Leo
pold II werd gebouwd. En hiermede
zijn ook de koninklijke jachtterrei
nen bereikt, waar wilde zwijnen,
herten, fazanten en alle Europese
uilensoorten zich ln de schier on
doordringbare bossen schuil hou
den
Na Gendron begint het boeiend
ste gedeelte en komen de grotten -
rijke rotsen van Furfooz in zicht
(met de ruïnes de Haute Racine),
gevolgd door een stenen kolom "La
Chandelle"), die aan een reuzen-
kaars doet denken. Ook de steen-
formaties „De naalden van Cha-
leux" vormen (voor de aankomst
Kanoërs kijken toe hoe een
piloot zijn onbemande boot met
ligstoelen (de passagiers lopen
onderwijl om) over een der wa
tervallen loodst
trotse en ongenaakbare kasteel
Walzin uit de 13de eeuw, dat met
een middeleeuwse silhouet als een
arendsnest op een steile rotsforma
tie ligt. welks bij de voet door
het water aangevreten steen be
zaaid is met gaten, waarin kraaien
nestelen. De huidige bewoner, baron
Frédéric Brugmann de Walzin, liet
het kasteel in 1930 op ingrijpende,
maar historisch verantwoorde wijze
restaureren.
En de piloot zal bij het opdoemen
van dit spectaculaire bouwwerk
vertellen, dat het geheel eigendom
is van Madame Albert de Radzltz-
ky d'Ostrowick een naam. die
even ver en onbereikbaar klinkt als
het. kasteel zich boven de hoofden
ln de ligstoelen verheft
Na Walzin komen er twee water
vallen van 1.50 2 meter hoogte,
waar de kano's met enige behendig
heid wel kunnen „afvallen", doch
die de piloten dwingen, het sein
„uitstappen en omlopen" te geven
om daarna met een lege boot de ob
stakels te kunnen nemen
Hoe staat het nu met de kano
vaarders In het voorjaar,
wanneer het water hoog, onstuimig
en bovendien bij het omslaan
verre van behaaglijk is. komen
overwegend de meer getrainde ped
delaars. Maar in de zomer, bij het
in ieder opzicht vriendelijker wor-
dien van de Lesse, ziet men ook veel
toeristen, die nog nooit in een kano
zaten
Het omslaan van een kano wat
dan reeds een uitzondering is, hoe
wel badkleding altijd aangeraden
moet worden behoort bij het
avontuur van deze tocht, voor welks
start meestal een dankbaar gebruik
gemaakt wordt van de redelijk fre
quente treinverbindingen op Houy
et en Gendron.
(Schade van het bootje is overi
gens in de huurprijs inbegrepen en
de betrokken onderneming kan dit
makkelijk doen, omdat zij zelf ook
alle boten bouwt, die qua vorm
geving geheel op de kuren van de
Lesse afgestemd zijn
Niet-zwemmers doen echter goed,
in ieder jaargetij behoorlijk hun
licht op te steken, want de over het
algemeen ongevaarlijke Beneden
Lesse is toch b.v. aan de voet van
de Walzinrots 14 meter diep
Na het afzakken van de rivier en
het bereiken van Anseremme. waar
het hoofdkantoor van "Les hiron
delles et les sarcelles" gevestigd is,
gaan de boten weer we vergaten
dit nog te vertellen met vracht
wagens omhoog naar de startplaat
sen
5 km kanoën ondergronds
INMIDDELS wordt er gespeeld
met de gedachte, ook een ge
deelte van de meer woeste Bo-
venlesse bevaarbaa^ te maken. Het
is mogelijk en de echte sportka-
noërs, die niet voor een kleintje
vervaard zijn, doen dit dan ook
reeds om in totaal 84 km van de
Lesse af te varen, welke reis via
draaikolken en meerdere diepe en
ondiepe gedeelten meerdere dagen
vraagt
Bij de grotten van Han verdwijnt
de rivier echter in een groot gat om
5 km ondergronds te stromen, zo
dat de kano-tocht hier onderbro
ken moet worden. Voor dit gat
hangt een net, opdat niemand per
ongeluk of misschien ook doel
bewust in een spookachtig ge
vecht met de dood raakt Dat
het echter mogelijk is, de Lesse ook
tijdens deze ondergrondse escapade
te volgen, bewees een kanoer en
kele jaren geleden. Met ware doods
verachting stuurde hij het gat in
(hij zal vermoedelijk wel de eerste
en de laatste blijven) om na verloop
van enige tijd weer levend aan de
andere kant te voorschijn te ko
men
Maar als zwemmer. De
kano dreef in de vorm van enkele
brokstukken achter hem aan
bij het fameuze kasteel Walzin) een
blikvanger
En zo dobberen van mei tot en
met september de scheepjes
langs de oevers van de Lesse,
waar witte Ardense koeien vaak
verbaasd boven kleurig onkruid uit
kijken en zich bij iedere bocht van
de rivier een nieuw onverwacht pa
norama ontvouwt
In het hoogseizoen laten hele
reisgezelschappen, verenigingen en
soms b.v. ook het „voltallige fa-
briekspersoneel" zich naar Anse
remme drijven. En hierbij rijst dan
dadelijk de vraag, wat de rust der
natuur met haar vogelsymfonie
en watergeliuden in de praktijk
dan wel waard kan zijn
Wel dit valt erg mee. De piloot
vertelt slechts het hoognodige en
we hebben op een boot met onge
veer 30 bezette stoelen meegemaakt,
dat alle stemmen lange tijd tenge
volge van het fascinerende land
schap verstomden
De „punterende" schipper heeft
overigens weinig gelegenheid voor
breedvoerige uiteenzettingen. Hij
kent de klippen onder het water
oppervlak en moet soms tegen
draads op de stroom gaan liggen
(of zelfs al afzakkende een volledi
ge slag met zijn boot ronddraaien)
om in de juiste smalle vaargeul te
recht te komen. Maar naast stuur
manskunst wordt van hem ook
lichaamskracht gevraagd, want
vooral bij laag water in de zomer
kan het schip vastlopen op de keiï-
ge rivierbodem en moet hij ten
stride. Bij het loswrikken en plaat
sen van rollen voor de boot (op een
enkele plek heeft men soms slechts
20 cm water) houdt de piloot
vaak geen droge draad meer aan
zijn lichaam
Arendsnest
HET hoogtepunt van dit met een
snuifje avontuur gekruide
reisje wordt ongetwijfeld ge
vormd door het verschijnen van het
KASTEEL WALZIN
ongenaakbaar arendsnest uit
de 13de eeuw.
(Van onze correspondent
in Washington)
Men moet goed kijken om het ver
schil op te merken, maar verschei
dene aanhangwagens ln Amerika
zijn niet wat zij lijken. Herhaaldelijk
bestaat tegenwoordig een grote
vrachtauto uit een trekgedeelte (trai
ler) plus een chassis.
Van dat chassis is dan echter niet,
zoals vroeger, een kolossale aanhang
wagen gemaakt, doch men heeft het
chassis eenvoudig ondergedeelte ge
laten en op dat onderstel kan men
dan één of meer enorme kisten vast
maken.
Het geheel ziet er uit als een trek-
stel plus grote aanhangwagen, maar
die metalen kisten of containers kun
nen met een hijskraan op spoorweg
wagons worden gezet of overgeladen
ln het ruim van „container-schepen",
die ook meer en meer in gebruik
komen. Kortom, het ziet er naar uit,
dat er zich een revolutie in het
transportwezen aan het voltrekken Is
en ook elders in de wereld zal de
methode wel navolging vinden.
Een belangstellende leek zal hier en
daar zulk een modern vehikel op
merken, maar men moet over het
onderzoeksapparaat van een grote
krant beschikken om te kunnen uit
maken of zich werkelijk een omwen
teling in het transport aan het vol
trekken is. Wallstreet Journal is er
doorgaans snel bij om dergelijke ver
schijnselen in de economie onder de
loep te nemen en een onderzoek van
dit blad heeft aangetoond, dat iu de
Verenigde Staten deze nieuwe trans
portmethode zich snel ontwikkelt.
Vroeger hebben wij er reeds op ge
wezen, dat in Amerika herhaaldelijk
vrachtauto's of aanhangwagens ge
weldige trajecten per trein aflegden.
Daarvoor kwam zelfs de onofficiële
term „paardjerijden" in zwang. Men
heeft echter ontdekt, dat een loco
motief heelt wat minder gewicht
kreeg voort te trekken, wanneer niet
een gehele aanhangwagen (chassis
plus bovenbouw op een platte trein
wagon werd gezet, doch alleen de
„kist", die kan worden losgemaakt
van het auto-onderstel.
Voor de vrachtauto-onderneming
ls het dikwijls voordelig, niet één heel
grote, maar twee kleinere contai
ners" op het ohassis tc bevestigen.
Eén kist kan men dan bijvoorbeeld
in New York overladen in een schip,
terwijl de andere vervoerd wordt
naar een fabriek of naar een goe
derentrein.
Wanneer er maar genoeg „kisten"
in omloop zijn, kan de vrachtauto
altijd laad-capaciteit houden. Zodra
dit transport in zwang kwam, ver
rezen er firma's die „kisten" gingen
verhuren. Container Transport In
ternational Inc. te New York bijvoor
beeld begon in 1956 met honderd
containers en heeft thans zestien
kantoren over de gehele wereld, die
tezamen achtduizend containers te
huur aanbieden.
De New York Central Railroad zag
grote mogelijkheden in dit soort ver
voer. Deze maatschappij ontwikkelde
Het zal niet lang meer duren
of de kerststerren staan in volle
bloei; prachtige snijbloemen,
waarvan men enorm veel ple
zier kan hebben, doch die men
niet te dicht bij een warmte
bron moet plaatsen. Wel ver
langen ze normale kamer-
warmte; eventueel kunnen ze
ook heel goed in een matig ver
warmde kamer staan. De sten
gels scheiden een soort melksap
af; dat komt vrij bij de minste
aanraking en mag niet zo maar
weglopen. Daarom moet men de
ondereinden even in kokend wa
ter dompelen of even in een
kaarsvlammetje houden.
Afgesneden bloemen kunnen
het niet zonder veel voedsel
stellen en mogen dus niet zo
maar in kaal water gezet wor
den. Men moet chrysal of snij-
bloemenvoedsel in het water
oplossen; de zaalhandel en de
bloemist-winkelier hebben dat
wel in voorraad.
Nog meer plezier zal men van
een kerstster in pot hebben; ze
worden tegenwoordig veel als
kamerplant gekweekt. Terwijl u
dit leest wandelen wij over en
kele weken op de Canarische
eilanden; daar is het dan volop
zomer en daar groeien en
bloeien ze in grote overvloed.
Struiken met meer dan honderd
en vijftig grote bloemen hebben
we verleden jaar geteld; ze
staan er langs de wegen zoals
hier de heesters.
Als kamerplant kunt u er dus
veel plezier van hebben, doch
dan moet u ze ook goed verzor
gen. Ze moet in een normaal
verwarmde kamer staan en is
erg gevoelig voor koud leiding
water. Dat leidingwater op zich
zelf gan geen kwaad; doe er
echter een scheut warm water
doorheen; het gietwater mag
heus wel handwarm zijn. De
potgrond dient men normaal
vochtig te houden; in dit sta
dium is bemesting niet meer
nodig. Na de bloei komt het er
op aan de plant over te hou
den en dat is eigenlijk vrij een
voudig. Niet meer gieten, niet
bemesten, geheel laten afster
ven en dan met pot en al in
een droge kamerkast wegzetten.
Tegen half april de plant uit
de pot nemen, de stengel tot op
ongeveer tien centimeter boven
de potgrond terug snoeien, alle
De bloeiende kerstster.
oude en droge potgrond verwij
deren, er verse bloemistengrond
voor in de plaats geven en dan
in de volle zon in de warm
kamer opkweken.
G. KROMDIJK.
Kunt U de acht afwijkingen in de beide bovenstaande tekeningen
vinden? De juiste oplossing vindt U elders in dit Bijvoegsel.
zelf een standaardkist en noemde
die „flexi van". Thans laat deze
maatschappij per dag acht snelle
vrachttreinen rijden tussen de oost
kust en het midden-westen. Die trei
nen vervoeren uitsluitena flexi-vans.
Een vrachtauto plus chassis brengen
die vans dus van de al zender naar
de trein en later weer van de trein
naar de bestemming. Eastman Ko
dak heeft berekend zich door deze
methode 275.000 dollars per jaar te
kunnen bespraken. De vracht wordt
goedkoper en diefstal veei moeilijker.
Er bestaan thans ook al gekoelde
flexi-vans, o.a. voor het vervoer van
vlees.
Voor de scheepvaart heeft de met
hode grote voordelen. Vandaar dat
men o.a. voor het vervoer op Hawai
en Puerto Rico speciale container
schepen heeft gebouwd met speciale
kranen en wijde ruimen. Laden en
lossen gaat heel snel en op die ma
nier kan het schip zich veel haven
geld besparen
niiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiniiiniimnn
1. leeuw mist een klauw
2. sigaret man links kleiner
3. zweep ligt anders
4. zakje man rechts leeg
5. minder publiek
6. kruk ander patroon
7. man rechts heeft haar
8. 2e paal van links breder
„Kort Geding". Een bloem
lezing uit de moderne ver-
halen-literatuur, samenge
steld en ingeleid door J.
J. Oversteegen. Polak en
Van Gennep. Amsterdam.
1963.
Vooralen van een enveloppe met
rechtbankverslagen over de zaak
Van Oorschot contra Polak en
Van Gennep met de bundel in
kwestie als geschilpunt tussen deze
beide uitgevers, ligt hier voor mij
„Kort Geding", een verzameling
van elf verhalen van moderne
auteurs. Tegen deze titel moet ik
protest aantekenen, want die is re
gelrecht gestolen van H. Marsman.
(Bundel essays in de reeks „Stand
punten en Getuigenissen". Tweede
druk. Stols Brussel 1931).
De samensteller is dus J. J.
Oversteegen, een Neerlandicus. Als
inleider kenmerkt hij zich als een
typisch hedendaagse leuteraar. Op
dat eveneens hedendaagse toontje
van: „Hoor mij es", begint hij in
een alinea ongein met zich te ver
gelijken met verzamelaars van lu
cifersdoosjes en bierviltjes. Dit
vanwege de heden zo geliefde „un
derstatement". Vooral niet met
verzamelaars van schilderijen, ne
gerplastiek of andere zaken van
waarde. Maar opdat wij toch voor
al niet zullen denken dat de heer
O. geen waardevolle smaak zou
hebben, vertelt hij er snel achter
aan dat zijn helemaal eigen bloem
lezing zou bestaan uit „de volledige
werken (sic) van twee auteurs, een
half verhaal van een derde en tien
gecoupeerde van nog vijf anderen".
Du Perron had de gewoonte om
boeken, die hem niet helemaal be
vielen. uit elkaar te halen en het
stuk, dat zijn genegenheid had, op
nieuw te laten inbinden. Edoch, de
heer O. is geen verzamelaar voor
zijn eigen pret. Hij moet een
bloemlezing samenstellen voor een
uitgever. Hij moet dus water in
zijn selecte wijn doen om enige
technische redenen. Hij moet een
keuze doen. Nu heeft hy gelukkig
zeven verhalen van schrijvers „die
hij het mee6t bewondert". Er moe
ten er evenwel nog vijf bij. Dit nu
worden verhalen van „schrijvers
die hij niet gek vindt". Zo'n
termpje is typerend: afgezaagd
enerzijds en verwaten aan de an
dere kant. De heer O. heeft nog
meer moeilijkheden te overwinnen
gehad. Ik lees daar iets dat met
het oog op de waarde van de he
dendaagse vertelkunst van onster
felijk belang is. De heer O. heeft
bij Campert (Remco) langer ge
aarzeld dan by Nooteboom. Voorts
zegt hy zelf verrast te zyn over
het feit dat zyn elftal bestaat uit
„één dame en tien heren". Man
nen en vrouwen gaat natuurlijk
niet aan als je het over literatoren
hebt. Die ene „dame" zal dat ove
rigens heel natuuriyk vinden.
Want is zy, Bep Vuyk, het niet
die wekeiyks haar razende rancu
ne op haar collega-schry fstars bot
viert ln „Vry Nederland"? Dat het
de heer O. spyt dat W. F. Her
mans niet mee heeft willen doen,
kan ik my begrijpen.
Na een regel wit komt de be
ginselverklaring: „De verhalen in
deze bundel zyn dus gekozen, om
dat ze recent gepubliceerd zijn en
omdat ze goed zyn.
De heer O. zegt het. Persoonlyk
treft my de toevalligheid dat de
smaak van de samensteller precies
overeenkomt met wat op het ogen
blik „in" is, om ln het hedendaags
bargoens te spreken. Een uitzo f
ring alleen is het werk vin A,
berts, maar die had dan ook b
goed in een bundel van v6órr.
oorlog kunnen staan". Hlertjj
opgemerkt dat A. Alberts
verhalen heeft geschreven da.
en dat zyn werk nu eenmaal
na de oorlog is.
Schrijvend over de verhalen
vindt de samensteller het noo
kelyk ons te vertellen „waar
over gaat". Dat weten wy lanj,
merhand wel, dus dat was niet™
dig geweest. Er wordt een ot u
scheid gemaakt tussen de „lei|t
beschouweiyke of filosofische
togen" (sic) van de Forums
en de „dingmatigheid' 'van de
telkunst van heden. Oppervli e
en generaliserend m.i. Ook dt r(
„Er bestaat een fundamenteel
schil tussen proza en poëzie, r(
verschil waar men in de de
jaren over het algemeen niet
wilde", vormt een fraai st« k
klets. Op dat fundamentele
schil zal ik maar niet eens tcL
komen. Dat men daar in de t n
ger jaren niet aan wilde (welige
schoon Nederlands) de oj
ting van „Forum" was o.a. g t
seerd op een duideiyke voor
voor het proza boven de poëzl g|
Tot slot nog een opmerking
sociologische aard: „Voor de ahi
werd de culturele elite hoofda
ïyk gerecruteerd uit de krin
notabelen-kinderen, vaak uii m<
provincie". Het is toch jammtfj»
de heer O. zo weinig profyt M i
gehad van zyn studie in de Nefcd
landse letteren. Als hy dat ltd
dan zou hy weten dat Verwey n.
Kloos, noch ook Multatuli, ld:
Looy noch Van Eyck, Jacob 1
de Haan noch Carry van Bru m
Marsman noch Slauerhoff, V dt
noch Hendrik de Vries uit mi
gekomen zyn, die men ook i
in de verste verte met de kvi jfc
catie „notabel" zou kunnen b |K
len. En toch behoorden
schrijvers vast wel tot „de cut 'ei
elite" zoals de heer O. het i
uit te drukken. Genoemde ai i
op een hoop te gooien als pi j
ciale notabelen-kinderen g
aan de idiotie. En wat dat pn 1
ciaal betreft: provinciaal noe n,
iemand die het belangrijk fl
dat Lucebert en Andreus uil
Jordaan en Vinkenoog uit de
komen. Zo'n uitspraak is op 111
manieren typerend. Ten eerst» a
de veronderstelling dat iedl j»s
buiten Amsterdam wel zal
wat die wykaanduidingen bei ot
nen en ten tweede, omdat (k 111
terkunde weer eens wordt ond pe
bracht in de kringetjes en kltó
het kringetje van „na de o«
en het kliekje van Jordaac
Pyp-Amsterdam.
„Zowel de onzekerheid sb
oorspronkeiykheid van onze 1.
we literatuur kan men in v* M
brengen met deze sociale vera
ving", zegt de samensteller it
nog. Die onzekerheid weten d» we
ren en dames aardig te verb« ine
zou ik zeggen. En wat betreft
oorspronkeiykheid van Ome rv
ratuur onze literatuur U dj
niet zo waarachtig oorsproni |ld
de enkele uitzonderingen «s
laten. En als de heer O. en tor
trawanten doorgaan met f1
onderonsje van te maken, 'j*
de laatste grein oorspronkeUl' We
wel verdwynen.
De verhalen in deze bund® »evi
zeker van behooriyk gehalte
danks de heer O. die zelfs 1 w
oorspronkeiyke titel heeft kil
bedenken.
CLARA EGÖ
