DUCE VINDT DOOR KOGEL
DE DOOD BIJ COMOMEER
ZOEKLICHT
MORGEN IS HET ZONDAG
Communist Togliatti velt het
vonnis, partisaan voert het uit
Einde van fascistisch regime in Italië
Geweer ketst en
pistool weigert
WOORD
VAN
BEZINNING
(LEIDSCH DAGBLAD
De schat van
Mussolini
I Zaterdag 13 oktober 1962
Pagina 1
(V)
f „Schiet op. Ik kom u redden". Met deze
woorden gooide in de namiddag van de 28ste
april 1945 een lange man in een bruine regenjas
de deur open van een slaapkamer in de boerderij
van Giacomo en Lia de Maria in Bonzanigo aan
de westzijde van het Comomeer. ,,Is het heus?",
zei Mussolini sarcastisch, terwijl hij ironisch
glimlachend de man, die een machinepistool in
zijn hand geklemd had. bekeek. „Hoe vriendelijk-
van U". De man reageerde niet. „Bent u ge
wapend?" .vroeg hij. Mussolini schudde ont
kennend het hoofd. Vervolgens richtte de man
rich tot Clara Petacci, die op het bed lag: „U
Achter de muur van een villatuin
aan het Comomeer werd het vonnis
voltrokken. De chauffeur van de
vrachtwagen, waarmee Mussolini
en Clara vervoerd waren, hoorde
Clara nog roepen: „Nee. nee. Dat
mag u niet doen. U mag niet!"
„Laat hem alleen", zei Audisio. ..an
ders schiet ik u ook neer". Maar
Clara vloog op hem af en probeer
de hem het geweer uit de handen
te rukken. „U kunt ons niet zo
maar doden!", riep zij. Het eerste
schot ging af. Het tweede.
Toen Audisio voor de derde keer
de haan overhaalde, ketste het ge
weer. Zenuwachtig trok hij zijn
pistool. Maar ook het pistool wei
gerde. „Breng me jouw geweer",",
riep Audisio naar Moretti. een an
dere verzetsstrijder, die bij de exe
cutie aanwezig was. Moretti bracht
Audisio zijn machinegeweer.
„Schiet mij in de borst", zei Musso
lini. Het waren zijn laatste woor
den. Het eerste schot dat Audisio
met Moretti's geweer afvuurde,
doodde Clara Petacci. Het volgende
trol Mussolini, die achteruit tegen
de stenen muur zakte. Hij was nog
niet dood en ademde heftig. Audisio
schoot hem nogmaals in de borst.
Zwijgend bekeek hij tenslotte en
kele ogenblikken Mussolini's gezicht.
Toen zei hij tegen de chauffeur
Geminazza: „Kijk naar zijn uit
drukking. Past die niet precies bij
hem?"
„Bevrijd"
De laatste twee jaren van Mus
solini's leven waren voor hem en
voor Italië een opeenvolging van ca-
ta.«*rofale gebeurtenissen geweest.
Na zijn arrestatie was hij eerst
naar het eilandje Maddalene ge
bracht en vervolgens toen men
vreesde, dat de Duitsers zijn ver
blijfplaats hadden ontdekt naar
de Albergo Rifugio, een hot# dat
op grote hoogte als een arendsnest
op de Gran Sasso, een berg in de
Abiuzzi, is gelegen.
Dat de gevangene ook daar niet
veilig bewaard werd. bleek al spoe
dig. Op 12 september 1943 landden
op een onmogelijk klem driehoekig
plateau vlak bij de Albergo Rifu
gio "twaalf Duitse zweefvliegtuigen.
Mussolini's tot de tanden gewapen
de bewakers waren te verbijsterd
om ook maar een schot te lossen
tegen de Duitse parachutisten die
ui*, de wrakstukken kropen en on
middellijk in de richting van het
hotel renden. Kapitein Otto Skor-
zeny. een jeugdige kapitein van de
speciale Friedenthal Waffen SS-af-
deling een verzameling van jon
ge nazi-intellectuelen, die voor bij
zender moeilijke opdrachten in het
buitenland getraind waren had
dc leiding van de operatie.
Met een pistool in de hand ging
hij de eerste de beste deur van het
hotel binnen. Hij schopte de stoel
onder een telegrafist weg, pakte de
zencer en gooide deze op de grond.
Omdat er geen verbinding tussen
de radiokamer en de rest van het
hotel bleek te zijn, liep hij weer
naar buiten. Toen zag hij de Duce,
die door een raam op de eerste ver
dieping de gebeurtenissen volgde.
„Ga weg van dat raam", riep Skor-
zeny, die vervolgens met zijn man
nen het hotel binnen stormde.
„Handen omhoog", riep hij tot de
carabinieri, die in de hal samenge
pakt stonden. Het was eerï overbo
dig bevel, want de Italianen had
den zodra zij de Duitsers zagen hun
wapens weggeworpen.
Met drie treden tegelijk sprong
Skorzeny de trap op. Bovengeko
men wierp hij de deur open van de
kamer, waarin hü hoopte de Duce
te vinden. Met zjjn gezicht naar
hem toe in het midden van de ka
mer stond daar inderdaad Mussoli
ni.
Skorzeny sprong in de houding,
sloeg de hakken tegen elkaar en
bracht de nazi-groet. „Duce" zei hü
dramatisch, „de Führer heeft mij
gezonden! U bent vrij!
Mussolini strekte zijn armen uit
en omhelsde Skorzeny. „Ik wist", zo
zei hy, „dat mijn vriend Adolf
Hitler me niet verlaten zou". Met
een vliegtuig werd de Duce daarna
naar Wenen gebracht.
Hitler aan de lijn
In Wenen was voor Mussolini een
speciale suite in het hotel Continen
tal gereserveerd. Hitier telefoneer
de om Mussolini te feliciteren, maar
de Duce was niet in de stemming
voor een lang gesprek. „Ik
ben moe", zei hij, „ontzettend moe.
En ik heb rust nodig". De volgende
morgen kreeg hy onverwacht be
zoek. zijn oudste dochter Edda en
zijn schoonzoon Ciano waren met
hun familie tegen de orders van
maarschalk Badoglio uit Italië naar
Wenen gereisd in de hoop van de
Duitsers een visum voor Spanje of
Zuid-Amerika te krijgen. Maar de
Duitsers wilden hem niet laten
gaan.
Zij wilden graaf Ciano Ga-
leazzo's hoofd. Op 9 januari 1944
kregen zij hun zin. De dag tevoren
werd Ciano samen met De Bono,
Pareschi Gottardi en Marinelli, die
by de vergadering van de Grote
Raad op 24 juli 1943 eveneens voor
het ontslag van Mussolini hadden
gestemd, ter dood veroordeeld.
Edda vroeg haar vader met Ga-
leazzC te spreken. Hij kon zijn ge
drag (tijdens de vergadering van de
Grote Raad in juli 1943) volledig
verklaren, zei zij. Maar onder in
vloed van zijn vrouw Rachele's hef
tige antipathie tegen Ciano weiger
de Mussolini. Enkele dagen later
stonc hij zijn schoonzoon toch een
kort gesprek toe. Toen had Musso
lini inmiddels al met Hitier gespro
ken en was Ciano's lot bezegeld.
Pin op de neus
De ontmoeting van ce Duce met
Hitier. kort na zijn bevrijding, op
15 september 1943 bezegelde niet al
leen het lot van Ciano. maar ook
van Italië. Mussolini werd op het
vliegveld van Miinchen door de
Führer opgewacht. Het was voor
Hitier een prachtige gelegenheid
zijn sentimaliteit de vrije teugel te
laten Minutenlang hield hij de
had van de Duce vast, terwijl hij
hem met tranen in de ogen aan
staarde. In het arendsnest te
Berchtesgaden was de atmosfeer
echter heel wat minder kameraad
schappelijk. Hitier zette Mussolini
de pin op de neus door te verklaren,
dat er geen sprake van kon zijn, dat
de Duce zich bij zijn ontslag zou
neerleggen, zoals Mussolini aanvan
kelijk verklaarde te willen doen. In
dpt geval, zo dreigde Hitler, zou
Italië een verschrikkelijk lot wach
ten. Natuurlijk zouden de Duitse
troepen Italië niet langer kunnen
beschermen en zich terugtrekken,
ervoor zorgend, dat geen huis meer
overeind bleef staan.
Nee, Mussolini moest terugkeren
en door de verraders van de 24ste
ook", zei hij, „sta vlug op. Opschieten!"
De man was duidelijk nerveus. Hij had haast.
Clara Petacci kreeg nauwelijks tijd zich aan te
kleden. Toen zij de trap afgingen, duwde de
man hen haast voor zich uit. Kennelijk wilde hij
de boerderij zo vlug mogelijk verlaten.
De man in de bruine regenjas was kolonel
Audisio van het ondergrondse Italiaanse bevrij
dingsleger. In zijn zak zat een schriftelijke order,
ondertekend door communistenleider Palmuro
Togliatti.
Mussolini en Clara Petacci moesten naar Mi
laan worden overgebracht. Dood
juli aan de galg te brengen geheel
Italië laten zien dat hij nog niet
uitgeteld was. Tegelijkertijd, zei
Hitier. moest hij toestaan, dat
Duitsland de noordoostelyke pro
vincies van Italië bezette. Boven
dien eiste Hitler Alto Adige, Vene-
zia Giulia en de Trent mo op om
Duitsland te kunnen dekken tegen
een eventuele geallieerde aanval via
Joego-Slavië.
Marionetten regime
Het was een hard gelag, maar
Mussolini meende geen keuze te
hebben. Hij accepteerde en keerde
terug naar Italië als een geslagen
hond. na gedurende tien dagen
door Hitier en zijn trawanten ge
mangeld te zyn. In die tijd was
Clara Petacci echter volgde hem
als een trouwe hond.
Het was nu duidelijk, dat de oor
log haar laatste stadium was inge
treden. Het zou niet lang meer du
ren, voor de geallieerden ook het
noorden van Italië hadden bereikt.
Over de wegen trokken lange co
lonnes terugtrekkende Duitsers. De
partisanen in het noorden lieten
hen rustig; gaan. Zij waren blij,
dat de Duitse bezetters vertrokken
en de bevrijding nu nog slechts
een kwestie van dagen was. Ook
de Duce begreep dit. Maar hij was
niet van plan het zover te laten
komen, dat hij door de geallieerden
zou worden gegrepen.
Hij had het plan opgevat het
toneel op dramatische wijze te ver
laten. Hij wilde zich ergens in de
bergen met een legertje fascisten
verschansen en daar de komst van
de geallieerden afwachten. Hij zou
ervoor zorgen, dat zij hem niet le
vend in handen kregen.
Hij had geen betere manier om
een mythe rond zijn persoon te
scheppen, kunnen bedenken. Welk
een beeld voor het nageslacht: de
Duce samen met trouwe volgelin
gen vechtend totdat de laatste
druppel bloed was gevloeid. Het
kwam echter anders uit dan Mus
solini van plan was.
„Ga. Duce
In de vroege ochtend van de
27ste april kroop een Duits konvooi
van ongeveer veertig vrachtwagens
over de weg aan de westzijde van
het Comomeer. Het was een sombe
re dag. Uit een onheilspellend don
kere hemel droop de regen neer.
Tussen de vrachtwagens in reed
een Alfa Romeo, gevolgd door een
pantserauto en nog een gesloten
personenauto, naar het vlaggetje
en het embleem op de portieren te
oordelen de wagen van de Spaanse
ambassadeur.
Het einde komt plotse
ling. Mussolini krijgt de
kans niet meer het toneel
op dramatische wijze te
verlaten. Als hij poogt
met een Duits convooi
door het partisanenfront
te breken, wordt hij ver
raden door één van zijn
ministers. In Dongo wordt
hij gevangen genomen.
Een partisanenkolonel
schiet hem de volgende
dag in een tuin aan het
Comomeer dood. evenals
zijn minnares Clara Pe
tacci. De Duce is niet
meer, de fascistische ti
rannie is ten einde
Hitier zorgde ervoor dat de Duce weer ..in ere werd hersteld,
al was het resultaat van de onderhandelingen daarover alles
behalve eervol voor de Italiaanse fascist. De foto toont de
Führer en de Duce tijdens een rijtoer door Berlijn.
Mussolini krygt een stevige hand van Himmler. die in opdracht
van Hitier de Duce eerst liet bevrijden om hem later in feite tot
een gevangene van de Duitsers te maken.
dooi middel van zes dagorders tus
sen 15 en 17 september de Repub-
blicca Sociale Italiana en Mussoli
ni's comeback geproclameerd. De
partij werd gereorganiseerd en
heette in zijn nieuw jasje de Partito
Fascista Rebubblicano. Maar het
was overduidelijk, dat het fascis
tisch bewind in Noord-Italië niet
anders meer zou kunnen zijn dan
een marionettenregime. waarbij
Hitier aan de touwtjes trok.
Mussolini's gezondheid ging ge
stadig achteruit, zonder dat een
preciese diagnose van zijn kwaal ge
steld kon worden. Hij leed welis
waar in ernstige mate aan maag
zweren. maar de werkelijke oorzaak
van zijn ziekte was eerder psy
chisch: zijn gevoel van eigenwaar
de was zo diep getroffen, dat hij
eenvoudig geen levensmoed meer
had. Steeds meer sloot hij zich op
met de literatuur die hem interes-,
seerde, steeds minder bemoeide hij
zich met de staatszaken, die hij nu
vrijwel geheel aan zijn ministers
overliet.
Mussolini had zijn hoofdkwartier
in een villa te Rocca delle Camina-
te gevestigd. Maar het huis zat zo
eivol met mensen, dat het allesbe
halve de statigheid van de residen
tie van een tiran had. Mussolini
woonde er met zijn gehele familie,
zelfc de families van zyn getrouw
de kinderen waren erin gelrokken,
evenals de weduwe van zijn in de
oorlog gesneuvelde zoon Bruno, Gi-
na en haar kinderen. Verder waren
er nog de lijfarts, die Hitler met
Mussolini meegestuurd had, een
prol. Zachariae, en een Duits liai
son-officier, luitenant Dicheroff.
Het was een allesbehalve rustige
omgeving voor een man, die nog
slechts rust en vrede wilde hebben.
Gevangene
Terwijl de sfeer in huis zo voor
Mussolini ondraaglijk was gewor
den, was het buiten al niet .eel
beter. Hij was zo goed als ee:i
gevangene van de Duitsers en waar
hij ook ging werd hy door een lijf
wacht van Duitse soldaten in een
vrachtwagen gevolgd. Al zyn tele
foongesprekken werden afgeluis
terd. En dr. Zacheriae en kolonel
Dollmann weken op order van
Himmler nauwelijks een ogenblik
van zijn zyde. Hitler had Musso
lini laten bevrijden om hem zelf
tot een gevangene te maken
De stryd in Italië was einde 1944
tot een complete burgeroorlog uit
gegroeid. een burgeroorlog, waarbij
de Duitsers en de fascistische
„zwarte brigade" geen methode
schuwden om de tegenstanders,
voor het merendeel communistische
partisanen van het ondergrondse
bevrijdingsleger, zo bloedig en
wreed mogelyk te verslaan.
Op de avond van de 19de april
1945 besloot Mussolini van Rocca
delle Caminale naar Milaan te ver
trekken. Hij nam afspheid van Ra-
chele en zijn kinderen en reed, be
geleid door een zwaarbewapend
Duits escorte, weg. Nimmer zou hy
zyn vrouw terugzien.
In de Alfa Romeo zat Mussolini.
Zyn plan een klein leger te vormen
was al in duigen gevallen: zyn
meeste vrienden hadden het zin
kende schip reeds verlaten. Zij die
hem volgden waren slechts enkele
van zijn ministers, die als enige
hoop hadden levend naar Duits
land te vluchten. De derde wagen
werd bestuurd door Marcello Pe
tacci. Ook hy had alle reden met
de noorderzon te vertrekken. Naast
hem zat Claretta. vastbesloten haar
Duce als het moest tot in de hel
te volgen. Gedurende enkele kilome
ters gebeurde er niets. Even voor
bij Menaggio stapte Mussolini over
in de gepantserde auto. In zijn
handen hield hij een machinege
weer vast omkneld.
Om zeven uur 's ochtends weer
klonken enkele schoten. Even later
stopte het konvooi: De weg was
door een resuachtige barricade ver
sperd. Weer werd vuur gegeven, zo
wel uit de bergen als vanuit een
kromming in de weg. De mannen
in de panntserauto beantwoordden
het vuur, waarbij één van de parti
sanen werd gedood. Toen werd bo
ven de barricade een witte vlag
heftig been en weer gezwaaid en
oyer de weg naderden drie partisa
nen.
Zij deelden de commandant van
het konvooi mee. dat de Duitsers
geen strobreed in de weg zou wor
den gelegd, maar dat zy orders had
den geen fascisten door te laten.
Luitenant Fallmeyer protesteerde
en vroeg de partisanencomman-
dant te spreken. Na enig geharrewar
werd dit toegestaan en Fallmeijer
verdween met de partisanen in de
regen. Het zou zes uur duren voor
dat hy terugkeerde.
Verraden
In die tijd was de spanning by
Mussolini's volgelingen ten top ge
dreven. Minister Bombacci hield het
tenslotte niet langer uit. Hij liep
naar het huis van een dorpspries
ter. Don Mainetti. en verklaarde,
dat, hij bereid was zich over te ge
ven aan de partisanen. Enkele an
dere ministers volgden zyn voor
beeld. Don Mainetti waarschuwde
een partisanenkapitein. Barbieri
geheten, die de fascistische minis
ters ondervroeg. Bevond ook Musso
lini zich bij het konvooi? Zijn vraag
werd niet beantwoord. Toen liep
Bombacci naar Don Mainetti's zus
ter en fluisterde: „Hij is bij ons.
Het zou niet eerlijk zyn, als hij zou
ontkomen".
Mussolini was van dit alles niet
op de hoogte. Hij zat in de
pantserauto rustig documenten
door te bladeren cn te luisteren
naar de nieuwsberichten by een
draagbare radio. Even lichtte zijn
partisanencommandant had hij
in een ver verwijderde plaats was
gearresteerd. Clara Petacci. gekleed
in een blauwe overall en met een
valhelm op het hoofd, kwam naar
hem toe. Mussolini probeerde haar
moed in te spreken. Op dat ogen
blik keerde Fallmeijer terug. Bij de
partisanen commendant had hy
nul op het request gekregen. De
Duitsers mochten doorrijden op
voorwaarde, dat de vrachtwagens
in Dongo door de partisanen moch
ten worden doorzocht. „U kunt be
ter een Duitse overjas aantrekken",
adviseerde de Duitser. „Ga. Duce",
zei Clara onmiddellijk, „ga en redt
uw leven!"
Het einde
Pas nadat hevige aandrang op
hem was uitgeoefend, deed Musso
lini wat hem gezegd was. Alleen
stapte hij aehter in een Duitse
vrachtwagen. Clara die niet mee
mocht, rende de vrachtauto, waarin
Mussolini zat, nog na en probeerde
naar binnen te klimmen. Maar zij
werd ruw weggeduwd. Zij zou de
Duce spoediger terugzien dan zy
had verwacht Want in Dongo ston
den de partisanen. door Don Mainet
ti gewaarschuwd, reeds gereed om
de Duce te ontvangen
Clara werd samen met haar
Ook de Russische Kerk is
toegetreden tot de We
reldraad van Kerken.
Toentertijd hebt u in het dag
blad ervan gelezen. De meeste
Westerlingen weten van deze
kerk niet veel meer dan dat het
paasfeest daar uitbundig wordt
gevierd. Wanneer in de paas
nacht de priester heeft gezegd:
de Heer is opgestaan, omhelzen
en kussen de gelovigen elkaar:
de Heer is waarlijk opgestaan-
Voor hen is het zo. dat met
Christus de onvergankelykheid
aan «fr Dag is getreden, dat het
sterfelijke onsterfelijkheid heeft
aangedaan, dat alle dingen
nieuw geworden zijn. Zij kus
sen de aarde er om. Zy kussen
letterlijk de grond.
opstanding van deze mensen en
die van ons. Door zijn kruisgang
in onze plaats is het tussen de
Heilige God en de mens weer
goed geworden.
Onze toekomst is het nieuwe
leven met een verheerlijkt li
chaam. Het gaat juist om dit
lichaam, waar wy zoveel pyn
aan kunnen hebben. Het li
chaam is als een goede gave be
doeld. Laten wij er blij om zijn
dat wjj een lichaam hebben en
broer door de partisanen ln Dongo
gevangen gezet. Ofschoon zij eerst
voorgaf de zuster van de Spaanse
ambassadeur "waarvoor haar broer
Marcello zich uitgaf) te zijn
werd zij door de leider van het
plaatselijke comité voor de natio
nale bevrijding, graaf Bellini, ont
maskerd. Daarop verzocht zij sa
men met Mussolini te mogen wor
den opgesloten.
De volgende dag werden Musso
lini. die een deel van de nacht in
de bergen, in Germasino had door
gebracht. samen met zijn minna
res op transport gesteld. Het was
de bedoeling hen over het meer
naar Blevio tc brengen, maar op
het laatste ogenblik besloot Bellini
hen voorlopig bij de boer De Maria
in Bonzanigo op te bergen. Hij was
bevreesd, dat de Duce anders in
handen van de Amerikanen zou
vallen.
Kolonel Audisio wist hen daar
reeds 's middags te vinden. En zo
kwam voor Benito Mussolini en
Clara Petacci het einde op de mid
dag van de 28ste april 1945 in een
tuin aan het Comomeer.
Hun lichamen werden de volgen
de dag samen met de stoffelijke
overschotten van 2 andere fascisten
aan de enkels opgehangen bij het
benzinestation op de Piazza Loreto
m Milaan, waar een grote menigte
was samengestroomd.
In dezelfde stad waar Mussolini
nog enkele maanden tevoren,
tot verbazing van de Duitsers, van
zyn ministers en mogelyk zelfs van
hemzelf, plotseling een donderende
ovatie in ontvangst moest nemen,
heerste nu feestvreugde. De Duce
was dood. het tijdperk van het fas
cisme was ten einde.
Een merkwaardige bijzon
derheid bij de arrestatie van
Mussolini in Dongo is. dat de
Italiaanse dictator een grote
schat aan baar geld. buiten
landse effecten en kunstvoor
werpen met zich meevoerde.
Deze schat was verborgen in
een vrachtwagen, die door de
partisanen in beslag werd ge
nomen. Waar deze schat ge
bleven is? Men kan er slechts
naar gissen.
Maar er bestaan sterke
aanwijzingen, dat de Ita
liaanse communistische par
tij er goed gebruik van heeft
gemaakt. Het hoofdkwartier
van de communisten in Ro
me wordt dan ook in de
volksmond het Palazzo Don
go genoemd.
Twee Italiaanse partisa
nen. die van de omstandig
heden waaronder Mussolini
werd gearresteerd en later
gedood, goed op de hoogte
waren, Giuseppe Frangi alias
Lino en Luigi C'anali alias
kapitein Neri kunnen hun
geheim niet meer verklap
pen: beiden verdwenen onder
geheimzinnige omstandighe
den, evenals een vriendin
van Canali, die probeerde uit
te vinden wat er met hem
was gebeurd. Het Palazzo
Dongo neemt geen halve
maatregelen
EEN
«""«[nmiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii!!
OP DE BOEKENMARKT
Adriaan van der Veen. „De
boze vrienden". Querido.
Amsterdam 1962.
Wat ik heb gezegd over Adriaan
van der Veen's vorige roman. Doen
Alsof, nl. dat die psychologische ro
man zo meeslepend is als een avon
turenverhaal. geldt ook weer voor
„De Boze Vrienden". Toch is dit
een geheel ander soort verhaal. In
„De Boze Vrienden" is er van „doen
alsof" om Van der Veen's eigen
term aan te houden geen sprake. De
drie mannen, die deze boze vrien
den zyn. maken totaal geen „on
aangepaste" indruk. Integendeel, zy
maken de indruk gewone huis-,
tuin- of keukenmannen te zijn met
de kleine uitzonderlijkheden, die nu
eenmaal ieder mens kenmerken.
Maar het blykt al gauw dat zij
eer. dubbele bodem hebben en daar
gaat het om. Midden in de hande
ling staat Marinus, die in God ge
looft. Dat zou zyn vriend Ted hele
maal niet hinderen, indien deze
Marinus niet de apostel uithing en
een houding aannam alsof hij in
onmiddellijk contact met het opper
wezen leefde. Deze eigenschap
maakt dat Ted ervan overtuigd is,
dat het met deze Marinus geen zui
vere koffie is en dat emotioneert
hem zó dat hy alles in het werk
gaat stellen om de dubbele bodem
volgen meer. Het was een won-
deiAiaarlyk gezicht, toen de men
sen zagen dat de volwassen La
zarus uit het graf kwam, dat het
12-jarig dochtertje van Jairus
van haar doodsbed opstond, dat
de reeds ten grave gedragen
enige zoon van de weduwe uit
Nain recht overeind op de baai-
ging zitten. Ze zyn met stom
heid geslagen geweest. Ep hoe
kunnen wy het geloven?
Uit de doden opstaan het
betekent dood(!) eenvoudig:
uit de doden opstaan! Een le
vensbelofte!
De Here God is aan het werk.
en de Russen hebben gelijk: het
is een zaak van jubel. De doods-
orde is doorbroken. Wat willen
wij tegen God beginnen, die zul-
Nu lykt het wel of by ons
de domper erop staat, of de zon
in de hoogte niet voor ons
scliynt. Wij vinden het maar
een vreemd bericht als Mat-
theus mededeelde dat bij het
sterven vap de Messias notabene
de lichamen van ontslapenen
worden opgewekt, dat zy uit de
graven gingen na Zyn opstan
ding en aan velen verschenen.
Lichamen, schrijft Mattheus
heel duidelijk, niet: ontzielde li
chamen, die een griezelige do-
endans zouden uitvoeren. Neen:
lichamen. Juist omdat het zo
ongeloofwaardig is, is Mattheus
zo duidelijk. Er is een verband
tussen Jezus' sterven en de
zijn. Door de afbraak (die al
lang byons begonnen is) gaat
het naar wederopbouw van een
vernieuwd mens-zijn, dat ook
reeds begonnen is!
Aan dit geloof geven de Rus
sen uitbundig uiting. Terecht.
Het moet heerlijk zyn mens te
wezen met gezonde armen, be
nen. ogen en oren en een gaaf
lichaam te zyn. Pyn, dood is
beroving van het allerbeste, dat
God ons heeft gegeven.
Dat. er een lichamelijke op
standing is daarover heeft
God ons niet in twyfel willen
laten. Christus werd als eerste
ling opgewekt. Nu is het nieuwe
begonnen. Waar een eerste is,
ke daden doet? Wy sterven aan
de oude Adam, zo waarachtig
Christus er aan stierf. Wy le
ven vanuit de nieuwe Adam. zo
waarachtig Christus als zodanig
opstod. Laat God God zyn.
In het leed is Hy by ons. En
Hij bekleedt ons met het kleed
der Opstanding. De Heer is Op
gestaan. Omhelzen wy elkaar-
Want morgen is het zondag, de
vierdag van Zyn Opstanding:
want morgen is het de eerste
1ag der week.
H. J. A. HAAN.
Evangelisch Luthers pre-
kant te Leiden.
van Marinus aan het licht te bren
gen Ted zelf. de stoere sportieve-
ling. de kordate met de brede ge
stalte en de zonnebril, is ook al niet
wat hij lijkt, hetwelk ontdekt wordt
dooi Johan. een kennis van de bei
de voorgaanden. by wie Ted zyn
gemoed komt luchten betreffende
Marinus. Johans schyr.gestalte is
die van de beschouwelijke, naar het
aoen en laten van zyn vrienden
nieuwsgierige. Byzondev ingenieus
heefi Van der Veen zijn intrige zó
opgebouwd dat het moeilyk valt
aan te wijzen wie eigenlyk wie ont
maskert. De ontmaskering is hoofd
zakelijk het werk van de loop der
dingen.
Dan is er een meisje. Natuurlijk
is er een meisje. Frieda, zo heet
zy. ontmoet men driemaal, te weten
volgens de visie van Ted, onder in
vloed van Marinus en tenslotte met
Johan naar haar aard en aanleg.
Want de beide voorgaanden heb
ben in Frieda nooit iels anders ge
zien dan een werktuig voor intrige
of emotie.
Het merkwaardige is dat de drie
mannen elkaar niet los kunnen la
ten ondanks hun wederzydse erger
nissen. Sterker nog, hun geergerd-
heic verbindt hen. De verhouding,
waarin zij tot elkaar staan en dit
geldt vooral voor Ted en Marinus
komt zo ongeveer overeen met de
cuoerwetse uitspraak van: ,.by el
kaar deugen ze niet, van elkaar
meugen ze niet." En dit is inder-
daao een wonderlyke zyde van het
menselijk contact over het alge
meen beschouwd. Zelden is er ver
bondenheid zonder kritiek. De kri
tiek is niet zelden een inherent on
derdeel van de verbondenheid. Dit
is wat Van der Veen in dit met hu
moristische ernst geschreven boek
poneert en bewyst.
Lr zou over deze roman nog heel
wat te beweren zyn. Er zou te wij
zen zijn op de levensgeschiedenis
van Frieda, die dit cgenschynlyk
domme meisje met zoveel natuuriy-
ke intelligentie en op de praktyk ge
baseerde mensenkennis vertelt in
de uren van innig samenzijn met
Johan. wat het geheel een onweer
staanbaar humoristische kant geeft.
Dit soort situatie komt trouwens
meer voor en men moet maar niet
te snel geshockeerd zijn, want uit
al die onzedelykheid bloeit een
wonderlyk tedere idylle.
Van Adriaan Van der Veen is
tevens verschenen een herdruk van
zijn bundel verhaleh getiteld „De
Man met de Zilveren Hoed", in de
Salamanderpocketreeks. (Querido
Amsterdam 1962).
Carole Vos. „De man zonder
Vloeren". Leopold Den
Haag 1962.
Carole Vos, die in 1960 gedebu
teerd is met de novelle „Het Roof
dier". heeft in „De Man zonder
Vloeren" de beste kant van haar
talent, te weten een gevoel voor at
mosfeer en stemming, aangekweekt
er ditmaal goed gebruikt om een
tehuis voor ouden van dagen te te
kenen. Zy heeft elementen verza
meld. die op hun wyze het doelloze,
trieste levenseinde suggereren van
heel oude mensen, die nog maar
met een zeer dunne draad aan het
bestaan buiten het huis verbonden
zyn. Des te striemender evenwel
zijn de draden, die hen onderling
verbinden. Volgens Carole Vos is
de mens in zijn ouderdomszwakte
tot niet veel goeds instaat, maar
die opvatting is haar goed recht,
want zij heeft ze aanvaardbaar
weten te maken.
CLARA EGGINK
