Zomerkwelgeesten
K FACSIMILE
SCHRIJVER
Kom er
ACHT-er
Spellen ..zaten slecht"
in het Boga-toernooi
OP ZOEK NAAR..
HET „BOEK"
relatieve
stukken
Absolute eu
waarde der
s
4
H":
JÉLJ
JULI
HOE
WERKT
HET!
KIJKJES IN DE NATUUR
Grote runderdaas is een
echte bloedzuiger
r? t -Aï
door Sjouke van der Zee
Kom er ACHT-er
Onze schaakrnbriek
a
5
t
4 i 6
Zaterdag 6 oktober 1962
Pagina 4
ONDER de levende wezens, die onze aarde bevolken, nemen
de fnsekten een zeer belangrijke plaats in. Zij komen in
zulke ongehoorde hoeveelheden voor. dat zij voor de gezondheid
van mensen, dieren en planten van ontzaglijke betekenis zijn,
zo zeer zelfs, dat zij een grote invloed uitoefenen op het leven op
onze planeet.
De mens is geneigd, die invloed
gunstig of schadelijk te noemen al
naar de wijze waarop het insekt in
zijn mensen bestaan een actieve
rol speelt. Dat is begrijpelijk, want
onze welvaart is nauw verbonden
met die insektenactiviteit. De voor
beelden liggen voor het grijpen:
zonder bijen, hommels en vele vlin
dersoorten zou de bestuiving van
de bloesems onzer vruchtbomen en
het voortbestaan van ontelbare
planten niet mogelijk zijn.
zo'n klitskletsende staart zo lekker
over zijn huid striemt. En ik heb
medelijden met de paarden, die op
de plaats, waar hun natuurlijke
vliegerklapper moest zitten, een
soort scheerkwast hebben staan, een
machteloos ding, waar de bloed-
drinkers maling aan hebben.
groetten, waren ook een paar exem
plaren, die opvielen door hun
grootte en indrukwekkend zoemge-
luid.
Een hebben we voor de merk
waardigheid gevangen en die heb ik
hier voor u afgebeeld. Het is de
grote runderdaas. ook wel paarde-
vlieg genoemd maar dan de grootste
der inheemse steekvliegen. Wat een
kanjer «wel 23 mm!», maar ook bij
nadere beschouwing onder een ver
grootglas. wat een mooi dier. afge
zien van die onaangename bloed-
zuigerij. De kleur is donkerbruin
met driehoekige lichte vlekjes op de
achterlijfsringen. De donkergrijze
vleugels zijn prachtig geaderd, de
kop draagt als kolossale koplam
pen de bolle ogen, die als bij alle
ret lievenheersbeestje is een
verdelger van plantenluizen
verschillende loopkevers
jaren op de grond op larven, die 't
op onze voedingsgewassen voorzien
hebben.
Maar talrijker zijn de bedreigers
van onze gezondheid, de vernielers
van onze oogst, onze bossen, ons
fruit. De strijd tegen de colorado
kever is nog lang niet gestreden,
de sprinkhanenplagen in tropische
en subtropische streken blijven nog
maar actueel en groot is het aan
tal insekten. die ziekten versprei-
den( de tsétsévlieg, die de slaap
ziekte overbrengt, de vieze huis-
vliegen, die in vele delen van de
wereld menselijk lijden veroorzaken,
vlooien en luizen, horzels en steek
vliegen, malariamuggen, om maar
enkele te noemen van 't enorme
leger, waartegen de mens tot in
lengte van dagen een nimmer ver
zwakkende strijd zal hebben te voe
ren.
Nu is elk schadelijk insekt nog
niet direct een onmiddellijk
gevaar voor ons leven of voor
het leven onzer huisdieren. Een
houtkevertje, dat ons meubilair
langzaam maar grondig sloopt, is
'n vervelend diertje, dat we allerlei
lelijks toewensen, maar ons bestaan
bedreigt het niet.
En de steekvliegen uit boven
staande opsomming, ze zijn ont
zettend hinderlijk en we slaan ze
krachtdadig van ons af. maar het
blijft bij bloedzuigen. Al is dat al
onaangenaam genoeg!
Over die steekvliegen wilde ik het
nu hebben, want de zomermaan
den, die achter ons liggen, hebben
ons ruimschoots gelegenheid gege
ven, met deze diersoort kennis te
maken.
Ook op een warme septemberdag
kunnen ze ons pad nog wel eens
kruisen, vooral als dat pad langs
een bosrand voert of langs een
zonnig weiland met vee. Ik bedoel
nu de grote grijze vliegen, die met
een zoevend geluid uw hoofd passe
ren. om dan met een snelle boog
terug to keren, waarna ze geluid
loos op arm of hals plakken en er
hun venijnige steeksnuit in boren.
Deze lieverds zijn de z.g. regen
dazen. een soort steekvliegen,
parasieten dus, die het voor
zien hebben op het kostelijke bloed
van mensen en grote zoogdieren. Zo
als gemeen bekend maar ook ge
vreesd zijn ze, dat ze een hele serie
volksnamen dragen zoals dazen
blindazen, bremsen. paardevliegen
e.d. Wel een bewijs van hun be
denkelijke populariteit. De naam
horzel, die men ook wel hoort noe
men, is echter beslist fout. want
regendazen zijn heel wat anders
dan horzels, die in 't geheel geen
bloed aftappen van paard of rund.
Aan die horzels zal ik nog wel eens
een apart artikel wijden, want hun
activiteit raakt het mensenbestaan
wel degelijk, ztf het dan op geheel
andere wijze dan de steekvliegen 't
doen.
Paarden en ook runderen hebben
vaak erg veel last van de regen
dazen. die de hollende hoefdieren
met het grootste gemak bijhouden.
Gelukkig hebben de geplaagde die
ren allerlei middelen, om zich de
kwelduivels van 't lijf te houden.
Ze trillen plaatselijk met hun huid.
ze stampen met hun hoeven, vegen
met hun kop actherwaarts over
rug en flanken of langs de inspan-
bomen, maar een machtig wapen
bezitten zij in hun staart. We kun
nen veilig aannemen, dat zo'n ge
spierde staart een pracht van 'n
vliegenmepper is. Het doet me altijd
goed als ik een paard zie, dat met
Tijdens mijn jongste vakantie
reis heb ik met het beruchte
gilde der steekvliegen meer-'
malen kennis gemaakt, want onze
pleisterplaatsen lagen gewoonlijk in
het open veld. vaak bij 'n weiland.
Was er dan vee in de buurt, dan
had je meteen de poppen aan 't
dansen. Vermakelijk is het. hoe de
mensen bij zo'n gelegenheid te keer
kunnen gaan en bepaald leerzaam
is het. op te maken, wat een schat
van lelijke woorden zij voor de vlie
gen in voorraad hebben. Zo'n koe,
met een dot vliegen in elke ooghoek,
staat er zwijgend bij, maakt geen
spektakel, zwaait eens met haar ge
hoornd hoofd en herkauwt, vliegen
of geen vliegen.
Tussen de gewone grijze steek
vliegen, die ons bij iedere rust
plaats uitbundig zwermend be-
«est
insekten samengesteld zijn. dwz.
hun oppervlak is verdeeld in een
massa kleine vlakjes, facetten, die
het licht moeten opvangen om ge
zamenlijk een lichtindruk te kun
nen veroorzaken. Die bewuste vleu
geladeren zijn holle buisjes. Zij
moeten de vliezige vleugels span
nen wat het vliegen bevordert en zij
zijn volgepompt met lucht. Door
krachtige vliegspieren worden die
vleugels bewogen.
Alles bij elkaar genomen valt er
dus nog aardig wat aan zo'n
paardevlieg op te merken.
Evenals alle insekten leggen ook zij
eieren «op lage planten» waaruit
larven komen «pootloze larven of
maden», die in de aarde hun verde
re ontwikkeling doormaken, waarbij
zij zich voeden met andere insek-
tenlarven.
Het leven van een steekvlieg is
niet „gelukkig" zonder zonneschijn,
zonder warmte. In de schaduw zijn
ze niet actief, die dazen, en als het
zonloos weer ls, krijgen we ze
niet te zien. Daarvan hebben wij
nog een heel merkwaardig voorbeeld
gezien, dat ik U tot slot wil vertel
len.
Aan de rand van een weiland,
dat in de felle zon lag. stond een
groepje bomen, waaronder een gro
te schaduwplek lag. Alle paarden
van dat weiland, welgeteld 15 stuks,
hadden zich binnen die schaduw-
grens verzameld, waarbuiten de
bloedbeluste vliegen ronddaasden.
Omdat zij niet buiten de schaduw
wilden komen, deden die paarden
niet anders dan dichtaaneengeslo-
ten om en tussen elkaar draaien
als vissen in een aquarium, waarbij
zij ervoor zorgden, dat hun paar-
dehoofden telkens werden bezwiept
door de staart van een makker. Het
was een kluwen van paarden, die
schuddebollend. stampvoetend,
staart zwaaiend onafgebroken in
beweging waren. Af en toe gooide
een der dieren zich op de rug. rol
de eens lekker in het stof en dan
week de kring even uiteen, dat de
spartelaar weer op de benen schoot
om zich. grijsbestoven, opnieuw te
voegen in de regelmaat van dit
merkwaardige perpetuum mobile.
Een boeiend gezicht, dit spel van
beweging, lijnen en kleuren,
maar ook merkwaardig dit
instinctief front maken tegen de
vijanden, die geen kans kregen, in
de schaduw hun steekwapens te
plaatsen in de schurende en schud
dende paardelijven.
Nog één opmerking tot troost voor
de kampeerders-trekkers. Bij al dit
stekend gedierte, ook bij de muggen,
zijn het alleen de wijfjes die steken.
En runder- of paardevliegen laten
de mens in 't algemeen met rust.
Maar de grijze plakker, de regen
daas. pas daarvoor op!
ANTWOORD AAN LEZERS:
Dr. Van Wijngaarden te Leiden:
Vriendelijk dank voor uw mede
delingen over uw Leidse ijsvogel.
De heer Silakus te Bussum: De
door u gegeven beschrijving is die
van de Turkse tortel. Deze overwin
tert in ons land als „strandvogel
LEI~DSCH~ DAGBLAD
Bridge vraag dezer week:
Noord gever, niemand kwets
baar. Noord opent met 1
Sansatout (16—18 punten),
oost past en zuid heeft:
Sch. A B 10 6 3, Ha. 9 4,
Ru. 8 6 2. KI. H B 7
Wat moet zuid bieden??
Antwoord elders op deze
pagina.
Op 30 september vond in
Utrecht de grote jaarlijkse ver
engingswedstrijd plaats, die
voor de 16e maal door de
Utrechtse Bridge Club werd
georganiseerd en die de Boga-
beker tot begeerde prijs had.
Twaalf Nederlandse vereni
gingen, elk met tien paren,
namen aan de strijd deel die
ruim zes uren in beslag nam
en waarin WOC uit Amster
dam (889^) met een neus
lengte vóór de Bridgekring
1935 uit Rotterdam (887^)
wist te winnen.
In de bovenste helft eindigden
verder ABC uit Amsterdam (no 3»,
UBC «4), IJsselstreek (5) en BOC-
Haarlem (6). Beziet men de be
langstelling en het enthousiasme
waarmee de verenigingen aan deze
en soortgelijke grote wedstrijden
plegen deel te nemen, dan lijkt het
erop dat de toekomst van het wed-
strijdbridge ln Nederland gebaat zal
zijn by uitbreiding van zulke eve
nementen.
Verschillende spellen bleken deze
zondag wat men noemt „zeer slecht
te zitten": hadden de deelnemers
ze niet zelf geschud, ongetwijfeld
zou men gezegd hebben dat ze wa
ren „uitgezocht". Instructief was
het volgende spel:
Sch. 4
Ha. A H 7 2
Ru. V 10 4
KI. B 10 7 5 2
8ch. V 10 3 Sch. H 8 6 2
Ha. B 10 9 4 ...N Ha. 8
Ru. A 9 6 5 3 w„ Ru. B 8 7 2
KI. H Z KI. V 8 6 3
Sch. A B 9 7 5
Ha. V 6 5 3
Ru. H
J.A94
Noord was gever, allen kwetsbaar.
Het bieden van dit spel bleek voor
velen al een zeer moeilijke opgave
en ongetwijfeld is het niet een
voudig. Kijkt men alleen naar de
NZ-spelLn, dan lijkt 4-harten een
redelijk manchecontract. doch
werpt men daarna een blik op de
spellen der tegenpartij, dan ziet
1. broek man aan rek zit hoger,
2. benen in raam zijn weg,
3. halter is veranderd,
4. voet linkerman is van matras
af,
5. rechter ring is groter.
6. jaartallen zijn omgewisseld,
7. bokshandschoen is groter,
8. hemdje rechter man zit lager.
men dat er véél beleid en enige
hulp van de tegenstanders nodig is
om tien slagen te maken.
Eén paar bood vier harten en
won dat contract, sommige andere
paren bereikten vier harten óók,
doch zagen geen kans de onzicht
bare klippen der kaartverdeling te
omzeilen.
Eén paar kwam zelfs terecht in
een contact van twee schoppen,
hetgeen evenmin een succes werd
en éénmaal werd het eindcon-
tract drie harten, hetgeen als volgt
tot stand kwam: OW pasten en NZ
boden - noord pas - zuid 1 schop
pen - noord 2 klaveren - zuid 2
harten -n oord 3 harten - zuid pas.
De moeilijkheid is, wat zuid moet
bieden na het 2-klaverbod van
noord: de zuidhand lijkt een tik
keltje te goed om al te passen en
wellicht is drie klaveren de beste
stap voorwaarts. Als noord daarop
past. is zéker het goede eindbod ge
vonden en als noord nog drie
harten biedt (wat hij ongetwijfeld
zal doen», kan zuid verhogen tot
vier harten.
Over en weer
Tegen drie harten door zuid te
spelen, kwam west uit met ruiten
aas en speelde ruiten na. Het ma
ken van 9 slagen is eenvoudig als
men speelt op over-en-weer troe
ven (slag 2 ruitenvrouw nemen,
slag 3 schoppenaas, slag 4 schoppen
troeven, slag 5 ruiten 10 troeven,
enz.), doch bij die afwikkeling ver
speelt men de kans op overslagen
voor het geval het spel goed zou
zitten.
Toch moet men, als men slechts
drie harten speelt, maar veilig af
wikkelen zit het spel nl. goed,
dan ligt men toch achter op de pa
ren die vier harten boden en dat
dan maakten.
Zuid echter troefde de tweede
ruiten (tien in noord» in de hand,
ging met troef naar tafel en sneed
in klaveren. West speelde troef na
«zeer goed), noord won en weer
volgde 'n klaversnit die west troef
de om zijn laatste harten te spelen.
Zuid aan slag en moest nu down
hij probeerde schoppenboer, west
nam de vrouw en toen hij het
foutje maakte een kleine schoppen
te vervolgen, won zuid het spel op
de valreep toch nog
H. W. FILARSKI.
Nog a
de
Kuni U ae acht arwijkingen in de Deide oovenstaande tekeningen
vinden? De juiste oplossing vindt U elders ln dit Bijvoegsel.
og altijd zijn er, ondanks alles,
boekenliefhebbers!
Radio, televisie, uitgaan:"
het mag er allemaal wel zijn. maar
wie zal hen uit hun stille hoekje
verdringen, waar ze zich opbergen
met „het boek", dat hun geeft, wat
de harde levensrealiteit niet
schenkt?
Schrijvers onttrekken hen aan de
dagelijkse sleur, vervullen droom
wensen. nemen de lezers mee naar
verre landen, tillen hen hoog uit
de beperkte kring, waarin zy ge
doemd zijn te leven.
et zijn de verwoede boekenlief
hebbers. die er altijd weer op
uittrekken, om op de boeken
markt iets te vinden, wat ze ge
dacht hadden nooit te zullen vinden.
Dan. &ls 't gevonden wordt, is
dat hun „ontdekking", waarop ze
trots en waarmee ze gelukkig zijn.
Voor een paar kwartjes vinden ze
een verryking voor hun boekenkast,
waarvoor ze ware het boek nog
totaal onbesmet geweest guldens
en guldens had«den rr.oe'en neer
tellen.
Het „ontdekte" boek is even be
langrijk als de ontdekking, die
de wereldreiziger ergens ver
weg doet.
„Je kunt nooit weten wat er tus
sen zit" luidt het parool van de
snuffelaar, die z'n schatten voor
'n prik mee naar huis neemt, zich
nestelt onder de schemerlamp en
geen knop meer omdraait om het in
de grond absoluut onnodige ge
druis tot zich toe te laten.
Natuurlijk houdt hij zich niet
altijd daarvan afzijdig.
Het is nutteloos U op te sluiten
zonder enig contact met de buiten
wereld.
Maar wat een verademing, even
de stilte tot U toe te laten en U
vereend te weten met hetgeen een
verwante ziel door middel van de
boekdrukkunst heeft te zeggen,
daarin geconcentreerd op te gaan
en niet door vreemde en harde
stemmen telkens van het kastje
naar de muur gestuurd te worden.
Zo zijn die boekenliefhebbers!
Het leven is kort, er moeten
altyd ogenblikken overblijven,
om met het boek en met U zelf
alleen te zijn. weggerukt uit het
roezige, jachtige leven, met z'n dui-
zend-en-èén afleidingen.
Welk boek zal 't zijn. dat deze
lezer straks mee naar huis neemt?
De inhoud kan van alles behel
zen.
Misschien zijn 't wel de fantasti
sche vertellingen uit Duizend-en-
één nacht", die hem het leven
gaan vergulden.
En misschien slechts voor een
luttele gulden.
FANTASIO
Een van de moeilijkheden waar
mee men wordt geconfronteerd,
als men een beginneling schaken
wil leren, is de waarde der ver
schillende schaakstukken duidelijk
te maken. Er bestaat namelijk een
absolute en een relatieve waarde.
De absolute is vrij eenvoudig. De
dame is gelijk aan twee torens, een
toren is l1- licht stuk «paard of
loper» enz. Kennis van de absolute
waarde is nodig om 't begrip „ruil"
duidelijk te maken. Veel lastiger is
de relatieve waarde. Deze is afhan
kelijk van allerlei min of meer toe
vallige kenmerken van de stelling.
En de beginneling zal heel wat
schaakkennis en ervaring moeten
opdoen, „eer hij thuis geraakt op
het moeilijke gebied van de ken
merken".
De materiële waarde van elk stuk
staat vast. de dynamische waarde
is afhankelijk van zijn werkkring.
In materieel Qpzicht staat de dame
gelijk aan twee torens, maar in
dynamisch opzicht kan de dame
zowel meer als minder waard zijd
Dit hangt af b.v. van het aantï
velden dat de dame in vergelijkia
met de twee torens bestrijkt, vu
de betekenis dezer velden enz.
Voor de beginner, die de maw
riële waarde der stukken het*:
leren kennen, zal de volgende stë
ling remise betekenen, de ervare
speler zal naar de kenmerken d«
stelling zoeken en tot een andc
conclusie komen.
De toevallige stand der stukki
maakt het mogelijk dat de wit
torens het hier van de zwarte dar
gaan winnen.
1. Ta2—g2+, Kg8—f8; 2. Kf6-
g5*. Kf8g7 <Ke7?? dan Tel
enz.); 3. Kg5— f4*. Kg7—f6
Kf4g3f. Kf6g5; 5. Kg3—f2.
—f4; 6. Kf2—git, Kf4e3; 7 Tf!
elt en wint de dame. Een klei:
onnauwkeurigheid kan de win
doen verdwynen byv. 3. Kg5—
«i.p.v. Kf4t) 3Kg7—f7 en
zijn even ver. Of 5. Kg3h2t «i.p
Kf2t> 5Kg5h4; 6. Tel
hl. De8e3of 3Ke7-
i.p.v. Kg7f6vergemakkelijkt*
taak. bijv. 4. Kf4—g3t. Kf8—g7
Kg3f2*K onversch.; 66. Kgl t
Antwoord op bridgevraag
dezer week: Met deze goede
vijfkaart schoppen en vol
doende punten om de man
che te mogen volbieden, moet
zuid inzien dat het maken
van negen slagen eenvoudi
ger zal zijn als het maken
van tien. Zuid moet dus niet
in vier schoppen proberen
terecht te komen, doch hij
moet ineens drie Sansatout
zeggen. Noord krijgt de uit
komst naar zich toe, de te
genstander die moet uitko
men weet niets van zuids
spel af en het noordspel blijft
voorlopig ook een geheim.
Met dergelijke evenwichtige
kaartverdelingen is het in
principe beter te contracte
ren voor negen slagen en
niet voor tien zelfs niet,
als men een aardige vijf-
kaart in een hoge kleur
heeft.
Het origineel wordt op de beeld
trommel van de zender gespannen;
hierna wordt de verbinding
met deontvonger tot stand
gebracht langs telefonische
weg (op het land) of per radio
(✓oor schepen).
SCHEMA ONTVANGER
schrijfkop
Voor het overbrengen van
zwart-wit figuren en teke
ningen per radio of langs
de draad word* de facsimile-
schrijver gebruikt.
1. Ka5b5 (want 1. Td8t. Kb7;
T2d7t, Kc6 levert niets op). D
h5+; 2. Kb5a6, Dh5—g6f; 3."
d6 en wint.
Ladderwedstrij
CXXI
Elke impuls die een donker puntje
vertegenwoordigt drukt de schrijf-
arm op de trommel. Een rolletje
zet dan een inktstip op het papier.
Het overbrengen van weerkaarten
is een belangrijke toepassing van
de facsimile-schrijver
Het origineel wordt op de beeld-
trommel bestraald met een smalle
lichtbundel. Het weerkaatste licht
en donker worden door een fotocel
omgezet in elektr. impulsen, aan de
draadgolf toegevoegd en naar de
ontvanger geseind.
1
1 11
Wit aan zet, wint (4 zetten).
CXXII
Het schrijfsysteem werkt
met een plastic bandje dat
over twee spoelen loopt.
De impulsen worden met
inkt opgetekend en een lini
aal drukt het bandje als een
gehele regel op het papier
i 4
ab cd e f g h
Zwart aan zet, maakt remise. I
