EEN DICTATOR WORDT
TEN VAL GEBRACHT
ZOEKLICHT
WIJ ZIJN IN GODS HAND
Mussoliniaan 't eind van zijn
krachtenin gevangenschap
D
OP 24 JULI 1943:
OORLOG WAS CATASTROFE
(TËÏDSCH
WOORD
VAN
BEZINNING
Zaterdag 6 oktober 1962
Pagina 1
(IV)
„U hebt Italië een dictatuur opgedrongen, die
historisch immoreel is. Gedurende jaren hebt u
de drie belangrijkste ministeries in eigen hand
gehouden. En wat hebt u gedaan? U hebt het
moreel van de strijdkrachten vernietigd. Ge
durende jaren hebt u onze persoonlijkheden ver
stikt in deze begrafeniskleren. Gedurende jaren
hebt u, wanneer tt iemand voor een belangrijke
post uit verschilende kandidaten moest kiezen,
Italië was onder MussolinEs leiding aan Duitsland» zijde in een oorlog
geraakt, die het slechts kon verliezen. De binnenlandse moeilykheden
waren steeds groter geworden. Wel was er werk voor iedereen, maar door
•en onbedwingbare inflatie waren de reële lonen steeds achteruit gegaan.
En deze economische druk werd geenszins vergoed door militaire succes
sen. Integendeel. Van het begin af waren de Italiaanse militaire acties
op catastrofes uitgelopen.
Mussolini wilde aanvallen en
gelooide slechts wat hij wilde
geloven betreffende Italië's mi
litaire -potentieelGunstige rap
porten werden door hem met
vreugde begroet, ongunstige
legde hij met een snauw en een
grauw naar de man, die het had
uitgebracht, terzijde. Generaal
Valle, ondersecretaris van het
ministerie van Luchtmacht, had
hem in 1940 gezegd, dat hij kon
beschikken over 3.000 vliegtui
gen, in feite waren er minder
dan duizend. Generaal Pariani,
ondersecretaris van het minis
terie van Landmacht, beloofde
dat 8 miljoen soldaten binnen
enkele uren gemobiliseerd kon
den worden; in werkelijkheid
duurde het weken, voordat nog
niet eens de helft van dat aan
tal op de been kon worden ge
bracht en dan nog slechts met
rampzalige gevolgen voor de
landbouio en de industrie.
Maar Mussolini was vastbesloten
het strijdperk te betreden, „omdat
de fascistische ethiek dat eisten".
Bovendien was hij ervan overtuigd,
dat de oorlog spoedig voorbij zou
zijn. Hij gaf zelfs geen opdracht
de bouw van een enorme Italiaanse
expositieruimte, die indruk op de
wereld moest maken bij 'n tentoon
stelling, die in 1942 gehouden zou
worden, te staken.
Zelfs met het geringe materiaal
dat hem ter beschikking stond, was
het voor Mussolini vrij eenvoudig
geweest Frankrijk, dat reeds door
de Duitsers vrijwel onder de voet
was gelopen, de doodsteek te geven.
Maar Frankrijk vroeg al een week
na de oorlogsverklaring om een
wapenstilstand.
Vervolgens was er de expeditie
naar Egypte in 1941, die op een
mislukking uitliep. Na een vlotte
opmars in vier dagen rukten zes
infanteriedivisies 80 kilometer op
bleef het Italiaanse leger bij Sidi
Barrani gedurende drie maanden
staan.
Alsof dit niet genoeg was, besloot
de Duce bovendien nog Grieken
land aan te vallen, als een tegen
zet voor Hitiers niet tevoren aan
gekondigde bezetting van Roeme
nië. De Italiaanse aanval liep uit
op een catastrofe, zoals de generale
staf trouwens had voorspeld. De
Duitsers moesten te hulp snellen en
eisten nog een slag voor Musso
lini's trots dat de Italiaanse
troepen onderworpen zouden zijn
aan de strategische bevelen van het
Duitse opperbevel. De Duitse aan
val op Griekenland was, uiteraard,
succesvol. Op 27 april 1941 mar
cheerden de Duitsers Athene bin
nen.
In de pan gehakt
Op 10 december ^941 werden
maarschalk Graziani's vier divisies
bij Sidi Barana door het 10de Brit
se leger in de pan gehakt. Ontel
bare Italianen geraakten in krijgs
gevangenschap. Volgens een rap
port van het Britse hoofdkwartier
werden „ongeveer 2 hectare officie
ren" en >.80 hectare onder-officie
ren en soldaten" gevangen geno
men. Duitslands oorlogsverklaring
zonder uitzondering de slechtste gekozen". De
stem van graaf Dino Grandi, lid van Mussolini's
Grote Raad, beefde van emotie, van nauwelijks
ingehouden verontwaardiging, toen hij op de
24ste juli 1943 op een bijeenkomst van de raad
eindelijk onder woorden bracht wat het Italiaan
se volk reeds lange tijd slechts had durven den
ken of fluisteren.
zich met de logheid van een oli
fant, elke stap scheen hem inspan
ning te kosten. Zijn kortgeknipte
haar was sneeuwwit geworden. „Op
de een of andere manier", zo zei
een vrouw, die hem tegen het ein
de van die zomer zag", leek hjj niet
echt meer. Het was alsof je naar
een karikatuur keek, of zelfs naar
een lijk...." En inderdaad twij
felde een van Mussolini's lijfartsen
eraan of hij nog lang te leven had.
Ook in Italië zelf werd de toe
stand steeds nijpender. Mussolini's
populariteit, die reeds ernstige
klappen had ondervonden, maar
zich desondanks steeds had ge-
De Grote Raad neemt een
resolutie aan, die neerkomt
op Mussolini's ontslag, maar
de dictator meent de beslis
sing met een schouderop
halen te kunnen afdoen. De
volgende dag wordt hg ge
arresteerd. Maar Mussolini
beseft dat niet eens
haar meestal spoedig weer aan de
kant. Niet zo echter Clara Petacci.
Claretta was een vrouw naar
Mussolini's smaak. Zij was een
aardig meisje met groene ogen en
lange rechte benen. Haar stem was
hees. Zij was smakeloos en slordig
gekleed. Zij was goedgeefs, hyste
risch. ijdel, sentimenteel en onge
lofelijk dom. Maar haar devotie
voor Mussolini was volledig en op
recht. Verschillende keren probeer
de de Duce van haar af te komen.
Maar steeds weer bezweek hij voor
haar smeekbeden.
Intussen had Mussolini's verhou
ding met Claretta ernstige evolgen.
Dat hij een „donnaiulo" was, a la,
dat kon men hem vergeven, maar
het feit, dat hij zich op een minna
res en haar familie concentreerde,
was een schandaal, dat de Duce
meer kwaad deed dan het verliezen
van vijftien veldslagen, zoals een
belangrijk politieofficier het uit
drukte.
De familie Petacci, zo zei Angelo
Cerica, een generaal van de cara
binieri, bemoeit zich overal mee,
geeft politieke protectie, dreigt van
boven en intrigeert van beneden
af. De meest gehate van de Petacci-
aan Rusland in 1942 bezorgde Mus
solini grijze haren. Hjj stond erop
200.000 Italiaanse soldaten naar het
Oostfront te sturen, ofschoon Ber
lijn duidelijk had laten blyken daar
niet bijster op gesteld te zjjn.
De slechte behandeling, die de
Italianen in Rusland onder Duits
bevel kregen, zou spoedig de reeds
wankelende militaire alliantie tus
sen Italië en Duitsland nog meer
verzwakken.
Intussen miste de wanhopige toe
stand zijn uitwerking op Mussolini
niet. Na de zomer van 1942 ver
scheen hij nog maar weinig in pu
bliek en als hij dat al deed, keken
de Italianen naar hem met 'n soort
van geschokte sympathie. Wel duw
de hij nog steeds zijn massieve kaak
naar voren, wel sperde hij zijn
ogen nog steeds zo ver mogelijk
open, teneinde op zijn gelaat, die
grimmige uitdrukking te krijgen,
waarmee hij graag werd gefoto
grafeerd.
Maar de mimiek kon niet verhul
len, dat Mussolini aan het einde
van zijn krachten was. Hij bewoog
handhaafd, begon zwaar te lijden
onder een buitenechtelijke verhou
ding met Clara Petacci.
Dat Mussolini buiten het huwelijk
om talrijke minnaressen had was
in Italië een publiek geheim. Ook
waren geruchten hierover in het
buitenland doorgedrongen. Maar
Mussolini's polygame instelling
werd hem in Italië niet bijzonder
kwaad genomen. Zelfs zijn vrouw
Rachele had er vrede mee. Benito
was nu eenmaal een „donnaiulo",
een vrouwenjager, maar daarnaast
was hij voor haar een goed echt
genoot en voor de kinderen een
liefderijke vader.
Clara Petacci
Intussen was Mussolini's houding
ten opzichte van vrouwen kenmer
kend voor zijn aard. Hij hield er
een merkwaardige smaak op na.
Als minnaar was hij ruw en egois-
tisch. Als hij in een bijzonder goede
stemming was, fluisterde hij zijn
minnares-van-het-ogenblik een
paar lieve woordjes toe. Soms zelfs
pakte hij zyn viool om haar een
gepassioneerde muzikale hulde te
brengen. Maar daarna zette hij
Mussolini en Hitier
toeren in een open auto tijdens
een officieel bezoek van de
Duce aan Berlijn.
clan was Claretta's broer Marcello,
die van zijn positie gebruik maakte
om een fortuin te verdienen. En
Mussolini was onvoorzichtig genoeg
de verdenking dat hij Marcello
hierbij hielp niet onmiddellijk de
kop in te drukken. Hij ging rustig
voort met het benoemen van Pe-
tacci-protegés op invloedrijke pos
ten. Er was trouwens niemand, die
hem op de onheilspellende gevolgen
van zijn vriendschap met Claretta
durfde te wijzen, zelfs Ciano, Mus
solini's schoonzoon niet.
Mussolini handelde onder deze
omstandigheden als een soort half
god, die zich over hetgeen er over
hem gezegd werd, niet in het minst
bekommerde. Hg bleef vertrouwen
op zijn populariteit bij het Ita
liaanse volk en was zich er geen
ogenblik van bewust, dat hij reeds
lang niet meer het idool was dat
bij zijn publiek een potje kon bre
ken.
Het is dan ook niet verwonder
lijk, dat hij de geruchten over de
vele komplotten die tegen hem wer
den gesmeed, met een schouderop
halen afdeed. Zelfs deed hij geen
moeite om eventuele samenzweer
ders op te laten sporen. Het feit,
dat er zo ontzettend veel komplot
ten waren en de samenzweerders
zeer verschillende doeleinden na
streefden de ene wilde een te
rugkeer naar de monarchie, de an
dere hoopte op een republikeins be
stuur. terwijl een niet onaanzienlijk
aantal samenzweerders zich een
communistische dictatuur ten doel
hadden gesteld is er waarschijn
lijk de oorzaak van geweest, dat
het nog tot 24 juli 1943 zou duren,
totdat de Duce werd afgezet.
Vonnis geveld
In 1943 was de militaire toestand
voor Italië ernstig verscherpt nadat
op de 23ste januari van dat jaar
het Britse leger Tripoli had bezet
en op de 10de juli de geallieerden
op Sicilië waren geland en van
daaruit snelle vorderingen in Ita
lië zelf begonnen te maken. Velen,
onder wie ook koning Victor Em
manuel, waren van mening, dat
Italië als natie nog slechts kon
worden gereed door een spoedige
wapenstilstand. Dat dit alleen kon
worden bereikt door Mussolini en
consorten af te zetten was duide
lijk.
Toen op 24 juli Mussolini's Grote
Raad bijeenkwam, was Mussolini's
vonnis dan ook in feite reeds gevel
Aan het einde van de langdurige
vergadering, waarin Mussolini zich
op een ontstellend onbeholpen wij
ze en zonder ook nog maar iets van
zijn vroegere welsprekendheid ver
dedigde, werd een door graaf Dino
Grandi opgestelde resolutie aange
nomen, die in feite op het ontslag
van Mussolini neerkwam.
Het merkwaardige is, dat Grandi
de dag tevoren de ontwerpresolu
tie aan Mussolini had voorgelezen
in de gigantische Salo del Mappo-
mondo in het Palazzo Venezia.
Mussolini had Grandi staande ach
ter zijn enorme bureau ontvan
gen. Terwijl Grandi de resolutie
voorlas en er een korte toelichting
aan toevoegde, bekeek Mussolini
hem met een hooghartige, verach
tende uitdrukking op zijn gelaat.
Daarna zei hij slechts: „U kunt
gaan. Wij zien elkaar in de Grote
Raad". Hij twijfelde er blijkbaar
niet aan. dat de resolutie zou wor
den verworpen.
Meest gelatte man
Op 25 juli begaf Mussolini zich,
onwetend van het feit, dat reeds
alle voorbereidingen voor zijn ar
restatie waren getroffen, naar de
koning. Daar gaf hij een korte
uiteenzetting van de gebeurtenissen
in de Grote Raad, maar. zo zei
hij, deze waren van geen enkel be
lang.
Hg zou bewgzen, dat de tegen
hem genomen resolutie onwettig
was. De koning liet hem echter
nauwelijks uitpraten. De stemming
in de Grote Raad was, zo zei hij,
vernietigend voor Mussolini's be
leid. „Op dit ogenblik bent u de
meest gehate man in het land.',
zo zei hij. „Ik ben nog uw enige
vriend. Daarom zeg ik u, dat u niet
bevreesd voor uw veiligheid behoeft
te zijn". Mussolini sprak geen woord
zelfs niet toen Victor Emmanuel
zei, dat maarschalk Badoglio naar
alle waarschgnigkheid zyn opvolger
zou zijn.
Plotseling viel hy neer in een
stoel. Alle kleur was van zgn ge
zicht verdwenen. De koning ver
klaarde, dat Badoglio het volle ver
trouwen van het leger en ook van
de politie had. „Ook van de politie",
herhaalde Mussolini, alsof de bete
kenis van deze woorden niet tot
hem was door gedrongen. Toen
fluisterde hg, nauweiyks hoorbaar,
drie keer achtereen: „Dan is alles
voorby" en zgn stem verheffend:
„Als uwe majesteit gelijk heeft, dan
moet ik u mijn ontslag aanbieden".
„Ja. En ik moet u vertellen, dat
ik uw ontslag-aanvrage als hoofd
van de regering onvoorwaardeigk
aanvaard".
Buiten werd Mussolini opgewacht
door kapitein Vigneri van de cara
binieri.
„Duce", zei hy, „wg hebben ge
hoord. dat u in gevaar verkeert.
Ik heb de opdracht u te bescher
men".
„Dat is niet nodig", zei Mussolini,
„ik heb mijn eigen lijfwacht."
„Mijn opdracht is," drong Vigneri
aan, „dat ik u moet begeleiden".
Mussolini gaf toe. „Als dat uw
orders zijn, is het in orde. In dat
geval kunt u beter met my in
myn auto meegaan".
„Nee, Duce", zei de kapitein, „u
moet met my meekomen".
„Maar dat is belachelijk. Zoiets
heb ik nog nooit meegemaakt".
„Het is mijn opdracht, Duce",
Vigneri wees naar een gereed
staande ambulancewagen. Mussoli
ni protesteerde niet meer en stapte
in, gevolgd door twee politie-offi-
cieren in burger, die met machine
pistolen gewapend waren. De deu
ren werden met een klap gesloten.
Mussolini was gevangen genomen.
Maar dat besefte hg pas veel la
ter
EEN
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
OP DE BOEKENMARKT
Steven Membrechl. „Het ein
de komt vanzelf". Contact.
Amsterdam 1962.
Romans van en over jonge men
sen dat is een vruchtbaar gewas
tegenwoordig. Of de kwaliteit aan
de kwantiteit gelyk is, is een twee
de. De kwaliteit van het schrijven
op zichzelf, als vakwerk, is over het
algemeen goed. De jonge en jong
ste schryvers van deze tyd kun
nen uitstekend met de pen over
weg. Zij schrgven met grote vry-
moedigheid en zekerheid alles op
wat zy menen ervaren, bedacht,
gevoeld en ondervonden te hebben.
Zij weten met technische vaardig
heid te werken met reeds cliché
geworden begrippen uit de psychia
trie en deinzen geen ogenblik terug
voor het blootleggen van de eigen
vermeende zwakheden en misdadig
heden. Zy kunnen zichzelf niet
akelig genoeg presenteren, om zo te
zeggen. Zy generen zich voor niets,
natuurlijk niet. Zy kunnen er toch
immers niets aan doen dat ze zo
zyn als ze denken? Zij hebben toch
in hun jeugd hun agressie en hun
angstcomplexen al meegekregen?
En kijk nu ook eens wat misera
bele oudertjes ze gehad hebben. In
„Het Einde komt vanzelf" is de
hoofdfiguur. Walt de Graaf, in
een kinderhuis opgevoed. Het staat
vast dat kinderhuizen uit den bo
ze zijn en dus weet Walt zich als
student geen hemelse raad. Hij is
van katholieke huize. Zijn vriend
José pleegt zelfmoord door uit het
raam van Walt's kamer te sprin
gen, want hij had een opdringeri
ge. bedillerige moeder. De moeder
var. zyn vriendin Caro speelt de
it hoekje in de krant is er
om er even in te wippen.
Om een ogenblik elkaar te
zeggen: wy zyn in Gods hand.
Ik hoop niet dat u reageert als
die mevrouw, die een zeereis
maakte. Het begon hevig te
stormen en het werd bar nood
weer. Zy stevende naar de ka
pitein: „Wat denkt u, zou er ge
vaar zijn?" „Mevrouw", ant
woordde de gezagvoerder, „alle
voorzorgsmaatregelen hebben
wg genomen. Verder moeten wg
zelf heen naar het herboren pa-
radys. wg behoeven de onder
gang niet te vrezen. Die onder
gang bigkt schgnbaar te zgn.
Het is nameigk een pascha, een
pasen, een doorgang.
mee geloven, mee bidden en mee
loven. Waag de sprong en zwem
mee.
In al onze strgd en ziekte wil
de bgbel troost geven die stand
houdt, zelfs in de dood, zodat
wy niet vertwgfeld geraken.
„Alle maatregelen zgn genomen,
wg zgn in Gods hand". Ook
wanneer Je in een mui geraakt.
Spartel dan niet tegen, integen
deel, geef je over. Door het diep
tepunt wordt je dan heengezo-
•iet overgeven. Wy zyn in Gods
hand". „O", riep ze uit, „dan
yn we verloren"!
Wg zgn in Gods hand..
lat bleek voor deze dame dus 'n
verzachtende uitdrukking voor
de onafwendbare ondergang te
zijn. Waar halen, bgvoorbeeld
onze zieke lezers, de kracht van
daan om het ziek-zgn te dra
gen en de toekomst wat die
ook zijn zal met goede moed
te gemoet te zien? Wat ons
troost is dat God werkeigk als
een vader voor ons zorgt. Hg
laat ons niet dood lopen. Hg zet
ons over het dode punt heen.
ja, Hg trekt ons door de dood
Menigeen uit onze lezerskring
moet een moeiigke weg gaan.
Zy willen ook langs dit pad
gaan, door leed, dood en oor
deel heen, gelyk het volk Israël
uit het land van de doodsangst,
Egypte, trok naar het beloofde
Land.
Geloof is niet een goede stem
ming, noch een innerigk gevoel;
veeleer is het luisteren naar
Gods openbaring in Christus, de
gekruisigde. Ik kan dit nu wel
schrgven, maar het is een zaak
als bijv. het zwemmen: Je moet
er niet enkel over horen ver
tellen, maar de sport zelf beoefe
nen. Dat is dan: met de kerk
gen en een eind verder op in
zee uitgeworpen, en dan hebt je
kracht overgehouden om verder
te zwemmen. Door tegenslagen
worden wg snel gedeprimeerd.
Maar God draagt door de züi-
ging heen: in de mui de mul
uit!
Hebt u dat wel eens ervaren?
Getuig er dan van jegens an
deren. Zwemt u mee? Welke mui
ons ook wacht? wg zgn in Gods
hand. Dan zgn wg niet verloren,
maar dan worden wg juist be
houden
H. J. A. HAAN.
Remonstrants predikant te
Leiden.
Mussolini en zijn mannen in Libië: de militaire zaken gingen toen nog goed.
helt nacht piano, omdat de mof
fen haar man meegenomen hebben.
De directeur van het studentente
huis is een man met „een aange
boren gebrek aan zelfvertrouwen".
Nee, aan die volwassenen hebben
de stakkers totaal niets gehad. De
ongelukkige eenzame twintig jarigen
moeten nu alles maar zelf opknap
pen. Zij hebben neuroses en leven
van voor die neuroses. Zg praten
over schuldgevoelens en over de
derde wereldoorlog die komen zal.
Hun vrienden niet zgzelf
roken marihuana en worden dan
nog meer breedsprakig dan zy van
nature al zijn. Allen doen aan
kunst, drinken, vermoorden bgna
hun genoten, pesten elkaar of er
ger uit verveling, want zij zyn
voortdurend op de jacht naar „con
tact"; „whatever that may be" in
hun ogen. Dit alles wordt haar-
fyn uit de doeken gedaan, want
schrgven kunnen deze jonge schrij
vers, zoals ik al zei. De inwendige
monologen zijn dan ook heel lang
en de zintuigeigke waarnemingen
grenzen aan het ongelooflijke: geu
ren van haarwater op tientallen
meters afstand; boter die in ge
roosterd brood dringt „kruipt weg
voor de tong" van degene die het
opeet, straten aan zee zgn zachter
dar. die van de steden landinwaarts,
op het strand lopen meisjes bg wie
de bloesjes uit de badbroekjes glip
pen door de geluiden, die ze ma
ken, de zeelucht ze zich onwrik
baar op gezichten vast, iemand
heeft een gevoel alsof er glazen
citroensap in hem worden uit
gestort.
He»- vreemde is, dat al deze zo
subtiel opgetekende aandoeningen
de lezer geen enkele emotie geven.
Inderdaad krggt men de indruk,
die op blz. 22 beschreven staat:
„Hg praatte zoveel en toch waren
het geen echte woorden De auteur
praat maar en praat maar over zgn
Walt en zyn Caro en vraagt zich
niet af of deze individuen eigen-
hjk wel de moeite waard zgn om
er zoveel werk aan te verspillen.
Want volgens mg is het zO, dat
de ellende allemaal voortkomt uit
het feit, dat deze jonge mensen
een leven willen leiden, waar zg
dankzy hun middelmatige aanleg
niet toe in staat zijn.
Zy zien zichzelf te groot en te
ultzonderigk ten opzichte van hun
gehate en verachte medemensen of
zoals de psychiatrie het uitdrukt:
zy hebben een te groot ego. Zo
doende zijn de mensen in de ver
drukking gekomen.
Mini ter Kuile-Scholten.
„Eliza danst". Leopolds Uit
geversmij. Den Haag, 1962.
Schuldgevoelens, onaangepast
heid alweer. Doch hier op een
heel wat lager plan behandeld dan
in het hierboven besproken boek.
Eigenigk worden deze begrippen er
met de haren bggesleept.
Auge „Die jongen is een en
al oog en hg kgkt in een andere
wereld, had zgn moeder altgd ge
zegd en daarom had ze hem Auge
gedoopt". Nu, die moeder had
wel geigk, want als vgfenveertigja-
rige leraar in de kunstgeschiedenis,
staat deze Auge op een avond in
een tuin waar hg niet hoort en
gluurt door een raam waarachter
een buurdame haar ziel uitstort in
een dans der eenzaamheid. „Als in
trance begon hg zelf acht.r het
venster mee te wiegen". Wat er
van dat meewiegen komt, begrg-
pen wy. Auge en de dansende Eli
za vinden in elkaar de liefde met
oen hoofdletter. Helaas, by Auge's
wettige vrouw Bertha, „die nooit
iets zou begrypen van zijn ruste
loos zoekende geest", blijkt de ver
houding tussen de witte en de rode
bloedlichaampjes ernstig in de war
en dus moet de liefde maar weer
in de doofpot. Nog een laatste keer
gluurt Auge terluiks door het zij
raam en ziet hoe er by Eliza „een
rgpheid een bezonnenheid in haar
manier van dansen kwam. die er
vroeger aan ontbroken had"
Maar gauw naast Courths-Mahler
en consorten zetten.
CLARA EGGINK.
