KUNSTMAAN
RELAY"
VOOR
TELEVISIE EN TELEFOON
,Kuii(lveeprijzen thans
onverantwoord laag*
As
EEN EERLIJKE
NATUURLIJKE SIGARET
Chemisch reinigen
in een automaat
m WÊ& HSL 1 fü
In Amsterdams warenhuis
Elektronisch brein
helpt cadeaus kiezen
Opvolger
van Telstar
Dezer dagen lancering in VS
als laatste van dit jaar
Een evenwichtige m li
melange van rijpe M JÉ jfrjfJ M
zuivergehouden
tabakken
VIJF TWINTIG VOOR ÉÉN GULDEN
Opgericht 1 maart 1860
Woensdag 12 december 1962
Vierde blad no. 30830
99
Spaanse arbeiders
bij Ford staken
(Van onze A'dam correspondent)
Ruim 160 van de in totaal 200
I Spaanse arbeiders, die werkzaam zijn
I by de Fordfabrieken in Amsterdam,
hebben sinds maandagmiddag het
I werk neergelegd. De redenen, die tot
de .staking hebben geleid zijn, on-
i danks langdurige gesprekken tussen
da directie en vertegenwoordigers
van de stakers, nog steeds niet ge
heel duidelijk.
De Forddirectie heeft de Spanjaar-
I den laten weten, dat zij de mogelijk-
heid heeft opengelaten, dat de sta
kers weer aan het werk kunnen
i gaan Het contact met de stakende
I arbeiders bleek aanvankelijk moei
lijk. omdat de Spanjaarden het on-
derling niet eens konden worden over
wie met de directie zouden spreken.
Ook liepen de meningen over de
staking zelf uiteen. Sommigen heb
ben bepaalde wensen over de rege
ling van het kerstverlof, anderen
schijnen klachten te hebben over de
aard van hun werkzaamheden. De
verstandhouding tussen de Spaanse
arbeiders en hun Nederlandse bazen
is bijzonder goed en hiervan heb
ben zij in het verleden bij herhaling
blijk gegeven. Namens de directie is
ons meegedeeld, dat deze over het
werk van de buitenlandse werkkrach
ten zeer tevreden is. De stemming
onder de stakers was gisteren niet
best. Zij stonden buiten de poort in
de strompnde regen. De directie van
Ford bood de stakers toen koffie
I aan.
sA
(Van een onzer redacteuren)
Dezer dagen wordt van Cape Canaveral de laatste Amerikaanse
kunstmaan van dit jaar gelanceerd: de Relay-communicatiesatel-
liet. Met deze kunstmaan hoopt men soortgelijke experimenten uit
te voeren als met de beroemde Telstar, die op 10 juli van dit jaar
werd gelanceerd en met behulp waarvan de eerste rechtstreekse
etlevisie uitzending van Amerika naar Europa en omgekeerd
plaats vond.
Het is slechts toevallig, dat de Relay wordt gelanceerd kort na
dat de Telstar op 30 november als communicatie-satelliet is uit
gevallen, want deze lancering stond reeds op het programma toen
de Telstar nog niet in de ruimte was gebracht. Niettemin kan de
Relay als de opvolger van Telstar worden gezien, niet alleen in
functie maar ook omdat het communicatie-experiment zich thans
in een verder gevorderd stadium bevindt.
De Telstar was de eerste uit particuliere middelen gefinancierde i
satelliet, geconstrueerd door de American Telephone and Tele
graph Company. De Relay is bekostigd door de overheid en is ge
bouwd door de Radio Corporation of America. Voor de lancering i
wordt een Thor Delta gebruikt evenals indertijd voor de Telstar.
zijn gebruikt, zijn Andover in Maine
'USA». Pleumeur Bodou in Bretagne
in Frankrijk en Goonhilly Downs in I
Cornwal'. «Zuid Engeland). Er zijn
nog enige vaste stations in aanbouw
die volgend jaar gereed komen, na
melijk in Nutley (New Jersey, USA),
Raisting (ten zuiden van München)
en Fucino (ten noorden van Rome',
terwijl bij het Relay-experiment ook
van enige mobiele grondstations ge
bruik zal worden gemaakt, o.a. een
bij Rio de Janeiro in Brazilië.
Niet prototype
maar experiment
De Relay is niet het prototype voor
I een kunstmanennet voor wereldwijde
I jtelevlsieuitzendingen en voor het ver-
Ihonderdvoudigen van de omvang van
I het wereld-telefoonverkeer en deci
meren van de kosten daarvan, zoals
men op den duur van plan is. Het
gaat hier slechts om het beproeven
van de instrumenten, welke voor een
j'dergelijk definitief stelsel in ontwik-
ra keling zijn.
De Relay is een vrij plompe acht-
w Hoekige doos met een staafvormige.
van schijven voorziene antenne op
een der platte uiteinden De buiten
zijde van de doos is geheel bezet met
8215 zonnecellen, die stroom moeten
leveren voor de instrumenten. Het
(totale gewicht is betrekkelijk klein,
namelijk 75.67 kg; de grootste diame-
ter bedraagt 72,5 cm.
De baan van de Telstar varieerde
lindertijd lussen de 954 en 5636 km.
Ibover. de aarde. Dit betekende, dat
Ie periode tijdens welke de Telstar
iruikbaar was voor transatlantische
erbindingen sterk uiteenliep. Deze
:ommunicatiesatellieten zijn name-
ïjk slechts bruikbaar voor verbin-
ing tussen twee punten van waar-
lit de kunstmaan gelijktijdig „zicht-
iaar" is, d.w.z. boven de horizon
jtaat. Op een „laag" punt in de baan
Is het bereik veel minder groot dan
op een „hoog" punt.
Hogere baan
De controlepanelen ran 't grond
station Goonhilly Downs in
Cornwall in Zuid Engeland, met
op de achtergrond de radiotele
scoop. waarmee een deel ran de
seinen ran de Relay zal worden
opgevangen.Goonhilly Downs is
thans beter ingericht op deze
ontvangst dan ten tijde van de
eerste experimenten met de Tel
star. toen het ontvangststation
nog met kinderziekten te kam
pen had.
Naarmate de baan hoger is, moet de
snelheid kleiner zijn en de omwente-
lingsduur groter. Dc maan. die op
gemiddeld 384.000 km hoogte staat,
heeft vooi een omwenteling 29 da
gen nodig. De zeer „lage" bemande
kunstmanen van de Amerikanen en
Russen hadden een veel grotere snel
heid, een kortere baan en daardoor
een veel kortere fcmwentelingstijd,
ongeveer 90 minuten.
Wanneer men een kunstmaan
brengt in een baan van 35.700 km.
hoogte bedraagt de omuentelingstüd
uur. Even lang dus als de omwen-
telingstijd van de aarde zelf. Wan
neer dergelijke kunstmanen in een
baan over de evenaar lopen, blijven
zij steeds boven hetzelfde punt op
I aarde „slaan".
i Een voordeel van dergelijke statio
naire kunstmanen is, da! de gerichte
antennes voor uitzending en ont
vangst niet beweegbaar behoeven te
z*jn om oe kunstmaan te volgen. Bo-
i rendicn Is door dc grote hoogte van
deze kunstmanen het bereik veel gro
ter Fraktisch kan men met drie van
dergelijk Syncom-kunstmanen op
verschillende punten boven de eve
naar volstaan om een wereldwijd j
communicatienet te scheppen.
Men hoopt in 1963 een eerste pcoef-
lancering naar een baan op 3o.700 I
kilometer hoogte te doen en in 1964
dc eerste praktisch bruikbare „statio
naire" satelliet voor een dergelijk
wereldwijd communicatiesysteem te
lanceren.
De Relay heeft op de veel geringe
re hoogte dan de toekomstige Syn
com-kunstmanen 163 minuten nodig
voor een omwenteling (tegenover 158
van de Telstar). De geringe hoogte
van de Relay en daarmee gepaard de
cnelle verplaatsing ten opzichte van
de aarde betekenen, dat de Relay
maximaal 26 minuten achtereen
dienst zaj kunnen doen voor com
municatie tussen Amerika en West
Europa Dat is langer dar. de Telstar,
uie hel niet verder dan 23 minuten
heeft gebracht.
NTS werkt mee
Ook Nederland werkt aan de ex
perimenten met de Relay mee. De
eerste officiële televisie-uitzending
via Relay van Europa naar de Nieu
we Wereld zal voor een deel door de
NTS worden verzorgd. Dan worden
beelden van de Amsterdamse kerst-
bomenmarkt via de ruimte over de
Atlantische Oceaan in de huiskamers
in Amerika gebracht.
Syncom
Zoals gezegd is de Relay slechts
een experimentele kunstmaan, be
doeld om ervaring op te doen en in
strumenten te testen op hun prakti
sche bruikbaarheid.
Wat de Amerikanen voor ogen
staat is een toekomstig systeem van
stationaire kunstmanen met de naam
Syncom. Daarmee zou een wereld
wijd telcvisieverkeer en een zeer om
vangrijk wereldwijd telefoonverkeer
tegen zeer lage kosten via de ruimte
mogelijk zijn.
Het is zo, dat de duur van een om
wenteling om de aarde afhankelijk
is van de hoogte van de baan
(Van onze Eindhovense
correspondent)
De revolutie, die de wasbehande-
ling al enkele jaren te zien geeft,
blijft voortduren. In de „muntwas-
serijen", welke in Nederland naar
Amerikaans voorbeeld zijn ingericht,
vindt men dag en nacht vrouwen en
mannen, die hun wasje doen, zonder
dat zij daar door personeel geassis
teerd worden. Deze wasserijen zijn
volkomen automatisch. Ze beschik
ken over was- droog- en wisselauto
maten. koffie-automaat, ze hebben
gezellige zitjes, radio of jukebox etc.
Het nieuwst geeft de nieuwe munt-
wasscrij aan de Noordbrabantlaan
te Eindhoven te zien. Hier zijn de
m Men hoopt thans de Relay In een
■«gemiddeld hogere baan te brengen,
namelijk een die varieert van 1600
tot 5700 kilometer. Ook in het laagste
punt van de baan is de reikwijdte re-
Idelijk.
Bovendien wordt de hoek met de
evenaar iets gunstiger gekozen. Deze
bedroeg voor de Telstar 44,7 graden,
en zal voor de Relay ruim 50 graden
bedragen Hierdoor wordt een groter
gebied op aarde bestreken.
Levensduur een jaar
eerste automaten voor het chemisch 1
reinigen van kleding opgesteld. Deze
reinigingsmethode heeft in Amerika
veel opgang gevonden. Verwacht
wordt dat haar invoering in Neder- I
land ook revolutionaire gevolgen zal
hebben. Alle tot dusver ingevoerde
zelfbedieningsmethoden hebben in
de ogen van de Nederlandse huis
vrouw genade kunnen vinden. Aan
het succes van het zelf chemisch rei-
I nigen wordt niet getwijfeld. De nieu
we Eindhovense muntwasserij is al
twee weken open. zonder enige rucht
baarheid De ondernemer verklaar
de. dat zij nu reeds rendabel is.
In de automaat kan men voor twee
rijksdaalder vier kilo kleding che-
misch reinigen. Men draait aan de
knop en na een half uur staat de
automaat stil om de behandelde kle
ding fris al te leveren. Dat kunnen
twee pakken zijn. die opgefrist moes
ten worden. Het voordeel is, dat men
ze slechts een half uur behoefde te
missen. Maar men moet niet ver
wachten. dat hardnekkige vlekken
zullen verdwijnen. Stoffen, die voor
het zogenaamde kledingbad niet ge
schikt zijn. moet men ook maar niet
J aan deze reinigingsmethode onder-
werpen.
Ernstige zedenzaak
voor de rechtbank
De meervoudige kamer van de
rechtbank in Utrecht houdt zich
deze week drie dagen bezig met
een zedenzaak, waarbij tussen
de veertig en zestig personen zijn
betrokken. In deze zaak die achter
gesloten deuren behandeld wordt
zijn drie mannen uit Utrecht gedag
vaard. namelijk een 23-jarige zonder
beroep., een 43-jarige chauffeur en
een 40-jarige vertegenwoordiger.
Het drietal wordt er van verdacht
in de maanden oktober-november
van het vorig jaar op een adres in
de Utrechtse binnenstad alleen en
in vereniging op fuifjes ontuchtige
handelingen te hebben gepleegd met
veelal minderjarige meisjes. De
23-jarige fungeerde als lokvogel, hij
pikte in café's en andere vermaak
gelegenheden in Utrecht meisjes op.
die hij uitnodigde voor feestjes. Op
het „feestadres"' vertoefden de beide
oudere mannen.
Tegen de jongste verdachte is gis
termiddag 21 jaar gevangenisstraf
geëist, met aftrek van voorarrest
en voorwaardelijke terbeschikking
stelling van de regering.
Wanneer alles goed "gaat. zal de Re
lay een „elektronische" levensduur
hebben van ongeveer een jaar. Dan
zullen de instrumenten voor de com
municatie uitvallen. In dat jaar
moeten vele.honderden proeven wor
den genomen om het experiment ge-
heel te doen slagen.
Telstar heeft vier maanden vrijwel
I perfect gewerkt en enige tijd matig.
Op 30 november vielen de communi
catie-instrumenten plotseling geheel
uit door nog niet opgehelderde oor-
- .'laak. De Telstar had toen 1242 om-
wentelingen gemaakt en er waren
7 ruim honderd experimenten mee uit-
'5 gevoerd. Het zal nog geruime tijd
"*t duren alvorens men alle daarbij ver-
kregen gegevens en ervaringen heeft
jfverwerkt. Enkele waarnemlngsin-
Sstrumenten van de Telstar functio-
neren nog en zenden hun gegevens
*»,nog naar de aarde uit.
j' Grondstations
De Relay bevat Instrumenten om
haarscherp gerichte microgolven op
M te vangen, deze vele miljoenen ma-
fi Jen te versterken en weer naar de
aarde terug te zenden Dit stelt de
kunstmaan in staat, televisiebeelden
te relayeren of gelijktijdig 200 tele
foongesprekken over te brengen. Ei
genlijk is de Relay nieic. anders dan
een relay eringstoren met een b(jzon-
«jg der grote hoogte.
9 Voor de uitzending en ontvangst
sijn op aarde speciale grondstations
nodig. Drie bestaande vaste stations.
die ook voor de Telstar-experimenten
i De voorzitter van het Produkt-
schap voor Vee en Vlees, de heer Joh.
j de Veer, heeft gisteren in Utrecht de
leden van de Christelijke Boeren- en
Tuindersbond aangespoord, adressen
te zenden aan de minister van Land-
(bouw en aan de Tweede Kamer. Dit
ter ondersteuning van het verzoek,
dat het Produktschapsbestuur vorige
week aan de minister heeft gedaan,
om tien miljoen gulden beschikbaar
te stellen voor het nemen van maat
regelen om de prijzen op de rundvee-
markt, onder meer door export, op
een hogei niveau te brengen.
I Inplaats van zich op te winden
over het feit, dat er voor de melk
Imaar 27 cent wordt gegeven (van 27
cent woro Je niet arm en van 28 cent
niet ryk>. kunnen de organisaties
bete- achtes het verzoek van het
De communicatie-kunstmaan
Relay, die als verbeterde opvol
ger van Telstar kan worden be
schouwd. Een vrij plompe acht
kantige doos. die een wonder
van technisch vernuft herbergt.
AUSTRALISCHE RAKET
IN V.S. MISLUKT
Op het eiland Wallops in de Ame
rikaanse staat Virginia is een Aus
tralische ruimteproef mislukt.
De N.A.S.A., het bureau voor lucht
en ruimtevaart, deelde mee, dat de
raket „Aerobee 150 a", die instrumen
ten met een gewicht van 85 kilo naar
de ruimte nad moeten brengen, 42
seconder, na de start ontplofte. De
Australische geleerden, cic de leiding
hadden bij de proef, hadden de ra-
'iogolver met lage frequentie in de
ionosfeei willen meten.
Produktschap gaan staan, zo zei de
heer dt Veer. De rundveeprijzen
zijn. volgens hem, op het ogenblik
onverantwoord laag en het Produkt
schap ls met zijn markt ondersteu
nende maatregelen eigenlijk al ver
der gegaan dan zijn eigen financien
toelaten. De heer de Veer meent, dat
de overheid tot nu toe teveel aan
dacht heeft besteed aan de melk en
oe runovleessector heeft verwaar
loosd, een sector, die juist in de
EEG. blijvende kansen biedt.
Na I januari: nog
180 Nederlanders
in Nieuw-Guinea
Het V.N.-bestuur in Nieuw-Guinea
is begonnen met het uitreiken van
contracten aan Nederlandse ambte
naren. die ook na 1 januari by de
Untea willen blyven dienen. De aan
vankelijke contracten golden slechts
voor drie maanden en liepen dus per
1 januari af. Bij de verlenging van de
contracten werd een geringe selectie
toegepast, maar de meeste geïnte
resseerden kregen verlenging. Slechts
enkelen werden afgewezen. Per 1 ok
tober traden 700 Nederlanders in
dienst by de Untea. van die circa 180
ook na 1 januari blyven werken De
meesten van deze 180 blyven tot 1
(Van onze
A'damse correspondent)
Het elektronische brein
heeft zyn intrede ge
daan in de winkel, om
de klanten te helpen bij
het kiezen van de aan
kopen. Sinds gisteren is
in een Amsterdams wa
renhuis een computer
ter waarde van twee
miljoen gulden opge
steld. welke bezoekers,
die hun cadeau-ideeën
met Sint-Nicolaas al
hebben gespuid, advies
kan geven voor het ko
pen van kerstcadeaus.
De machine, die door
drie dames wordt be
diend, heeft de naam
„Cado-Ramic" gekregen
en is het eerste elektro
nische computer, die in
een Europees warenhuis
ter beschikking van de
klanten staat In Ame
rika wordt een derge
lijke service reeds in en
kele grote warenhuizen
verleend.
De bezoeker geeft op.
welk bedrag hij wil be
steden. Hij krijgt een
ponskaart, waarop hij 'n
vakje moet invullen voor
de aanduiding van de
gene. voor wie het ca
deau is bestemd: moe
der, vader, dochter,
zoon, echtgenoot (echt
genote), vriend, vrien
din, verloofde, relatie of
andere bestemming. De
ponskaart verdwijnt in
de machine, die binnen
twintig seconden een
keurig uitgetikte opgave
doet van tien uiteenlo
pende cadeaus in de ge
wenste prijsklasse met
de vermelding op welke
afdeling en op welke
etage van het gebouw
het geschenk kan wor
den gekocht. Uitver
kochte artikelen worden
onmiddellijk door de
computer vervangen
door andere.
De computer is een
IBM 305. die aanvanke
lijk is ontworpen voor 't
doen van een volledige
verkoopadministratie.
De fabriek zegt zelfs
dat men bij een ziekte
alle gedragingen van een
patiënt op een pons
kaart kan aanbrengen
waarna de computer de
juiste diagnose stelt
De machine heeft een
geheugen van 50 schij
ven. waarin 5 miljoen
letters en cijfers kun
nen worden bewaard. Er
kunnen ongeveer dui-
cadeausuggesties wor
den gegeven. De direc
tie van het warenhuis
zal de „Cado-Ramic"
tot Kerstmis in gebruik
hebben. Men verwacht,
dat niet alleen de ver
koop door dit systeem
wordt bevorderd, maar
vooral het aantal rui
lingen van geschenken
dat een enorme omvang
heeft aangenomen,
hierdoor kan worden
teruggebracht. Van de
resultaten In de komen
de weken zal afhangen
of de Cado-Ramic in de
toekomst bij naderende
feestdagen een vaste
plaats in het warenhuis
zal krijgen.
V'burg onderzoekt
bijtende muizen
(Van onze Haagse correspondent)
De Voorburgse G.G. en G D. heeft
gisteren twee muizen naar het Cen
traal Dierengeneeskundig Instituut
in Rotterdam gebracht om te laten
onderzoeken of de diertjes mogelijk
aan rablës lyden. Daarvoor heeft de
G.G. en G.D. twee keer moeten rij
den, want de muizen zijn afzonder
lijk binnengebracht.
In het eerste geval betrof het een
grijze (wilde) muis, die op onver
klaarbare manier in het wiegje van
de zeven maanden oude baby Frank
je Kayer uit de Herenstraat terecht
was gekomen en het kindje maan
dagnacht zes keer beet. De ouders,
geschrokken door het huilen van de
mei. Deze cijfers betreffen geheel
Nieuw-Guinea.
Intussen zijn in de afgelopen veer
tien dagen 166 Indonesische ambte
naren voor het VN-bewind in Nieuw
Guinea aangekomen. Hierdoor is het
totaal aantal Indonesische ambtena
ren gebracht op 440. Binnenkort wor
den nog veel meer Indonesiërs ver
wacht.
baby, wisten aanvankelijk niet, hoe
het kind aan de wondjes aan zyn
vingers kwam. maar zagen even la
ter de muis. De vader sloeg hem
dood en bracht het beestje naar de
G.G. en G D.
Gistermiddag is een waarschijn
lijk tamme witte muls binnenge
bracht. die in een werkplaats door
iemand was gevangen, waarna de
muis had gebeten. De plaatsvervan
gend G.G.D.-directeur J. M. Eilan
der, vertelde ons. dat er in ander
halve maand tijd al ongeveer veer
tig beten van dieren zijn aangegeven.
Eigenlyk moet men het Rotterdam
se onderzoek naar de muizen zien als
een overdreven voorzichtigheidsmaat
regel. Naar de opinie van de Voor
burgse G.G.D. is er niets aan de
hand.
Derde slachtoffer
botsing Zwijndrecht
Het auto ongeluk van maandag
avond 16 onder Zwijndrecht, waarbij
twee mensen werden gedood, heeft
nog een slachtoffer geëist. In het
Diaconessenhuis te Dordrecht is gis
teravond de zwaargewonde W. A,
Lodewikus uit Breda overleden. Hij
was 32 jaar,
- ti'.iwfftrrf*
