Spanje j Spaanse wens tot beter
Europa leven: Op naar de EL E.G.
r ORERO SLIKT
VlJN TROTS IN
Kom er ACHT - er
ZOEKLICHT
WIJ LEVEN VRIJ
en
Naijverig
Nu wel
WOORD
VAN
BEZINNING
(LEIDSCH DAGBLAD
EEN
OP DE BOEKENMARKT
17 november 1962
Pagina 1
weg naar een van de twee of drie
werkkringen die de Spaanse stede
lingen er op na houden om hun
deel te krijgen aan het begin van
de nieuwe welvaart, de bromfiets of
het autootje, het bankstel of de flat.
Voor die comfortabele status
symbolen van de Westeuropese
bourgeoisie werken de Spanjaarden
oncomfortabel hard en lang. Maar
het verlangen ernaar is zo hevig
geworoen, dat het veel Spaansere
sentimenten overschaduwt: de trots
en de vergeestelijking die de enige
luxes zijn zolang men niet alleen
in volstrekte armoede maar ook in
uitzichtloze omstandigheden ver
keert.
De Spanjaarden hebben de afge
lopen jaren die Westeuropese bour-
geosie in stromen door hun land
zien trekken: Franse arbeiders in
bussen, Duitse winkeliers in Volks
wagens. Nederlandse families in ca
ravans. Zü doen geshockeerd over
de bikini's en de verleidbaarheid
van de Erika's, ironisch over het
olé-geroep van de Jansens, geirri-
teerd over de onbeleefdheid der Du
bois. Maar zü zün boven alles na
ijverig op de welstand die de tien
miljoen toeristen per jaar ten toon
spreiden. En met een verbazing
wekkende vastbeslotenheid streven
zü naar een aandeel in de nieuwe
Spaanse welvaart, die trouwens me
de wordt veroorzaakt door de
tweeenhalf miljard gulden die de
bezoekers met de kiektoestellen en
de blote benen jaarlijks als manna
uit de hemel over het land en zijn
economie doen neerdalen.
Nu de economische condities van
de Spanjaarden nog slecht of ma
tig. maar niet langer uitzichtloos
zijn geldt de aandacht van de
Spanjaarden veel minder de totale
in feite revolutionaire herziening'
van de maatschappij, dan wel de
verbetering van zyn eigen positie
Een aandeel in de nieuwe
welvaart: door Madrids stra
ten vloeit een stroom van glim
mende nieuwe auto's. Tot voor
kort een droom, nu een moei
zame mogelijkheid voor veel
Spanjaarden: een eigen coche
op afbetaling.
binnen die maatschappij. Franco,
de monarchie, het socialisme, het
anarchisme, alle reactionaire of re
volutionaire. conservatieve of pro
gressieve politieke vormen, alle ge
liefkoosde theorieën verliezen aan
belangwekkendheid bij de prakti
sche mogelijkheid tot individuele
lotsverbetering, die door een aantal
economische processen is geopend.
Als men aan deze oversimplificatie
een andere wil toevoegen, dan is
het deze: de optelsom van die dertig
miljoen individuele wensen vindt
zijn politieke gestalte in de wens tot
aansluiting bij Europa.
In die wens vindt 90 procent van
alle Spanjaarden voor het eerst een
eenheid, zelfs onder degenen die el
kaar in een afschuwelijke burger
oorlog hebben vermoord, verkracht
en gemarteld. De oppositie ziet er
de enige kans in om zich zonder
bloedvergieten te bevrijden van een
regime dat eerder geminacht dan
gehaat wordt, eerder geneest dan
onderdrukt. De krachten waarop het
regime steunt, het leger, de kerk.
de gepriviligeerden zien het als een
onvermijdelijkheid, die zij vaak ra
tionaliseren met veel hooggestemd
gepraat over heilige allianties tegen
het communisme en over de spiri
tuele waarden van Europa waaraan
Spanje zoveel heeft by te dragen.
Hei onweerlegbare feit blijft, dat
Spanje langs duizend wegen de aan
trekkingskracht voelt van de mag
neet van het moderne Europa. Het
is een even historisch gebeuren als
de Britse wens tot toetreding.
Spanje geeft vrijwillig zijn isolatie
op. Het Escoriaal is geen symbool
meer maar een historische beziens
waardigheid voor de zondagmorgen.
De Pyreneeën worden een winter
sportoord inplaats van een barriere.
Een volk van overheersers dat. na
dat het zijn imperium verloor, sym
bolen zocht te domineren, wil aan
haken by de werkelijkheid .Don
Quichotte, Don Juan en de torero
worden ingenieur, ondernemer en
elektrisch lasser.
Spanje slikt zijn trots in: het wil
zó graag by Europa dat het zich
Tidanks de eerste afwijzing, blyft
inspannen voor associatie met de
EEG. Zes jaar geleden konden we
in Madrid de perschef van Buiten
landse Zaken niet te spreken krij
gen. Nadat we een wetk tevergeefs
contact met hem hadden gezocht,
belde hij ons op om te informeren
waarom wy hem achtervolgden.
Deze keer kregen we zonder moeite
vier ministers te spreken.
Een journalist uit Nederland,
waar het parlement een motie tegen
de associatie van het totalitaire
Spanje bij de EEG aannam, kon
hun vragen stellen, die, hoe discreet
ook geformuleerd, neerkwamen op
het volgende: „In hoeverre voldoet
Spanje in menselijk opzicht aan de
minimum-eisen die het vrije Euro
pa mag stellen". En met een open
hartigheid waarin een element van
deemoec'. school, gaven de excellen-
tissimo's opening van zaken aan
iemand die zich voelde als een in-
quisiteui van het modernisme en
het liberalisme, tot voor kort twee
zeer lelijke woorden in Spanje.
Om de oververeenveudiging, die
in het gecompliceerde patroon van
Spanje noodzakelyk is, nog een
eindweegs voort te zetten, volgt hier
een voorlopige conclusie: Spanje
dat zo graag bij Europa wil, vol
doet nog niet aan die minimum
eisen. Althans wanneer men van de
huidige situatie een momentopna
me maakt. Maar die methode is on
bevredigend. Uit zijn traditionele
stagnatie is Spanje eindelijk in be
weging gekomen: economisch, dus
sociaal, dus politiek. Economische
ontwikkeling, sociale verbetering,
politieke liberalisering (en op al die
processen zullen we in volgende ar
tikelen gedetailleerder ingaan), to
nen. gezien in het beeld van een
grafiek, een onontkenbaar stygen-
de lyn. Dat is een reden voor Euro
pa om zich af te vragen of die pro
cessen niet versneld kunnen wor
den door een geleidelijke associatie
en of zy niet verlangzaamd zullen
worden door het in quarantaine
houden van Spanje.
Nadat wy nu tweemaal ach
tereen zo eerlyk en zo kri
tisch mogelijk de vryheid,
die tegenover God en godsdienst
afhankelykheid schijnt te zyn.
hebben bezien, willen wy deze
keer een bijbelboek, dat op
naam van Paulus staat, op de
voorgrond plaatsen.
Dit bijbelboek is genaamd:
briei aan de Galaten. Deze Ga
laten woonden in het binnen
land van Klein-Azie. Paulus
kwam met hen m aanraking
toen hij was uitgezonden om
aan niet-joodse volken het
Evai.gelie van Jezus Christus te
gaan verkondigen.
Ir het binnenland van Klein-
Azit, op kale hoogvlakten onder
armoedige omstandigheden en
mpt primitieve denkbeelden over
geloof en godsdienst, leefden on
der meer de Galaten.
taak, de verantwoordelijkheid,
de ijver, ook de blijdschap die
nu eenmaal met hei Evangelie,
air verblijdend nieuws, onlosma
kelijk zijn verbonden, wordt in
de schaduw gesteld en verdwijnt
soms geheel. Mensen, die Gods
dienstig, als christenen zelf6,
zware lasten torsen van een le
venshouding en een levenswijze,
die veelal op traditie, gewoonte
en overlevering van grootouders
of voorouders berust, maken het
zichzelf en anderen ook vaak
hun kinderen wel byzonder
moeilijk.
boden en regels brengen. Gü züt
nog hiaar nauwelyks van de
tradities en vrees van uw hei
dense leven bevryd. Wordt niet
opnieuw slaven van pseudo-
chiistelijke levensregels.
Let op. dat hier geen vryheid
in het algemeen wordt geprocla
meerd. Deze vrijheid lees
zelf de Galatenbrief eens na; in
de bijbel slechts enkele bladzij-
dei kan slechts gevonden en
gehandhaafd worden in nauwe
verbinding aan Christus en Zijn
Evangelie.
Dt vergeving van zonden, die
juist voortkomen ui0 een afge
dwongen gehoorzaamheid, een
geforceerde verplichting, een
niet-zichzelf-kunnen zyn, is
ons. aldus Paulus door Christus
gegeven. Hij gaf Zich vrijwillig,
om ons uit krampachtigheid te
verlossen, om schijntoestanden
Uit de brief, die Paulus later
aan de nog onervaren christe
nen schreef, blykt zijn grote on
gerustheid en verontwaardiging
over de binding, die de Galaten
na zijn vertrek zich hebben la
ten opleggen door christenpredi
kers. die strenge wetten en re
gels hadden voorgeschreven. Zy
zager, het volgen /an deze regels
en vetten als voorwaarde om
christen te zyn en behouden te
worden'
Deze opvatting komt u waar-
schynlyk niet vreemd voor. U
kent misschien uit ervaring
christenen, die voor zichzelf en
ook voor anderen bijzonder
streng en ernstig zijn. Je moet
dn nalaten en dat mag je niet
doen Ja, helaas zyn deze gebo
den over het algemeen negatief;
wat verbóden is. volgens deze
zienswijze. De positieve kant: de
Jawel, graag neem ik aan dat
hun strenge godsdienstige op
vattingen volkomen eerlyk en
ernstig bedoeld zyn Maar mag
ik zo vrij zyn mij te beroepen
op Paulus, die als geboren jood
bevrijd is van opgelegde ver
plichtingen en tradities, toen hij
zich vrijwillig, hoewel na hef
tige tweestrijd aan Jezus
Christus gewonnen gaf. Mij
dunkt, juist het christelijk ge
loof heeft dit vrywillig-zich-ge-
wonnen-geven als voorwaarde
en leidt tot de vrijheid, die Pau
lus met zo grote stelligheid
in zijn brief aan <le Galaten
verdedigt.
Wilt gij vry zün? Weest dan
uitsluitend aan Christus gebon
den Zo schryft hij in korte,
bondige zinnen.
Laat u niet langs een omweg
opnieuw onder een juk van ge-
waarin mensen, gehele genera
ties geboden zijn, op te heffen.
Laai u dan door geen ander ge
zag. door geen enkele vreemde
macht buiten Hem gezeggen of
binden.
U bent een vrij mens. U kunt
eer. vrij mens worden, zyn en
blijven. In gemeenschap met
Christus.
Persoonlijk ben ik byzonder
blij met de heldere uitspraken
van Paulus in zijn brief
aan Galaten. Het is mijn harte
lijke wens. dat u deze blijdschap
en vryheid, misschien door de
aanwijzing, die ik hier mocht
geven via de bijbel ook
mocgt ontdekken. Een volgende
keer nog een slotwoord.
Dr. P. L. Schoonheim,
pred. Open Deur-werk,
Herv. gem. Leiden.
f
4
(Van onze relsredacteur, W. L. Brugsma)
(I)
Madrid „Franco, ja communisme, nee Franco,
communisme, nee Het geluid van de spreekkoren
t door de brede Gran Via rolde, deed duizenden Madrilenen
tsnellen. Om mee te juichen? Welnee, sympathiebetuigingen
nor de caudillo zijn in Spanje zo zeldzaam geworden dat Span-
Lrden bereid zijn de moeizame afbetalingen voor scooter, ijskast
L t.v. een ogenblik te vergeten om te zien wie daar zo ijverig
bor het verleden demonstreert!
De toegesnelden zagen dul-
od studenten die in breed
>nt op weg waren naar het
ofdkwartier van „El Movi-
Ijento". de „beweging" waar
de fascistische falange en
dere politieke relikwieën
zijn samengebundeld tot Span-
je's enige toegelaten partij.
Maar beweging is een slecht
woord: „El Movimiento" is
een verticaal kadaver. Zelfs
Franco laat er zich weinig
meer aan gelegen liggen.
Spanje heeft zijn traditie
van isolationisme doorbro
ken en zich naar Europa
gewend. Het heeft zijn trots
ingeslikt en associatie met
ie Euromarkt gevraagd,
tiet Is daarbij op ernstige
weerstand gestuit. Het
scherpste verzet is van het
Nederlandse parlement ge
komen dat een motie aan
nam die de toelating van
totalitaire landen in de
gemeenschappelijke markt
verhindert.
De kous is daarmee niet
af: om dwingende economi
sche redenen maar daar
om niet alleen zal Spanje
blijven aandringen op deel
genootschap in de moderne
Europese samenleving. Om
trent de wenselijkheid daar
van bestaan twee visies:
buiten Spanje overheerst de
mening dat Franco eerst zijn
regime zal moeten democra
tiseren. Onze reisredacteur,
IV. L. Brugsma, die zojuist
een reis van enkele weken
door Spanje heeft gemaakt,
heeft daar bij Spanjaarden
en niet-Span jaar den een an
dere overtuiging aangetrof
fen: namelijk dat die demo
cratisering pas mogelijk
en zelfs onafwendbaar zal
zijn nadat Spanje econo
misch bij Europa wordt be
trokken.
Wij beginnen vandaag met
de publikatie van de artike
lenreeks van onze reisredac
teur die om dit centrale
thema heen de nieuwe ont
wikkelingen zal beschrijven,
die na zoveel jaren steriele
stagnatie Spanje in beweging
brengen.
De studenten droegen spandoeken,
die zeiden: „De universiteiten ver
dedigen Spanje's eer" en „De Ita
liaanse christendemocratie sleept
ons door de modder Zij riepen
ook: „Fanfani is een gigolo". Zy
protesteerden tegen „de haat-cam
pagne die de Italiaanse pers en Ita
liaanse politici tegen Spanje voe
ren". Zü dachten trots de Spaanse
eer te verdedigen.
Maar toen zü ▼oor het gebouw
van de falange in de fascistische
groet de rechterarm omhoog sta
ker., deden zy dat verlegen, slinks
haast, alsof zü beseften dat dit
eigenlijk niet meer kon. En toen wü
de herleving van dit mythisch ritu
eel wilden fotograferen, probeerden
zij ons de camera uit de handen te
slaan. Want zelfs in het obscuran
tisme van dit handvol nationalisti
sche studenten dringt een straaltje
licht door: zo'n foto zou een ver
keerde indruk van Spanje kunnen
geven.
Hetgeen waar is: de juiste indruk
van Spanje werd verstrekt door de
mensen langs de kant. Die keken
ironisch, geamuseerd en met de ar
men over elkaar naar de moeizaam
bijeengetrommelde optocht. En
daarna gingen zy huns weegs, op
Het ziet er griezelig uit:
Spaanse nationalistische stu
denten brengen de fascistische
groet voor het hoofdkwartier
van de falange in Madrid.
Maar zij deden het maar
even. als beseften zij dat het
eigenlijk niet meer kan. En zij
wilden de camera afpakken,
waarmee deze foto werd ge
maakt.
Kunt U de acht a[wijkingen in de beide Dovenstaande tekeningen
.■inden? De juiste oplossing vindt U elders in dit Bijvoegsel.
J. van de Walle. „De Over
tocht". P. N. van Kampen
en Zn Amsterdam z.j.
De lof van de romanschrijver J.
van de Walle (De Slavenopstand.
Achter de Spiegel, Wachtend op de
Dag var. Morgen, Dc Muggen van
San Antonio heb ik reeds enige
malen gezongen. Zijn werk is van
een uilzonderlyk kaliber.
Dit boek „De Overtocht", bevat
vyf verhalen, maar men leest het
als een roman, waarin het eiland
Curacao in oorlogstyd de hoofdrol
speelt Van der Walle is in dit
boek van dezelfde kracht als in
..De Slavenopstand" en in „De Mug
gen van San Antoniowaarmee ik
bedoel dat hy op zijn best is, wan
neer hy zyn compositie binnen
het strakke kader van één gegeven
houdt, zoals hij in de hier genoem
de boeken gedaan heeft en ook doet
in dit boek. vijfmaal. De auteur
kan zich dan houden aan de inten
siteit van één hoofdthema: De Belt
waar de zeelieden het bittere ge
not van betaalde erotiek smaken.
De Courantier, de jongen Manie,
die een fantastisch stuk nieuws
voor zyn krant ontdekt Het Por
tret, het prachtige verhaal van de
joodsp zwerver Jankei, dat een ro
man op zichzelf is. De Ziekenbe
zoeker, een aangrijpende confronta
tie met het sterven temidden van
het platvloerse leven. En ten slotte
de novelle De Overtocht, de ge
schiedenis van een emigranten
schip met ontsnapte Joodse passa
giers, dat na veel zwerven op Cura
cao mag landen.
Een van de treffende punten
van deze trits verhalen is dat ln de
voorafgaande parten met grote in
tensiteit en zeer aangrüpend wordt
weergegeven te midden waarvan
de passagiers van de Santa Maria
het schip draagt dezelfde naam
als eens dat van Columbus te
recht zullen komen en hoe hun
leven zün zal. Daardoor krijgen
deze, toch zo sterk aan de realiteit
gebonaen levensepisoden, een over
waarde. die het geheel tüdeloos,
uniek en overgetelük maakt.
M. Ouwehand. „Het Meisje
en de Hongaar". Nijgh en
Van Ditmar. Den Haag z.j.
M. Ouwehand, die met zyn twee
de roman „De Strüd om de Beren
pas", zo'n opvallend aardig boek
geschreven heeft, is in deze nieuwe
roman overgegaan op een psychi
atrisch thema.
De eerstejaarsstudente, Leda van
Wingen, is na haar eindexamen
een tyd werkzaam geweest in een
kamp voor Hongaarse vluchtelingen
Wat zij daar heeft meegemaakt,
heeft zy niet kunnen verwerken
en <waarschynlyk) is het impres-
sionabele meisje daardoor gestoord
geraakt De ontgroening draagt nog
het zyne by tot het ziektebeeld,
dat men gespleten persoonlykheid
pleegt te nomen. Leda gaat in de
letterlyke zin twee levens lyden.
Als zy in Leiden op kamers
woont, dringt haar toestand wel
tot haar bewustzyn door. maar zü
is niet bestand tegen de verschui
vingen in haar wezen, die even
onverhoeds als onbedwingbaar bly-
ken te z\jn. Wel tracht zü de da
gelijkse gang van zaken aan ta
houden, maar steeds schuift zich
tussen haar daden een fel verbeel
dingsleven. waarin dc nummers
van de kampbewoners, hun nood
lottige bestaan en een Hongaarse
jongen een hoe langer hoe over-
heersender rol gaan spelen. Zy is
zich bewust hiervan en weet waar
de breuk tussen realiteit en
dwangbeeld ligt. De behandeling
in een kliniek kan haar niet gene
zen.
In deze roman wordt het voor
gesteld alsof deze Leda haar eigen
ervaringen optekent, althans ver
telt. Heel duldelük wordt weerge
geven hoe het verbeeldingsleven
steeds meer de overhand krygt. Bü
het tragische en onvermydelijke
einde staat men verwonderd over
de helderheid waarmee de auteur
de beide realiteiten (van het meis
je uit gezien) naast en door elkaar
heeft laten verlopen en hoe de
sluier van de waanzin hoe langer
hoe dichter komt te liggen over
wat werkelijkheid behoort te zyn.
Het wordt dan duidelijk dat Leda
ook met anders meer wil dan le
ven in de waanzin, daar met het
wegtrekken van het waanbeeld, de
Hongaar Ferenc, „van alle kanten
verlatenheid op haar toe stroom
de Treffend is ook de zachtmoe
dige, bijna lyrische toon waarop
dit naar zijn aard toch klinische
geval wordt verwezenlijkt.
CLARA EGGINK.
ililllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllH
