JAAG NAAR GERECHTIGHEID, NAAR TROUW,
NAAR LIEFDE EN VREDE
LIJD MET DE ANDEREN
ALS EEN GOED SOLDAAT
Leidsch Dagblad
Persoonlijk maakte zij Inspec
tiereizen naar alle militaire
onderdelen en kwartieren in alle
hoeken des lands. Onvergetelijk
voor wie haar by die bezoeken
heeft gadegeslagen, zal steeds de
majestueuze, trotse en fiere
waarlijk koninklijke gestalte
in herinnering blijven, die troe
penonderdelen schouwde en ere
wachten langs schreed. In de
bloei van haar vijfendertig jarig
leven vormde waardigheid de
meest sprekende achtergrond
van haar diepe zorgzaamheid
voor 's lands welzijn. Persoon
lijke initiatieven zonder tal en
bemoedigende woorden waar die
gesproken konden worden vorm
den voor tallozen een verlich
ting van de zeer grote moeilijk
heden dier jaren, ook toen op
zichzelf staande rampen delen
van ons land bedreigden, zoals
de overstromingen rond de Zui
derzee in 1917 en de veenbran
den in Drente in 1918.
Vreedzame strijd
Was het wonder, dat onder
een dergelijke bezielende leiding
juist in de moeilijke oorlogsjaren
het grote besluit genomen werd
tot vreedzame landwinst door
drooglegging van de Zuiderzee?
Terwijl rond onze grenzen de
aarde verschroeide en de men
sen vielen in een uitmergelende
krijg, begon ons volk dezelfde
vreedzame strijd voor nieuw
land, die thans nog wordt voort
gezet en nieuwe doelen heeft
II Tim. 2 22
gekregen na de jongste waters
nood in februari 1953.
Slechts een enkele maal krijgt
een constitutioneel Staatshoofd
gelegenheid vooraan te staan in
het politieke spel der mogend
heden. Bijzondere omstandig
heden zijn er voor nodig (zoals
ook in de tweede wereldoorlog
bleeki om daadwerkelijk ingrij
pen mogelijk (en nodig) te ma
ken. Persoonlijk ingrijpen van
Koningin Wilhelmina in de
maartcrisis van 1916 en tijdens
het voorjaar van 1918 heeft ons
volk behoed voor een te elfder
ure onvermijdelijk schijnende
deelneming aan een in feite reeds
besliste en overbodig geworden
krijg.
Ontwrichte band
Niet minder van spanning ver
vuld waren de eerste tijden na
de wapenstilstand.
Morele ontwrichting, begelei
dend verschijnsel van iedere
oorlogsperiode, ontladen angst
spanning, verminderde nood
zaak van eenheid, sociale troe
belen in de omringende uitge
putte landen, verleidden een
deel van ons volk zich te keren
tegen het Koningshuis en de
persoon van de Koningin.
De opofferende arbeid van de
Koningin gedurende vier oor
logsjaren kon dit niet voorko
men. heeft dit misschien zelfs
gestimuleerd.
Meer dan ..Koningin over" was
zij in die jaren „eerste burgeres
in" ons volk, waardoor de af
stand tussen Kroon en Volk,
zelfs het onderscheid tussen
beide dreigde te verdwijnen. Een
probleem, dat zich allengs meer
zal voordoen bij de maatschap
pelijke ontwikkeling, een pro
bleem dat slechts opgelost kan
worden door inhoud te geven
aan nieuwe verhoudingen zon
der verlies van de voordelen der
oude relaties. Ook in dit opzicht
heeft de geschiedenis iets ge
leerd aan ons volk. aan Koningin
Wilhelmina en aan Koningin
Juliana.
Vastberaden
Paraatheid en moed kenmerk
ten ook in de novemberdagen
van 1918 de houding van
Koningin Wilhelmina die ge-
1 ii Fries kostuum maakte
Koningin Wilhelmina in 1895
een veel oudere indruk dan
haar vijftien jaren.
balde vuisten deed veranderen
in een zee van juichende armen.
Op internationaal terrein toon
de zij vastberadenheid als
woordvoerster van ons volk in
het conflict met België ten aan
zien van Zeeuws-Vlaanderen en
Zuid-Limburg en als verdedig
ster van Nederland als politiek
asyl voor de Duitse keizer.
De gewijzigde internationale
verhoudingen brachten ons land
in nauwer contact met de om
ringende wereld, en een direct
gevolg daarvan was. dat poli
tieke verwikkelingen elders hun
invloed deden gelden.
Na het spoorwegconflict in
1903 begon zich in de eerste
jaren na de eerste wereldoorlog
in ons land de sociale omwente
ling eerst goed te ontwikkelen
onder invloed van buiten af. Op
zichzelf een zeer verheugend
verschijnsel, doch een verschijn
sel dat ook de excessen mee
bracht van het ontbindende com
munisme en zijdelings ook het
mensonterende nationaal-socia-
lisme en fascisme.
Nieuwe krachten
Nieuwe krachten werken steeds
ontbindend, omdat zij eerst een
plaats voor hun bestaan moeten
veroveren, een bestaande con
stellatie moeten opruimen ten
einde ergens terrein voor werk
zaamheid te krijgen. De nieuwe
krachten van de jaren na de
eerste wereldoorlog tastten ook
de band tussen Oranje en Ne
derland aan. een band die grote
groepen verbroken wilden zien.
De tragiek van iedere vernieu
wingsdrang, de drift tot exces
sen om in ieder geval tot het
In 1897, op 16 jarige leeftijd,
was de nog ongekroonde
Koningin Wilhelmina een
beeldschoon meisje, waarvan
deze foto een zeer goed beeld
geeft. Naar deze foto werd
de beeldenaar vervaardigd,
die jaren lang de Neder
landse muntstukken sierde.
oorspronkelijk gestelde doel te
kunnen doorstoten, heeft ook de
S.D.A.P. gekenmerkt in de da
gen, dat zU de gevoelens voor
Oranje ondergroef en daarmede
ons nationaal bewustzijn ver
zwakte.
De eenheid van ons volk rond
de Troon, in de stormen dier
jaren verloren gegaan, zou eerst
hervonden worden in de jaren
na 1933, door de steeds dreigen
der buitenlandse gevaren, door
de consequenties der verzwak
king zoals de tragedie van de
Zeven Provinciën, en ook
helaas door het persoonlijk
leed, dat onze Koningin te dra
gen kreeg door het overlijden
van Koningin-Moeder Emma en
Prins Hendrik.
Voordien echter werden de
Oranjefeesten bij een groot deel
van ons volk Inhoudsloos en ge
degradeerd tot „Oranjelol".
Koningin Wilhelmina tussen
gelukkige Nederlanders.
Op 13 maart 1945 betrad zij
jia jaren van ballingschap
voor het eerst weer de va
derlandse bodem in het be
vrijde Eede-Aardenburg in
Zeeuws-Vlaanderen.
Moed vereiste het, zelfs onder de betrekkelijk gunstige
omstandigheden rond de eeuwwisseling, de verantwoordelijkheid
voor volk en Vorstenhuis te aanvaarden als een „voorrecht".
..Ik acht het een voorrecht, dat het mijn levenstaak en -plicht
is, al mijn krachten te wijden aan het welzijn en de bloei van
mijn dierbaar vaderland" waren niettemin de woorden, welke
Koningin Wilhelmina bij haar inhuldiging in de Nieuwe Kerk te
Amsterdam op woensdag 6 september 1898 tot de Staten-
Generaal sprak.
Moeilijke jaren zijn het geweest, die eerste jaren. Het is
bekend, dat zij ook toen nog de grote persoonlijke steun van
haar moeder genoot, die in jarenlange ervaring geleerd had,
grote wijsheid dienstbaar te maken op de moeilijke wijze waarop
een constitutioneel Vorstin dienen kan, zonder nochtans zelf
Vorstin te willen zijn, slechts Regentes.
Moed en volharding
..De enige man op de Troon"
werd zjj genoemd door dr. Broek
huizen naar aanleiding van haar
onvervaard optreden ten gunste
van Paul Krüger van Zuid-
Afrika, die zij met de „Gelder
land" naar Europa bracht toen
de Boeren onder druk van de
Engelse wapenen het hoofd in
de schoot moesten leggen. De
jongste Koningin in ons wereld
deel maakte zich kort na haar
troonsaarrvaarding met die daad
geliefd in geheel Europa, en ver
wierf voor die daad evenzeer
bewondering in Engeland.
Een dergelijke moed en door
zettingsvermogen om de conse
quenties van een eenmaal ge
nomen beslissing ten volle te
aanvaarden, heeft zij ook in
haar latere regeringsjaren
steeds getoond.
Hoewel op minder directe
wijze, is haar invloed ook van
groot belang geweest bfj de eer
ste grote gebeurtenissen, waar
uit de Nederlandse arbeidersbe
weging van thans is gegroeid.
Als „geweten van de partyrege-
ring" (zoals mr. Strycken de
drager van de Kroon eens noem
de) heeft zij een belangrijk
aandeel gehad in de uiteinde
lijke oplossing v»n de1 spoorweg
staking van 190Q. die weliswaar
niet een directe overwinning
voor de arbeiders bracht, maar
toch de grondslag voor een
latere zege legde.
Bevorderlijk aan het
welzijn des lands
In het najaar van 1900 had
den inmiddels de twee Oranje-
vorstinnen een vrfj langdurig
bezoek aan Duitsland gebracht
en de dag na haar terugkeer, op
16 oktober, deed Wilhelmina in
een boodschap aan de Kamers
van de Staten-Generaal mede
deling van haar verloving met
Hertog Hendrik van Mecklen
burgSchwerin, welke bood
schap zij. typerend voor de wijze
waarop zjj haar leven opvatte,
besloot met de woorden „Moge
deze gebeurtenis onder Gods
zegen bevorderlijk zijn aan het
welzijn van ons land".
Het huwelijk, dat op 7 februari
1901 in Den Haag werd gesloten
en door ds. Van der Flier werd
ingezegend, is inderdaad tot
zegen van ons volk geworden,
maar eerst na angstige tijden,
waarin weer gevaren voor de
dynastie dreigden. In 1902 ver
vloog een gerechtvaardigd lijken
de hoop op de spoedige geboorte
van een nieuwe Oranjetelg, ter
wijl het leven van de jonge
Vorstin in de waagschaal lag.
Nieuwe stammoeder
Groot was derhalve de vreug
de. toen na lange jaren stilte
rond de troon nieuwe verwach
ting opbloeide en op 30 april
1909 terecht bleek bij de geboorte
van Prinses Juliana Louise
6 September 1898: de inhul
diging van Koningin Wilhel
mina in de Nieuwe Kerk te
Amsterdam.
Emma Maria Wilhelmina. ver
noemd in haar eerste naam naar
de Stammoeder der Oranjes.
Het is alsof haar Moeder heeft
voorzien, dat in haar de in
dynastiek opzicht slechts tere
band tussen volk en Vorsten
huis tot een stevige, onverbreek
bare zou vergroeien.
Angstig plechtanker
Geboorte en Troonsaanvaar-
ding van Wilhelmina stonden
in net teken van eenzaamheid
rond de Troon. Een eenzaam
heid, welke in de jaren vóór de
geboorte van Juliana nog werd
geaccentueerd, die in later jaren
weer beangstigde, en die achter-
De eerste beeldenaar van
Koningin Wilhelmina ten
behoeve van de Nederlandse
muntstukken iverd vervaar
digd naar deze foto. die haar
op U-jarige leeftijd toont.
af gezien een groot deel van
Wilhelmina's regeringsperiode
heeft beheerst.
Eén enkele loot aan de Oranje
stam is een angstig-onzeker
plechtanker voor een volksbe
staan. Wij weten nu, dat Juliana
inderdaad de ban van eenzaam
heid voor lange tijd gebroken
heeft, en wy mogen in haar
symbolische naam een voor
teken zien, dat de band tussen
Nederland en Oranje nog gedu
rende vele generaties, nog gedu
rende eeuwen bestendigd zal
blyven.
Nieuwe oriëntering
Het valt nu niet te voorzien,
hoe dit verenigbaar zal zyn met
de internationale ontwikkeling
en de groei van grotere dan
nationale eenheden, evenmin als
wij nu kunnen beseffen, hoe
eens het hoogste aardse gezag
voor ons niet door een Oranje
uitgeoefend zou kunnen worden,
hoe wy het Koningschap van
thans wellicht eens een andere,
misschien minder essentiëler
plaats zouden geven.
Wel staat vast. dat door
Regentes Emma, door Koningin
Wilhelmina en door Koningin
Juliana garantie gegeven is. dat
alle mogeiyke middelen zullen
kunnen worden aangewend om
met nieuwe inhoud en volgens
andere normen nieuwe vormen
voor de band tussen Nederland
en Oranje te vinden.
Koningin Juliana heeft in de
betrekkelyk korte tijd van haar
bewind reeds herhaaldelijk ge
toond de problemen, die de
monarchie van thans in de toe
komst wachten, onder ogen te
durven zien en vooral ook te wil
len zien. Dat betekent, dat ook
niet gevreesd behoeft te worden
voor vereenzaming van Oranje
in de Nederlandse gemeenschap.
Wij zeiden reeds eerder: dat
Wilhelmina ons deze Juliana
heeft gegeven, was een van haar
grootste twee verdiensten.
Meer vrijheid voor
de jeugd
De eerste jaren na de geboorte
van Prinses Juliana verliepen
betrekkelijk rustig. Dat wil niet
zeggen, dat de Koningin rust
werd gegund. Zeker niet, dat zij
rust zocht of accepteerde.
Een groot deel van haar tüd
en energie werd gevraagd voor
de opvoeding van Juliana, die
zij zeer serieus voorbereidde op
de haar wachtende taak. De ge
wijzigde omstandigheden gaven
De ontmoeting van twee
tijdperken. De jonge nog on
gekroonde Koningin Wilhel
mina. met de oude, wijze.
Koningin Victoria van Enge-*
land in 1885.
haar gelegenheid, Juliana iets
meer van de gewone vryheid en
het normale milieu voor kinde
ren te geven dan zij zelf had
genoten, maar verder valt er een
opmerkelijke overeenkomst te
constateren tussen de opvoeding
van Wilhelmina door haar moe
der Emma. cn de opvoeding, die
Koningin Wilhelmina op haar
beurt aan Prinses Juliana gaf.
Het waren vooral representa
tieve plichten, die de Koningin
in die jaren in de belangstelling
stelden.
De internationale onrust in de
Jaren kort voor de eerste wereld
oorlog. niet steeds onderkend als
de voorbode van een zeer ern
stig conflict, w erkten echter ook
in ons land door
Voor het eerst in de geschie
denis liet ons Staatshoofd onder
invloed van de zich wyzigende
oriëntering op politiek terrein
van grote groepen van ons volk
zich door de voorman der socia
listen voorlichten over de poli
tieke situatie, toen de vorming
van een nieuw Kabinet nodig
bleek
Benarde toestanden, gevaren, onheilen zijn veelal de entourage
van een volledige ontplooiing van energie, voor het geven van
alles wat men te geven heeft. Zo was het oolc in de moeilijkste
tijden van ons land, de twee wereldoorlogen, in welke tijden
Koningin Wilhelmina getoond heeft te begrijpen, wat van haar
werd gevraagd en te willen doen wat zij in antwoord op die
vraag doen kon.
Uiteraard werd in de tweede wereldoorlog het zwaarste
beroep op haar gedaan, maar ook de jaren van de eerste wereld
oorlog stelden hoge eisen. Toen op 31 juli 1914 mannen uit alle
standen en leeftijdsgroepen hun wapenrok aantrokken, werd zij
één hunner.
Onvermoeid, waardig
intens
