Spanje^|c[ neen" miste de
Europa twee vliegen in een klap
ZOEKLICHT
IMPASSE DOOR
EUROPESE EIS
m
Zaterdag 29 december 1962
Pagina 1
en
(Van onze reisredacteur, W. L. Brugsma)
(VI en slot)
Madrid Spanje zal ondanks de recente afwijzing
blijven streven naar associatie met de Europese Economische
Gemeenschap", zo heeft de Spaanse minister van Economische
Zaken, Ullastres, ons verzekerd. Europa zal zich in de toekomst
dus opnieuw te beraden krijgen over de vraag, of Spanje daar
voor politiek gesproken in de termen valt. Nu bestaat er in
Spanje en Europa geen verschil van mening over de wenselijk
heid van Spanjes uiteindelijke integratie. Alleen over de voor
waarden is men het oneens: het Europese ,.neen" werd inge
geven door de eis, dat Franco eerst liberaliseert, politieke ge
vangenen loslaat, persvrijheid en partijvorming toestaat. Het
klinkt loffelijk, maar men kan zich niet onttrekken aan de indruk,
dat die eis een oversimplificatie van het Spaanse probleem is, die
een onzalige impasse heeft gebaard.
Op die econmische evolutie
zal een politieke modernisering
volgen: uit het donker van zijn
isolatie zal Spanje dan einde
lijk omhoog kunnen klimmen
naar een wat zonniger toe
komst.
Spanje zou in feite tevreden ge
weest zijn met het genuanceerde
antwoord dat Europese diplomaten
wensten: „Spanjes associatie is niet
urgent. Eerst moet het Britse lid
maatschap worden geregeld. Als
Spanje inmiddels voortgang maakt
met het scheppen van de voor
waarden voor een associatie, dan
zal de EEG te zijner tijd zeker be
reid zijn Spanjes aam raag in over
weging te nemen".
De Spaanse regering-is niet ach
terlijk. zij beseft uiteraard heel
goed. dat zij zich niet alleen op
economisch maar ook op politiek
terrein zal moeten aanpassen aan
de „mores" van de Europese club.
Maar geleidelijk aan. in een even
wijdig proces van economische as
sociate en politieke liberalisering.
1 ersperd
Het is een overigens goedbe
doelde vereenvoudiging, omdat
Spanje niet een volledig en onmid
dellijk lidmaatschap heeft ge
vraagd van de gemeenschap der
vrije Europese landen, met gelijke
rechten en dus met gelijke plich
ten. Het opperde een geleidelijke
associatie met de EEG. Het ver
wachtte geen volmondig „jaen
geen hartgrondig „nee"het hoop
te slechts voor de toekomst een
deur te openen.
Die diplomatieke weg is voorlopig
versperc. door de eis der Europese
politici en parlementariërs tot een
voorafgaande liberalisering. Die eis
is voor Franco onaanvaardbaar en
zou dat voor iedere regering zijn.
En Franco verkeert niet in een
zodanige dwangpositie, dat hij geen
alternatief heeft. Politiek gesproken
is die eis dus ondoelmatig. En mo
reel? We hadden het tot voor kort
voor onmogelijk gehouden uit. on
ze verachting voor caudillistische
regimes andere dan de meest af
doende consequenties te trekken.
Maai welke gevolgen zouden die
voor hel Spaanse volk hebben?
In vorige artikelen hebben we
geprobeerd aan te lonen, dat poli
tieke liberalisering een onafwend
baar gevolg zal zijn van de soci
aal-economische evolutie die in
Spanje begonnen is. Maar ook dat
die sociaal-economische evolutie
vooraf moet gaan aan Spanjes po
litieke gezondmaking, omdat een
zekere welstandsgraad de matigende
en bindende factor moet zijn voor
het al te strijdvaardige karakter
van de Spaanse politieke zeden. En
tenslotte: Spanje is de grens van de
economische expansiemogelijkhe
den binnen het nationale kader
dicht genaderd. Zijn sociaal-econo
mische evolutie kan zich alleen
voortzetten wanneer Spanje zich
met de EEG kan associëren.
Levensgevaarl i jk
Wal bereikt men nu, wanneer
men Franco de onaanvaardbare
eis stelt: eerst politieke liberalise
ring? Het volgende: men belem
mert de associatie van Spanje met
de EEG, remt daarmee de sociaal-
economische evolutie en schort dus
de politieke liberalisering juist op.
Ergo: men mist twee vliegen in
een klap, men belemmert de Span
jaarden de kans op een beter le
ven en op meer vrijheid. Men opent
ook een levensgevaarlijk alterna
tief: een uiteindelijke extreem-link
se revolutie, die het Spaanse volk
opnieuw een bloedbad zou kunnen
kosten en die Europa in zijn Achil
lespees zou treffen.
Men ziet waartoe goede bedoe
lingen in de politiek kunnen leiden.
De goedheid van die bedoelingen
dient trouwens nader getoetst te
worden. Het is waar, dat een groep
Spaanse politici en ballingen in
München om de praelabele eis heb
ben gevraagd, maar die vraag had
een nevenmotief: zij wensten ook
op de Europese bagagedrager naar
de macht in Madrid te rijden. De
Spaanse publieke opinie heeft niet
alleen door het vertrokken beeld
dat de Spaanse pers gaf van dit
initiatief er koel op gereageerd.
Het werd ervaren als een poging
om Franco met buitenlandse hulp
omver te werpen en dat is de
Spaanse eer nog steeds te na.
Huichelachtig
De Europese afwijzing kan nog
worden geargumenteerd met het
besmettingsgevaar van neo-fascis-
me. autoritair paternalisme en an
dere reactionaire verschijnselen.
Naast Adenauer, De Gaulle en Sa-
lazar zou het Spaanse caudillisme
de druppel kunnen zijn die de em
mer aoet overlopen. Die theorie
verraadt overigens een zekere hui
chelachtigheid in de morele bezwa
ren tegen Franco-Span je: wij zijn
niet zoveel schoner als wij doen
voorkomen. En het enige recept om
het zelfvertrouwen in de democra
tie te versterken, is haar gezond
te maken.
Tenslotte zit er achter ons
„neen" de wens om niet in Fran-
Nog weerspiegelt het contrast tussen arm en rijk zich in de
blinde lotenuerkoopster die zich heeft neergelaten onder de
beurskoersen op een van de zes grote banken die de Spaanse eco
nomie domineren. Maar na een Spaanse associatie met de EEG
zal het archaïsch karakter van de Spaanse economie onafwend
baar veranderen.
I EN heel klein meisje var. mnf.nr llllj D C 71 |J|J IJ ft
drie jaar oud hield een al- YVUUKl) VAN DtLmWnU
leenspraak, zoals kinderen
dat doen kunnen. Er bestond op
dat moment niemand voor haar.
Ze wist niet dat Oma stille ge
tuige was Ze woonde in Olden-
zaal en logeerde bij Oma in
Utrecht. „Dit is het huis van
Oma", zei ze. Toen legde ze haar
handje tegen zich aan: „Mijn
eigen Mammie woont in Olden-
zaal" Dat zei ze tegen niemand,
alleen tegen zichzelf. Wat er in
dat kleine kopje omging laat
zich raden. Zij was bezig zich
zelf voor te houden, dat er een
plek is waar ze thuishoorde; dat
was bij haar eigen Mammie Het
was niet erg even bij Oma te
zijn, maar dat moest toch niet te
lang duren. Want dat was toch
niet het gewone leven.
Dit meiske was bezig „onno-
zel"-kind-af te worden. Wij ge
bruiken dit woord hier dus niet
in de betekenis van dom. zoals
wanneer we zeggen: doe niet zo
onnozel doe niet zo dom. Heel
kleine kinderen kennen de ver
banden van het leven nog niet
Zy weten nog niet het verband
te leggen tussen het een en het
ander. Als een oom naar huis,
naar zyn vrouw gaat. vragen ze
gerust: Ga je weer naar je moe
der' Een jongetje zegt: Ik ga met
mijn moeder *rou\yen als ik
groot ben. Hij is bezig de ver
banden te ontdekken. Hij praat
tenminste al over trouwen. Hij
weet alleen nog niet dat zijn
keuze op een ander zal moeten
vallen dan zijn moeder.
Juist om deze dingen zijn de
kinderen altijd weer in staat ons
te vertederen en te ontroeren.
Het is immers niet dom. wan
neer zij zo praten. Zij wéten nog
niet beter. Wij. ouderen, die de
verbanden van het leven wèl
kennen, weten dat wij juist daér
ons altijd weer schuldig maken
t o God en onze medemensen
Daar begaan wij onze fouten.
Daar is het dat wij botsen, goede
verhoudingen verstoord worden;
dingen gezegd en gedaan wor
den. die beter onuitgesproken en
ongedaan hadden kunnen blij
ven en omgekeerd. Kleine kinde
ren kunnen nog geen schade
aanrichten. Onnozel" betekent
dan ook oorspronkelijk; onscha
delijk. Later wordt dat: onschul
dig. zonder boosheid en tenslotte
pas: dom en onbeduidend.
De kinderen van Bethlehem,
van twee jaar oud en daar be
neden. op bevel van koning He
rodes vermoord, worden vanouds
de „onnozele kinderen" ge
noemd. Joost van den Vondel
spreekt in „O Kerstnacht, scho
ner dan de dagen" over ,,'tmoor-
den van onnooz'le zielen. Zij
waren nog onschadelijk, on
schuldig. Maar Herodes blijkt het
kerst-gebeuren uitstekend ver
staan te hebben. Hij weet. dat er
één zo'n Onnozele is, van Wien
grote dingen gezegd worden, ge
vaarlijk voor hem en zijn duis
tere praktijken. Hij weet, dat
deze Onnozele niet onnozel blij
ven zal. maar eens gaat wéten
en spreken. Dit moet voorkomen
worden. Om zeker van zijn zaak
te wezen krijgen soldaten de
waarschijnlijk ellendigste op
dracht van hun leven, alles ver
tedering en ontroering opzy te
zetten, de kleinen aan hun ver
bijsterde ouders te ontrukken en
te doden.
ONNOZELE
KINDEREN
Dit .is een wrede verstoring
van de kerst-sfeer en kerstvrede.
Het brengt ons plotseling tot de
werkelijkheid terug, die wij nooit
uit het oog hadden mogen ver
liezen. Kerstfeest is geen gele
genheid voor dag-dromen, maai
de hoogste inzet in de zwaarste
strijd het grote schaakspel
tussen God en satan. Daar staat
de bijbel vol van. Om een ding
te noemen: het verhaal van de
onnozele kinderen voert onze ge
dachten terug naar de kinder
moord in Egypte, toen de Farao
Bevel gegeven had alle pasge
boren jongens in de Nyi te wer
pen. Wij lezen dat er althans
één gered is Bi Mozes. Door
deze Mozes gaat God nu juist
Zijn grote plan met het volk Is
raël tot uitvoering brengen. Alle
bedenkselen uit het rijk der
duisternis worden door een ster
kere opgevangen en krachteloos
gemaakt. Elke zet wordt met een
sterkere zet beantwoord.
In ieder schaakspel gaat het
om de koning. Kerstnacht bete-
co's gezelschap gezien te worden,
niet door anderen en niet door ons
zelf. Die anderen zijn uiteraard de
communistische landen, die in
Spanjes associatie een propaganda-
waper; zouden krijgen. Een sterk
wapen kan dat niet zijn: de com
munistische landen zelf encanaille
ren zich economisch zonder- het
minste bezwaar met anti-commu
nistische regimes. En voor onszelf
zou Franco's gezelschap zich be
perken tot het economische terrein
Iedereen i behalve het Amerikaanse
Congres) begrijpt dat Spanje niet in
de NATO kan: wapens dragen is
niet alieen een verplichting, maar
vooral een recht, dat verworven
dient te worden.
Merkwaardig
Het is merkwaardig dat juist Ne
derland Franco het scherpst heeft
afgewezen. Onze mercantiele delta
de eeuwenlange ervaring heeft dat
vrije handelsverkeer nog veel rui
mer liberaliserende effecten heeft
en derhalve met een gerust hart met
de duivel en zijn moeder handelt,
voert politiek protectionisme in. De
motie van het Nederlandse parle-
meni wil niet alleen Franco maar
alle totalitaire landen van associ
atie met de EEG uitsluiten. Dus
ook als de Europese politieke
constellatie eens zou evolueren
Polen of Joego-Slavië. Hetgeen
vreema mag heten.
Men kan niet anders conclude
ren dan dat er een onberaden stap
is gezet, die volgende keer beter
ongedaan kan worden gemaakt.
Het regime-Franco heeft zich be
reid getoond zich langs economi
sche weg door de democratieën te
laten „besmetten". De goederen
stroom zou worden gevolgd door
bevrijdende contactenEuropese
priesters en vakbondsleiders, schrij
vers en politici zouden de zaken
lieden achternagaan. En we we
ten dat de opmerking eentonig
wordt de economische evolutie
zal onherroepelijk een proces van
sociale en politieke sanering inlei
den. Met zo'n historische kans voor
het grypen kan men politiek niet
al te preuts zijn.
De Intelligente, jonge auteur
Cees Nooteboom heeft opgemerkt,
dat de Europese Economische Ge
meenschap alleen bestaat uit het
voordeel van goedkopere Dauphl-
nes en Volkswagens en gepleit voor
het inzicht dat er ook zoiets als een
Europese schuld en boete-gemeen
schap bestaat. Franco toont niet
het aantrekkelijkste gezicht van
Europa Dat is geen reden om te
loochenen dat hij er deel van uit
maakt. Wel om aan de Europese
zelfverfraaiing te beginnen, die
hier reëel mogelijk is.
kent: nu is de Koning ingezet.
Is het een wonder, dat Gods
grote tegenspeler nu alles op
alles gaat zetten? Weer is er al
thans één aan de kindermoord
ontkomen. Door deze Ene gaat
God nu juist Zijn grote plan met
Israël en de volkeren tot uitvoe
ring brengen.
Vanouds heeft men het er
moeilijk mee gehad, dat nu niet
alle andere kinderen óók ge
spaard zijn geworden. Waarom
moest de Nijl zoveel kinderlijkjes
meevoeren naar de Middelland
se Zee? Waarom moest Bethle
hem na dit gruwelijk bedrijf
worden achtergelaten in „stad-
en landgeschrei?" God had toch
die Farao of Herodes op een an
dere manier kunnen uitschake
len?
Dezelfde vragen duiken tel
kens op wanneer het grote we
reldgebeuren weer eens op kook
hitte komt en bepaalde mensen
beslissingen moeten nemen, die
soms het lot van miljoenen an
dere mensen bezegelen. Ook in
het particuliere leven van ons
gewone mensen onder elkaar
worden deze vragen soms ge
steld. Men wil óf het doen van
God rechtvaardigen door op deze
vragen een passend antwoord te
geven, óf in wrevel met een
schouderophalen Zijn beleid la
ken óf Zijn bestaan ontkennen..
Wij zien. bij het onbeant
woordbaar blijven van vele be
klemmende vragen, in het bijbels
getuigenis aangaande de onno
zele kinderen een bevestiging
van Gods overwinning. Hoever
satan het brengen moge. hoeveel
leed over Bethlehem uitgestort
is, het Christuskind ontglipt
hem. Als tenslotte dit Kind sterft
aan het kruis, en hij tóchnog
overwinnaar blijkt te zijn. breekt
de Opstandingsmorgen aan.
En heeft Vondel niet van een
diep verstaan blijk gegeven, als
hij Rachel. Israëls stammoeder,
en daarmee de moeders van
Bethlehem vermaant, tot rust te
komen? Is het zinloos een mar
telaar te zijn? Is het zinloos de
eerste martelaren te zijn om der
wille van de Heiland, de Heel
meester van deze zieke wereld?
„Uw kind'ren sterven martela
ren
Ds. H. J. van Achterberg,
herv. predikant te Leiden.
v j
.is
De triomfboog vor het wel
slagen van Franco's rebellie is
een eenzaam monument ge
worden. nu de fascistische ar
chitectuur in onbruik is ge
raakt. En het regime dat weet
dat zijn eigen structuur even
verouderd is geworden, beseft
dat het uur van de transforma
tie heeft geslagen.
EEN
OP DE BOEKENMARKT
Antoinette Neijssel. „Spelen
met geld". Querido Amster
dam 1962.
Antoinette Neijssel heeft met
haar vorige romans ,X>e Onvol
maakte Schurk" en „De Ontluis
terde Kampioen", reeds bewezen
een romanschrijfster te zijn, die
onze aandacht waard is. Dit. haar
derde boek, versterkt deze overtui
ging. Haar werk behoort tot een
genre, dat men het beste psycho-
logisch-realistisch zou kunnen
noemen, daar het haar te doen
is om de ontwikkeling van het
menselijk karakter aan de hand
van een reeks gebeurtenissen.
„Spelen jnet Geld" onderscheidt
zich van haar vorige boeken dooi
de opbouw. Antoinette Neijssel
geeft om beurten de reacties van
de beide hoofdpersonen. Hugo Per-
wits en zijn vrouw Agaath. op een
bepaalde situatie, waarin zij ver
keren. Dat is een goed plan ge
weest. aangezien de lezer door dat
procédé als het ware de beide kan
ten tegelijk ziet. En dat mag ook
wel. want de intrige is een blik-
sem-intrige.
Hugo Perwits is eigenlijk ronduit
een oplichter. Hy is begonnen als
jongste bediende bij een bank. ont
dekt tijdens de vijf oorlogsjaren
een middel om snel geld by elkaar
te krijgen en speelt dan verder op
de wyze, die men van tyd tot tijd
in de dagbladen beknopt beschre
ven kan vinden. Het onderscheid
is misschien dat, waar die door de
justitie by de kraag gevatten dilj-
wyis behoren tot de waaghalzen,
deze Hugo een rustige, koelbereke-
nende schurk is. Dit alles tot groot
verdriet van zyn vrouw, die, hoe
wel zy de manipulaties van man
lief niet werkelyk door heeft, toch
leeft met het gevoel op een vul
kaan te zitten. En dat is maar al
te waar. Hugo-loopt tegen de lamp
en komt in het gevang terecht.
Maar zelfs als Agaath zich Hugos
misdadige karakterloosheid niet
meer ontveinzen kan. blijft zy van
hem houden, ook en dat is nog
het droevigste als Hugo na een
poosje gereclasseerd te zyn geweest,
toch weer van voren af aan be
gint.
De roman is intelligent geschre
ven en mijn enige bezwaar is, dat
ik niet goed geloven kan in Agaaths
slachtofferschap, maar de schryf-
ster zet daar ook terecht een
vraagteken aohter. daar zij Hugo
het laatste woord laat.
Karen Blixen. „Schaduwen
op het Gras". H. P. Leopold,
Den Haag 1962.
Karen Blixen's vorige boek over
Afrika „Een Lied van Afrika", is
thans wel genoegzaam bekend om
aan te nemen, dat men in Neder
land weet wie Karen Blixen was
en waarover zy geschreven heeft.
Het heeft wel lang geduurd voor
deze unieke memoires aan haar
leven op een koffieplantage in Ke
nya hier ingang hebben gevonden.
„Out of Africa" is n.l. in 1937 ver
schenen en is sedertdien in Enge
land herhaaldelyk herdrukt. Doch
om de Nederlandse belangstelling
op te wekken voor dit zeldzaam
boeiende en ontroerende werk. wa
ren een opstand in Kenya en de
gruwelen van de Mau-mau nodig.
Dat, gaat hier nu eenmaal zo. wy
blyven gewoonlijk net zolang dut
ten tot een afzichtelijk spektakel
ons wakker schudt en dan komen
wij achteraan dribbelen.
Met Karen Blixen's boek over
Kenya zy heeft behalve deze
beide nog meer geschreven zijn
wy er gelukkig vlugger bij. want
dat dateert van 1960. Hoewel deze
„Schaduwen op het Gras" niet meer
die verraste ontroering kunnen op
roepen van het onvergelijkelijke
voorgaande, is er geen reden om
deze herinneringen te beschouwen
als van minder gehalte. Beter kan
men er een aanvulling van het
eerste boek in zien.
Ina Boudier-Bakker. „Hon
ger". P. N. van Kampen en
Zoon, Amsterdam z.j.
Als de doyenne van de Neder
landse schryfsters haar publiek
een nieuw werk van haar hand
gunt, dan weet men dat warme
menselykheid de teneur zal zijn.
Zo bestuurt de hoofdfiguur van
deze roman, de heer Vorenaar, in
specteur by de posteryen zyn dis
trict met grote barmhartigheid. Hij
weet waar hy in moet grypen en
waar niet. Hij voelt wie hy met
een stootje in de goede richting
kan krijgen en waar hij zyn gezag
moet laten gelden. Levende te mid
den van de vreugden en het leed
van anderen, ziet hij de leegte van
zyn eigen bestaan, zonder vrouw.
Gelukkig ontmoet hij op een van
zyn reizen iemand met wie hij een
verbintenis voor het leven wel aan
zal durven. En zie. zijn zuster, die
zijn huishouding heeft gevoerd,
blykt ook met de band des harten
gebonden hoewel deze van minder
rooskleurige aard is. Zoals ik al
zei: een eenvoudig, zeer menselyk
verhaal.
CLARA EGGINK.
