Romeinse waterwerken komen
aan het licht in Leidse polder
RITMEESTER
Royalisten in Jemen
wèM aan de winnende hand
Rotterdam al
Iiaven nr. 1
ER KOMT MEER VAART
IN HET CONCILIE
Historisch belangri jke vondsten
Opgericht 1 maart 1860
Vrijdag 9 november 1962
Derde blad no. 30803
Tijdens opgravingen in de Meerburgpolder bij de Hoge Rijndijk
tn de Nieuwe Vaart te Leiden hebben archeologen de laatste vier
maanden belangrijke ontdekkingen gedaan, die onder meer nieuwe
gegevens verstrekken over de tijd van de Romeinse bezetting van
de lage landen. Daarbij is men gestuit op overblijfselen uit de eerste
eeuw van onze jaartelling ,die aanwijzingen geven omtrent de lig
ging van de „Corbulo's Gracht".
3 In het verleden heeft men herhaaldelijk allerlei theorieën opge-
JJJsteld over het tracé van deze gracht, die gegraven werd als een I
Jlsoort „werkverschaffingsobject" voor de Romeinse strijdkrachten,
Hjdie uit het noordelijker Nederland werden teruggetrokken om een
Hmin of meer definitieve afgrenzing van de Romeinse buitenge-
TOwesten langs de Rijn te gaan bezetten.
Thans meent men op grond van de in de Meerburgpolder ge- j
I Idane vondsten, aan te kunnen nemen, dat de „Gracht van Corbulo"
Neen verbinding ten dienste van de Romeinse vloot was tussen een 1
D[Rijnkreek vlak ten oosten van Leiden en de Gantel, een Maaskreek
die tot in de omgeving van Rijswijk reikte.
Deze belangrijke opgravingen werden verricht door de Rijks- f ;.vv
Üenst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek te Amersfoort.
'ij zijn thans vrijwel afgesloten, na een periode van ruim vier Pp?3
aanden intensief onderzoek, waarbij men tot dusverre alle publi-
jteit heeft vermeden om het onderzoek ongestoord te kunnen j
:etten.
li citctt t
nifvoortzi
i3J
Speurtocht naar
een gracht
I De Romeinse historicus Tacitus
deelt in zijn „Annales" mee dat in
bet jaar 47 na Christus de toenma-
Sge gouverneur en opperbevelhebber
n Germania Inferior, consul Do-
itius Corbulo, een gracht of kanaal
r lengte van ongeveer 34 km liet
raven „tussen Maas en Rijn" ten
fnde dc schepen te onttrekken aan
i gevaren van de open zee. Ook
Griekse historicus Cassius Dio
rmeldt dit kanaal in zijn Romein
geschiedenis. Volgens hem zou
it Kanaal slechts ongeveer 31.5 km
lang z£n geweest.
Geen spoor
De verrassing in archeologische
kringen was groot toen dc Wage-
ningse bodemkundige dr. W. J. van
Liere in 1948 in zijn dissertatie ,,De
bodemgesteldheid van het Westland"
bekend maakte dat bü de honder
den waarnemingen, welke de bodem-
kartcerders in het Westland ter
plaatse \an dc vermoede gracht van
Corbulo hadden gedaan, nooit een
spoor van een tracé van een gracht
ontdekt was. Terwijl dr. Van Liere
van mening was, dat de gracht van
Corbulo niet door het Westland had
gelopen, uitte de archeoloog prof. dr.
P. J. K. Modderman in 1949 zelfs
bezwaren tegen het gehele door
Beekman voorgestelde tracé vanaf
j Leiden, en kwam deze tot de conclu- Thans is gebleken dat zich op de ambtenaar van de Rijksdienst
«ie dat het speuren naar de Fossa grens tussen Zoeterwoudt en Leiden roor Oudheidkundig Bodem-
Corbuloms weer moest «orden her- de Romeinse tijd een grote west- oncler,oek dc Icidina heelt ne
,at- loost genchte waterloop heeft bevon- 'eiamg heeft ge-
Iden ter breedte van minstens 60 m.
Nadere onderzoekingen lieten ech- |We hebben hler te makPn met een
ter voorlopig op zich wachten, maar
Burgemeester mr. G.E. van Wal-
sum van Rotterdam heeft gister
avond tijdens de discussie over de
mogelijkheid tot vestiging van een
hoogovenbedrijf in Europoort gezegd,
dat hij op grond van statistische ge
gevens het niet uitgesloten acht dat
Rotterdam op dit moment reeds de
grootste haven ter wereld is.
De goederenomzet van New York
bedroeg over 1961 91 miljoen ton
poederen. Van Rotterdam was dit
9C1 miljoen ton. Dat scheelde toen
dus precies één miljoen ton in het
voordeei van New York. Volgens bur
gemeester Van Walsum kon deze si-
iuatie wel eens inmiddels ten gunste
van Rotterdam zijn gewijzigd.
Het 25.000ste schip van het jaar
wordt weldra in de Rotterdamse ha
ven verwacht.
„In onze haven", zo meent de bur
gemeester van Rotterdam - „ligt
een mogelijkheid ons land in de
wereld een stevige positie te verle
nen".
Oostduitser
uitgeweken
Volgens een gezaghebbende zegs
man in Athene, is dr. Johannes
Rehn. plaatsvervangend hoofd van de
Oostduitse- handelsdelegatie in Grie-
kenland, naar het Westen uitgewe- i
ken. Dr. Rehn, die reeds meer dan
twee jaar in Athene woonde, was
door de Oostduitse regering terugge- i
roepen, waarop hij, mede voor zijn
vrouw en zesjarig zoontje, de hulp
van oe Westduitse ambassade in
riep om naar het Westen te ontsnap-
pen. Het gezin zou naar West-Duits-
land zijn overgebracht.
dan rookt u er goed van.
Immers het puikje van de
tabaksoogsten wordt steeds
weer voor Fiat gereser
veerd.
Fiat een echt fijnproevers-
model!
Resultaat! I De heer C. van Duyn. die als
I Deze .fibula" of mantelspeld
t van een in ons land nog niet
ïerder gevonden type. Deze
nmdst in de Leidse polder wijst
lvpde waarschijnlijkheiddat ook
BJp hier uit via de Gracht va i
■ïorfeu/o Romeinse schepen naar
fngeland zijn gevaren, waa-
welden van dit type wel bekend
'a de onderzoekingen van de be-
gjttnde geograaf dr. A. A. Beekman
ij nstreeks de twintiger jaren was
in wetenschappelijke kringen
[vallend eensgezind met betrekking
it de loop van de „Fossa Corbu-
nis". De gracht van Corbulo zou
muit Leiden van de Oude Rijn
ngs de Roomburger Wetering (de
[lidige Meerburger Wetering) en de
liet tot aan de Hoornbrug onder
ijswijk hebben gelopen en dan ver
ia f door het Westland ten oosten
jp in Naaldwijk tot in de monding
jfiQ de Lee.
1957 verdedigde de bodemkundige
rr. L. J. Pons in zijn dissertatie te
Wageningen de volgende stelling:
..De gracht van Corbulo vormde een
verbinding tussen een vloedkreek
van het Maas-estuarium (Oer-Gan-
tel) en één van het Rijn-estuarium
cn liep vlak ten oosten van de oude
duinen ongeveer ter plaatse van de
huidige Vliet".
Nieuw onderzoek
oorspronkelijke vloedkreek van het
Rijn-estuarium. Aan de noordelijke
oever kon duidelijk geconstateerd
worden, dat hier in de Romeinse tijd
graafwerk is verricht. Bovendien
moet aan de hand van scherven van
aardewerk de oudste menselijke ac
tiviteit ter plaatse gedateerd worden
rond heo midden van de eerste eeuw
na Chr
Mede op grond hiervan mag nu
worden aangenomen dal de gracht
van Corbulo is teruggevonden. Van
het door Beekman indertijd voorge-
Op 2 juli 1962 kon met medewer- ^elde tracé dient thans ook de
king van de gemeente Leiden door Roomburger Wetering, althans voor
had bij de opgravingen in de
Meerburgpolder. Hij staat hier
bij de resten van palen en plan
ken. die gebruikt werden bij de
beschoeiing van de gracht en het
haventje.
bulae met tweeledige boog, een groot
aantal leren schoenzolen en een
compleet skelet van een paard uit
de Romeinse tijd, dat nog verder
moet woraen uitgegraven.
Gedetaillerde conclusies uit de
vondsten zullen tezijnertijd' worden
gepubliceerd.
Thonison-fonds
voor beter
onderwijs
Radio-Mekka heeft een mede-
deling van koning Ibn Saoed
Prins Abdoer Rahman, een oom i tj_„ Thnmc.n ,ro_
van imam Mohammed el Badr. die clnada AmVnka
belast is met de leiding der Jemeni- cn Afriita heeft een "?nds vSTviS
ri.e.r°e.Ptn' y°'9!nt P°nd terUn* ,vij„,g. .ill
Jemenitische stammen thans naar J!??*??1?.Torlc verltlaard joen gulden) gesticht ten behoeve
Sanaa oprukken. Zij zouden SeLn vS "^stWh^dS van het onderwV.de televisie ende
t it li nieuwsvoorziening in de „ontwikke-
zich op 3d kilometer van de Je- ZIJ ®an alle fronten oprukken. l'ngsgebieden" achtergpbieven sta-
menitische hoofdstad bevinden, bin dlfT JménitS roreten l°n' Hpt fonds gaa' zelf 0011 lnstruc"
zijn aai ae jememtiscne vorsten t,eve tv-programma's maken en zal
weer in ere zullen worden hersteld.
Volgens Radio-Amman, de Jor- „Indien er geen Egyptenaren in Je-
daanse staatsomroep, vallen Egypti- men waren, zouden rust en orde
sche vliegtuigen steden en dorpen reeds lang geleden zijn hersteld, de
revolutie is in het geheel niet popu-
met brandbommen aan, omdat de
positie der Egyptanarep aan alle
fronten is verslechterd. Volgens dit
radiostation is het grootste gedeel
lair", aldus prins Rahman
Hij zei ook dat imam El Badr bü
de opstand, die in september j.l. in
te van de valschermtroepen en van I Jemen uitbrak, niet eens werd ge-
militaire voorraden, die naar het be- i wond.
legerde Sana'a werden gezonden, in Prins Rahman is naar New York
handen der koningsgezinden geval- gekomen voor het plegen van over-
len.
leg met de Jemenitische minister
pecialisten en leermiddelen ter be
schikking van de ontwikkelingslan
den stellen. Voorrang zal worden ga-
geven aan landen van het Gemene
best
van Buitenlandse Zaken Ahmed al
Sjami. die aldaar de bijeenkomsten
van de Algemene Vergaderine der
Verenigde Naties bijwoont.
de Rijksdienst voor het Oudheidkun
dig Boaemonderzoek een aanvang
worden gemaakt met een opgraving
in de Meerburger (of Roomburgen
polder te Leiden, op een terrein dat
geheel voor de bouw var. woningen
bestemd is. vlak ten noorden van
de sloot die de gemeentegrens vormt
tussen Leiden en Zoeterwoude. Aan
de overzijde van deze sloot waren
door di. J. H. Holwerda in 1927 op
de plaats van het 15de-eeuwse kloos
ter Roomburg sporen ontdekt van
een Romeinse versterking, een cas-
tellum, dat hoogst waarschijnlijk ge-
identificeerd moet worden met de
plaats „Matilone", volgens de Tabu
la Peutmgeriana gelegen op drie
„leugae" of Gallische mijlen <a 2222
m) van „Pretorium Agrippina" (Val
kenburg (Z.-H.?> en 5 „leugae" van
Albanianis (Alphen aan den Rijn?).
De directe aanleiding tot het jong
ste onderzoek vormden de succesrij
ke waarnemingen, die sinds enige
tijd op het betreffende terrein wa
ren gedaan door correspondenten
en grooi gedeelte, geschrapt te wor
den.
Baringen hebben verder uitgewe
zen dat de bedding van de ontdekte
.gracht" ook nog aanwezig is onge
veer 8 km naar het zuid-westen, ten
oosten van het Rijn-Schiekanaal. tus
sen Voorschoten en Leidschendam.
De noordelijke oever, in de Meer
burger polder, is in de loop van de
tweede eeuw versterkt met een be
schoeiing van palen <o.a. eike- en
iepehout) en plaatselijk bovendien
door een daarachter opgeworpen, on
geveer twee meter brede wal van
zoden. Aan dezelfde zijde zijn verder
r.poren aan het licht gekomen van
een haven, die eveneafes van een
houten beschoeiing voorzien was.
TOONBEELD VAN VAKBEKWAAMHEID
Moderne vormgeving.Volmaakt-
heid in techniek. Vele modellen
uitgerust met een systeem voor
het kiezen van een al of niet
lijnen vrij beeld.
Fantastisch in beeld- en
geluidskwaliteit.
4b Onze erkende fabrieksdealers
demonstreren u gaarne!
Radio Peltenburg
Breestraat 109
Fa. A. de Lange
Hoge Rijndijk 74 en
LEIDERDORP
Hoofdstraat 26.
Cultuurresten
De meeste vondsten dateren uit
het laatste gedeelte van de tweede
dc eerste helft van de derde
HBH eeuw. getuigende van een intensie-
van de R.O.B. en leden van de Ar- I ver bouwactiviteit onder de keizers
chaeologische Werkgemeenschap voor Septimius Severus en Caracalla. Uit
Westelijk Nederland. Dezen hebben
;n een later stadium bovendien op
tal van vrije zaterdagen een
deel van het te verrichten graaf
werk voor hun rekening genomen.
Tot de resultaten van het onder
deze tijd stammen ook resten van
houten gebouwen die wei deel moe
ten hebben uitgemaakt van een bur
gerlijke nederzetting, behorende bij
het castellum „Roomburg". In totaal
fijn drit loop- en woonniveaus ge
zoek hebben in zeer belangrijke ma- vonden uit de Romeinse tijd
te bijgedragen de boringen welke op Van dc kleinere vondsten zijn
het terrein en in de omgeving daar- vooral te vermelden dakpannen met
van verricht zijn vanwege de Geolo- i militaire stempels, allerlei ander aar-
gische Dienst te Haarlem onder lei- clewerk. een tweetal mantelspelden
ding van ir. B. P. Hageman. Ivan een zeer zeldzame soort, z.g. fi-
Nog geen prijsstop
voor brood
IVui nze Haagse correspondent)
Minister De Pous zal nog geen
Jsmaatregel voor brood treffen,
werd gisteravond medegedeeld
het ministerie van Economi-
Zaken. Gistermiddag hebben de
iter en zijn staatssecretaris de
lenwoordigers van de Neder-
i Bakkerijstichting opnieuw
ivangen ter bespreking van het al
niet afkondigen van een prijs-
op brood.
Het gesprek, dat van twee uur tot
'jp half zes duurde was een voort
ong van het gesprek, dat 23 ok-
ber plaats had. De minister van
onomische Zaken heeft zich toen
koord verklaard met een prijsver-
fcing van één cent per 800 gram
tod op rond van de gestegen
tonprijzen. De Nederlandse Bak-
Histichting meende echter, dat
E" prijsverhoging van twee cent
rechtvaardigd was. Tijdens de be
cking heeft de Nederlandse Bak-
Jijstichting nadere gegevens ter
fel gebracht omtrent de externe
iverhogingen over de afgelopen
ttenvc
ren.
wereengekomen is, dat een ac-
Wntants-onderzoek zal worden in-
stcld naar deze kostenstijgingen
dat de definitieve vaststelling van
broodprijs zal worden gebaseerd
het resultaat van dit accoun-
gtaonderzoek. dat op zeer korte
"pijn zal worden afgesloten.
^Hangende dit onderzoek wil de mi-
«ter voorlopig afzien van het tref-
Q van een prijsmaatregel.
Saigon breekt
met Laos
(Van onze Romeinse correspondent)
Nadat de Paus aan de raad van voorzitters het recht heeft ge
geven om op zeker ogenblik aan de concilievaders te vragen of zij
niet vinden dat een bepaald punt voldoende besproken is en dat
men dus het debat kan sluiten, begint er plotseling meer vaart te ,siau va
komen in het concilie. Dit is maar goed ook. want anders zouden gesloten
waarschijnlijk enkele jaren verlopen zijn voor het concilie kon
worden afgesloten.
Nieuw B.W. en
echtscheiding
Het komt de minister van Justitie
niet wenselijk voor in het ontwerp
van de invoeringswet voor boek I
van het nieuwe Burgelijk Wetboek
verklaring van het Zuidvietnamese i een zo principieel onderw erp als een
Zuid-Vietnam heeft gisteren de
diplomatieke betrekkingen met het
koninkrijk Laos verbroken, aldus een
ministerie van Buitenlandse Zaken,
die dooi het officiële persbureau
„Vietnam-pers" is bekend gemaakt.
Het persbureau meldt dat de Zuid
vietnamese ambassade in de hoofd
stad van Laos, Vientiane, thans is
Aan het. eerste hoofdstuk van het
ontwerp tot, wijziging van de liturgie
heeft men negen zittingen gewijd.
Het tweede werd in twee zittingen
afgedaan en woensdag is men ook met
het derdp klaargekomen, het .hoofd
stuk handelend over de sacramenten.
Onder de voorstellen waarover t.z.t.
waarschijnlijk zal worden gestemd,
zijn dP volgende van belang. Het
voorstel om het. doopceremonieel. dat
vrij ingewikkeld is, te vereenvoudi
gen Verder een voorstel om bij het
vormsel, wanneer dit wordt toege
diend aan personen die reeds vol
doende ontwikkeld zijn om de zin van
wat ze zeggen te kunnen begrijpen,
de belofte, die bij het toedienen van
het doopsel wordt afgelegd, te laten
herhalen
sprekingen over de sacramenten is
weer ter sprake eekomen. dat het
wenselijk is dat de gelovigen begrij
pen waar het, om gaat en dat men
zich dus eventueel van de landstaal
zal moeten bedienen of anders in de
landstaal een uitleg moet, geven van
de gewijde handelingen. Nadat de be
sprekingen over het derde hoofdstuk
ten einde waren is men onmiddellijk
overgegaan tot het vierde, handelend
over het brevier.
Van bijzondere betekenis zijn de
besprekingen geweest inzake het toe
dienen van het sacrament der ster
venden. In de eerste plaats wil men
de naam hiervan in de meeste lan
den het heilig oliesel genoemd wü-
zigen.
Die naam doet bij de zieken en bü
hun verwanten de gedachte rijzen
dat, het een sacrament is waarna
men wel alle hoop moet opgeven dat
de zieke nog beter kan worden. Het
gevolg is dat de pastoor vaak te laat
wordt, geroepen, wanneer de zieke
buiten kennis is. In dat. geval wordt
het sacrament toegediend sub condi-
tione. hetgeen zeggen wil dat het al
leen waarde heeft in zo verre de
zieke zich bewust is van wat er ge
beurt. Verder is voorgesteld om een
naam te gebruiken als sacrament der
kranken ziekenoliesel of iets derge-
lüks. In Nederland is dat reeds sedert
enkele jaren gebruikelük. Verder zou
men de verkeerde indruk willen weg
nemen door dit sacrament, ook te
doen toedienen aan ernstige zieken,
die nog allerminst door hun genees
heer zün opgegeven Het zou b.v.
kunnen worden toegediend voor ern-
De paus heeft woensdag tijdens een
algemene audiëntie enkele woorden
gezegd over de gane van zaken bij
het. concilie. Hü wees er o.a. op dat
iedere morgen nadar de mis is op
gedragen in de vergaderzaal door de
secretaris-generaal het woord extra
omnes wordt uitgesproken, hetgeen
Heiliq oliesel betekent dar alle personen die niet
gerechtigd zijn aan de besprekingen
deel te nemen, de kerk dienen te ver
laten. Dar zijn dus o.a. alle leken,
maar zei de Paus, dit wil niet zeggen
dar de leken personen zün die geen
betekenis hebben. Allerminst, alles
wat. op het. ogenblik gebeurt, ge
schiedt, tot. heil van de leken. Het is
ook wenselijk, dat d? leken in de kerk
een zeker plaats innemen en deel
hebben aan dp kerkelijke handelin
gen. Maar het. concilie is een andere
zaak het, is een zaak van de onder
wijzende kerk en moet dus in handen
zün van dp bisschoppen, die de vol
ledige wüdingen hebben ontvangen.
een tweed
colbert
(48.- tot 89.-)
met Terlenka,
pantalon
(29.75 tot 49.75)
Nood in vele landen
De Paus wees verder op de nood in
verschillende landen. Hü zei. er ko
men berichten tot ons uit verschil
lende streken, waaruit wfj vernemen
dat er miljoenen personen zjjn, die in
gevaar verkeren van honger te ster
ven,. Er z\jn nog landen op onze
aardbodem waar nog veel moet ge
beuren en waar de mensen nog niet
hebben wat hen toekomt. De chris-
Op dit kaartje zijn ue ontdek- I laatste maanden zijn gedaan
kingen aangegeven die in de de Meerburgpolder.
stige operaties en verder zou men de I ten dient te bedenken dat een ieder
mogelijkheid moeten nagaan dat een- recht heeft op datgene wat hij nodig
zelfde patient tijdens een en dezelfde j heeft, maar dat het overtollige moet
ziekte meer dan eenmaal dat sacra- 1 dienen om anderen, di» tekort ko-
ment. kan ontvangen. Ook bü de be- men, bü te staan.
voorste1 over een vernieuwing van
het echtscheidingsrecht te verwer
ken. Hel ontwerp van de invoerings-
7/et is van technische aard. Het is
de minister bekend dat van verschei
dene zijden thans het echtscheidings-
probleem in studie is en dat dit mo-
gelük binnen afzienbare tijd tot een
aantal publikaties zal leiden. Het
verdient züns inziens de voorkeur
met het indienen van een wetsont
werp hierover te wachten tot deze
publikaties zün verschenen. De mi-
i ister deelt dit mee in zün gisteren
verschenen Memorie van Antwoord
cp het voorlopige verslag der com
missie voor Justitie uit de Tweede
Kamer over 's ministers begroting
voor 1963
Ri jke kinderreden
in Surinaams gezin
Mevrouw Raghoebarsingh-Doe-
khie, een Surinaamse van Hindo-
staanse afkomst, heeft in één jaar
tijd vier kinderen het leven ge
schonken.
Zij beviel dezer dagen van een
drieling, twee jongens en een
meisje, nadt zij in januari reeds
een dochter ter wereld had ge
bracht.
Nu is het kinderen-krijgen voor
deze 35-jarige vrouw eigenlijk niet
iets bijzonders, want in totaal
schonk zij 18 kinderen het levens
licht. vanwie er echter vijf zijn
I overleden.
Particulieren in de Surinaamse
hoofdstad hebben de moeder van
dit kinderrijke gezin een aantal
geschenken doen toekomen, waar
onder een volledige uitzet voor de
drie jongste baby's.
Twee Democraten
minder in Ilnis v.
Afgevaardigden
In het nieuwe Amerikaanse Huis
van Afgevaardigden zullen 259 De
mocraten zitting hebben en 176 Re
publikeinen. Voor het oude Huis wa
ren deze cüfers resp. 261 en 174, zo
dat de Democraten twee zetels aan
de Republikeinen hebben verloren.
In de nieuwe Senaat zitten 68 De
mocraten (voorheen 64) en 32 Repu
blikeinen (36). Hier wonnen de De
mocraten dus 4 zetels.
