Adelina Patti: de grote diva
Kamerplanten in de komende maanden
met de onverwoestbare stem
Kom er
ACHT-er
Grammofoonplaten toen zij 63 was
He
mm di imïMxm m»
BEROEMDE PRIMA DONNA'S (XII) en slut
Zangeresje, dat miljonaire,
markiezin, slotvoogdes werd
N'
Zaterdag 5 januari 1963
Pagina 2
Magisch
PAULINE Viardot-Garcia was nog pas 43 jaar, toen zij zich
terugtrok van het operatoneel. Adelina Patti, die al op haar
16e deuteerde, bleef in het openbaar optreden tot zij 65 was en
zong nog tijdens de eerste wereldoorlog, 71 jaar oud, op een lief
dadigheidsconcert. Haar stem scheen onverwoestbaar en de
grammofoonplaten, die thans nog een bescheiden indruk van
haar kunnen geven, werden gemaakt, toen zij een leeftijd had
bereikt waarop maar weinige van haar collega's het nog aan
durven, zich in het openbaar te laten horen.
Het verhaal gaat, dat Adela Juana Maria Patti geboren werd in de
kleedkamer van het operatheater te Madrid, tijdens of onmiddellijk na
een voorstelling waarin haar moeder optrad. Dat verhaal vertoont enige
romantische overdrijving, Een feit w echter, dat haar vader, de Sici-
liaanse tenor Salvatore Patti, en haar moeder, de destijds bekende
sopraan Caterine Barilli, voor gastvoorstellingen in de Spaanse hoofd
stad vertoefden en dat de geboorte van de kleine Adelina voor enige
onderbreking zorgde. Dat gebeurde op 10 februari 18^3.
Het Lcndense Covent Garden be
jubelde de zeventienjarige uitbun
dig als Amina in Bellini's „Sonnam-
bula". Ongekende triomfen in
Frankrijk, Nederland. België en
Duitsland volgden. Al heel gauw
stelde Adelina Patti een mini
mumbedrag vast voor haar optre
den: 5000 dollar per avond. Het
was, de veel grotere koopkracht van
het geld in die dagea in aanmer
king genomen, een enorme som.
Adelina Patti wilde ook wel méér
Incasseren, maar was onverbiddel
ijk ten aanzien van het minimum.
In zijn mémoires heeft de impre
sario J. H. Mapleson daarvan een
typerend voorbeeld verteld.
Patti zou, voor 5000 dollar, in
Boston La Traviata zingen, maar
omdat het met het bespreken der
plaatsen wat minder vlot was ge
lopen dan anders, konden op de
middag voor de uitvoering nog
maar 4000 dollar aan de zangeres
overhandigd worden. Genadig gaf
zij te kennen zich 's avonds in af
wachting van de ontbrekende 1000
dollar vast te zullen schminken en
kleden, echter op haar schoenen
na. Dife zou zij pas aan de be
koorlijke voetjes trekken zodra de
hele scm bijeen was. Bevend van
spanning stond Mapleson die avond
zelf in de kassa. Zodra hij 500 dol
lar ontvangen had, liet hij die naar
Patti's kleedkamer brengen en hij
kreeg bericht, dat zij nu al één
schoen aan had. Na nog eens 500
dollar tolgde ook de tweede schoen.
Adelina Patti zong meeslepender
dan ooit en de voorstelling werd
een daverend succes.
Mapleson kwam er overigens nog
heel goedkoop af, want de katoen
magnaten van New-Orleans moes
ten hei equivalent van 30.000 gul
der neertellen om de zangeres tot
een optreden te bewegen. Als een
ware Koningin der Primadonna's
reisde zij door de wereld. Behalve
haar duizelingwekkende honora
ria's ontving zy van vorsten en
andere machtigen der aarde de
kostbaarste sieraden ten geschen
ke. En ongehoorde bedragen wer
den allerwege gestoken in een
„waardige", om niet te zeggen
sprookjesachtige ontvangst van de
diva.
Net als Pauline Viardot vóór
haar en Maria Callas later, bracht
Adelir.a Patti haar kinderjaren
door in New York, dat haar ouders
met dc klank van zilveren dollars
had aangelokt. Al heel Jong kreeg
Adelina zangles. Eerst van haar
halfbroer Ettore Barilli, daarna
van de echtgenoot van haar zus
ter Amelia. En haar slechts drie
jaar oudere zuster Carlotta, die
een bekend concertzangeres zou
worden, leerde haar pianospelen.
De operawereld oefende een ma
gische aantrekkingskracht op de
jeugaigc Adelina uit. Omdat kleu
ter* ehuizen nog schaars waren en
babysitiers nog niet in de mode,
dribbelde Adelina avond na avond
tydens het optreden van haar
ouders achter de coulissen heen en
weer en zy kende de opera's van
het gangbare repertoire beter dan
kinderliedjes of aftelversjes,
's Nachts, als de anderen eindehjk
sliepen, had zy er nog niet genoeg
van. Zij stond stilletjes op, deed het
licht aan, stak zich in de toneel-
plunje van vader of moeder en
voerde in haar eentje en op haar
eigen manier een opera op. Aan
het eino daarvan speelde zij dan
tevens de rol van het dankbare pu
bliek, dat harteiyk applaudisseerde
en (van oude kranten gemaakte)
bloemen op het toneel wierp.
Op slag beroemd
pet spel werd spoedig ernst.
Adelina was zeven, toen haar
ouders door het faillissement
van een Italiaanse operaonderne
ming in financiële moeiiykheden
raakten. Het kleine meisje met haar
zilveren stemmetje moest meehel
pen, de kost te verdienen, zy werd
op een tafel gezet en oogstte haar
eerste dollars met de vermaarde
aria van Rosina uit „II Barbiere
di Siviglia", waarmee zij tot het
einde van haar lange leven nog
ongehoorde kapitalen zou binnen
halen. Van haar 12e tot haar 16e
jaar verboden haar ouders haar te
zingen in het openbaar. Toen ze
daarna te New York debuteerde
als Lucia dl Lammermoor, een der
moeilijkste rollen van het hele co
loratuurrepertoire, was zij op slag
wereldberoemd.
ADELINE PATTI
Rusland, Keizer Napoieon III van
Frankrijk, Keizer Wilhelm I van
Duitsland en vele souvereinen met
de koningstitel. In Madrid wilde
de jeugdige, nog onder voogdij van
zijn moeder staande Alfonso XIII
de zangeres beslist ten paleize ont
vangen. Koningin-moeder Maria
Christina verontschuldigde dit te
genover Adelina Patti met de woor
den: „Hy is de enige Europese
vorst die nog niet het genoegen
heeft, u te kennen!" Tijdens
haar verblijf in Sint-Petersburg
richtte men twaalf prachtig ge
meubileerde en met zeldzame
tropische planten versierde kamers
voor haar in. Het heet, dat daar
aan een bedrag tan ongeveer
40.000 gulden ten kosie werd gelegd.
En de adel bracht nog een slordi
ge 6000 roebel extra byeen, om
's avonds een ware bloemenregen
op de diva te kunnen doen neer
dalen.
Men schat dat Adelina Patti voor
een bedrag van ongeveer honderd-
duizena gulden aan juwelen ten ge
schenke kreeg. Dat beschouwde zy
echter zelf als povere toegiften. Een
Franse aristocraat meende haar
voor een huisconcert op discrete
wij te te kunnen betalen met een
briljanten ring die een vermogen
waard was. Adelina Patti dankte
koeltjes, er aan toevoegende, dat
mer haar honorarium blykbaar
vergeten had. De aristocraat gaf
de hebzuchtige primadonna een ge-
De legendarische, aan ro
mantische voorvallen rijke
loopbaan van de Koningin
der prima donna's duurde
(een uniek verschijnsel in
de zangerswereld!) 50 volle
jaren en reikte tot in onze
zakelijke eeuw.
voelig lesje. Hy bood haar zyn ver
ontschuldiging aan voor de „ver
gissing' liet de kostbare ring terug
halen en er door zyn kamerdienaar
prompt het standaard-minimum-
honorarium van Patti voor in de
plaats bezorgen, met een waarde
loos zilveren ringetje als attentie
erby.
De gelddorst van Aaelina Patti
was in de hele wereld bekend. Na
een optreden in Parys beeldde een
Franse karikaturist Adelina Patti
uit met een uitpuilende geldtas. On
der de karikatuur van de zangeres
liet hy een rympje afdrukken, dat
vertaald ongeveer aldus luidt:
zy kent haar kracht en kent
haar prys:
in toon en gage beide 't hoogst.
Voorwaar, zy heeft hier in Parys
méér dan alleen succes geoogst.
Vereerders
et ontbrak de kleine, tenger ge
bouwde, maar bijzonder aan-
trekkelyke diva natuurlijk
niet aan hardnekkige, mannelijke
vereerders. Daarmee bedoelen wy
dan niet bewonderende componis
ten aio Verdi, die haar „mia unica
e vera Gilda" (myn enige en ware
Gilda, namelijk in dc opera Rigolet-
to) noemde, of Gounod, die zijn
opera Mireille voor haar compo
neerde. De toenmalige prins van
Wales, de oudste zoon van koningin
Victoria en dus de latere Edward
VII, reisde in een onbedwingbare
opwelling Adelina Patti naar Ba
den Baden achterna. De Franse
kroonpretendent Philippe van Or
leans was al evenzeer door haar
charme in de war. Maar de koel-
verstandelijke diva hield die al te
vurige aanbidders, en daarmee on
telbare schandaaltjes en schanda
len, op een veilige afstand.
Ir. 1868, zelf 25 jaar oud, trouwde
zij met Markies Henri de Caux,
opperstalmeester van Napoleon III,
nadat niemand minder dan Kei
zerin Eugenie als bemiddelaarster
was opgetreden. Voortaan was Ade
lina Patti dus markiezin en bij de
adel meer in tel dan ooit. Een hu-
wehjk uit berekening? Het lykt wel
zo. Toch kwam er een moment
waarop Patti's nuchtere berekenin
gen faalden. Op een noodlottige dag
werd zy tot over haar oren verliefd
op een tien jaar oudere tenor, een
Oostenryker die Ernst Nicolas heet-
Kunt U ae acht aiwykingen in de beide bovenstaande tekening j
vinden? De juiste oplossing vindt U elders ln dit Bijvoegsel
te, maar zich Ernesto Nicolini
noemde De door markies De Caux
prompt aangevraagde scheiding ls
waarsclhjnlyk het enige grote
schandaal in haar leven.
Adelina Patti hertrouwde in 1886
met Nicolini. Twaalf jaar schynt
zij zeer gelukkig met hem te zyn
geweest. Het tekent het aanzien dat
de primadonna zich overal met
haar zangkunst had verworven, dat
de echtscheidingsaffaire haar rela
ties ir. de hoogste kringen nauwe-
lyks schaadde. Na de dood van Ni
colini, toen zij zelf al 55 jaar was,
aanvaardde zy het aanzoek van de
23-jange Zweedse baron Ceder-
ström.
Hebzuchtig
Byna alle koningen en keizers
van haar dagen kende zij
persoonlyk: Koningin Victo
ria. Tsaar Alexander III van
Adeline Patti met geldtas
(Franse karikatuur op de hoge honoraria van de diva)
December is geen beste maand
voor uw kamerplanten geweest.
Januari is dat beslist ook niet en
zelfs februari is voor hen nog
niet prettig. Maar in die maand
kan men al meer zon en licht
verwachten en dat kan ze al
veel goed doen. Voor vele plan
ten is nu niet alleen de binnen-
temperatuur te hoog (er wordt
te hard gestookt), doch de at
mosfeer is voor hen veel te droog
en dat doet ze veel meer kwaad.
Cactussen en vetplantjes houden
op een enkele uitzondering na
wel van die droge atmosfeer,
doch toch niet van een hoge
temperatuur. De normale ka-
merwarmte is voor hen veel te
hoog en men kan ze dus veel be
ter in een matig verwarmd ver
trek zetten. Als de planten aan
de koude gewend zyn, doen ze
het ook wel in een vorstvrye, on
verwarmde kamer. Ze moeten
dan een licht plekje hebben en
het gieten dient men tot een mi
nimum te beperken. Als men
giet, moet men dat vooral in
deze tyd met lauw water doen
Het koude water zo uit de kraan
mag men er in geen geval voor
gebruiken. Dat leidingwater cp
zich zelf zal de planten geen
kwaad doen. doch het is veel te
koud. Doe er daarom eerst een
scheut warm water doorheen;
het water mag heus wel lauw
warm aanvoelen.
De potgrond van vele andere
planten moet men matig vochtig
houden. Op een enkele uitzonde
ring na gebruiken ze nu niet zo
veel water als in het voorjaar
en in de zomermaanden. Boven
dien moet men het gietwater
niet te lang op een bloemschotel
of in de sierpot lat enstaan. Het
koelt nu veel te sterk af en dan
staan ze met de voet in het
koude water.
De droge atmosfeer kan ze
veel kwaad doen en daarom
dient men vooral in deze tyd
van het jaar veel te sproeien,
ook weer met lauw water. Bloei
ende planten hebben er echter
een hekel aan om besproeid te
worden: bloeiende cyclamen,
primula's en begonia's dus lie
ver niet besproeien; er ontstaan
vlekken op het blad door. Vele
bladplanten en vooral de soor
ten, die weinig of helemaal niet
bloeien, moet men regelmatig
besproeien. Denk vooral om de
gatenplant en om de vele hang
en klimplantjes; die hebben het
echt nodig. In deze tyd van het
jaar nu er toch zo weinig zon ls.
moet men ze zoveel mogelijk in
de zonnige vensterbank zetten.
GB. KROMDIJK
Kamerplanten in de winter.
Zangiconder
De zangeres, wier vermogenj
lengs was aangegi j
tot verscheidene miljoe i
woonde toen al jaren op een ka j
in Wales, Cralg-y-Nos Castle,
had zich geheel ingeleefd in d«
van slotvoogdes in oude styl. Al
uitreed, liet zij zich gaarne doo
bevolking toejuichen en de gen
ten wilden, dat zy daarvoor in
geheim wel een kleinig
over had. Haar kasteel wa
ee.: oogverblindende luxe inger
Het middelpunt ervan werd
vormd door een privé-operaza
waar plaats was voor tweehom
genodigden en waar zy ook zelf
trad. Als de hooggeplaatste vr
den en autoriteiten gereed zatei
dit optreden te aanschouwen, k
zij tegei: een meer dan levensg i
portret van Adelina Patti als S
ramis aan, op het doek geschil*
De grammofoon verscheen
deed over de hele wereld de i
weerschallen van de toen nog j
tenor Enrico Caruso. Heren
een grammofoonmaatschappij 1
men naar Craig-y-Nos Castle
trachtten Adelina Patti te bew<
Caruso's voorbeeld te volgen.
deze doorgewinterde handelsli i
twyfeiden niet aan de aant l
kingskracht. die de naam Patti
altijd in de wereld der muziek
De zangeres aarzelde. Maar de
leidelyk rammelende dollars
ponden overwonnen die aara
spoedig.
Wy hebben reden daar dank
voor te zyn, want zo bleef Ad
Patti's stem bewaard op zevei
grammofoonplaten, gemaakt in
en 1908, toen de zangeres resj
en 65 jaar was. Er bevinden
veeleisende nummers onder als
juwelenaria uit Faust, „Casta ie
uit Norma en „Ah, non credea^c
La Sonnambula. Met wat fan!
kunnen wy ons gemakkelijk t(_
stellen, hoe deze stem by de gej
fectioneerde opnametechniek
onze dagen zou hebben gekloi
en waartoe zy in haar gloried)
in staat moet zyn geweest. j
En dan kunnen wij maar één
volgirekking maken: Adelina I
was een zangwonder van de e<
orde.
mTBETEKÉNENDE NAMtdÈ
OE DAGEN? -
