kunst
laleiöoscgqp
Operaconcert Alma Materkoor
bracht veel afwisseling
„Macbeth" bevredigt niet geheel
ondanks boeiend bewogen spel
Europa's geurige lichte pijptabak
Purcell's „Dido and
Aeneas" liooïdseholel
Schitterende liulde
Paul Steenbergen
moutbrood
Bijdrage Sha kespea rejaa r
Paul Steenbergen een mens
met velerlei aspecten
In Kon. Schouwburg
Aanbieding Van Dalsum-ring
en Haagsclie onderscheiding
liloemenschat
iidsche Broodfabriek N.V.
Opgericht 1 maart 1860
Dimdag 15 oktober 1963
Derde blad no. 31085
99
Gaan kijken naar Paul Steenbergen betekent al weten wat er
komen gaat. Een protsenmaker. een raisoneeur kan modegrapjes
uit de mouw toveren, die een moment frapperen. Het is het bijzon
dere van de grote Haagse acteur en toneelleider dat hij vermag
méér te zijn dan dat. namelijk een ..mens".
Dat lijkt iets gewoons maar is dat op de planken bepaald niet.
De acteur immers heeft een natuurlijke neiging tot pathos, tot hol
gebaar. Paul Steenbergen heeft die neiging al heel lang geleden
onderdrukt. Dat heeft gemaakt dat hij op het toneel een herkenbaar
mens kon verzinnebeelden in welke verschillende figuren dat ook
nodig was. De toeschouwer weet wie die ..mens" Steenbergen is en
kijkt er daardoor telkens weer gefascineerd naar. Steenbergens
spel is sober en naar binnen gericht, wat men wellicht Haags zou
kunnen noemen.
Albert ran Dalsum drukte het gis-
eravond tijdens de huldiging na de
oorstelling van „Macbeth" in de
[on. Schouwburg te Den Haag gees-
ig uit: „Hij maakt de indruk of hij
jjn creaties liever in zich zou willen
ouden".
Zo is het.
Steenbergens scheppingen suggere-
jn borrelende vaten vol inwendige
anningen. Met bewonderen,swaar-
ge terughouding van uiterlijke mid
den weet hij die te dwingender ge
tuite te geven aan zijn publiek.
Hij bleef zichzelf
Zo was het ook gisteravond met
lacbeth. een geteisterd mens op een
jzichtbare roltrap, die hem mee-
lert nadat zijn even liefhebbende
Is kritische echtgenote hem daarop
eeft geduwd. Bij Steenbergen kan
I iemand geen eenzijdige figuur
rden. Men kon gisteren gemakke-
met het idee naar de Schouwburg
d gegaan van: vanavond bij zijn
lileum toont zich een geheel nieu-
Steenbergen. Maar het is teke-
nd voor hem dat hij ook in de rol
n deze tragische held geheel en al
taelf bleef. Een boeiende mense-
ke figuur, heel wat gecompliceerder
q zyn vijanden (in Shakespeare's
kst) bevroeden.
Joris Diels regisseerde de eerste
drage van de Haagsche Comedie
n het Shakespeare-jaar in een
rial fraai klinkende vertaling van
q hand, een vertaling, die meer
a alleen goede speelkwaliteiten be
iels is geen voorstander van een
k bepaalde stijl. HU werkt liever
t de middelen, die de tekst als het
i vraagt, een zeer rechtstreeksse
'er van theater zonder omwegen.
dat principe valt te strijden, j
1 betekent vereenvoudiging, weg-
ig. Het complete, het universele J
lt ontdaan van één of meer di-
tóes. In die simpeler wereld is
mensen met hun beperkingen
keiijker een ideale harmonie te
«en. Wie willekeurig uit het to-
l van mogelijkheden wil putten,
jenzelzigt zich met de almachtige,
"i, het is maar een opvatting.
üngelse auteurs
zoeken ons land
auteurs Lord en Lady Clan-
s, en hun dochter Charlotte
iam, zullen van 16 tot 22 oktober
bezoek brengen aan ons land.
Clanmorris is onder de naam
Bingham bekend geworden door
in acht landen uitgegeven mis-
l-romans, Lady Clanmorris heeft
toneelstukken op haar naam
en hun 20-jarige dochter Char-
Bingham heeft bekendheid ver
met haar autobiografie
vind ik hem?" („Conoret
the weeds"), die haar leven
Ift van haar 14e tot haar 20e
e familie Bingham zal morgen -
tend uit Londen op Schiphol arri-
in. Naast enige tv- en radio-acti-
iten zal het Genootschap Neder-
l-Engeland een ontvangst in Den
g arrangeren, waarvoor ook een
tal jongelui uit de eindexamen-
Ben van enige lycea en uit de
lse studentenwereld zijn uitgeno-
en, De Engelse gasten zullen verder
iteden Amsterdam. Rotterdam en
Haag bezichtigen.
Hoop; toneelpeil
Ondertussen heeft het kiezen door
Diels uit alle middelen waartoe de
tekst hem voerde zonder inacht
neming van nauwe stylbegrenzingen
een heterogene opvoering in de
hand gewerkt. Vele boeiende tafe
relen op zeer hoog toneelpeil waren
er te waarderen. Maar zij vloeiden
niet samen tot een groot intensief te
beleven drama. Soms dacht men aan
een schilderij van Rembrandt dat
tot leven kwam, dan weer stond met
militante Elizabethaanse van de ko-
ningsdrama's (Crofs) voor de geest,
een volgend moment gaf Vilar-as-
sociaties.
Daarmee wil niet gezegd zyn dat er
van „copiëring" sprake was. Diels is
er een te groot en oorspronkelijk vak
man voor, maar wel was er een zeer
groot totaal van invloeden in dit hu
welijksdrama gerealiseerd. De klei-
mere wat opzichzelf staande rollen
kwamen in die visie beslist gemakke
lijker voor: een gewonde hopman
plastisch door Kees Coolen gedaan
en een met galgenhumor neergezette
portier van Broes Hartman. Zij be
hoefden niet te zoeken naar de gril
lige lyn in deze opvoering.
Tot grote hoogte reikte het spel
van Coen Flink als Macduff. Zijn
sprakeloosheid bij het vernemen van
de koningsmoord was adembene-
mend. In zijn aandeel in het vierde
bedrijf Macduff hoort dan hoe zijn
kasteel in Schotland door Macbeth
is overvallen overtrof hij zich nog
met aangrijpend spel. Wim van Rooij
was hier als Malcolm zijn gedreven
tegenspeler. Anny de Lange, die als
Lady Mecbeth een zuivere balans
vond tussen eerzucht en aanhanke
lijkheid in de introductie van het
stuk, bleef in de beroemde slaapwan-
delscène ruim onder haar kunnen en
overtuigde daar ook niet. De spel-
regie verraadde zeer vaak de be
kwame hand van Diels bij Koning
Duncan van Gijsbert Tersteeg. bij
Banquo van Frans van der Lingen
en bij talrijke andere;..
Jurriaan Andriessen had weer eens
voor goed steunende muziek gezorgd,
de aankleding van Harry Wich deed
wat mee in het heterogene beeld al
viel er veel fraais te genieten.
„Macbeth" bevredigt niet helemaal, j
De titelrol van de altijd boeiende
Paul Steenbergen, een bewogen ver
tolking van Coen Flink en de mise
en scène in de massataferelen laten
echter ruim voldoende positiefs over.
„Bartokdag 1963"
In samenwerking met het gemeen
tebestuur van Beverwijk en de afde
ling Beverwijk en omstreken van de
Maatschappij ter bevordering van de
Toonkunst, uitgaande van het Ned.
Bartokgenootschap, wordt zaterdag 9
november ln het Kennemer Theater
te Beverwijk een muzikale manifes
tatie. „Bartokdag 1963" gehouden.
's-Middags zullen de Hongaars-
Belgische violist Adré Gertler en zijn
echtgenote, de pianiste Diane Gertler
drie werken van Bartok uitvoeren,
namelijk de eerste en tweede sonate
voor viool en piano en de sonate voor
vioolsolo.
's Avonds concerteert het Ned. Ka
merkoor onder leiding van Felix de
Nobel, dat werken zal uitvoeren van
Bartok, Kodaly, Van der Horst, Dres
den, Piet Ketting en Wagenaar.
Uit vier continenten komen ze naar Groningen,
de achttien kostbare tabakken waarvan Niemeyer
Voortrekkers maakt. l\
Voortrekkersde geliefde tabak van alle
Europese pijprokers die van licht en geurig houden
Dagboek van
Jean Cocteau
De vorige week overleden Franse
kunstenaar Jean Cocteau heeft, naar
vrienden van hem meedeelden, de
laatste 12 jaren een dagboek geschre
ven getiteld „Le passé défini" dat voor
publikatle thans na zijn dood be
stemd is.
Hoofdprijs loterij voor
Mexicaanse gevangene
De Mexicaan Juan Francisco Mal-
donado maakt zich geen zorgen meer
over de toekomst hoewel hij nog een j
jaar in de gevangenis zal moeten j
doorbrengen. In de nationale loterij
won hjj namelijk dezer dagen 1 mil- i
joen pesos, ruim 250.000 gulden. Mal-
donado zit een gevangenisstraf van
twee jaar uit in Tampico wegens
politieke misdrijven. Hii werd rijk
met een lot dat hij eerst niet wilde
hebben. Toen hij een cipier twee lo
ten van elk 50 pesos voor hem liet
kopen, had hij deze op het hart ge
drukt dat het nummer zou moeten be
ginnen met zeven en eindigen op zes.
Hij kreeg loterijbriefjes met het
nummer 15368, dat eenter toch goed
bleek te zijn voor de hoofdprijs. De
cipier die hem de loterijbriefjes be
zorgde is met 1500 gulden bedacht.
Maldonado gaf zijn medegevange
nen elk tien gulden en de rest van
het geld zette hij op de bank. Hij
zal nog een poosje moeten wachten
voor hij er gebruik van kan maken.
Noordlimburgse toneelprijs
In 1964 zal voor de eerste maal de
„Noord-Limburgse Toneelprijs wor
den uitgereikt. Die prijs is thans door
de Werkgroep voor amateurtoneel in
Noord-Limburg" ingesteld. Hij zal
voortaan jaarlijks beschikbaar wor
den gesteld voor de toneelvereniging
die ais winnaar uit een speciaal een-
aktertoernooi te voorschijn komt.
De werkgroep zal nog bezien of
deze prijs zal bestaan uit een geldbe
drag of een ereteken. Aan het toer
nooi kunnen alle toneelverenigingen
deelnemen uit het werkgebied van
het r.-k. vormingscentrum „Kasteel
Well". Op die manier wil de werk
groep bereiken, dat de belangstelling
voor de technische scholing groter
wordt en dat er een aantal op hoog
niveau staande toneelwedstrijden te
voorschijn komt.
Na afloop van de opvoering van „Macbeth" in de Kon. Schouw,
burg te Den Haag is Paul Steenbergen uitbundig gehuldigd in ver
band met zijn -40-jarig toneeljubileum.
Eerst had de jubilaris tezamen met de overige medewerkers aan
deze voorstelling het applaus van een enthousiast publiek, dat de
zaal tot de laatste plaats vulde in ontvangst genomen.
Daarna stond Paul Steenberggn
nog steeds gekleed in zijn Macbeth-
kostuum in het centrum van het
hele gezelschap, een schat van bloe
men. tientallen geschenken en een
aantal genodigden. wier aanwezigheid
op het toneel al gauw verklaard werd.
Ze bleken, ondanks het feit, dat
Steenbergen geen huldiging had ge
wild, de feestredenaars te zijn. die de
Jubilerende directeur van De Haag
sche Comedie in het zonnetje wilden
zetten.
Mr. Th. H. Bot. de minister van
O. K. en W.. gewaagde van de waar
dering van de regering en bood Paul
Steenbergen een „schilder van bete
kenis", in overleg met de jubilaris
aan te wijzen, de opdracht te geven
een schilderij van Steenbergen te
maken. Dit portret zal dan komen te
hangen op een plaats, die ook in
Na afloop van de première van
..Macbeth" bood Albert van
Dalsum de jubilerende Paul
Steenbergen de Van Dalsum-
ring aan en schoof deze aan de
vinger van de grote Haagse ac
teur.
Advertentie
TARVO
GARANTIE:
TARVO HOUTBROOD
WORDT NOOIT LOS
VERKOCHT, DOCH AL
TIJD IN DE ORIGINELE
TARVO -VERPAKKING
MET DE NAAM'TARVO'
EN DE AFBEELDING
VAN DE TARVO-BOER.
ZO ALLEEN HEEFT U
ZEKERHEID DAT
U HET ORIGINELE
TARVO MOUTBROOD
ALLEENVERKOOP voor Leiden en omstreken
TELEFOON 23345
IN een constante wisseling van tragiek en opgewektheid heeft
het R.-K. Alma Materkoor onder leiding van Jan Smit, een
volle Stadsgehoorzaal gisteravond geboeid bezig gehouden met een
Opera-concert, dat werken van Purcell. Lully, Rameau, Marcello
en Andriessen bevatte.
Immers, de door Purcell (1659-1695) voor de adellijke kost
schoolmeisjes van de heer Josias Priest op een libretto naar Ver-
gilius van Nahum Tate geschreven opera „Dido and Aeneas"
(1690) houdt naast luchtigheid en vrolijkheid, toch wel zoveel
diep-ontroerende zielsbewogenheid in. dat men er hevig van onder
d« indruk komt.
In alle eenvoud schreef Purcell, de
grootste Engelse componist van zijn
tijd, die zoveel anderen geïnspireerd
heeft, in dit werkje twee aria's, n.l.
„Ah, Belinda, I am pres t" en „When
I am laid in earth", beide in de z.g.
Lament©-trant, waarin het ostinate-
motief steeds weer terugkeert, van
de Italiaanse Opera. Deze aria's
groeiden uit tot hoogtepunten van
het klassieke repertoire, aria's, waar
mee de grootste zangeressen ons in
kennis hebben gebracht en waarvan
de sterk-dramatische werking, mede
door de chromatische-dalenrie kwart,
tot op de dag van vandaag onver
flauwd Is gebleven.
Die aria's zyn door de sopraan
Heieen Verkley op onverbeterlijke
wijze gezongen, volkomen in zuivere
stijl en met de vereiste, bewogen
voordracht.
In dit melodische werkje, zorgen
de koren voor pittige, blijde en mar
kante afwisseling. We hebben er met
plezier naar geluisterd, telkens weer
getroffen door Purcell's contra-
puntische vondsten, die overduidelijk
zyn persoonyke en originele styi be-
wyzen. Het verhaal van Dido en
Aeneas Is echter heel wat droeviger
dan eigeniyk in overeenstemming is
met de merkwaardige opgewektheid
van deze muziek, waarvan voorbeel
den te over zyn aan te wyzen in de
ingelaste dansjes en ritornellen.
Naast Heieen Verkley heeft ons
vooral ook de haast instrumentaal
aandoende zang van de sopraan
Leny Stevens—Ridderhof in hoge
mate geboeid. Verder wist alleen de
bariton Cor Niessen, soepel, vloeiend
en sonoor zingend, zich te handha
ven. Noch de mezzo sopraan Ded
HüskenReuderink. uier stem in de
rol van de toverkol te kelig klonk,
noch de tenor Dick Kuiters in die
van de zeeman, konden hun hoge
niveau bereiken, om van de uiterst
kinderlijk aandoende zang van de
sopranen MargTiet Buys, Carla Os-
sendryver en Margreet Smit (koor
leden), maar niet te spreken.
Intussen heeft dit ongecompliceer
de werkje, waarin toch telkenmale
de vonk van het genie met zijn
nieuwe inzichten doorbreekt voor de
pauze de nodige spanning opgeroe
pen, met een koor dat aan alle eisen
van homogeniteit en expressie ruim
schoots voldeed, onder leiding van
een man. die zich met Purcell ver
want voelde en de voorbeeldige par
tituur raak wist te typeren.
Een enthousiast applaus met aan
bieding van fraaie bloemen aan de
solisten, was dan ook de welverdien
de beloning.
De keuze was voorts gevaflen op
de charmante muziek van Lully: aria
en koor uit „La mascerade de Ver
sailles", het „Soyez fidéle", waarin
Cor Niessen byzonder voldeed, on
danks het feit, dat wy het tempo
wat traag vonden en de koorzang
pétillanter en luchtiger had kunnen
klinken. Leny StevensRidderhof
leverde een briljante prestatie in de
aria „Rossignol amoureux" van
Rameau, dialogiserend met de supe
rieur blazende fluitist Koos Verheul.
Coloraturen en trillers leverden voor
haar geen moeiiykheden op en haar
zang was in het hoge register be
wonderenswaardig egaal en stralend
Deze aria, alsmede het omlijstende
koor „Chantons sur la musette!"
waren ontnomen aan de opera .Hip-
polyte et Aricie": de kennismaking
ermee was een alleszins verrassende.
Met Heieen Verkley en Cor Niessen
als voortreffelyke solisten klonken
nog enige fragmenten op uit Bene
detto Marcello's opera .Ariana":
enthousiast, markant en met grote
ritmische precisie weergegeven.
De ..Due Madrig&li" van Hendrik
Andriessen, het smartelijke, zielvolle
„Che debbo far" geïnspireerde
climax ln zyn oeuvre! en het daar
mee in scherp contrast staande
juichende „Ah, Eviwa Bacco" zyn
welverdiende standaardwerken van
het koorrepertoire en naar wy
menen reeds eerder door het Alma
Materkoor gezongen.
Ook hierin paarde zich beschaafde
toongeving aan doorleefde voor
dracht, met een toegewijde en spe
ciaal in het eerste madrigaal fijnzin
nige toongeving van het begeleidende
Residentie-Kamerorkest, dat trou
wens de ganse avond een gelukkige
hand bleek te hebben.
Alle hulde ook hier aan dirigent
Jan Smit, die met stylistisch inzicht
ruik een gevarieerd programma wist
samen te stellen en zowel koor als
orkest in een vaste greep hield
Tot slot een compliment aan de
claveciniste Leni van der Lee, wier
punctuele en betrouwbare ondersteu
ning ons getroffen heeft.
Het was een avond, waarop men
pure muzikale schoonheid heeft
mogen ondergaan.
H.
overleg met Steenbergen Bal worden
gevonden
Duizend maal
„daiiA/"
Burgemeester mr. H. A. M. T. Kolf
schoten van Den Haag bood met de
woorden „Duizend maal dank voor
uw vorstelijke werk ln de Koninklijke
Schouwburg" Paul Steenbergen de in
1951 Ingestelde zilveren onderschei
ding van de stad Den Haag aan. Deze
onderscheiding is in het leven geroe
pen om die eminente burgers te eren,
die zich op het gebied van de cul
tuur bijzonder verdienstelijk voor de
residentie hebben gemaakt.
Jhr. Van Kamebeek offreerde als
voorzitter van de Haagse Kunst
stichting traditiegetrouw de recette
van deze ere-avond aan Paul Steen
bergen en daarby nog een set kristal-
len glazen.
De nestor van de Nederlandse ac-
i teurs. Albert van Dalsum. sprak een
zeer persoonlijk woord tot zyn jon-
gere collega. Hij bood Steenbergen
tenslotte onder daverend applaus van
de als één man opgerezen zaal de van
I Dalsum-ring aan, die hem by zijn
j 70ste verjaardag werd gegeven. Van
Dalsum had de volle overtuiging hier-
i mee de man te eren. die deze ring
I thans het meeste toekomt.
Paul Steenbergen hoorde vervol
gens nog hoe hy werd gehuldigd door
Ida Wasserman, die namens de ge
hele Haagsche Comedie een cadeau
aanbood, en door een lid van het
technische personeel van de Kon.
Schouwburg en hoe tenslotte de di
recteur van deze schouwburg, de heer
Bob van Leersum een aantal binnen
gekomen gelukstelegrammen voorlas,
van dp meer dan 70. die waren bin
nengekomen. Een ontroerde jubilaris,
aanvankelijk met moeite zyn woorden
vindend, kon op zyn beurt danken
„voor de grootse huldiging", die hem
op deze Jubileumavond-tegen-wil-en
dank ten deel was gevallen.
Ter herinnering aan het 40-jarig
Jubileum van Paul Steenbergen heeft
de Konlnkiyke Begeer te Voorschoten
een bronzen gietpenning vervaardigd.
De voorzijde, belangeloos gemo
delleerd door de medailleur Pol Dom.
toont het portret van de jubilaris
met als randschrift: .Paul Steenber
gen 40 Jaar toneelspeler".
Op de keerzyde zyn de titels ran
18 der belangrykste toneelstukken,
waarin Paul Steenbergen een hoofd
rol speelde, vermeld. Deze 2rijde werd
gesneden door de jonge ontwerper
Wim Vis. Deze legpenning Ls gister
avond aangeboden.
Harde broodjes
By archologische opgravingen op
het eiland Helgo in het Marlarmeer
in midden-Zweden zyn ook enkele
verschroeide broden in een stenen
oven gevonden, die dateert uit de pe
riode 200 jaar na Chr. Tien Zweedse
oudheidkundigen onder leiding van
dr. Wilhelm Holmquist hebben in de
afgelopen zomermaanden na 10 jaar
hard werken sporen mtdekt van een
tot nu toe onbekende periode van
stadsvórming in Zweden. Op 'n diep
te van 80 cm. nebben dc geleerden
goed bewaard gebleven overbiyfse-
len ontdekt van terraswoningen
(veertig meter lange huizen gebouwd
op palen) en van holen, die werden
gebruikt als woningen. De vondsten
omspannen een periode van 800 jaar
kolonisering en worden uniek in hun
soort genoemd.
