Duinrell te Wassenaar een
uniek recreatiecentrum
INDE!
IN JOEGO-SLAVIE AL VEEL
VOORUITGANG MERKBAAR
Groots plan ontworpen voor
ontspanning van duizenden
Achterstand van vijf eeuwen
moet snel tvorden ingehaald
In de camping is het prettig
toeven.
(Foto L.D./Holvast)
ontplooien. Ouders met kleine kin
deren kunnen die laten spelen in
een crèche met deskundig, toezicht
houdend personeel.
Ongeveer 2 miljoen
De investeringen in dit project
zullen vrij groot zjjn en tussen de
anderhalf en twee miljoen gulden
liggen. Het nieuwe centrum zal
voor het grootste deel vry toegan
kelijk zijn voor alle Duinrell-bezoe-
kers, waarbij naar gestreefd zal
worden een lage toegangsprijs te
handhaven.
Als dit recreatiecentrum met een
oppervlakte van ongeveer zeven
hectares eenmaal verwezenlijkt is
men verwacht dat het in 1965
het geval zal zijn is er een at
tractie gekomen die in ons gehele
land ongeëvenaard zal zijn.
Aan de vergunningsaanvragen
wordt momenteel hard gewerkt,
zij gaan binnenkort naar de be
voegde instanties. Duinrell dat in
het verleden en ook nu geen en
kele subsidie of bijdrage van de
ovefheid heeft gevraagd, ver
wacht dat de autoriteiten zonder
enige twijfel hun medewerking
zullen willen geven door het ver
lenen van de benodigde toestem
mingen voor het plan, dat aan
zoveel duizenden, vooral uit de
randstad Holland, verpozing en
vermaak zal brengen.
Speelvijver in duin
Een tweede object, dat los staat
van het recreatiecentrum, is het
aanleggen van een speelvijver in
het duingebied dat in het noorden
van Duinrell ligt. Na de oorlog is
dit gebied door deskundigen op-
nen spartelen en zo aangelegd
den. dat zoveel mogelijk bei
strand ter beschikking komt,
ligt op een zeer gunstige aft
van ruim twee kilometer van
zeestrand. Als hier een extra
gang komt verwacht men dat i
al zeestrandbezoekers als het
kil is er massaal gebruik van
len maken.
Ofschoon het wel duidelijk
zijn, is het toch misschien wel
er nog even op te wijzen di
laatst genoemde speelvijver in
duin geen vermaaksinrichtinge
krijgen. Die worden geconcent
in het nieuw te bouwen gefi
en komen alleen daar en net
anders.
Dan zal bereikt zijn dat de 1
groepen dagjesmensen, degenet
zelf en alleen hun dag willen
brengen en de anderen die
liefst in een echt recreatiecen
zijn, zonder elkaar te hinderen
hun trekken kunnen komen.
Op grond van al die ovenH
gen verwacht Duinrell dan o<
de komende jaren een nog veel
ter aantal bezoekers te zullen
ken dan nu het geval is.
De hanovijver is zeer in
(Foto L.D./Ho!
Zaterdag 6 juli 1963 Pagina 2
log in kleine particuliere werkj
sen hadden gewerkt. Zij k
steun van de plaatselijke ove
en in 1949 begon de nieuwe fe
met de fabricage van waterpor
Later ging men er meer by m
hydraulische machines en bout
chines. Van 1953 af begon de
breidlng met de fabricage van
diere machines, die onder bi
landise licenties in produktie
den genomen. Zo ging men mt
licentie van de Zwitserse onó
ming Oerlikon remmen maken
de spoorwegen. Het werd een
stekend exportprodukt, dat
zelfs aan de Zweedse spoon
kon verkopen. De metaalfal
Tito is haar produktieprogn
verder gaan uitbreiden met 1
draaibanken, remmen voor
en met freesmachines onder 1
tie van de Westberlynsee
Fritz Werner. Dit van de gra
beginnen, kennis opdoen mei
fabriceren van produkten i
buitenlandse licenties, dit snel
leren en geleidelijk uitbreide
kenmerkend voor de gehele J,
Slavische industrie.
Men leert snel, werkt hard,
er is veel buitenlandse hulp bi
dig. In Skoplje wordt thans
groot ijzer- en staalbedrijf
richt, waarvan we het stalen
raamte al hebben zien staan,
hele fabriek wordt ingericht
machines van Britse makelij
Britten hebben daarvoor een
diet van 30 miljoen pond sti
verleend met een looptijd van
Jaar. De nieuwe staalindustrie i
1965 in bedrijf komen en dan
1 miljoen ton aan staalprodi
per jaar gaan produceren. H
een van de drie nieuwe grote L'
trieën, die thans in de omf
van Skoplje in aanbouw zijn
andere zijn twee chemische fi
ken die o.a. kunstvezels gaan
ken.
Het nieuwe Zagreb met
brede straten en hoge hl
zal in de toekomst aan 251
mensen woonruimte biedei
nieuw beplant. Er is van alles aan
gedaan, maar om diverse redenen
wil de begroeiing zich niet goed
ontwikkelen ondanks het feit dat
het terrein al jaren met rust is
gelaten en niet betreden kan wor
den.
Het heeft een oppervlakte van
zeven acht hectare en het ls jam
mer, dat het voor de ontspanning
niet gebruikt kan worden. Duinrell
overweegt daarom, in navolging
van de speelvijvers in de Kenne-
merduinen, die zo'n groot succes
zijn geworden, het gebied ten dele
uit te graven en er een meer in te
maken.
Het zal ondiep worden, zodat ook
kleine kinderen er gerust in kun-
Nu is het de goede tijd om de
late oogst snij- en sperzieboon
tjes te zaaien. Hiervan kan dan
laat in de herfst geoogst wor
den; de andere bonen groeien
lekker door en daar waar de
groei te wensen overlaat, kan
men ze nu een lichte overbemes
ting geven. Dat kan men doen
in de vorm van de bekende kor-
relmestsoorten; per tien vier
kante meter heeft men dan een
hoeveelheid van ongeveer twee
honderd gram nodig.
Van de tuinbonen wordt nu
volop geoogst; als het straks
afgelopen is, kan men die
plaats benutten om er winter-
andijvie te poten. Die moet men
inmiddels al wel gezaaid heb
ben; als men dat verzuimd
heeft, kan men straks ook jonge
planten bij een tuinder aan
schaffen. Op de markt kan men
de planten ook wel kopen.
Sjalotten, die nu al gaan af
sterven, kan men eventueel als
ze nog helemaal groen zijn, iets
lostrekken, dus meer oplichten
uit de grond. Ze zullen dan snel
ler afsterven en als het eenmaal
zo ver is. kan men ze uit de
grond nemen. Men dient ze te
drogen; leg ze dan op een oude
rietmat of op gaas, ze zullen
goed hard worden en dan kan
men ze voel langer bewaren.
Sjalotten kan men ook in het
zuur leggen, inplaats van de be
kende zilveruitjes.
Spinazie ls een echte voor-
Jaarsgroente en nu heeft men er
weinig meer aan. Als men die
groente toch niet graag wil mis
sen, kan men nu snijbiet zaaien;
die zaait men op regels en later
kan men regelmatig het gewas
afsnijden. Het zal enkele malen
opnieuw aangroeien en als men
gesneden heeft, moet men ze
een lichte overbemesting geven.
Sla dient men om de drie weken
te zaaien; dat kan men op een
zogenaamd wachtbedje doen;
een hoekje van een vierkante
meter is al voldoende. Later
kunnen de plantjes dan op de
voor hen bestemde plaats ge
poot worden. Sla moet men
slechts in kleine hoeveelheden
zaaien; de kroppen schieten
's zomers snel door en dan zyn
ze voor de consumptie niet meer
te gebruiken.
O. Kromdljk.
HET eeuwenoude landgoed Duinrell in Wassenaar ontwik
kelt zich tot een recreatie- en kampeercentrum van grote
betekenis. Elk jaar stijgt het aantal bezoekers. Ondanks het
slechte weer waren het er vorig jaar meer dan 250.000. Ten
einde aan de sterk groeiende behoefte aan ontspanning tegemoet
te komen en tegelijkertijd degenen die volstrekte rust zoeken
daartoe in de gelegenheid te stellen, is Duinrell voornemens
een in ons land vrijwel uniek centrum te bouwen met een zwem
bad, speelgelegenheden voor kinderen, nieuwe restaurants etc.
Daarmede zal een bedrag van anderhalf tot twee miljoen gulden
gemoeid zijn. Men hoopt de plannen in 1965 verwezenlijkt te
hebben.
Kosten ongeveer
IV2 a 2 miljoen
Duinrell niet te verwarren met
Duindigt is al honderden jaren
bekend als een rustig en bijzonder
fraai landgoed. Het komt reeds op
kaarten uit 1687 voor. Een echt
kasteel is er nooit geweest, wel een
Huis Duinrell, dat in de loop van
de tijd nogal eens verbouwd en ver
groot is. Ondanks de verschillende
stylen is het weliswaar geen pronk
stuk van architectuur, maar toch
wel een gebouw met een harmoni
sche rust en voornaamheid.
Dat zijn ook de kenmerken van
het landgoed dat in vervlogen tij
den onder andere eigendom is ge
weest van de families De Jonge van
Ellemeet, van de Van Boetzelaers
en later van de Van Pallandts. Het
is thans in het bezit van de familie
Van Zuylen van NIJevelt, die er
ook zelf op woont, zl) het dan niet
in het grote huis maar in een van
de vroegere, omgebouwde boerde
rijen.
Vóór de oorlog, in 1937, werd het
landgoed opengesteld voor het
publiek. Tevens werd toen de voor
malige oranjerie tot theetuin inge
richt.
Uniek
Het terrein is 110 hectares groot
en omvat onder andere parken,
wandelbossen, weidegebieden, een
herten- en een vogelpark, vijvers
en een duinparty waarvan een
der toppen het hoogste punt
vormt van Zuid-Holland. Van
hieruit is er een prachtig verge
zicht over de omgeving.
Uniek is ook de zogenaamde ski
baan zoals er geen tweede in Euro
pa te vinden is. Elk Jaar leert een
vijfhonderdtal mensen er van ok
tober tot maart skiën op een naal-
denbaan van piassave, een Mexi
caans produkt, dat o.a. in de bor
stelindustrie gebruikt wordt
in de oorlogsjaren is er door de
bezetter op Duinrell grote schade
aangericht. Het was in de verde»
digingswerken opgenomen, er werd
veel gekapt en gegraven en in 1945
trof men het landgoed dan ook in
een treurige toestand aan. Direct
is toen met het herstel begonnen
en nu, achttien jaar later, heeft
alles zich voortreffelijk hersteld
hoewel aan de dunne plekken hier
en daar nog wel te zien is wat zich
heeft afgespeeld.
De grote belangstelling voor
Duinrell dateert eigenlijk pas van
de laatste jaren. De Randstad Hol
land raakt hoe langer hoe meer vol,
terwijl de behoefte aan ontspan
ning door de gestegen welvaart en
de ruimere vrije tijd steeds toe
neemt. Duinrell is daaraan tege
moet gekomen. Er kwam een grote
speeltuin, er is een kanovijver aan
gelegd, 's zomers zijn er rondvaar
ten met een Giethoornse punter.
Kamperen
Duinrell bleek verder ideaal te
zijn om er te kamperen. Daarom is
vorig jaar officieel de door de
ANWB erkende camping in gebruik
genomen. Die heeft afdelingen voor
caravans en voor tenten. Fr zyn
moderne was-, toilet en douchege
legenheden met warm en koud
stromend water, er is een grote
Gondelvaren op de vijvers van
het prachtige landgoed.
(Foto L.D./Holvast)
zelfbedieningswinkel met een aan
grenzende kantine en ook zjjn er
nu verkoopautomaten opgesteld.
Intussen is het kampeerterrein
vergroot tot 12 hectares zodat eni
ge duizenden kampeerders er tege
lijk een plaats kunnen vinden.
Het belangrijkste punt is de re
creatie van de zogenaamde dagjes
mensen, die er in het weekeinde of
in de vakantie op uit trekken maar
's avonds weer naar huls gaan. Er
zijn duidelijk twee categorieën
te onderscheiden: de groep die het
vermaak zoekt, die bezig gehouden
wil worden en de andere groep, die
de rust en de stilte van de vrije
natuur verlangt.
De aard van het landgoed leent
er zich bij uitstek toe allen tegelijk
tevreden te stellen, mits uitgegaan
wordt van een weloverwogen opzet
en een kermisachtige sfeer wordt
vermeden.
Oplossing
De oplossing is nu gevonden, ver
telde de heer H. van Zuylen van
Nijevelt, door het landgoed te
verdelen in drie gescheiden ge
bieden. Ten eerste het kampeer
terrein met alles wat daarbij be
hoort. in de tweede plaats het
gehele duingebied, alsmede een
deel van het wandelpark voor de
rustzoekende natuurliefhebbers
en ten derde het gebied, dat
vooral zal worden afgestemd op
de jeugdrecreatie waarbij ook het
vermaak van ouderen niet uit het
oog wordt verloren.
Men wil daartoe een ontspan
ningscentrum stichten, op een flin
ke afstand van de camping maar
toch vanuit de hoofdingang via een
nieuw aan te leggen weg gemakke
lijk te bereiken. Tevens zal dan het
bestaande parkeerterrein aanzien-
ïyk worden uitgebreid.
Het recreatiecentrum wordt van
grootse, men zou bijna zeggen van
buitenlandse allure. De bedoeling is
bijvoorbeeld er een automatisch
restaurant te bouwen met daarbo
ven een bedieningsrestaurant. Er
zijn verder zalen geprojecteerd voor
allerlei binnenspelen, om de Jeugd
ook by slecht weer bezig te kunnen
houden.
Ook komt er een nieuw groot
zwembad, er komen speelvijvers,
gazons met ligstoelen, overwogen
wordt een midget-golfbaan aan te
leggen, een autobaan voor kinderen,
een bootjesvijver, een sleebaan, een
kinderboerderij en een ultra mo
derne speeltuin waarin de creatie
ve ontspanning zich zal kunnen
Er zijn in Joego-Slavië tal van tekenen van vooruitgang. Er
zijn. ook onder de niet bijzonder kapitaalkrachtige bevolking, al
heel wat mensen, die zich een koelkast, een elektrische was
machine en een televisietoestel kunnen aanschaffen, zij het op af
betaling. Dat is niet alles. In elk dorp en in elke stad vallen het
eerst de nieuwe huizen en de hoge flatgebouwen op. Er wordt
overal gebouwd: 100.000 woningen per jaar. nieuwe hotels, fa
brieken. kantoorgebouwen. Een stad als Skopljede oude hoofd
stad van Macedonië, wordt zelfs helemaal gereconstrueerd: men
is bezig de oude Turkse wijk van krotwoningen en nauwe, boch
tige straatjes te slopen en te vervangen door moderne flats en
brede straten. Aan de Vardar, die door de stad stroomt, maakt
een rij hoge, strakke flatgebouwen front tegen de rommelige
wijken van het verleden.
Snelle groei van
de steden
Vooral in Macedonië is de nieuwe
elite er zich van bewust dat een
achterstand van vijf eeuwen Turkse
overheersing in enkele jaren moet
worden ingehaald. Het gebied is nog
„oosters" en in de ogen van de
nieuwe generatie achterlijk. Mos
keeën en minaretten wijzen nog op
de invloed van de Islam. Vrouwen
in harembroeken, boeren met de fez
op het hoofd, die op de rug van hun
ezeltje van of naar hun armelyk
stukje grond rijden, versterken de
indruk, dat het hier nog bijna het
Nabije Oosten is. Op het veld wer
ken de eenvoudige landbouwlieden
met een houten ploeg, getrokken
door een magere os. De nieuwe
maatschappij probeert hierin ver
andering te brengen.
De veranderingen, die Macedonië
ondergaat, zijn ingrijpend. D«
hoofdstad Skoplje bijv. telde voor
de oorlog 65.000 inwoners, nu zijn
het er 200.000. Er vindt een 6nelle
industrialisering plaats, die de be
volking uit de dorpen naar de ste
den drijft. Nog altyd werkt 78 pro
cent van de Macedonische bevol
king in de landbouw, daar de dor
pen gaan gebukt onder een bevol
kingsoverschot. Een deel van die
plattelandsbevolking werkt in de
stad. De econonische en maat
schappelijke revolutie, die ook tot in
het verre zuiden van Joego-Slavië
doordringt, dwingt tot verstedelij
king enerzijds en modernisering van
de landbouw anderzijds.
De problemen, die deze totale
structuurverandering schept, zijn
ontzagwekkend. Het na-oorlog se re
gime heeft he taak op zich geno
men de nog vrijwel geheel analfa
betische bevolking in de minst ont
wikkelde gebieden te scholen. Men
heeft leerplicht voor jongens in
gevoerd en in elk dorp van Macedo
nië zijn scholen gebouwd. Toch is er
nog zo'n groot tekort aan scholen
dat men in twee of drie ploegen on
derwijs moet geven. Dit komt het
tempo van het lagere onderwijs na
tuurlijk niet ten goede. In Mace
donië gaat men er nu prat op, dat
men zelf de leerkrachten opleidt.
Vroeger kon dat niet. De onderwij
zers moesten uit Servië worden
aangetrokken.
Coöperatie
De meeste boeren in Joego-Slavië
■tja zelfstandig. De vrije boeren met
een eigen stukje land maken nog
altijd 85 procent van de totale
agrarische bevolking uit. Als in elk
communistisch land vormt de land
bouw de achillespees van het sys
teem. De geforceerde industrialise
ring onttrekt arbeidskrachten aan
het platteland.
De pogingen om de boeren te ver
enigen in coöperaties of collectieve
landbouwondernemingen stuiten af
op koppig verzet. De regering is
daartegen niet me>t harde maatre
gelen opgetreden. Zij tracht de boe
ren te winnen voor het denkbeeld
van coöperatie. Er zijn enkele grote
staatslandbouwbedrijven opgezet,
die meer als model moeten dienen
hoe het eigenlijk moet dan als on
dernemingsvorm welke men overal
zou willen invoeren. De enige ma
nier om de agrarische produktie te
vergroten en ook kwalitatief te ver
beteren is de toepassing van moder
ne werkmethoden. Maar daar zijn
grote arealen voor nodig en grote,
bijna industriële ondernemingen, die
kapitaalsinvesteringen kunnen ver
richten in irrigatiewerken en land-
bouwmacldnes. Het kleine familie
bedrijfje is gedoemd te verdwijnen.
De produktie per hectare van de
grote staatsbedrijven en de coöpe
ratieve ondernemingen ligt uiter
aard veel en veel hoger dan de ma
gere opbrengst van het kleine en
primitieve bedrijf van de zelfstan
dige boer.
De zelfstandige landbouwer krijgt
steun en voorlichting van de rege
ring. Maar het zaai- en pootgoed en
de technische middelen, die hy
nodig heeft moet hy betrekken van
de landbouwcoöperatie» Moderni
sering en sociale hervorming van de
landbouw gaan dus hand in hand.
De Joegoslavische landbouw wordt
gemechaniseerd via de coöperatie,
die aanvankelijk uitsluitend optrad
als leverancier van industriepro-
dukten aan de boeren en als afne
mer van de landbouwprodukten.
Sinds 1957 nemen de coöperaties
ook de rol van organisatoren der
agrarische produktie op zich.
Snel leren en
hard werken
De oprichting en ontwikkeling
van de „Metalski Zavod Tito", een
metaalwarenfabriek te Skoplje, is
een typerend voorbeeld van de wijze
waarop zich hier de industrialise
ring voltrekt. Een drietal arbeiders
nam Ln 1947 het initiatief tot op
richting van een fabriek, Het waren
geschoolde vaklui, die voor de oor-
Sla en sjalotten. (Foto's Turkenburg)
