Lange reeks
feesten en processies
Drie Koningen
in Cadillacs...
Het licht van Kerstmis maakt
blij, gelukkig en dankbaar
M'
Naïef en spontaan met een diepgeworteld bijgeloof
KERSTNUMMER 1962
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 2 I
itmmmttittiftiiititmitiimiiimiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiii iiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
Kerstmis
lllllillllllllllllllllllllllillllllllllllllllllllllllllllHllllllllllllllllllllllllllillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
lil
Mexico
1\M EXICO. De maandwaarin ik voor
het eerst naar Mexico kwam. was de
cember. Dat is een maand in het aan ..fiesta's"
toch al zo rijke Mexico waarin het ene feest be
gint als het andere nog niet heeft opgehouden.
Mexicanen hebben een enorm talent voor feest
vieren. Ze doen dat dan ook niet zo maar een
avond of een dag. nee die feesten duren dagen.
Vandaar dat ik me die eerste decembermaand
letterlijk terecht gekomen achtte in ..De wereld
een dansfeest" met vrolijk verlichte huizen en
straten, pelgrims, feestmarkten. lange proces
sies. kórte plechtige processies, optochten, ge
maskerde figuren op stelten, papieren wonder-
beesten die tot zelfs in de meest obscure plaats
jes aan een touw bengelden. Uit de origine van
al die feesten kon ik absoluut niet wijs. al was
het allemaal allerplezierigst en charmantst. En
Kom binnen!"
Inmiddels zijn al ln heel het land
op de 16e december de „posadas"
begonnen. Posada is het woord
voor Herberg. In heel Mexico vin
den nu iedere dag van de negen
dagen voor Kerstmis in alle gehuch
ten, dorpen, steden en de vele buur-
het was nop maar steeds peen Kerstmisten daar\an posada.-. plaats, ofwel
w. I, j i l kleine optochten van een groep
Maar in de loop der tijden ben ik erin ge-
slaaCjd de motieven voor al die
feestvreupde te ontwarren.
aanhoudende
Sinds de komst van de
Spaanse veroveraars is Mexico
een zeer katholiek land gewor
den. Hetgeen niet wegneemt,
dat veel oude religieuze ge
bruiken uit de tijd der Azteken
in alle mogelijke verbasterde
vormen zijn blijven voortbe
staan. Deze geven het karakter
van de huidige feesten een
.kruidig" accent. Het bemin
nelijke en vrolijke karakter van
de zanglustige Mexicanen zelf
en het vooral bij de landelijke
bevolking nog diep gewortelde
bijgeloof in allerlei dragen het
hunne ertoe bij. dat die feesten
niet alleen volksfeesten in de
werkelijke zin van het woord
worden, maar dat ze een naïvi
teit en spontaniteit behouden,
die men in onze goed geregel
de moderne wereld, waartoe
ook de geordende feestkalen
der behoort, zelden meer vindt.
Een der vele kerst-optochten
in Mexico.
Enkele dagen later wordt dan het
feest van de Maagd der Eenzaam
heid gevierd en de schilderachtigste
optochten vinden daarvoor in de
staat Oaxaco plaats. Men ziet een
Oosterse invloed in de op stokken
gedragen Japanse lantarens. Op
stokken worden in de optocht
tevens de van klei gemaakte en
bont beschilderde vogels en planten
gedragen. In de stad Oaxaca vindt
dan de 23e december het feest van
de Radijs plaats Op de twee grote
pleinen worden kolossale radijzen
verkocht, maar dan zijn ze met het
mes in de meest fantastische en ar
tistieke vormen bewerkt, zodat de
radijzen menselijke gezichten heb
ben. of een man op een paard uit
beelden of allerlei dieren,
bouwen. Dit 1» toen gebeurd en la
ter Is er nog een basiliek bU ge
bouwd.
Op de 11e december ztyn de we
gen daarheen afgestampt vol. Kilo
meters Lange rijen mensen staan te
wachten om in de basiliek te kun
nen. Ze kamperen langs de weg of
buit-en de basiliek, hetgeen aanlei
ding geeft tot de vrolijkste eet -en
danspartijen. Dit feest dient als het
nationale .uitje" van het jaar. Ter
wijl groepen Indianen om de kerk
oude Aztekendansen uitvoeren a-Is
hun vorm van hulde en daar tus
sendoor mannen en vrouwen met
bloemen beladen op de knieën (by
van een
vrienden, kennissen, buren en fa
milieleden. die na zonsondergang
met kaarsen in de hand naar een
van te voren afgesproken bepaald
huis (of hutje» toegaan.
De optocht wordt geopend door
kinderen of volwassenen, die op een
versierd draagbaartje de beelden
van Joseph en Maria dragen, voor
wie zij om onderdak gaan vragen;
want aldus wordt de reis van Jo
seph en Maria naar Bethlehem her
dacht
Er is niets ontroerender dan in
een of ander stil nachtelijk straatje
van Mexico te staan en dan zin
gende stemmen te horen naderen
want gedurende de optocht wor
den litanieën gezongen en om de
hoek opeens de flakkerende kaar
sen te zien verschijnen van de
groep die voor een hek of huisdeur
stilhoudt.
Nu wordt In de vorm van een
Mexicaans kerstlied aan de bewo
ners van het huis onderdak ge
vraagd, maar de eigenaars ant
woorden zingend door de gesloten
deur dat iedereen slaapt en men
weg moet gaan, anders zal h(j ze
slaan: jullie kunnen wel slechte
mensen zijn". En Joseph's gezon
gen antwoord: „We zijn zo moe. we
komen van Nazareth, ik ben tim
merman, Ik heet Josephwe vra
gen onderdak voor een nacht voor
de Koningin der hemelen". Het ge
zongen antwoord aan de andere
kent der gesloten deur luidt: als
het een Koningin is. die dit vraagt,
hoe komt het dan dat ze 's nachts
alleen reist?" Antwoord: ..Maar
mijn vrouw is Maria en ze zal moe
der worden van het Goddelijk
Woord." Dan gaat de deur
wijd open: ..Bent u Joseph? Is uw
vrouw Maria?" zo zingen de be
woners van het huis: „Kom binnen
pelgrims, dat wist Ik niet.
vuld met snoepgoed en cadeautjes
en dan aan een touw gehangen
Kinderen en volwassenen worden
geblinddoekt en moeten met een
stok de ..pinata" proberen kapot te
slaan, die natuurlek met zorg uit
de buurt van hun stok wordt ge
houden. Om het plezier wat te ver
lengen duurt dit een tydje tot ten
slotte één gelukkige de pinata
breekt en een vrolijke bende van
grabbelende kinderen op de grond
valt. Hierna begint een feestmaal
tijd en dansen tot de volgende
dag zich alles weer in een ander
huis herhaalt. Dit breken van de
..pinata" gebeurt ook wel in de ker
ken. na de nachtmis, speciaal in
dorpen waar inboorlingen uit hun
hutten van heinde en ver heengaan.
In sommige steden van Mexico wor
den deelnemers aan een kerstpara
de in bijbelse figuren verkleed en
de herder-kindertjes voeren fraaie
dansen uit.
Men kan overal in Mexico
omstreeks Kerstmis en tot aan
Driekoningen met name in
eenzaamheid liggende weg
restaurants een heel vertrek
volledig ingericht vinden als
..kribbe". Ze zijn als Mexi
caanse hutten gebouwd, zeer
realistisch en het wemelt er
van bont beschilderde kleifi-
guurtjes. die van alles kunnen
representeren, van varkentjes
en hanen en kippen af tot fi
guren uit het dagelijkse leven
toe.
En het is dit realisme dat de
grote bekoring aan het Mexi
caans kerstfeest geeft, dit op
een eigen manier levend willen
maken van de kerstgedachte.
Kersthulde die een volks
vrouw in de Guadalupe-kathe-
draal gaat aanbieden. Op de
kerstfeestdagen kan men tal
loze Mexicaanse families zien
die. bloemen en kaarsen dra-
gend. aldus op de knieën ouer|
het kerkplein naar de kathe
draal schuifelen.
Lekespel bij Bethlehem
De pinata
59
Het lied gaat nog door tot Jo
seph en Maria plechtig in een
van tevoren versierde plaats
zijn neergezet, waarna dan pas de
kribbe met het kind tussen hen in
wordt geplaatst. Iedereen knielt
neer en bidt en zingt. En hierna
vindt dit gebeurt welteverstaan
iedere avond in een ander huis ne
gen dagen lang tot aan Kerstmis,
en ook nog daarna het feest
met de ..pinata" plaats. De „pinata"
is een grote kleivorm, die in allerlei
figuren van sterren, beesten en pop
pen wordt gemaakt en beplakt met
gekleurd papier. De vorm wordt ge-
Maria feest
-X:
-c
Nu heeft Mexico, met zijn verering
voor de maagd Maria, een onnoe
melijk aantal qualificaties aan Ma
ria gegeven; er is een maagd van
de medicijnen, een maagd van Gua
dalupe of „donkere maagd", een
maagd van de eenzaamheid, enz.
Omstreeks de achtste december, een
Mariadag, vinden er volksfeesten in
grote verscheidenheid plaatst, sa
menhangend met dit feit. In de
staat Michoacan. in het dorp Patz-
cuaro wordt de Maagd van de Gero,
soms met bootjes over het meer. en
brengen thuis gemaakt handwerk
mee om te verkopen. Men kan dan
bij wijze van spreken haast niet
meer lopen van alles wat uitgestald
op de grond ligt, van aardewerk en
geweven Kleden af, tot klelfi-
guurtjes. maskers en borduurwerk
toe. Langs de huizen zijn tafels
neergezet waaraan vrouwen heet
citroenwater schenken en als grote
gezellige families zitten dorpelingen
bezoekers er met elkaar te pra
wn qua geluid doet dit gepraat
ais een kletterbui aan! te drin
ken en zoetigheid te eten.
Jongens op stelten in witte pak
ken met maskers voor spelen de
clown voor de kinderen en strijken
daar natuurlijk een paar centavos
voor op. De achtste december zelf
wordt met processies en soms reli
gieuze dansen gevierd en tegen het
donker worden geverfde reuzen
ballons losgelaten, terwijl men niet
meer weet of het vele fantastische
vuurwerk uit aarde of hemel sprint.
Vier dagen later wordt een ander
Mariafeest gevierd, ditmaal ter ere
van „de patrones van Nieuw
Spanje", de maagd van Guadalupe.
Boetedoening
Dere zou kort na de Spaanse
verovering aan een Indiaanse
boer zijn verschenen en hem
hebben verzocht de bisschop te vra
gen om vlakbij de hoofdstad en het
door de Spanjaarden vernietigde
godinnenbeeld van „de kleine moe
der" een schrijn voor haar te laten
wijze van boetedoening) de basiliek
inschuifelen, gaat buiten de basiliek
het feest met vuurklappers en een
feest markt en g«zang en vuurwerk
voort dag en nacht.
door Frank Wright
Ff ET gebouw staat er op het heuveltje, met een toren die naar
-■ de hemel wijst en fundamenten, die rusten in het groenste
gras dat ik ooit zag.
Het zou zo maar een kerk kunnen zijn op een heuvel, waar dan
ook. Hel zou kunnen, maar zo is het niet. Want aan de voet van
deze grijze torenspits werd Jezus van Nazareth geboren, nu 1963
paar geleden.
Dit is de kerk van de heilige geboorte, die vlakbij de kleine stad
Bethlehem ligt in het Koninkrijk Jordanië. En over de heuvelrug
komen de Drie Wijze Mannen, de Oosterse koningen, acteurs in
een lekespel.
Zij zijn waarschijnlijk opgeroepen door de kerstklokken en als
zij verschijnenhun silhouetten korte tijd afstekend tegen de late
avondhemel, verliest de tijd plotseling iedere betekenis.
Weinig verancerd
Het verbazingwekkende is
dat er eigenlijk zo weinig ver
anderde. Dit is de stad die Ma
ria en Jozef zagen in de nacht,
toen er geen plaats was in de
herberg.
Wie het heeft over het
Bethlehem van vandaag,
spreekt over een van de. naar
het uiterlijk, oudste steden in
de wereld.
In de nacht van de eerste
Kerstmis was Bethlehem een
kleine stad. Het is het nog met
een bevolking van even over de
zesduizend.
De huizen zijn herbouwd,
natuurlijk. Maar de bouwstijl
heeft zich nauwelijks gewij
zigd. Ze zijn laag, de daken
plat, de vensters klein en de
muren opgetrokken uit grijze
steen.
Zelfs de industrie bleef ge
lijk. De wijngaarden, eeuwen
oud. produceren nog steeds de
zelfde uitstekende wijn en de
meeste inwoners verdienen hun
inkomen als toen. met het be
werken van de grond.
ge klimtocht die weinig uitzicht!
bood op een rustplaats aan het ein
de van de reis.
Nu in dit gewijde spel bren
gen de koningen van het oosten
hun gaven van goud, wierook en
myrre naar de grot van de heilige!
geboorte, een kleine kelder in de
crypte van de oude kerk.
Deze grot, waarvan wordt aan-
genomen dat Jezus er is geboren,
is door erosie van de bodem aan
getast en de muren worden ge- j
steund door metselwerk. Zij is dag
en nacht verlicht door vijftien lam- j
pen. Zes er van behoren tot de
Griekse kerk. vijf tot de Armeense
en vier tot de Rooms-Katholieke I
Een ster
Nieuw is de handel ln religieuze
souvenirs in Bethlehem, ver
vaardigd van steen uit de Do
de Zee of van hout van de Olijf
berg.
Als Maria en Jozef opnieuw de
stoffige weg zouden afgaan zou het
enige, dat ze vermoedelijk niet zou
den „terugkennen" het kerkje op
de heuvel zijn, dat er nu zo'n 1600
jaar staat.
Oorspronkelijk werd het gebouwd
door de Romeinse keizer Constan
ten de Grote in 326 na Christus.
Twee eeuwen later werd het ge
deeltelijk verbouwd door Justianus
en sindsdien schijnt ieder tijdge
wricht er een eigen stempel op te
hebben willen zetten. De stijl is
echter hoofdzakelijk Byzantijns.
Wie naast de kerk staat kan Je
ruzalem nog zien liggen, zes mijl
naar het noorden, en met één oog
opslag de afstand overspannen tus
sen de geboorte en de dood van
Jezus;
Bij lamplicht
en kan de vallei overzien
en zich indenken hoe Maria,
de aanstaande moeder, zich
gevoeld moet hebben tijdens de lan-
In het midden van de vloer mar
keert een zilveren ster, geschon-1
ken door de sultan van het Ot
tomaanse imperium, de plaats van
de geboorte. De oorspronkelijke
kostbare ster werd gestolen in 1847
en vormde een der aanleidingen
tot de Krim-oorlog. Een met mar
mer beklede steen stelt de kribbel
voor.
De schaapherders in dit meest
realistische van alle spelen zijn na
tuurlijk acteurs, maar hun schapen
hoeven niet gevoederd te worden.
Die grazen in de voor hun gebrui
kelijke omgeving, op de ruggen van I
de heuvels.
Over deze groene velden trokken
de meest bekende legerscharen, die
de wereld ooit heeft gekend: de
Romeinse legioenen, de Perzische
horden, de voetknechten van de
Saracenen de kruisvaarders, de
Moslims en de Arabische ruiters.
Als het spel uit is gaat iedereen I
zijn eigen weg terug over de heuvel.
Oosterse koningen mogen veelal
weinig levensecht lijken, al schijnen
ze nog zo zelfbewust te zijn, hier in j
Bethlehem ziet men hen nauwelijks 1
als acteurs.
De toeschouwers overigens heb
ben stellig iets, dat wat vreemd
aandoet in westerse ogen. De
vrouwen van Bethlehem zijn be
schreven als de schoonste ter we
reld.
Ongetwijfeld is dit enigszins over
dreven, maar men kan begrijpen
dat 't gezegd word.
Tevredenheid
Het meest opvallende is
daarbij dat ze zo op elkaar
lijken. Ze zijn allen rijzig, heb
ben donker haar, een gebruin
de gelaatstint en een ovaal ge
zicht. Ze zijn gelijk gekleed,
net als schoolmeisjes, in een
voudige, maar zeker niet on
aantrekkelijke witte gewaden.
Meestal trouwen ze erg jong.
Na afloop van het spel ver
trekken de Koningen van het
Oosten naar hun huizen in Je
ruzalem per Cadillac.
Terwijl zij in de nachtelijke
uren met veel lawaai vertrek
ken, beseffen wij weer eens
opnieuw dat Bethlehem een
onveranderd eiland is, omge
ven door een zee van vooruit
gang.
Het eiland, dat ons ..Kerst
mis" schonk.
Een eiland van rust en te
vredenheid in een wereld vol
zorg.
