Concert „Collegium Musicum"
jschonk bevredigende indruk
blijf jong...
JL
blijf fit...mD fiets!
PORTLAND levert al
steen voor beroemde
duizend jaar
gebouwen
kunst
kaleiöoscoQp
Pianist Henk Briër
solieert in Mozart
Opnieuw beroep op
partijen in
Steenhouwers handhaven
hun oeroude tradities
In de Zuiderkerk
Een goede fiets koopt u alleen bij de vakman! Dat spreekt vanzelf!
Rahman gaat in
Tokio praten
met Soekarno
Late getuigenis
uiterst vaag
Opgericht t maart 1860
Donderdag 30 mei 1963
Derde blad no. 30969
Internationaal
orgelconcours
Het studentenorkest Collegium Musicum". dat een vaste rela
tie heeft met het „Leids Studenten Zangkoor", concerteerde dit
maal weer in de Zuiderkerk. Op het programma (Schuyt. An-
driessen. Mozart, Hellendaal, Vivaldi), dat nergens een onderdeel
vermeldde, hadden we graag de jaartallen van de componisten
vermeld gezien, omdat er altijd belangstellenden zijn die deze
oriëntatie nodig hebben. Ditmaal bijv. ten aanzien van Hellendaal.
Oud-Leidenaar
Pieter Hellendaal
Pieter HeilendaaJ, een tijd van zyn
leven Leidenaar geweest, maar van
geboorte Rotterdammer, is van een
generatie na Handel, wiens invloed
niet te miskennen valt. al wordt men
in het geheel niet gestoord door re-
minniscensen. Hij heeft veel gezwor
ven als rondreizend violist en in Ita
lië les genomen bij Tartini. Het ge
speelde Concerto grosso mogelijk het
zelfde als van het Residentie Orkest
verleden maand in Amerika) is boei
end en bloeiend in vakwerk, o.a. in de
instrumentenverdeling.
Het stuk bezit de structuur van de
kerksonate, langzaam-snel-langzaam-
snel, maar krijgt er heel grappig een
onnederlandse boerendans aan toe
gevoegd in Bourrée-trant. Van een
bepaald fraai doorzongen schrijfwijze,
en oo kaldus gespeeld, is het innige
derde deel, waaraan de donkere strij
kers een hartelijke lyrische basis
schonken. Het orkest is ons in dit
opus voor strijkers uitstekend beval-
yen, blijk gevend van een gedegen
irkestraal ensemble-besef.
Het orkest slechts sinds enkele
maanden onder leiding van Kees
Hartvelt, over wie we daarom het
vormen van een mening liever op
schorten is verder alleen begelei
dend opgetreden: in „Due Madrigali"
ROTHRAUD HANSMANN
ZINGT IN „ZAUBERFLÖTE"
De Oostenrijkse, in ons land stude
rende sopraan Rothraud Hansmann
heeft in het Mozart-concours, dat de
zer dagen in Wenen t.g.v. de Wiener
Festwochen werd gehouden de eerste
prijs gewonnen in de afdeling Opera
en de tweede algemene prijs. Zij was
de enige deelneemster aan het con
cours die twee prijzen verwierf. Er
waren 65 deelnemers uit 14 landen
o.w 40 sopranen. Vanavond zingt zij
met de andere prijswinnaars op het
slotconcert door de Wiener Sympho-
niker o.l.v. Claudio Abbado. In ons
land treedt zij op 3 juni weer op met
de Ned Opera in Amsterdam in de
rol van" Papagena in Mozart's Zau-
berflöte.
KONING OLAF OPENDE
MUNCHMUSEUM TE OSLO
In Oslo is, in aanwezigheid van
Koning Olaf van Noorwegen, een
ïieuw museum geopend waar rond
15 go van de werken van de Noorse
schilder Edvard Munch zal worden
entoongesteld. Het gebouw alleen
gelijkvloers heeft zeven miljoen
(oorse kronen gekost. Munch liet bij
zijn dood, in 1944, duizend schilde
rijen achter. Hij had er een hekel aan
:ijn schilderijen te verkopen.
STAATSPRIJS VOOR
GOUDSE EDELSMID
Dc Goudse edelsmid Menno Meijer
leeft met zijn collectie sieraden op
Ie Kunsthandwerkmesse te Mün-
:hen, waar 29 landen waren verte
en woordigd, de Beierse Staats
wijs gewonnen. Deze prijs, een gou-
len medaille, werd door staatsminis-
er dr. Schadl uitgereikt.
EXPOSITIE WERKEN
VAN LUCEBERT
De directeur van de Stadtüche
Lunsthalle te Bochum, dr. Peter Leo,
leeft de eerste grote overzichtsten-
oonstelling tot stand gebracht van
iet werk van de Nederlandse dich-
er-schilder Lucebert. De ten-
oonstelling, die zowel schilderijen
,1s tekeningen en grafische werken
imvat, is tot 21 juli in Zeist te be-
ichtigen.
van Hendrik Andriessen, in het A-dur
pianoconcert van Mozart (Köchel
488) en in het „Gloria" van Vivaldi.
Bijval voor solist
In Mozart is op korte termijn (d.i.
één dag, met 5 uur instudeertijd)
onze stadgenoot Henk Briër als so
list ingevallen voor Tom Bollen, de
vorige dirigent van C.M. Dit A-dur
concert was tientallen jaren geleden
steevast „het" concert, maar leek
sindsdien van het podium verbannen.
Zeer ten onrechte, al was het alleen
maar om het weemoedige Andante,
dat tot de subblieme invallen van
Mozart behoort. Hier staat al een
venster open op Chopin en een licht
rubato ware zeker niet onstilistisch
geweest.
Overigens moeten we bewondering
uitspreken voor de technische vaar
digheid en de briljante virtuositeit
van het presto. Hierbij valt, naast de
toonpareling. te wijzen op de fijne
aanslag,, die een voor Mozart zo ge
schikt helder en zonnig glanzend
klanktype mogelijk maakte. Briër
oogstte een hartelijke en zeer na
drukkelijke bijval.
Het orkest deed z'n best, maar kon
Briër's tempo in het slotdeel niet bij
houden. Van o.m. fagotten en
hoorns kwam prima werk vandaan.
Zonder noemenswaarde bezwaren
heeft het orkest zich later echter ge
steld in Vivaldi's „Gloria", dat tref
fende en ook bezielde episodes bevat
die vooruitlopen op de Bach van
„Hohe Messe" en „Magnificat". Ope
ningskoor en sopraan-aria zijn hoog
tepunten.
Glanzende Vivaldi
Het koor heeft hier onvoorwaarde
lijk voldaan in z'n beheerste uitzeg-
ging en natuurlijke dispositie tot de
opvatting- en een vaak glanzende
klank laten horen.
De alt Mies Wemelsfelder zong
(met cello-obligaat) sympathiek, in
nemend, met tekstbegrip, maar de
niet krachtige stem klinkt gedrukt in
de grote ruimte. Een tegenstelling tot
de sopraan Leny Stevens (die een on
gemeen fraai geblazen hobo-obligaat
naast zich vond). Bij deze sopraan
vielen juist de ruime, rijpe, dragende
en voortreffelijk intonerende stem-
middelen op. Haar partij lag evenwel
laag, terwijl haar briljante facetten
met de hoogte verbonden zijn. Maai
de nu gehoorde toon van zelfverloo
chening paste uitnemend in het werk.
In de hier zo vaak geprogram
meerde „Madrigali" van Andriessen
mocht het samengaan van koor en
orkest een succes heten. In het a cap-
pella gezongen „Leyda gratiosa" van
de Leidenaar Comelis Schuyt, bleef
het koor wat verder van het ideaal
af: de te korte bemoeienis van de
nieuwe dirigent resulteerde in een
nog te opvallend tekort aan transpa
rantie en in te weinig eenklank in de
belijning.
V.
Concertgebouworkest
in de R.A.I.-hol
Gelijk kort gemeld, zal het Con
certgebouworkest voor de derde maal
in het nieuwe RAI Gebouw te Am
sterdam optreden. Evenals vorig jaar
zal dat gebeuren in de Zuidhal, waar
5.000 personen een plaats kunnen
vinden en wel op vrijdag 21 en zater
dag 22 juni.
Het betekent dat het jaarlijkse
RAI-concert door dit beroemde or
kest een Amsterdamse traditie begint
te worden. Het gaat nu tot de moge
lijkheden behoren dat Amsterdam
hiermee een traditie krijgt zoals bijv
de Londense Promenade-concerten.
De enorme publieke belangstelling
voor deze concerten in 1961 en 1962
heeft bewezen, dat zij in de beste zin
des woords „volksconcerten" zijn. Een
en ander komt ook tot uiting in de
programmakeuze
Dit jaar is het programma voor
beide avonden als volgt: Handel: Mu
sic for the Royal Fireworks; Schu
bert: Twee delen uit Rosamunde;
Mozart: Twee aria's uit Le nozze di
Figaro; Dvorak: Scherzo capriccio;
Paisiello: Aria uit II Barbiere di Si-
viglia; Rossini: Aria uit II Barbiere
di Siviglia; Rossini: Ouverture Guil-
laurne Tell.
De Italiaanse bariton Renato Ca-
pecchi zal solistische medewerking
verlenen. Het Concertgebouworkest
staat onder leiding van Bernard Hai-
tink.
Opera Kusalka in
.Holland Festival"
De opvoeringen door de Ned. Ope
ra van Dvorak's „Rusalka" in het
Holland Festival zullen worden ge
leid door Jaroslav Krombholc. De de
cors zijn van Svoboda en de kos
tuums van Stalicky.
De regisseur, een van de bekendste
uit Tsjecho-Slowakije, is Vaclav
Kaslik, die ook in het buitenland
naam verworven heeft, o.a. door zijn
regie van de opera van Nono „Intole-
ranza 1960" te Venetië in 1961. Kaslik
is tevens componist (o.a. van symfo
nische. ballet- en kamermuziek en
van de experimentele opera „Kraka-
tit" op tekst van Karei Capek» en
regisseur van meer dan 100 televisie-
opera's in zijn vaderland. Zo juist is
onder zijn regie tot stand gekomen
de kleurenfilm van de opera „Rusal
ka".
Dc Tsjechische solisten zijn: Ja-
dwiga Wijsoszanska, Lvana Mixova,
Ivo Zidek, Eduard Haken. Van Ne
derlandse zijde verlenen medewer
king: Anny Delorie, Els Bolkestein,
Mizzi van der Lanz, Nelly Morpurgo,
Sophia van Santé. Rudolf Kat en
Wim Koopman. Zij zullen eveneens
in het Tsjechisch zingen.
Anny Delorie wordt voor enkele
voorstellingen vervangen door de
Tsjechische zangeres Marta Krasova.
De voorstellingen vinden o.a. plaats
op 22 juni en 5 juli te Amsterdam,
en op 24 juni in Den Haag.
Als op maandag 1 juli ln de Grote
j Kerk te Haarlem het 13de Interna- i
tionale orgelconcours begint betekent
dit concert het eerste van een reeks
van 14. In het eerste jaar (1951) wa
ren er twee concerten, in 1960 1 en
(hans worden concerten gegeven in
Haarlem (8). Alkmaar. Beverwijk, j
Santpoort en Aerdenhout. In de j
laatste twee plaatsen zullen nieuwe
orgels bespeeld worden.
De winnaar van vorig jaar, Kon
rad Schuba uit Konstanz (Did.)
heeft tot teleurstelling van het co
mité van voorbereiding meegedeeld,
dat hij zijn prys niet zal verdedigen.
In zijn plaats is Sieglinde Ahrens
uit Berlijn, dochter van de organist
Jos Ahrens, uitgenodigd naar Haar
lem te komen om op dinsdag 2 juli
deel te nemen aan de improvisatie-
wedstryd. De andere deelnemers zijrf
de Canadese organist Raymond Da-
veluy, die ook in 1959 tot de kan
didaten behoorde, de Oostenrijker
Wilfried Grasemann en de Neder
lander Nico van den Hooven. win-
I naar van het nationaal orgel-impro
visatieconcours 1962 in Bolsward.
I De jury zal bestaan uit Robert
Nöhren (Michigan). Jean Langlais i
'Parijs) en Cor Kee 'Zaandam'.
I Zij zullen op woensdag 3 juli in
(Haarlem een jurycottcert verzorgen.
Het jaarlijkse concours wordt ge- I
houden onder auspiciën van Haar-
lems Bloei, maar cr zijn plannen een j
zelfstandige stichting te vormen. In i
het afgelopen jaar heeft ir. H. Ba-
dings wegens zyn vertrek naar het i
I buitenland bedankt als lid der com-
missie. De banden blijven bestaan,
hetgeen blijkt uit een opdracht die
aan ir. Badings is gegeven. Hij zal j
voor het concours in 1964 een orgel- I
werk componeren. Tot lid van de
commissie is benoemd dr. Anthon
van der Horst.
de lekkerste ehoeelade-korrels
in de leukste doos
nu ook in 250 gram
Maatregelen
tegen
kerkdiefstallen
De protestantse kerkeraad van
Beieren in München heeft opdracht
gegeven tot het fotografisch vast
leggen van alle kunstvoorwerpen in
kerkgebouwen, in verband met veel
vuldig voorkomende diefstallen van
waardevolle gewijde voorwerpen.
Diefstallen hebben onlangs op grote
schaal plaatsgehad in Zwabisch-pro-
testantse en r.-k. kerkgebouwen in
Beieren. Onder de gestolen voorwer
pen waren kruisbeelden, gewijde va
ten. en beelden.
De opzienbarendste diefstal was die
van eind vorig jaar, teen uit de r.-k.
Wallfahrstkriche in Volkach 'Bei
eren). de „Madonna in een krans
van rozen" van Tilmann Riemen-
schneider werd gestolen. De dieven
die nooit zijn gesnapt, gaven het
kunstwerk later tegen een losprys
van 100.000 mark terug.
Engeland en de Sowjet-Unie
hebben gisteren als voorzitters
van de Geneefse conferentie
over Laos gemeenschappelijk
opnieuw een beroep op alle Lao-
tiaanse partijen gedaan zonder
verwijl bijeen te komen om te
spreken over herstel van de vre
de.
De oproep vormt een antwoord op
een brief van de neutralistische pre
mier Soevanna Phoema en 'n schrij
ven van de internationale controle
commissie waarin Engeland en de
Sowjet-Unie werd gevraagd stappen
te doen ter voorkoming van „de ver
ergering van de militaire toestand in
de Vlakte der Kruiken". Zoals be
kend zijn daar schermutselingen voor
gekomen tussen neutralistische troe
pen en strijdkrachten van de pro-
communistische Pathet Lao.
In het Brits-Russische schrijven
wordt goedkeuring uitgesproken voor
het verlangen van de neutralistische
groep in Laos „om de vrede, een
dracht en strikte neutraliteit in het
koninkrijk te handhaven".
Alle partijen wordt verzocht mee te
werken aan een doeltreffend optre
den van de internationale controle
commissie waardoor iedereen op de
hoogte kan zyn van „de werkelijke
toestand" in Laos.
Van 30 maart tot en met 1 juni: Elke dag een fiets voor niets! Hoe? Vraag het uw fietsenhandelaar
Boer in arrest
Omdat hij weigerde aan zyn ver
plichtingen ten opzichte van het
Landbouwschap te voldoen is giste
ren de landbouwer G. Bavelaar uit
Apeldoorn door de politie in deze
gemeente gearresteerd en later over
gebracht naar Zutphen om er een
gevangenisstraf van zeventien dagen
uit te zitten.
Premier Abdoel Rahman van Ma-
lakka is vandaag naar Tokio gevlogen
voor een bijeenkomst met president
Soekarno van Indonesië met de be
doeling de spanning in zuidoost-Azië
te verminderen.
Deze spanning ontstond nadat Ab
doel Rahman twee jaar geleden zyn
plan voor de Federatie Maleisië had
bekend gemaakt. Deze federatie, die
Malakka, Singapore, Serawak, Noord -
Borneo en eventueel Broenei zou
moeten omvatten, zou 31 augustus tot
stand moeten komen.
President Soekarno heeft de vor
ming van Maleisië „neo-kolonialisme"
genoemd en volledige steun toegezegd
aan de opstandelingen in Broenei.
Ook de Philippynen zijn in het ge
schil betrokken omdat zij aanspraak
maken op soevereiniteit over Noord-
Borneo.
Moord in Wij Ire
(Van onze Maastrichtse
correspondent)
In het onderzoek naar de wurg
koord in Wylre had de politie zich
rastgeklampt aan een getuigenis van
*n verloofd stelltje, dat in de avond
ran 13 mei in Heerlen, bij een krui
sing van enkele straten by de nieuwe
Khouwburg, het gedoe van het ros-
nge nachtleven aldaar had gadege-
dagen. Niettegenstaande herhaalde
oproepen is dit paar zich pas gister
avond by de Heerlense politie komen
helden.
Do politie wilde graag weten of de
'ermoorde vrouw op de avond van
13 mei omstreeks elf uur nog in
Heerlen gezien is. Het verloofde paar
kon tegenover de politie bevestigen,
dat tussen elf en twaalf uur een
houw in een daar geparkeerd staan
de auto is gestapt. De verklaringen
van de jongeman en het meisje zijn
echter van een zodanig vage aard,
dat, naar wfj van de politie verna
men, hun mededelingen weinig posi
tieve resultaten hebben opgeleverd
'oor het verdere onderzoek.
Zomeracademie
voor organisten
Voor de Zomeracademie voor or
ganisten, die op zaterdag 6 juli be
gint en voor de achtste keer te Haar
lem gehouden wordt, hebben zich
reeds 18 organisten aangemeld. Ver
wacht wordt dat het aantal zal stij
gen tot 25.
Drie deelnemers komen uit Ameri
ka, een uit IJsland en de anderen
uit tien Europese landen. Het pro
gramma omvat dagelijkse lessen aan
het orgel, een vijftal voordrachten
door de heren Flentrop over orgel
bouw. Siegfried Reda over Duitse or
gelmuziek, dr. J. F. Obermayr over de
kentering in de hedendaagse muziek.
Anton Heilier over improvisaties en
prof. dr. A. D. Fokker over het orgel
in Teylers Museum te Haarlem en
twee excursies langs belangrijke oude
en nieuwe orgels in Groningen en het
Deltagebied.
Marie-Claire Alain (Parys) ver
zorgt een cursus over oude en mo
derne orgelliteratuur, Siegfried Reda
«Essen) over moderne Duitse orgel
muziek. Anten Heiller (Wenen) over
Bach. Gustav Leonhardt (Amster
dam) over 17e eeuwse orgelkunst in
Engeland, Nederland en Duitsland en
Cor Kee (Zaandam) over improvisa
tie.
De vorig jaar reeds begonnen sa
menwerking met de Eduard van Eei-
num-stichting leidt dit jaar tot een
op 19 juli in de Nieuwe Kerk te
Haarlem te geven concert waarop
zowel deelnemers en docenten van de
internationale harpweek als van de
Zomeracademie voor organisten zul
len optreden.
OPENING VAN HET
KASTELENINSTITUUT
Het sinds vorig jaar in kasteel Ro-
sendacl by Arnhem ondergebrachte
museum van het Internationale Kas
teleninstituut (voorheen gevestigd in
Rapperswil in Zwitserland) is gister
middag door de Commissaris der Ko
ningin in Gelderland, mr. W. H.
Bloemers, officieel geopend.
Hij wees er in zyn openingswoord
op dat het behoud van de schaarse
sporen uit het verleden in deze tijd
noodzakelijk is. Baron mr. H. C. van
Tuyll van Serooskerken. voorzitter
van het internationale kasteleninsti-
tuur, zette het doel van het instituut
uiteen. Het werkterrein omvat zowel
het onderzoek naar kastelen als het
completeren en instandhouden ervan
en de exploitatie van het museum
waarin nu de zomertentoonstelling
kan worden bezichtigd. Deze exposi
tie omvat ook modellen en afbeel
dingen van kastelen in binnen- en
buitenland.
atATUURLIJK heeft het hoofdkwar-
1 tier der Verenigde Naties te New
York een voorgevel. En welhaast
even natuurlijk is het, dat die fagade
gemaakt werd van een steensoort, die
de eeuwen door is toegepast voor be
roemde gebouwen: Portland-steen. Op
een klein brokje land, lf800 km ten oos
ten van New York, werd de steen
voor de voorgevel van het hoofdkwar
tier der Verenigde Naties gehouwen.
Vaklieden met aangeboren vaardigheid
en bekwaamheid verrichtten het werk,
zoals eeuwen geleden reeds hun voor
vaderen in diezelfde steengroeven ste
nen hieuwen voor bouwwerken, die tot
op de huidige dag menige stad sieren.
Londen, bij voorbeeld, dankt zijn „stem
ming", geschapen door de vele door weer,
wind en tijd veroorzaakte schakeringen in
de tinten van zijn huizen en gebouwen, voor
een belangrijk deel aan de Portland-steen.
Sir Christopher Wren en na hem andere be
roemde Engelse bouwmeesters maakten na
melijk een ruim gebruik van die duurzame,
zilverwitte steensoort. Vroeger was Portland
een eiland (en nog noemen de Engelsen het
zo), maar thans is het een schiereilandje
van 6.4 km lengte en 2.4 km breedte, door
een smalle strook verbonden met het Zuid
engelse graafschap Dorset Langer dan tien
eeuwen reeds levert Portland bouwstenen
voor prachtige gebouwen. Het secretariaats
gebouw der Verenigde Naties was wel de
laatste „beroemde gebruiker".
Na de Grote Brand van Londen in 1666
vond Sir Christopher Wren op Portland de
steen, die hij nodig had. Nog getuigt de ka
thedraal van de St-Paul te Londen van
U
Wrens genialiteit als architect en van de
juistheid van zijn inzicht, dat Porti.-ndsteen
materiaal van de bovenste plank is. In die
Londense kathedraal is 28.000 m3 Port
land-steen verwerkt. Voor vijftig andere
Londense kerken en voor de torens van
Westminster Abbey viel Wrens keuze even
eens op Portland-steen.
IT de historie van een andere beroemde
kathedraal, die van Exeter in Devon,
blijkt, dat men reeds in het begin der 14e
eeuw grote hoeveelheden Portland-steen voor
de bouw aanvoerde. Het oudste thans nog be
staande bouwwerk van Portland-steen is ech
ter geen kerk, doch Slot Rufus aan de kust
van Portland zelf. Het dateert uit de 11e
eeuw. Ook voor de (deels negen eeuwen
oude) Londense Tower paste men 's werelds
beroemdste bouwsteen toe. Begrij'pelijk is
het, dat in die lang vervlogen jaren het
transport van de zware steenblokken naar
ver van Portland gelegen plaatsen heel wat
voeten in de aarde had. Dit is de oorzaak,
dat Portland-steen pas betrekkelijk laat in
Londen op ruime schaal gebruikt werd. Ini-
go Jones, die in het begin der 17e eeuw als
inspecteur-generaal in dienst was van ko
ning Jacobus I, komt de eer toe, de steen
te hebben „herondekt". De koning zond hem
namelijk naar Portland om een rapport te
schrijven over de aanwezige hoeveelheden
steen en de geschiktheid van die steen voor
de gebouwen, die op 's konings bouwprogram
stonden. Jones kwam zo onder de indruk,
dat hij vrijwel uitsluitend Portland-steen ge
bruikte voor enige grote bouwwerken, bij
voorbeeld voor de Banqueting Hall in het
regeringsdistrict Whitehall.
/OWEL in de dagen der gotiek (Rufus,
i Exeter) als der Renaissance (Inigo Jo
nes) vond Portland-steen dus toepassing. Ook
in later tijden. De grote brand van Londen
in 1666 en de bommen uit twee wereldoor
logen veranderden het aanzicht van Londen,
zoals Jones en Wren dat hadden gewrocht.
Maar enige Portland-monumenten van die
twee bouwmeesters staan nog steeds over
eind.
Harder dan ooit tevoren is er na de twee
de wereldoorlog in de groeven van Portland
gewerkt. De wederopbouw van Plymouth,
Engelands zwaar geschonden havenstad, ge
schiedde met Portland-steen. Dit geldt ook
voor de marine-basis Portsmouth en de kerk-
stad Exeter. Portland-steen koos men even
eens als bouwmateriaal voor het permanen
te concertgebouw, dat ter gelegenheid van
het in 1951 gevierde Festival of Britain op
de zuidelijke oever van de Theems te Londen
verrees.
Behalve het gebouw van de Verenigde Na
ties te Lake Succes zijn er nog andere ban
den tussen Portland en de Verenigde Staten.
In de steengroeven van dat rotsachtige
schiereiland in het Engelse Kanaal is name
lijk ook de steen gehouwen voor het indruk
wekkende gedenkteken in Grosvenor Square
(Londen) ter ere van Amerika's oorlogs-pre-
sident Franklin D. Roosevelt.
En op Portland gingen duizenden Ameri
kaanse soldaten scheep op D-day, de dag
van de landing in Normandië. Zij vertrok
ken van de havenhoofden, waar gewoonlijk
de schepen geladen worden met Portland
steen.
BIJZONDERE, generaties oude, tradities
beheersen nog steeds voor een belangrijk
deel het werk in de steengroeven. Zo is het
houwen en bewerken van de steen reeds
eeuwen lang uitsluitend toevertrouwd aan
geboren Portlanders. Vreemdelingen (dc
Portlanders noemen iedere niet-Portlandei
een „kimberling", dat is „vreemdeling")
krijgen geen arbeidsvergunning, al moger
zij dan soms behulpzaam zijn bij het ruimer
van gruis, steenslag of puin.
De steenblokken zijn veelal zeer groot. Eei
gewicht per blok van 10 15 ton is geer.
zeldzaamheid. Uit één zo'n blok is bij voor
beeld de Cenotaaph gehouwen, het grote oor
logsgedenkteken, dat in zijn strakke waar
digheid Whitehall siert. De maatschappij, die
de groeven exploiteert, is van oordeel, dat
er nog voldoende steen aanwezig is voor drie
tot vier eeuwen.
Nederland bestelde na de oorlog Portland
steen voor een aantal grote gebouwen. In
België paste men Portland-steen toe voor het
Casino te Oostende en voor andere bouwwer
ken. Canada behoorde ook tot de grote im
porteurs, vooral voor huizen en gebouwen in
Ottawa. Montreal en Toronto. Ook in vroe
ger tijden, ja, reeds vóór de eerste wereld
oorlog, maakten bouwmeesters buiten Enge
land graag gebruik van Portland-steen. Men
kan 's werelds beroemdste steen overal te
genkomen; bij een regeringsgebouw ir Otta
wa, bij een bank in Montevideo of bij de Beurs
te Brussel, ver verwijderd van dat kleine
schiereiland Portland.
De St. Paul's Cathedral in Londen naar
een aquarel uit 1798 voor een groot deel
uit Portland-steen opgetrokken.
