De berg Zion:
in een reuk van heiligheid
s
1
I
di
T
ct
sv
rf
1,
k,
tr.
l<*
in
Ir
m
'li'
1
Sr.
id
;ei
cr
a.-
D(
h'
m
n
c
0
tve
et
'10
M
Fi
c
va
'id
ne
nI
JB
KERSTNUMMER 1962 LEIDSCH DAGBLAD PAGINA 7
JERUZALEM Wat de St. Pieter Is voor Rome, West-
minster Abbey voor Londen, de Eiffeltoren voor Parijs, het
Prater voor Wenen, het Vrijheidsbeeld voor New York en
de grachten voor Amsterdam, dat is de Berg Zion voor Jeru
zalem. Het is wat de reisbureaus en -gidsen een ..must'' noemen,
deze in de reuk van heiligheid staande heuvel met zijn torenpaar
van de Dormitio-Abdij, met zijn doolhof van geheimzinnige,
eeuwenoude gebouwen, zijn verweerde grafstenen, zijn wuivende
bomen en het grauwe decor van de norse, gekanteelde muur om
de Oude Stad. die tot Jordanië behoort. Van verre gezien heeft
dit alles meer weg van een burcht dan van een oord. waar chris
ten en jood heentrekken om iets te ervaren van de continuïteit
van verleden en heden, hun behoefte aan religieuze verheffing te
stillen of zich bij de tombe, die Davids graf heet te dekken, aan
devoot gebed over te geven.
Stijlvol is de entourage. Een Hollandse windmolen, eens een
militaire uitkijkpost, staat goedmoedig toe te zien hoe de kinderen
van Yemin Moshe wippen en ravotten in het bescheiden plant
soentje aan zijn voeten. Yemin Moshe. dat is het geheel van
hellende, hobbelige miniatuurstraatjes en huisjes met steile trap
pen en wankele balkonnetjes, de eerste joodse woonwijk, die bui
ten de muur van de Oude Stad werd gebouwd. Vandaar omlaag
kijken is de bijbel voor u een open boek.
een innig gebed, een vurige wens.
Mannen, merendeels van gevorder
de leeftijd, zeggen zachtjes psal
men, de liederen van dc grote ko
ning David, wiens stoffelijke resten,
naar dt traditie wil. hier rusten.
Historici halen daarover hun schou
ders op. Zij menen, dat hier welis
waar een koning uit het Davidi-
sche huis begraven ligt, maar niet
de psalmdichter zelf. Vertel het de
vrome niet. Hij zou u niet geloven.
Wat deert hem de historicus! De
overlevering wil in deze plaats Da
vids rustplaats zien en de invloed
van dc overlevering is wonderlijk
sterk. Zo is het ook te verklaren.
dat deze gewijde ruimte sinds de
twaalidf eeuw hetzelfde beeld toont
van mannen en vrouwen, devoot
biddenc. en kaarsen ontstekend, ho
pend op de voorspraatc van de gro
te koning der Hebreeuwen bij de
Meester over leven en dood.
Als u niet let op de buitenlandse
toeristen met hun klikkende foto
toestellen en ruisende filmappara
ten kunt u zich achthonderd jaar
terug wanen, in de dagen, waarin
rabbi Benjamin uit Tudela verhaal
de. hoe het graf werd ontdekt.
„Van heden af vijftien jaar gele
den" heet het in een van zijn reis-
Oude gewelven op de Berg Zion, vlak bij de tombe die, naar de
traditie wil. Darids qraj dekt.
In een van de kleinere gebouwen
die Davids mausoleum omgeven,
bevindt xich de „kelder der
martelaren": een in het schemer
donker gehulde ruimte, vol gru
welijke souvernirs van de joden
vervolgingen der nazi's. Ik zal u
een beschrijving van deze huive
ringwekkende collectie besparen.
Wie griezelen wil kan hier zijn
hart ophalen. Maar vlak bij wap
pert de blauwitte vlag van Israel
met dc blauwe Davidsster, in het
Europa van het Derde Rijk het
teken van de smaad. En staande
by die vlag ligt het nieuwe Jeru
zalem, hoofdstad van de herboren
joodse -taat, onder u. Wat verder
weg spelen kinderen elkander toe
roepend in een taal, wier herleving
nog maar enkele tientallen jaren
geleden niemand voor mogelijk had
gehouden. En In u welt het besef,
dat één lijn dit alles verbindt: Da
vids graf, de tempeirest, de „kel
der der martelaren", de wapperen
de vlag en de jool van de kinde«
en. wier ouders naar Israel kwa*
men om onder een gruwzaam ver#
leden een vernieuwende streep tg
cetton.
S. HAMBURGER.
Dal der sonde
Rechts ligt het beruchte Dal
van Hinnom, dat zich langs
de Zionsberg oostwaarts uit
strekt tot het Kidron-dal. Zijn naam
houdt verband met het Hebreeuw
se „Gei-Hinnom", dat hel betekent-
"Want in Bijbelse dagen was het
een oord van zonde, dit dal, dat
Tophct herbergde, waar afgoden
dienst werd bedreven en kinderof
fers werden gebracht, gruwelen, die
de profeet Jeremia zijn branden
de toorn deden uitstorten over de
inwoners van Jeruzalem:
En zU hebben gebouwd de
hoogten van Tophet, dat het Dal
des zoons van Hinnom is. om
hun zonen en dochters met vuur
te verbranden, hetwelk ik niet
heb geboden, noch In mijn hart
is opgekomen. Daarom,ziet, de da
gen komen, spreekt de Heer, dat
het niet meer zal geheten worden
Tophet, noch Dal des zoons van
Hinnom, maar Moorddal. En zij
zullen ze in Tophet begraven,
omdat er geen plaats zal zijn.
En de dode lichamen van dit
volk zullen het gevogelte des he
mels en het gedierte der aarde
tot spijs zijn en niemand zal ze
afschrikken. En Ik zal uit de ste
den van Juda en uit de straten
van Jeruzalem doen ophouden
de stem der vrolijkheid en de
stem der vreugde, de stem van
de bruidegom en de stem van
de bruid. Want het land zal tot
een woestenij worden".
En van dit zondige oord uit,
waarover de profeet zyn striemende
banvloek uitsprak, bestijgen wy de
Zionsberg. Toegang tot de berg
geeft een sterk hellende geasfal
teerde weg. geflankeerd door een
aardig plantsoen, die het mogelijk
maakt ook in de hitte van de Is
raëlische zomer een bezoek aan de
ze bezienswaardigheid te brengen
zonder boven gekomen een uitput
ting nabij te zijn.
Massale pick-nick
Op een ruim. met bomen be
plant. plateau, een soort
voorplein, omgeven omhei
ningen archeologische opgravingen,
resten van de bovenstad uit de da
gen van de tweede tempel. Wie een
beeld wil krijgen van de verschei
denheid van typen, die samen het
Israëlische volk uitmaken en een
indruk van het probleem van im
migratie en absorptie van mensen
uit de meest verschillende levens
sfeer moet zich een wandeling naar
deze plek getroosten op het Paas-
of Loofhuttenfeest, dat elk een
„De kelder der
Martelaren
week duurt. Dan is dit plateau een
staalkaart ^van het nieuwe Israël.
Joden uit alle windstreken komen
hierheen voor wat ik een massale
pick-nick zou willen noemen.
Het zyn merendeels lieden uit
de Arabische landen en hun
kinderen, ide hier een dagje
uit zijn. De Asjkenaziem hun
geloofsgenoten uit het Westen, zijn
sterk in de minderheid. Zij zit
ten famliegewijs op meegebrachte
kleden en dekens en doen zich te
goed aan pittah (taai. rond brood)
of <als het Pasen is) aan Matzah
(ongezuurd brood) met olijven en
allerhande sterk gekruide spijzen.
De honderden jongeren kinder-
arme gezinnen zijn zeldzaam
amuseren zich uren achtereen met
dansen, tot zij in een staat van
opwinding raken, die aan extase
grenst Telkens weer laten primitie
ve instrumenten met nasale klank
eentonige melodieën horen. Hand in
hand voeren de zwartharige jon
gens en meisjes de vaak ingewik
kelde danspassen uit, die zij. of an
ders hun ouders hebben meege
bracht uit Marokko of Tunis, uit
Iran of Irak. uit Egypte of Co
chin, uit Koerdistan of Jemen.
Hun ouders of grootouders zitten
op de grond, kijken toe Zij hebben
hun beste kleren aangetrokken en
markeren de dansmuziek met aan
moedigend handgeklap.
Zo gaat het door tot de avond
valt. Dan daalt een bonte stoet
van feestelijk uitgedoste maar ver
moeide dagjesmensen de heuvel af.
Wat boven blijft zijn de schillen
en de dozen. En de gewapende
wacht. Want dit punt heeft meer
dan religieuze en folkloristische be
tekenis Op enige tientallen meters
afstand staan de soldaten van het
Arabische Legioen met hun rode
kefiahs (hoofddoeken) en turen
wantrouwend naar hun Israëlische
wapenbroeders. En ook deze geven
geen ogenblik hun waakzaamheid
op Eigenlijk is de oorlog nog in
volle gang, al zwijgen een enkele
uitzondering daar gelaten de
wapens En niemand hier weet,
wanneer hij weer de Oude Stad
zal kunnen betreden, die zo dicht
bij is, dat men de auto's kan ho
ren toeteren. Maar geografische
afstanden zeggen hier niets. En
kele meters brengen u in twee we
relden. die van elkander verschil
len als een schildpad van een tij
ger.
De onbekende
Koning
D? Berg Zion dankt de eerbied,
die jood en Christen hem
toedragen, voornamelijk aan
het „graf van David". De weg er
heen leidt langs de tuin van het
Dormitio-klooster, waar vrome mon
niken allerhande gewassen telen op
deze geheiligde, maar stenige bo
dem.
De grafkamer maakt deel uit van
een complex van merendeels mid
deleeuwse gebouwen met zware,
verweerde muren, donkere nissen
en lage gewelven. Hier en daar
flakkeren kaarsen, door vrome be
zoekers ontstoken. Een kleine hal
geeft toegang tot de ruimte, die de
graftombe bevat: een lange, van
boven iets hellende kolos van steen,
bedek' met een kleed en getooid
met zilveren wttsrol-kronen. Ach
ter het hek. dat de tombe afsluit,
rijen zich de gelovigen. Ook hier
zijn gewoonlijk joden van Oriën
taalse afkomst in de meerderheid,
als men althans de buitenlandse
toeristen niet meerekent. Vrouwen
de ogen geloken, strekken smekend
de handen uit. Hun mond prevelt
beschrijvingen. .stortte een muur
in var» de kerk op de Berg Zion
en de patriarch gebood een onder
geschikte: Neem de stenen op en
herstel de kerk. Aldus deed hij
en huurde arbeiders, die een steen
oplichtten en zo de toegang tot
een grot blootlegden. En de een zei
tot zijn maat ..Laat ons naar bin
nen gaan en zien of er enig geld
te vinden is". En zij doorliepen de
grot tot zij een groot slot bereik
ten Maar plotseling kwam een
windvlaag uit de toegang tot de
grot er. het geluid van een mense
lijke stem, roepend: „Staat op en
De Berg Zion links de muui
om de JordaanseOude StacL
gaat heen. want God wenst dit
mensen niet te tonen".
Het is niet het enige mystiek»
verhaal, dat over deze plaats ver
teld werd. Iedere eeuw heeft het
hare toegevoegd aan de reeks ge
heimzinnige berichten over deze
plek, geheiligd door een niet te
schokken geloof van talloos vele
duizenden.
Het Cenakel
Want geloof en hoop. ver
wachting en verheffing,
zijn nauw met de Berg
Zion verbonden. Op de bovenste
verdieping van het gebouw, dat het
koningsgraf omgeeft, wijst men u
het Cenakel, waar Jezus en zijn
discipelen het laatste avondmaal
nuttigden, zoals in Marcus wordt
verhaald. En hier was het ook, dat
volgens christelijke traditie de geest
Gods vaardig werd over de disci
pelen, zeven weken na het Paas
feest. zoals de Handelingen de»
Apostelen berichten.
De Berg Zion ontleent zijn hei
ligheid niet uitsluitend aan het
„graf van David". Zyn aantrek
kingskracht voor de Joden spruit
in even sterke mate voort uit het
feit, dat zi) zich hier het dichtst
bij de plaats weten, waar eens de
tempel heeft gestaan. Op het dale
van het hoofdgebouw turen Joden
uit heel de wereld gefascineerd
naar qc koepel van de Omar-mos
kee, die op de plek werd gebouwd,
die eens het godsdienstig en natio
naal centrum van het oude Israël
vormde.
Nu de klaagmuur, het enig over
gebleven deel van de tempel, in
Jordaanse handen is en dus voor
joden onbereikbaar, verzamelen zi}
zich op Shabbat en feestdagen cp
de Berg Zion om te bidden voor
vernieuwing van de dagen van wel
eer. Het zijn overigens niet alleen
de vromen, die hierheen komen
om hei onbereikbare heiligdom van
verre te aanschouwen. Ook zij, die
van de 613 ge- en verboden van
het Jodendom maar een gedeelte
in acht nemen staan hier altijd
weer in stille aandacht te turen m
het bewustzUn. dat zij hier staan
zo niet op, dan toch wel vlak btf
gewijae grond. En slechts een en
keling kan zich los maker van de
geheimzinnige aantrekkingskracht)
van ae klaagmuur, zinnebeeld van
het Zlons-verlangen, dat het Jood
se volk de eeuwen door in stand
heeft gehouden.
Tivee werelden
Vlak voor u staat het Dormitio-
klooster met de Dormitiokerk.
Dadelijk daar achter, op een
steenworp» afstand, verrijst da
grauwe muur om de Oude Stad,
door Sultan Suleiman gebouwd, na
dat, in 1517, de Turken Jeruzalem
hadden veroverd. Hier begint een
nieuwe wereld: die van de Orient.
En wit hier op dit hoogste punt
van de Zionsberg zijn blik laat
dwalen over de Zionspoort en de
vroegere Joodse wijk van de Oude
Stad, krijgt het gevoel, dat hij
zich niet alleen aan de grens van
een staat bevindt, maar aan die
van een heel werelddeel. Hier
houdt het vertrouwde Westen op
en begint het geheimzinnige Oos
ten. Het is moeilyk precies vast te
stellen wat zo boeit. Is het reli
gieus bewustzijn of de wetenschap
dat hier een scheidingslijn werd
getrokken tussen twee ver uiteen
lopende beschavingssferen? Ik voor
mij geloof, dat het bij de meesten
een mengeling van gevoelens is,
een bewustzijnscomplex, waarvan
de componenten zich niet nauw
keurig laten scheiden. Maar het is
onloochenbaar, dat wie hier staat
zich moeilijk kan onttrekken aan
de neiging om zich over te geven
aan meditatie en bespiegeling.
ELFS de natuur houdt in kersttijd de adem in.
Stil en wit kan zij zijn, als wil zij ons roepen tot
bezinning op diepere levenswaarden.
De witte wade, waarmee de aarde overdekt wordt,
schept de zuivere sfeer, waarnaar de mensen in deze
dagen verlangen, als om zich te bevrijden van de druk
kende last. waarmee zij in een gebroken wereld dag en
nacht te strijden hebben.
Kerstmis kan voc velen die gebrokenheid wegnemen,
mits hun de genade ten deel valt de Boodschap te ver
staan.
In de aan waanzin grenzende chaos, waarin hun levens
zich voltrekken, zijn zij op zoek naar vertroosting.
Zeker is. dat een natuur als deze. die vertroosting
schenken kan. mits men zich bewust is van haar ver
heven schoonheid, waardoor een verbondenheid met het
hogere groeit, welke het uitzicht op het eeuwige, inplaats
van op het tijdelijke mogelijk maakt.
En is dat niet het ideaal, dat velen bewust of onbe
wust voor ogen staat?
