SCHRIJN VAN HET BOEK
AUTOTYPIE
i VIOLEN ZIJN LIEVE
Kom er
ACHT-er
LEIDSE HONDENHANGERS EN GRAVERS
Bijbelrollen worden bewaard
in buitenissig bouwwerk:
HOE
WERKT
HET!
Kom er ACHT-
VOLKS VERHALEN (VIII)
doorzichtig oplosboor
Door het oplosboor eiwit
uit te spoelen, houdt men
een rosterbeeld in onop
losbaar, zuurbestendig
eiwit over.
lichte-
Partij
Etsen in zuur geeft dc
het fijne relief, nodig
voor het drukken.
lichte portij j
schaduwpartij
Zaterdag 9 maart 1963
Pagina 2
een doorsnee heeft van twintig me
ter en tien meter hoog is. Het witte
beton en de geribde muren geven
er een bijna mystiek effect aan. In
het centrum bevindt zich een rond
platform, waar de voornaamste rol
wordt tentoongesteld, afgerold op
een bronzen cilinder en gevat in
een glazen vitrine.
Het daglicht valt naar binnen
door een opening in het dak, die
bedekt wordt door een koepel van
glas. Het moet een wonderlijke ge
waarwording zijn na een korte
wandeling door iets, wat op een ko
lenmijn of een bunker lfjkt, plotse
ling te worden geconfronteerd met
een archeologische vondst van on
schatbare waarde, beschenen door
het licht van de felle Israëlische zo
merzon. En ook nu weer wordt de
bezoeker gefascineerd door de sym
boliek, die in dit bouwwerk zo sterk
op de voorgrond treedt.
Namaak-grot
De Dode Zee-rollen werden In een
grot gevonden. De herinnering aan
deze vindplaats hebben de architec
ten levend willen houden door on
der het platform een kunstmatige
grot te ontwerpen, die het oorspron
kelijke hol zo dicht mogelijk nabij
komt. Een ruw-stenen trap leidt
naar beneden. De wanden zijn van
Jeruzalemse gehouwen stenen, die
onregelmatig op elkaar zijn gesta
peld. In nissen van ongelijke vorm
worden de oorspronkelijke urnen
tentoongesteld, waarin de rollen
werden gevonden, en bovendien an
dere voorwerpen van archeologische
betekenis. Een stenen bank geeft de
bezoeker gelegenheid deze overblijf
selen van een aloude cultuur op
zich te laten Inwerken.
Een tweede trap leidt naar de af
zonderlijke uitgang: een brede cor
ridor met anderhalve meter dikke
muren van Jeruzalemse steen die
hier en daar een verrassende door
kijk biedt op de eeuwige stad. die
achter een dal met een eeuwen
oud indrukwekkend-schilderachtig
Grieks klooster, tegen de heuvelhel
lingen is aangebouwd.
En wie na deze excursie opnieuw
de buitenlucht inademt, realiseert
zich de eeuwigheid van het wereld
gebeuren sterker dan ooit tevoren.
En dank zij de bijzondere vorm,
waarin dit wonderlijke bouwwerk is
gegoten, beseft hij iets van de con
tinuïteit van het leven en van de
rol, die de individuele mens spelt in
de oneindige ontwikkelingsgang van
aarde en wie haar bewonen.
Kunt U de acht afwijkingen in de beide bovenstaande tekeningen
vinden? De juiste oplossing vindt U elders in dit Bijvoegsel.
eigendom was van de Leidse sc
Aan alle braafheid komt eem
eind, Tyter werd ziek en ging
en daarop werden door de s<
alle honden uit de buurt met
meesters op de begrafenis i
digd. De honden liepen aa
lyn, met rouwstrikken om, in
stoet mee, die het bleekveld
stak en naar de boomgaard
waar Tyter onder een pere!
werd begraven. Sommige vla
ters gedroegen zich daarbij erg
rig, in het bijzonder de grot«
van een professor, maar am
konden hun ware aard niet v«
chenen. Ze blaften en keften
het een aard had en joegen di
achterna.
Daarna ging men naar het
van de schout, waar wijn wen
schonken maar niet voor de
den en de kinderen werdet
trakteerd op rijstebrij en parnw
ken.
Zo kregen de Leidenaars ooi
de naam Hondengravers.
1. das in de kast korter
2. hoekje kleine koffer links kol
3. hoekje grote koffer ontbreekt
4. broekzak man
5. mouw dame
6. hengsel tas op voorgrond
7. hengsel kleine tas langer
8. boek onderste plank dikker
i
Een Leidse burger had een grote,
onbehouwen hond gekocht. Veel
plezier beleefde hij niet van het
dier, want toen zijn neefje het een
stuk vlees wilde geven, hapte
Prophetie zo had hij de hond
genoemd zo gulzig naar die lek
kernij, dat hij het kind fel in de
vinger beet. 't Was blijkbaar een
zwak kind, want het stierf kort
daarop van louter senrik.
Dezelfde dag nog vergaderden
Schout en Schepenen van Lelden
en besloten om eindelijk eens een
voorbeeld te stellen, want er liepen
meer kwaje honden in de stad rond.
Zo werd de hond Prophetie ver
oordeeld om te worden opgehangen
door de scherprechter, die helemaal
uit Haarlem moest komen om, tot
schrik van alle honden, de straf te
voltrekken.
Daarmee was de zaak nog niet ge
ëindigd, want het recht moest zijn
loop hebben en volgens oud gebruik
moesten alle bezittingen van een ter
dood veroordeelde in beslag worden
genomen. Dat waren in dit geval
de botten en kluiven, die Porphetie
in de tuin had begraven en die nu
plechtig werden ingeleverd in het
stadhuis. Sindsdien heetten de Lei
denaars Hondenhangers, maar deze
naam raakten ze veertig jaar la
ter weer kwijt, ook al weer door
toedoen van een hond.
Het was ditmaal een brave
schoothond Tyter geheten, die het
Kranten en de meeste
boeken worden gedrukt
von VERHOOGD liggende
drukelementen. Maar
een originele foto ver
toont slechts zwartings-
verschillen in èèn vlak.
Een foto in de krant blijkt ondereen
vergrootglas te bestoon uit zworte
stipjes in de lichte por tijen, witte in
de donkere en allerlei tussenvormen
voor de half tonen.
Men„vertoalt de zwortingsverschillen met
behulp van een roster.'Dit bestoot uit 2 op
elkaar geplakte glazen platen met zworte
lijnen (tot 7per mm).
Het negatief wordt afgedrukt
opeen metalen plaat, lichtge
voelig gemaakt met eiwit en
bichromaat. Door belichting
wordt dit onoplosboor.
Men maokt ook langs elek
tronische weg autotypieën
in plastic. Een fotocel tast
het origineel af en bedient
een etsnaald, die dieper ln
het plostic dringt naarmate
de portij lichter is.
In de reproductie-camera wordt van het
origineel door het raster een negatief
gemaakt, dot wordt ontwikkeld. Door
licht buig mg in het raster vormen zich
op plaat of film grotere of kleinere stippen
overeenkomstig dezwort'mgen van de foto.
prachtig uitzicht heeft op de mo
derne gebouwen van het universi
teitscomplex, de regeringswijk en
de westelijke stadsgedeelten van
Jeruzalem, verheft zich een beton
nen muur, bekleed met donker ba-
zalt uit Tiberias en staande in wa
ter.
Fonteinen
Verzinnebeeldt deze sombere
muur de duistere nacht der Joodse
geschiedenis, de herleving van het
joodse volk en zijn streven naar ho
ger worden gesymboliseerd door
een koepel bekleed met wit kera
miek en omgeven door een vijver
waarvan de wanden zijn bedekt met
Officieel heet het D. S. and
R. H. Gottesman Centre for Rare
Biblical Manuscripts, want de kos
ten van bouw en inrichting worden
bestreden uit een fonds, gesticht
door de kinderen van de Ame
rikaans-joodse maecenas Sam Got
tesman ter ere van hun vader. De
ziel van deze monumentale schep
ping is prof. dr. Ygael Yadin, hoog
leraar ln de archaeologie aan de
Hebreeuwse universiteit in Jeruza
lem, oud-chef van de Israëlische
generale staf en zoon van de be
roemde archaeoloog wijlen prof. dr.
E. L. Sukenik.
Het „Schrijn van het Boek"
maakt deel uit van een complex,
waarin het eveneens in aanbouw
zijnde museum voor kunst en ar
chaeologie met een park vol beeld
houwwerken van beroemde kunste
naars, een geschenk van de Ame
rikaans-joodse showbuslness-mag-
naat Billy Rose, domineert. Het ligt
ln het westen van Jeruzalem, vlak
bij de universiteit, het nieuwe par
lementsgebouw en een aantal nieu
we ministeries, die de kern vormen
van het nationale bestuurscentrum,
dat hier bezig is te verrijzen.
Symboliek
Bartos, de Jongste van de twee
architecten, is een schoonzoon van
8am Oottesman, wat zijn deelne
ming aan het plan verklaart. Maar
zonder aan zijn verdiensten als
bouwmeester te kort te doen, moet
toch gezegd worden, dat het zijn
partner, de architect Kiesler is. die
zijn stempel op dit extravagante
project heeft gedrukt. Kiesler ,die
uit Oostenrijk afkomstig is maar al
Jaren in de Verenigde Staten woont,
is de man van continuïteit op bouw-
gebied.
Lang duurde het, voordat zijn
uitzonderlijke begaafdheid erken
ning vond en nog heden ten dage
Violen zijn lieve tuinbloemen;
men kan er erg veel plezier van
hebben. Men kan thans bij de
bloemist of bij de bloemenman
bloeiende plantjes bestellen; er
zijn allerlei kleuren en een plek
je met gemengde kleuren zal in
een perkje heus wel voldoen. Als
ze voor borderbeplanting worden
gebruikt, kan men echter beter
plekjes met één bepaalde kleur
poten, d.w.z.; een plekje Keel
naast blauw en wit naast don
kere kleuren.
Er ziln grootbloemlge en klein-
bloemige soorten; vooral de
Peter Pansoorten moet men
eens vragen; er komen prach
tige donkerbruine tinten in voor.
Van violen kan men heel lang
plezier hebben. In een koude zo
mer. zoals we verleden jaar ge
had hebben, kunnen ze het ge
hele seizoen doorbloeien. Verle
den jaar hebben wij ze pas in
oktober opgeruimd; ze bloeiden
nog toen we de nieuwe planten
erin gingen zetten. Deze twee
jarige soorten kan men wel
overhouden, doch het is beter
elke zomer opnieuw te zaaien:
ze zullen dan veel rijker bloeien.
Violen voor de borderbeplan
ting moet men vooral in een zeer
voedzame grondsoort poten.
Men dient dus wat oude mest
door de grond heen te spitten.
Indien de grond voldoende hu-
musrijk is, kan men ook vol
staan met wat korrelmest. Per
vierkante meter heeft men dan
ongeveer dertig gram nodig; die
kan men na het spitten en voor
het poten over de grond strooien.
Violen kan men ook prima
voor bloembakken gebruiken: de
bakken dient men dan met een
voedzame grondsoort te vullen.
Gewone tuingrond kan men er
wel voor gebruiken; doch goede
bloemisten grond Is veel beter.
Als men lang plezier van de
bloemen wil hebben, moet men
regelmatig de uitgebloeide res
ten verwijderen. Ze mogen in
geen geval tot zaadvormine
overgaan; dat dient men zo veel
mogelijk te voorkomen. Zelf
zaadwinnen kan men ook, doch
het is beter elke voorzomer
nieuw zaad te bestellen. De re
sultaten zullen dan veel beter
zijn.
O. KROMDIJK
(Van onze correspondent in Jeruzalem)
In Jeruzalem wordt momenteel een gebouw opgetrokken, dat
wat buitenissigheid betreft zijn weerga in de wereld nauwelijks
schijnt te hebben. Het heet het „Schrijn van het Boek", zal een
zeshonderdduizend dollar kosten en in hoofdzaak de befaamde
bijbelrollen herbergen, die in de woestijn in de streek van de
Dode Zee sinds 1947 zijn gevonden.
van deze binnenplaats wordt ge
vormd door een werkkamer voor de
directeur, een bibliotheek en een
ontvangstkamer.
Mystiek effect
De eigenlijke ingang ligt op het
noorden. Door een gewelfde gang
komt jnen via een „brug" over de
koepelvijver en een opening in het
onderste deel van de bazaltmuur in
de tentoonstellingsruimte. Deze cor
ridor wordt gevormd door een aan
eenschakeling van kamers, elk met
twee nissen. Een kleine, elektro
nisch bewogen deur. leidt naar het
hart van het gebouw, de tentoon
stellingsruimte onder de koepel, die
Al, een fort
Wie op de grote weg naar het
universiteltscomplex staat, ziet van
het bouwwerk nauwelijks meer dan
een reusachtige witte koepel, die
doet denken aan een fortificatie. De
rest is van buitenaf onzichtbaar.
Want dit heiligdom van het Boek
heeft nog een andere eigenschap
van een verdedigingswerk: het is
merendeels ondergronds. En het is
vooral deze factor, die het bouw
werk zijn eigen cachet geeft.
Van de tuin uit leidt een hellen
de opgang naar een plateau, dat
omgeven is door een borstwering
van Jeruzalemse steen (ter plaatse
gehouwen) en voorzien van een ge
polijst-stenen vloer. Aan het einde
van dit platform, vanwaar men een
De koepel in aanbouwzoals
men deze ziet van de hoofdweg
af.
blauw glasmozaiek. Uit deze vijver
en ook uit de top van de koepel zul
len waterstralen spuiten, hetgeen
niet alleen een esthetisch, maar
ook een praktisch doel heeft: een
natuurlijke air-conditioning.
De koepel is voor de vakman in
teressant om zijn uitzonderlijke be
tonconstructie. die ontworpen werd
door een Amerikaans ingenieursbu
reau. Van het plateau komt de be
zoeker via een brede stenen
trap op een binnenplaats, die met
haar wanden van Jeruzalemse
steen en haar veelkleurig tapijt van
tegel iets intiems heeft. Eén zijde
Violen in bloembakken
Het ontwerp voor dit ongewone
museum werd gemankt door de
Amerikaanse architecten Frede
rick J. Kiesler en Armand Philip
Bartos. Hun vertegenwoordiger op
de bouw is de uit Nederland af
komstige architect Zwi Cohen, die
in Jeruzalem woont. Het werk
wordt uitgevoerd door de Iesraëli-
tche aannemer Hïllel Fefferman.
kunnen vele deskundigen zich met
zUn opvattingen niet verenigen.
Maar over één ding zijn allen het
eens: dat hij een kunstenaar bij
de gratie Gods is, een meester der
bouwkundige symboliek en een man,
die een volkomen nieuwe richting
heeft ingeslagen.
