U 12 Treffende Mahleravond: „Das Lied von der Erde" kunst kAleiöoscoqp Groninger Asiel vooi Psychopaten bevreesi voor nieuwe opstanc Hagenaars die illega wedden, mogen Nil de cours meer naar Ewigin de alles overspoelende tijd A Le voyage en ballon originele kleurenfilm van Franse regisseur 19 Concert Residetitie - Orkest Nationale expositie Opgericht 1 maart 1860 Vrijdag 15 maart 1963 Advertentie Derde blad no. 3d - JMaMa -ansdari oaort IWtiensdSS] A UjH A tjiig] IrmTTTM K tv A VT9| VHV bhieHuarös dlnsd^ maafl LS groots eerbetoon aan Gustav Mahler bracht Antal Dorati diens uit 1908 daterend ,.Das Lied von der Erde". oorspron kelijke titel ..Das Lied vom Jammer der Eerde", door hem zelf: „Symphonie für eine Tenor und eine Altstimme und Orchester" genoemd. Ontegenzeggelijk zijn schoonte en rijpste schepping. Aangrijpender nagedachtenis aan deze veelvuldig en zeker niet altijd ten onrechte verguisde componist is nauwelijks denkbaar. Het is hem helaas niet vergund geweest dit werk ooit zelf te horen: het beleefde zijn eerste uitvoering onder Bruno Walter op 10 november 1911Mahler was reeds op 18 mei van dat jaar gestorven. Hij verkeerde in de tyd van het ontstaan te Toblach in voortdurende angst voor de dood: ziekte en andere moeilijkheden waren daarvan de oorzaak. De indringende kenmerken daarvan zijn in deze aangrijpende fantasierijke, muziek duidelijk te on derkennen. Deze is geïnspireerd op de prachtige teksten uit de door Hans Bethge gepubliceerde verzame ling liederen „Die Chinesische Flöte" welke tengevolge van verschillende wijzigingen en een andere rangschik king tot een sublieme eenheid zijn samengeweven. Dit onvergankelijke geheel is, on derbroken door blijde intermezzi doortrokken van een onzegbare me- lancholieën tragiek, na alle geleden smart en wanhoop uitmondend in de vredigheid, de resignatie en de sere niteit van het berustend wegsterven de: „Ewig". „Ewig", een vergetelheid welke Mahler persoonlijk vermoede lijk echter slechts aan het voor hem zo noodlottige einde heeft weten te vinden Hoge waarden Deze liederencyclus, gehouden in uiteenlopende stemmingen, t.w. „Das Trinklied vom Jammer der Erde", „Der Einsame im Herbst". „Von der Jugend" met „Von der Schönheit", „Der Trunkene im Frühling" en „Der Abschied", vormt een aaneenschake ling van allerdiepst gevoelde passies, emoties en expressies. Vervuld van een oneindige weemoed, doch ook idyllisch en ontroerend en innig: ex clamaties van een worstelende ziel, aan wie geen enkele menselijke wan hopige verscheurdheid dan wel pure schoonheidsbeleving is voorbijgegaan. Met tóch als het meest overheersende en waarschuwende het „Dunkel is das Leben, dunkel is der Tod" Een „eenzame in de herfst van zijn leven" hoewel Mahler slechts 50 jaar geworden is spreekt hier van leed en jammer, maar ook van jeugd schoonheid en geluk. Toch treft hy zijn voorbereidingen voor „het laatste afscheid". Een man. in die tijd slingerend tussen doffe apathie en dan weer plotseling fel- oplaaiende levenslust en levensdrang. Er zijn de uiterste contrastwerkin gen tussen donker en licht. Fascine rend Ls de zang, even fascinerend de wondere geraffineerde instrumentra- tie, waardoor klankjuwelen ontston den, welke reeds jarenlang tallozen in hun ban hebben geslagen. Door een kleurenpalet van ongemene en dikwijls mysterieuze differentiatie. Mahler schiep met zijn „Das Lied von der Erde" een meesterwerk van allerhoogste waarden, dat nog altijd een zeldzame plaats in de muziek literatuur inneemt. Bewogenheid Tijdens een uitvoering als waarvan de intens muzikale en met Mahler vertrouwde Dorati, met medewerking van het Residentie-Orkest en een tweetal voorname solisten als Christa Ludwig (alt) en Richard Lewis (te nor) ons deelgenoot maakte, kon men alle uiteenlopende, bewogen facetten van een schoonheid: vrucht jeugdig genie, die een partituur wist te schrijven, welke nog al tijd als een voorbeeld van instru mentale kunst kan gelden. De minutieuze wijze, waarop Antal Dorati haar behandelde deed wellicht enige afbreuk aan de inspiratie, de blazers mochten niet altijd even zuiver zijn: niet temin een dankbare inleiding tot een concert, dat de hogste be vrediging heeft geschonken. H. Italiaans-Pools overleg over ontwapening De Italiaanse minister van Buiten landse Zaken, Piccioni, heeft giste- I ren een onverwachte ontmoeting ge had met de Poolse premier. Cyrankie- wicz. Zy spraken op het vliegveld van Rome ongeveer drie kwartier met elkaar nadat de Poolse premier daar was aangekomen voor een onaange- kondigd particulier bezoek aan Rome en even voordat Piccioni zou ver- I trekken voor tweedaagse besprekin gen in Londen. Premier Cyrankie- wicz zal waarschijnlijk enkele dagen I in Rome blijven. Hij heeft een be- i zoek gebracht aan Mexico. Volgens een Italiaanse zegsman hebben Piccioni en Cyrankiewicz van gedachten gewisseld over internatio nale vraagstukken, mei name over de ontwapeningsbesprekingen in Ge- nève, waarop beide landen vertegen woordigd zijn. Piccioni nad erep aan gedrongen, dat Polen al zijn invloed aanwendt om het sluiien van een bil lijke ontwapeningsovereenkomst te bewerkstelligen. CHRISTA LUDWIG Premières bij Nationale Ballet „La Sylphide" en „Ombres" Het Nationale Ballet voert dins dagavond 19 maart in de Amster damse Stadsschouwburg twee pre mières uit, n.l. van het ballet pantomime „La Sylphide" in de choreografie van Harald Lander op de muziek van Herman Lovenssköld. De décors en kostuums werden ont worpen door Nicola Benois. direc teur de mise-en-scène van de Scala te Milaan. Het tweede nieuwe ballet is „Ombres" een werk van de jonge Nederlandse choreograaf Rudi van Dantzig. Dit abstracte ballet is gezet op muziek van Ton de Leeuw. De décors en kostuums zijn van Toer van Schayk. Voorts staat op het programma de .Pas de trols" van George Skigine „Idylle" op muzek van Francois Serrette met décors en kostuums van Alwyne Camble. Het Kunstmaand orkest onder leiding van André Presser begeleidt de balletten. van het opus ten diepste ondergaan. Ons persoonlijk heeft de machtige Wagneriaans aandoende tenor van Richard Lewis het sterkst gegrepen: zelden hoorden wij diens zangen zo suggestief en expressief gebracht, met een meesterlijke vocale beheer sing, overtuigende voordracht, en een voortreffelijke Duitse uitspraak, technisch perfect zowel in het forte als in het mezzavoce, waarmee hij in het „Von der Jugend" uitmuntte. Welk een sublieme, warme klank- pracht, welk een doorleefde bezieling tevens Ook de alt meer een mezzo van Christa Ludwig bezit superieure kwaliteiten, doch zij kan toch die van b.v. een Ilona Durigo in ditzelfde werk niet doen vergeten. Haar ont brak veelszins de „menselijke" ziels- bewogenheid, de zang bleef te zoete lijk en oppervlakkig en in de lagere RICHARD LEWIS regionen ontbeerde zy soms de ver eiste diepte. En zeker ook schoot zy in zeggingskracht tekort. Antal Dorati heeft met de meeste behoedzaamheid en zyn befaamd in dringend analytisch vermogen het orkest geleid door de talrijke, wel haast onoverkomelijke klippen der gevarieerde en veeleisende partituur. Enorme bijval Het is zeker interessant geweest. i Mahler, die in deze cyclus wel het 1 gaafste van zijn oeuvre schonk, weer eens te horen, al kan de „moderne" mens nóg zoveel bezwaren tegen de geopenbaarde gevoelsoverladenheid naast alle fijnzinnige subtiliteiten te berde brengen. En te ervaren, dat althans déze Mahler, welke veranderingen er ook sinds zijn tijd in de muziekontwikke- ling zijn opgetreden, zich weet te handhaven in de snelle stroom van de alles overspoelende tijd Ook dit werk is „Ewig!" De enorme bijval, getuigde van de waarachtige, meelevende verbonden heid van het auditorium, dat aller grootse prestaties in bewonderende harmonie had ondergaan. Langdurig zijn de solisten terugge roepen, in welke hulde ook de diri gent en het orkest betrokken werden. En Schubert De avond is geopend met de overbekende .Unvollendete' van Schubert, nog steeds een werk van verheven melodieuze Haagse rechtbank beslist: (Van onze Haagse correspondent) De stichting Nederlandse Draf- en Rensport heeft zich niet schuldig ge maakt aan een onrechtmatige daad door drie Hagenaars de toegang te ontzeggen tot de paardencourses, die onder auspiciën van de N.D.R. wor den gehouden. Dit besliste gisteroch tend de president van de Haagse rechtbank, jhr. mr. G. Witsen Ellas, in het kort geding dat de drie Ha genaars hebben aangespannen tegen de stichting. De N.D.R. heeft de drie Hagen- naars (en nog 60 anderen) van de „Mary, Mary" bij Ned. Comedie In het nieuwe De la Martheater heeft de Nederlandse Comedie gis teravond de première gegeven van de komedie ..Mary. Mary" van de Amerikaanse schrijfster Jean Kerr, welk stuk met groot succes op Broadway in New York werd ge speeld. In dit stuk waarin het gaat om het zeer persoonlijke, bizarre gevoel voor humor, wa?mnee Jean Kerr ons mensen en situaties laat waar nemen, werden de vijf rollen ver tolkt door Guus Oster, Kitty Jans sen. Winnifred Bosboom, Jan Teu- lings en Louis Borel. 150 jaar Ned. kunst In verband met de landelijke herdenking 1813-1963 zal deze zomer van 6 juli tot 29 sep tember in het Stedelijk Mu seum te Amsterdam een grote nationale tentoonstelling ,.150 jaar Nederlandse kunst'' worden gehouden. Deze expositie zal in schilderijen, beeldhouwwerken, aquarellen, tekeningen en gra fiek een overzicht geven van de Nederlandse beeldende kunst sinds 1813. De organisatie is toevertrouwd aan een landelijk comité onder voorzitterschap van mevr. J. V. C. Bakker-Hef- ting, oud-directrice van het Ge meentemuseum Den Haag. Geruchten over staatsgreep in ARGENTINIË Zwaar bewapende politieposten Harriman krijgt hogere functie President Kennedy neeft gisteren Averell Harriman. thans onderminis ter van Buitenlandse Zaken voor aangelegenheden betreffende het Verre Oosten, formeel HBH voor de benoeming tot onderminister zyn geplaatst op strategische punten van Buitenlandse Zaken voor politie- en bij belangrijke gebouwen in Bue- ke aangelegenheden, de op twee na nos Aires en ln de Argentijnse pro- hoogste functie in het ministerie van vincies. Dit ls geschied nadat geruch- Buitenlandse Zaken. Harriman zai in ten de ronde hadden gedaan over een deze nieuwe functie George McGhee komende staatsgreep, waarbij enkele opvolgen, die door de president tot marine-officieren betrokken zouden ambassadeur in de Westduitse zyn. Bondsrepubliek is benoemd. Het garnizoen van Buenos Aires ls in staat van paraatheid gebracht. Een gedeelte der militaire moet in de kazernes blijven. De toegangen tot het paleis van de gouverneur van de provinciale hoofdstad La Plata zijn door de politiemannen afgezet. De thans weer in Argentinië heer sende politieke spanning is veroor zaakt door de uitspraak van een Ar gentijns gerechtshof, dat organisaties waarbij voormalige aanhangers van Juan Peron zich hebben aangesloten, op gelijke voet met de andere par tijen aan de in juni aa. te houden algemene verkiezingen mogen deel nemen. Een aantal felle anti-pero nisten heeft daarop vele bijeenkom sten georganiseerd waarop, naar men meent, ook acties voor een staats greep zijn besproken. K. en O.'s Film van de maand in Casino Mariëtte van Wijk onderscheiden Op concours te Barcelona courses geweerd omdat zij va worden van ongeoorloofd tijdens de courses of het van bemiddeling daartoe. Het tal ontkent dit echter en kort geding herroeping van de regel. In zijn uitspraak constatea president dat uit de getuigei ring van de heer N. G. vai rechercheur in dienst van de ting Totalisator Nederland nauw samenwerkt met de biykt dat er aanwijzingen zijn uit de schuld van de drie eisa de beweerde overtreding van talisatorwet valt af te leid aanwijzingen zouden nog zijn wanneer de verklaringen namen van degenen, die inlid hebben gegeven over het gedr eisers, bekend zouden zyn den. De president kon echter di van de stichting om deze geheim te houden uit vrees percussies billyken ook al ome daagde de opdracht heeft I op te treden tegen het bookn bedrijf. De strafcommissie N.D.R. heeft naar het oordeel president een nauwkeurig om ingesteld in deze zaak. Op hiervan achtte hy de p maatregel dan ook gerechtvj nog afgezien van de vraag dergelijke rechtvaardiging na De eis herroeping van de regel werd dan ook afgewe eisers werden veroordeeld tot ling van de kosten van het gei Weer een over in Columbia Een groep van dertig Colun se bandieten, die door een werd geleid, heeft dertien pi ter dood gebracht. De slachtoffers werden aan of palen gebonden en doodgeschoten. Dit is mee door overlevenden van de ove (Van onze Groningse correspondent) In het Rijksasiel voor Psychopaten aan de Hereweg in Gro ningen is de sfeer gespannender dan ooit. Er heerst grote onte vredenheid, zowel onder de gedetineerden als bij de bewakers. De botsinkjes tussen beide partijen, die zich dagelijks herhalen, zijn zo mogelijk nog talrijker geworden. Onder het personeel van de inrichting bestaat de vrees, dat het nog eens tot een uitbarsting kan komen, omvangrijker en heviger dan de opstand van zondagavond 6 januari. De 41-jarige Franse regisseur Albert Lamorisse aanvankelijk fotograaf, sitids 1947 cineast heeft hier te lande reeds enkele malen de aandacht getrokken door enige kleine, maar voortref felijke werken: „Crin blanc" (over de wilde paarden in de Camar- gue) en „Le ballon rouge". In de twee voorstellingen van K. en O.'s „Film van de maand" draaide gisteravond in het Casino-theater een derde en veel langere film: „Le voyage en ballon", een werk in kleuren, dat een verrukkelijke mengeling is van ballonroman- tiek, onvergetelijk landschaps- schoon en spannende trucage. Misschien is Lamorisse tot het maken van deze originele film ge ïnspireerd door de fantasie van zyn zoontje, die zich als Franse jongen ongetwijfeld heeft laten meeslepen door Jules Verne's bal- lonverhalen. In elk geval speelt Pascal Lamorisse een belangrijke rol in dit verhaal over een Jeugdig- enthousiaste uitvinder-met-witte- puntbaard, die een bestuurbare luchtballon heeft uitgevonden, een ballon, die naar wens van de be stuurder kan stijgen en landen. Zijn kleinzoon (tjei ziet kans zich op het laatste ogenblik aan de mand vast te klemmen. Als zijn grootvader hem eenmaal heeft ontdekt, kan Frankrijk is het Lamorisse begon- nen. Tal van verrassend-mooie delen van Frankrijk glijden onder ballon en camera door. Hoe impo sant zo"n ciocumentaire-voor-de- Franse VW's overigens zou zijn, het element van spanning zou erin ontbreken. Het is geen geringe verdienste van de regisseur, dat hij er voortdurend in slaagt de lotge vallen van de ballon en zijn passa giers tot een belangrijk element van emotie te maken.. Eenmaal gaat de ballon aan de haal met alleen een darpsschone aan boord. Het kost de grootste moeite de ballon weer aan de grond te krijgen. Tenslotte is het de Jonge Pascal, die in zijn eentje een reis onderneemt, achter na gezet door zijn hoogst nerveuze grootvader en diens bediende in de begeleidende auto. Deze ontsnap pingen bieden een unieke gelegen heid om als het ware terloops, maar daarom niet minder imposant de schoonheid van het Franse land schap te laten zien. De leden van K. en O. hebben zich gelukkig mogen pryzen. dat een boeiend en oorspronkelijk werk als dit gisteravond in het theater I hebben van "de presidente van het aan de Hogewoerd is vertoond. Het klinkt als een cliché, maar is in dit geval maar al te waar: wie deze film niet heeft gezien, heeft heel wat gemist. Aan „Le voyage en ballon" ging een andere Franse kleurenfilm vooraf: „Le rouge et Ie poisson", hij de reis meemaken. Om de even I die nu wy hem voor de tweede avontuurlijloe als indrukwekkende maal zagen, inderdaad uitstekende ballon tocht over grote delen van kwaliteiten blijkt te bezitten. De Noordwijkse pianiste Ma riëtte van Wijk heeft van 1 tot 10 maart j.l. deel genomen aan het Grand Concours Internatio nal Maria Canals te Barcelona. Zij was een van de jongste kan didaten. Als enige verwierf zij het Grand Diplome d'Honneur en kreeg deze hoge onderscheiding met een programma, bestaande uit werken van Bach. Chopin, Beethoven. Brahms, Albéniz en Prokof. Haar interpretatie en voordracht bleken de bijzondere aandacht te concours. Madame Maria Canals. Zij had het voorrecht met nog enkele kandidaten aan haar te worden voor gesteld. Madame Canals complimen teerde Mariëtte van Wijk met haar prestaties en groot artistiek talent. Thans vertoeft de jeugdige pianiste voor een rustperiode thuis, maar bin nenkort zal zy weer naar Parys ver trekken om haar studie voort te zet ten. De oorzaak van de toegenomen moeilijkheden moet zeker niet in de laatste plaats gezocht worden in een grondige inspectie, die in de laatste week van februari plotseling is uit gevoerd met medeweten van het de partement van Justitie ln Den Haag. Dat heeft veel kwaad bloed gezet. De inspectie heeft, met het daar aan verbonden nawerk, een week in beslag genomen. Alles is overhoop gehaal en heel wat „overbodige" at tributen zijn voorgoed uit de soms overvolle cellen verwijderd. Het personeel van het asiel moest de con trole uitvoeren en er werd op toege zien, dat de cellen weer „model" vol gens de voorschriften uit Den Haag, werden ingericht. Vele gedetineerden beschouwen de bewakers thans als de grote boosdoeners. Zy kijken de bewakers met de nek aan en het ge zag van deze „ordehandhavers" dat toch al zo vaag en wankel is. ls zo mogelijk nog gedaald. Het boven staande werd ons van diverse zijden bevestigd door personen van „binnen de muren". En er is meer. De onte vredenheid onder de gedetineerden heerst niet alleen in de verouderde noordvleugel, waar op 6 januari de opstandigen huishielden, maar ook in de gemoderniseerde zuidvleugel. De bewoners van laatstgenoemde vleugel voelen zich veelal ver verheven boven de rest van de gedetineerden. In be trekkelijke tevredenheid over hun bevoorrechte positie hebben zij zich op 6 januari duidelijk gedistantieerd van de rel en zelfs gedreigd met een tegenactie. Thans lykt het echter niet uitgesloten, dat zy in hun onte vredenheid een front maken met de overige gedetineerden. Nog meer ,,Do<Iewaar<l" nog niet definitief De bouw van een 50-megawatt kernenergiecentrale in Dodewaard staat nog allerminst vast. Dit heeft mr. E. R. von Geldern, directeur-generaal van Euratom te Brussel meegedeeld. De plannen tot de bouw van een dergelijke centrale, ontworpen door de N.V. Samenwerkende Elektriciteits Producenten (S.E.P.), zyn in principe inmiddels wel door de commissie-Eu- ratom aanvaard. Binnen twee maanden, zal deze commissie een definitieve beslissing De situatie wordt er nog moeiiyker nemen over de participatie met f 18 op, doordat er voortdurend een groot miljoen door Euratom aan dit project. I aantal zieken is onder de bewakers. By de aanstootgevende cellenin- spectie komt dan nog de volkomen ontoereikende personeelsbezetting en het feit dat een deel van de maat regelen, die na de opstand werden getroffen door de directie gevange niswezen en psychopaten van het ministerie van Justitie al weer onge daan is gemaakt. De enkele personen, die ter versterking van het personeel van andere inrichtingen werden aangetrokken zijn op één na al weer vertrokken. Van de circa 20 ge detineerden (onder wie enige rad draaiers van 6 januari), die o.m. in de asielen in Avereest en Doetinchem werden ondergebracht, is een aantal weer teruggekeerd in Groningen. En op personeelsuitbreiding is geen enkel vooruitzicht De advertenties, waarin bewakers en verplegend per soneel werd gevraagd, hebben tot nog toe niets uitgericht. Wel loopt het asiel voortdurend de kans, dat het bewakers verliest. Uit informa ties is ons gebleken, dat er door deze mensen druk gesolliciteerd wordt, want de ontevredenheid is groot. De voornaamste klachten van de bewakers zyn: 1. slechte betaling van zenuwslo pende arbeid (circa f 300 per maand voor een beginneling; f500 per maand is een „heel best" salaris). 2. veel te veel begrip voor slecht gedrag gedetineerden en veel te wei nig voor moeilijkheden van bewa kers. 3. vele uren overwerk zonder enig uitzicht op verbetering ln de toe komst (een 45-urige werkweek wordt niet zelden een 70- tot 80-urige werk week, terwyi de helft van het aan tal vrye zondagen verloren dreigt te gaan) Zieken Op een gegeven moment kan niet meer tegenop en blyft spannen toestand thuis. „Wi op een vulkaan, die elk ogen uitbarsting kan komen", zei zieke bewaker. Een andere b die de zoveelste dienst van collega had waargenomen, te: „Steeds ben je bly als d« weer op zit. Gelukkig, denk het is weer goed gegaan. He: wat je kunt doen, is de ma den zoveel mogelyk uit de tea of je nu geiyk hebt of niet", Niet alleen de betrokken ix zien het somber in. Een buite der, die toevallig in de gelege geweest om de gang van observeren, formuleerde het gevangenen hebben het beter bewakers; eigerüyk zitten de kers meer gevangen dan de genen". Vanuit de gezichtshoek vac wakers gezien is dat laatste te waar. De bewaker is de ge van het asiel. Hy zit volkomi aan zyn werk, dat hem vaak vrije tyd achtervolgt. Hy r schoon genoeg van hebben citeren naar een andere bai van het asiel is hy daarmee c niet. In de eerste plaats is verre grootste deel van de 55 bew op gevorderde leeftijd en vergrijzen in het vak. In de plaats zyn velen in wat toen strafgevangenis was als ger vangenisbewaarder begonn hebben zij geen 'ander vak In de derde plaats zal men b re verwante overheidsdienst! gauw personeel wegtrekken Ryksasiel, dat al zo krap in sen zit. Zo zit het Groninger asiel een oude bewakingsgarde, dü hoogspanning en voor een wil en dank. haar werk verric alleen raken ze zo overspanne oudere brigadier, die al gerui in een zenuwinrichting maar verandering van sfeer lijkt voor velen hoog Jongere opvolgers zyn er echt Syriërs schiet op Israëliër Van Syrische zyde is gister het vuur geopend op Israëli* sersboten op het Meer van zo is in Tel Aviv bekendgemi vielen geen slachtoffers. Volgens de Israëliërs was tweede beschieting in deze Twee dagen geleden gaf 1* ëlische ministerie van Buitt Zaken bh de VN uiting aan zorgdheid over de hervatting incidenten van Syrische zydf

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1963 | | pagina 16