„Schatten uit Schotland
op bezoek in Brussel
I
POLYMORF
r
Kom er
ACHT-er
Snijden op de vrouw
O
Kostelijke expositie
in Kon. Bibliotheek
HOE
WERKT
HET!
200 H ERKEN IN VITRINES
Kom er ACHT-er
Zaterdag 2 maart 1963
Pagina 4
w
fvijumt
OT-TUitl/i'
^T% jw»
^«trah /A/"**' Mtf
Jiw nVftt
F)
ytjr
Sc pL* f-
<2*^
C*ft
trjf
QlOtltmi. X
7tc*okh btjft jdaki j _i*u
/y.v.,'9
MVNDI AETHERE!
R.ECEHTIORIBVS
PHAENOMENIS
LIBER. SECVNDVS
3, Cf..//:
r /i.
r/'K.
Q_VI EST DE ILLVSTRI STELI-A CAVDATA
»b dapio lcr< trxntc Noeonbr» Aan< «J77i*f«P
to EfXin Untarq ietjutra
tooipc&a.
iiti
VRANIBVRGI
ctm HITIL1CIO.
T\ E Belgische Koninklijke bibliotheek heeft de goede gewoonte,
ion drie, vier keer per jaar een tentoonstelling te organi
seren, gewijd aan een bepaald onderwerp. Zij volgt daarbij
het voorbeeld van haar giote zuster, de Parijse Nationale
Bibliotheek en men zou als Nederlander wel eens wensen dat
onze Haagse Koninklijke op gelijke wijze te werk zou gaan.
Daarbij dient erkend dat het nieuwe gebouwencomplex van het
Albertineum, waarin de Belgische K.B. is ondergebracht, deze
laatste een werkelijke prachtige expositiezaal heeft bezorgd. Het
zou zonde en jammer zijn die niet geregeld te gebruiken.
Tot en met 6 april a s. hebben
thans bijna 200 werken uit de
Schotse bibliotheken er een plaats
In de vitrines gevonden en men be
hoeft geen uitgesproken boeken
wurm te zijn om aan die collectie
zijn vreugde te bfeleven. Zij ls niet
alleen ln hoge mate gevarieerd
maar er zijn ook handschriften en
boeken bij welke hun weerga in
Europa nauwelijks zullen hebben.
De Schotse bibliotheken blijken
van oude oorsprong. De universi
teit van St. Andrews ls de oudste
Schotse universiteit. De eerste po
ging om een universiteitsbibliotheek
ln het leven te roepen dateert van
1456. De basis van het boekenbe
zit van de universiteit van Glas
gow, die uit 1451 dateert, werd ge
legd ln 1577. De National Library
of Scotland werd in 1680 geopend
als de bibliotheek van de Faculty
of advocates en de eerste gedrukte
catalogus verscheen ln 1692. In 1709
gaf de z.g. „copyright act" de bi
bliotheek het recht en de mogelijk
heid alle ln Groot-Brittannië ver
schenen werken op te eisen. De
Edinburgh University ls de jongste
van de vier Schotse universiteiten.
Zij werd opgericht in 1583 en de
kern van de bibliotheek bestond uit
ongeveer 300 werken. Daarbij telt
Schotland dan nog een aantal we-
Titelpagina van "The boke of comfort in laten Boetius de
consolatione philisophie (1525)".
i
Titelpagina van het tweede
deel van de „Astronomiae in-
stauratae progymnasmata" van
de Deense astronoom Tycho
Brahe (Uranienburg 1588) met
opdracht van de schrijver aan
John Craig. de Schotse hervor
mer en kapelaan van Jacob VI.
tentoonstelling ..rijkdom der Belgi
sche bibliotheken" in de Schotse
hoofdstad te zien zal zijn.
de verzameling. Het is een van de
zeer mooie voorbeelden van Ro
maanse kunst, verlucht met minia
turen en initialen. Ook iconogra
fisch zijn verscheidene miniaturen,
zoals die van de Hemelvaart van
Maria van belang door hun samen
gaan van Byzantijnse en Engelse
stijl. Een ander pronkstuk van de
verzameling is het psalterium en
getijdenboek van Salisbury, ver
lucht met schitterende miniaturen.
..typisch voorbeeld", zo zegt de ca
talogus. ..van de wederopbloei van
de Engelse miniatuurkunst na de
periode die ln het teken van de
zwarte dood stond." Andere merk
waardige manuscripten in deze af
deling van de expositie: traktaten
over geneeskunde van John Arder-
ne. de eerste Engelsman die zich
met chirurgie heeft bezig gehouden
(het is een handschrift uit de vijf
tiende egeuw, dus posthuum. Van
Arderne is kort na 1377 gestorven),
verzen met astrologische inhoud,
een Duitse verzameling uit de 15e
eeuw. Elke tekst-bladzijde bestaat
uit tweeëndertig regels poëzie en
een miniatuur met de sterrenhemel
in het midden van het blad. Les
cas des nobles hommes et femmes
van Boccaccio, een Frans hand
schrift uit 1467 dat de Franse ver
taling bevat van de Casibus Viro-
rum et foeminarum illustrium libri
IX door Laurent de Premierfait,
secretaris van Hertog Jan van Ber
ry. Een verrukkelijk manuscript
van het Livre de l'art de faulconne-
rie et des chiens de chasse door
Guillaume Tardif met miniaturen
van vogels en honden in de randen,
de eerste bijna voorlopers van de
vogels die in onze tijd Georges Bra-
que pleegt te schilderen. En dat is
dan nog maar een kleine keuze uit
de 48 nummers.
Incunabelen
De volgende afdeling is die van
de incunabelen. Zij begint met een
Boeddhistische gebedsrol uit de
tweede helft van de 8ste eeuw.
Dat is typografie lang vóór Gu
tenberg en onze Laurens Janszoon.
De befaamde 42-regelige bijbel van
eerstgenoemde is aanwezig in een
zeldzame uitgave met waarschijn
lijk Schotse initialen. Hij dateert
van ca 1456. Vijfentwintig boeken
uit die eerste halve eeuw van de
drukkunst kan men hier bewonde
ren, o.a. het enige bekende exem
plaar van ..The art and craft to
know well tot die", gedrukt door
Richard Pynson te Londen, een al
legorisch betoog van Martin Le-
franc: Lestrife de fortune et vertu
(1477»: een boek over wiskunde
door Luca Paccioli. vriend van Leo
nardo da Vinei, zeldzaam omdat
het een exemplaar is van een der
drie varianten van de eerste editie:
en een uitgave uit 1492 (het jaar
waarin Columbus Amerika ontdek
te» van het Liber Nativitatum van
de Arabische astroloog van Perzi
sche afkomst Abu-Bakr al Hassan
Ibn-al-Hasib. een van de drie be
kende boeken van de pers van de
Venetiaan Alovisius de Sancta Lu
cia.
Gedrukte werken
Tenslotte zijn er dan gedrukte
werken van de 16de tot de 19de
eeuw en handschriften en autogra
fen uit dezelfde periode. Daarbij
zijn mooie vroege Shakespeare-uit-
gaven in quartoformaat en bij de
andere werken bevindt zich een op
merkelijke eerste uitgave van het
traktaat van Jacob de Zesde van
Sohotland over de aard, verplichtin
gen en voorrechten van het koning
schap dat de vorst schreef voor zijn
zoon. Het werd in het grootste ge
heim in een oplage van zeven
exemplaren in 1599 gedrukt en eerst
in 1603 bjj de dood van Koningin
Elizabeth toen hij als Jacob de eer
ste de troon van Engeland besteeg,
algemeen verkrijgbaar gesteld. De
boekenliefhebber zou zo door kun
nen gaan: de manuscripten van
Scott's Bride of Lammermoor en
van zijn Waverley, zeekaarten van
Baptista Agnese, het handschrift
van Thomas „Carlyle's reminiscen
ces", een door Benjamin Franklin
gesigneerd presentexemplaar van de
verhandelingen van de American
Philosophical Society, de eerste
druk van Paradise LostHet is
niet mogelijk de catalogus van
nummer tot nummer te volgen. Die
catalogus, een flink boekwerk van
160 pagina's met meer dan vijftig
gekleurde en ongekleurde reproduk-
ties zal overigens nog lang de her
innering aan deze kostelijke ten
toonstelling helpen levendig hou
den.
Rijkdom
tenschappelijke bibliotheken van
faam. Zo bijv. de Crawford Libra
ry van het Royal Observatory te
Edinburgh, ontstaan uit de 11.000
werken over sterrenkunde, natuur
kunde en wiskunde, bijeengebracht
door de 26ste graaf van Crawford
en in 1888 door hem geschonken,
plus een gebouw om ze te huisves
ten. Daarbij zijn dan nog instellin
gen te rekenen als het Royal Colle
ge of physicans, gesticht in 1681,
het Institute of chartered accoun
tants of Scotland, dat sedert 1854
de oudste instelling van accoun
tants ter wereld is en naar het
voorbeeld waarvan ik meen het Ne
derlands Instituut van accountants
werd opgericht. Het Schotse Insti
tute bezit een half duizend zeer
zeldzame. vroege werken over
comptabiliteit.
In 1961 werd te Edinburgh een
keuze uit de verzamelingen van
deze en nog andere Schotse biblio
theken tentoongesteld en dr. Her
man Liebaers. de hoofd-conserva-
tor van de Belgische Kon. Biblio
theek, vatte toen het plan op ze
naar Brussel over te brengen. Dat
kon gebeuren dankzij het Engels-
Belgisch cultureel akkoord, onder
welks auspiciën ook deze zomer een
„Rijkdom van de Schotse biblio
theken" heeft men de tentoonstel
ling genoemd en het is een goede
en juiste benaming. Waarnaar gaat
de voorkeur van de bezoeker uit?
Het oudste handschrift dateert van
899. Het manuscript werd op het
zesde uur van maandag 16 juli van
dat jaar door de kopiist Ignatios
voltooid. Het is een afschrift van
de homilieën van Basilius, afkom
stig uit het scriptorium van het be
roemde Stoudionklooster te Con-
stantinopel en een van de vroegst
gedateerde handschriften in Grieks
minuskelschrift.
Via de werken van Beda 'een
van de ongeveer honderd hand
schriften ervan die nog zijn be
waard. het tentoongestelde is uit de
12e eeuw» en die van Flavius Jo-
sephus, een eveneens 12e eeuws ma
nuscript met een serie prachtige
dooreengevlochten initialen, waarin
fantastische dieren en bladeren,
komt men bij het psalterium van
York, een van de pronkstukken van
1. bovenrond affiche links
2. linker hoorn stier ontbreekt
3. knot vrouw voorgrond
4. rechter been stierevechter
5. wijsvinger stierevechter
ontbreekt
6. hoge hoed man rechts boven
7. man achter rond venster is weg
8. hoofd in put voorgrond.
Pagina uit een getijdenboek ten gebruike van St. Omaars
Vlaandereneerste helft 15e eeuw).
Kunt U de acht afwijkingen in de beide bovenstaande tekeningen
vinden? De juiste oplossing vindt U elders in dit Bijvoegsel.
Onze bridgcruhrick
Bridgevraag dezer week:
(Zuid) Sch A H 8 4 3.
Ha H 9 7 4. Ru 5, KI H 10 3
Oost gever, allen kwetsbaar.
Biedverloop: oost een ruiten
zuid doublet west past
noord een harten oost
drie ruiten wat moet zuid
doen?? Antwoord elders op
deze pagina.
De meeste spelers weten te
genwoordig wel, dat men met
acht hoge troeven samen (zón
der de vrouw) in principe op
de vrouw moet snijden. Dit be
rust op de eenvoudige regel,
dat wanneer men vijf kaarten
van een kleur mist deze op z'n
gunstigst 3:2 bij de tegen
partij zijn verdeeld en dat er
3 kansen tegen 2 zijn, dat de
vrouw bij de driekaart zit.
Soms kan men er goed aan doen
eerst eens aas of heer te spelen
de vrouw zou sec kunnen zitten. Die
speelwijze moet men echter weer
nalaten als men daardoor de kans
zou opgeven tweemaal te kunnen
snijden op de vrouw. Hiervan een
voorbeeld uit toernooispel
Sch B 9 3
Ha A 5
Ru B 10 4
KI H B 10 8 2
Sch 6
Ha H V 9 7
Ru A H 9 8 3
KI 95 4
N
W O
z
Sch V 5 4 2
Ha 108 6 4
Ru 76 2
KI A3
Sch A H 10 8 7
Ha B 3 2
Ru V 5
KI V 7 6
VERANDERLIJKE VLEUGELVORM
Nu de moderne straalvliegtuigen
met steeds hogere snelheden gaan
vliegen, worden de vleugels steeds
kleiner en meer in pijlvorm om zo
min mogelijk weerstand te bieden.
Bij snelheden van over de 3000 km per uur
(Mach.3) zijn vleugels bijna overbodig. Om
bij start en landing voldoende draagkracht
te hebben bij een betrekkelijk lage snelheid
zijn vleugels met een behoorlijk oppervlak
beslist nodig. Bij het POLYMORF-vlieqtuig
zijn de vleugels draaibaar, zodat aan beide
eisen wordt voldaan.
Zuid gever, OW kwetsbaar. Bied
verloop: zuid een schoppen west
doublet noord redoublet oost
twee harten zuid en west pasten
noord twee schoppen oost en
zuid pasten west drie harten
noord drie schoppen allen pas
ten.
Het drie-schoppen elndcontract
van NZ was juist en de kwets
bare OW konden moeilijk verder
bieden.
West speelde ruitenaas voor en
toen oost daarop afsignaleerde met
ruiten twee, speelde west harten
heer na; subtiel spel zou zijn die
hartenheer aan west te laten, doch
de leider liet hartenaas op tafel ne
men en meteen harten naspelen om
tot een aftroefslag van zijn derde
harten te kunnen komen. West
kwam met hartenvrouw aan slag,
incasseerde vervolgens ruitenheer
en speelde toen harten na die
noord moest introeven met schop
pen drie.
In trance
De tafel (noord) had nu nog twee
schoppens over; als zuid het con
tract wilde maken, mocht hij géén
slag meer in troef verliezen. Uit
noord werd schoppenboer gespeeld
oost legde klein (met vier troe
ven tegen is het dekken zeer slecht,
daar west,niets in schoppen kan
hebben) en zuid ging „in trance".
Om „de kans mee te nemen" dat
de schoppenvrouw bij west sec zou
kunnen zitten, nam hij tenslotte da
boer over met schoppenheer en
ving slechts de schoppenzes bij west.
Zuid vervolgde met klaver, oost
nam klaveraas en speelde klaver na
waardoor noord aan slag kwam.
Nu volgde de schoppen negen van
tafel oost klein, en zuid nam over
met de tien. De snit gelukte
maar het succes was nihil, daar oost
schoppenvrouw en vijf over had, zo
dat hij altyd nog een troefslag
moest maken. Eén down.
De goede speelwijze was geweest,
direct de schoppenboer te laten lo
pen (snijden). Dit was gelukt en
hierna had noord schoppen negen
kunnen spelen, overnemen met
schoppen tien in zuid en daarna
troefaas en troefheer spelen oost
maakt dan géén troefslag.
En als west nu troefvrouw seo
had gehad, vraagt u? Wel lezer, dan
was u één down gegaan, maar ik
vraag u indien oost vier schop
pens heeft en west slechts één, hoe
gróót is dan de kans dat die' éne
kart de vrouw is? Als u zegt 1 kans
op 5, hebt u het vraagstuk goed op
gelost en begrijpt u tevens, waar
om u met dichte kaarten moet
snijden. Dat is een rekensommetje,
waarvoor geen bijzondere bridge-
kennis nodig is.
H. W. Filarskl.
START
vleugel
kruisen
vleugel uit I
Vaak zal een POLYMORF-vliegtuig,
door het draaibaar maken van de
straalpijp-uitlaten,VTOL-capacitei
ten bezitten waardoor men voor
een 9r°°t supersonisch vliegtuig
slechts een klein landinqsterrein
nodig heeft.
duikvlucht
vleugel in
Bij de start van een POLYMORF-vliegtuig (hier de Fokker-
Repubhc D 24'Alliance') zijn de vleugels geheel uitgespreid,
zodat een behoorlijk draagvlak wordt verkregen. Wordt
de snelheid opgevoerd, dan draait men de vleugels in om
de minste weerstand te verkrijgen. Bij kruisen op grote
hoogte en bij de landing worden de vleugels weer uitae-
spretd. a
•SfKrxSl S I (W-
Antwoord op bridgevraag
dezer week:
In dergelijke situaties dient
zuid goed te beseffen, dat
partners bod gedwongen is
geweest en op geen enkele
kracht gebaseerd hoeft te
zijn. De zuidspeler moet hier
dan ook passen en géén drie
harten (laat staan: vier har
ten» bieden. Het is zelfs
denkbaar, dat noord een spel
heeft met vier ruitens en drie
driekaarten, waarmee noord
uit armoede een harten heeft
geantwoord. Uit een en ander
volgt, dat noord méér dan
één harten moet bieden als
hij geen minimum heeft. In
de gegeven situatie zal noord
twee harten moeten bieden
op bijv.:
Sch V 5. Ha V 8 6 5 3,
Ru 6 4 2. KI A B 3
Dit spel is te mooi om
slechts één harten te ant
woorden en noord moet in
eerste instantie het aanmoe
digende bod doen van: twee
harten.
