„DE TIJGERKAT"
HET TERRAS IN DE TUIN
MADAME DE STAEL,
Napoleons vijandin
duurste film ooit
in Italië gemaakt
Liefde veranderde in haat
Let op de
bretels!
Geen wijsbegeerte
Man van noorden
,Stem van Jupiter
TWAALF BEROEMDE VROUWEN (IX)
Scherper tegenstelling dan tassen het wezen van de „Kleine Creoolse"
Joséphlne de Beauharnais en de „Grote Frangoise" Anne-Loulse-Germaine
Necker is nauwelijks denkbaar. Slechts op één punt stemmen zy overeen:
beiden hielden van Napoleon. Maar toen de keizer Joséphlne uit zijn
omgeving verwijderde bleef zfl van hem houden. Toen Napoleon Germaine's
liefde weigerde, werd zjj zijn gevaarlijke vijandin. Napoleon heeft In de
„Grote Frangaise" zijn meerdere moeten erkennen. Eerst vervolgde zij
hem rusteloos met haar liefde, daarna met haar haat. En zij droeg in
belangrijke mate bij tot 's keizers ondergang.
Deze „fatale" vrouw werd op 22
april 1766 geboren als doch
ter van Jacques Necker,
schatrijk bankier en Frans minis
ter van Financiën. Reeds op haar
twaalfde Jaar schreef zij toneel
stukken, op haar vijftiende rechts
geleerde en staatskundige verhan
delingen. Later zou zij als Ma
dame de Staël de belangrijkste
vrouw der Franse letterkunde wor
den. In 1788 debuteerde zij als
schrijfster met haar „Lettres sur
Jean Jacques Rousseau".
Inmiddels was zij In het huwe
lijk getreden met een Zweeds edel
man, baron de Staël Holstein, die
ambassadeur van Zweden was ln
Parijs. Waarom trouwde zlJ deze
tamelijk arme, niet zeer intelligen
te en protestantse vreemdeling?
Het raadsel van dit huwelijk is
nooit geheel opgelost. „De mooiste
man van Zweden en de lelijkste
vrouw van Frankrijk", aldus ken
schetsten tijdgenoten deze weinig
harmonische echtverbintenis. Reeds
toen Germaine veertien Jaar was,
maakte de Zweed werk van haar.
Wilde de schatrijke vader van
Germaine deze band? Zeker is, dat
«dj steeds voor haar vader een gro
te verering heeft gekoesterd. Zeker
ls ook dat haar vader aan Staël
grote bedragen had geleend. Maar
Germaine liet zich, ook als kind,
nooit iets opdringen. Waarom
trouwde zij dan met die protes
tantse diplomaat? Wij weten het
niet. Wel weten wij. dat zy hem
drie kinderen schonk en hem in
1796 verliet.
«en moedige vrouw
Zelden waren er in een be
roemde vrouw zoveel tegen
strijdige eigenschappen ver
enigd. Naar de mening van haar
tijdgenoten had zij weinig uiterlij
ke bekoorlijkheden. Sommigen
noemden haar zelfs ronduit lelijk.
Niettemin werd zij de meest ge
vierde vrouw van Europa. Haar
stijl was meesterlijk, haar welbe
spraaktheid door niets te remmen.
Boven alles ging haar de wens om
in haar omgeving te schitteren en
de eerste viool te spelen in het
concert van haar tyd. Zij ver
wachtte, dat ledereen zich naar
haar denkbeeld en wensen zou
richten.
Toen de Geest der Revolutie
vaardig werd over Frankrijk, ging
zij een eind met de „nieuwe tijd"
mede, maar zij verafschuwde alle
buitensporigheden. Zij legde bi) her
haling een grote persoonlijke moed
aan de dar, als het er om ging
h«e.r vrienden of haars inziens on
juist behandelde mensen te hel
pen Zo ontwierp zij in 1792 na de
arrestatie van de koning een plan
om de vorst te bevrijden. In 1795
kwam zij op voor de ongelukkige
koningin Marie-Antoinette. Gedu
rende de bloedigste maanden der
Revolutie, toen één goed woord
voor een verdachte iemand het le
ven kon kosten, drong Madame de
Staël door tot de machthebbers om
haar vrienden van de guillotine te
redden. Gevaar voor eigen leven
telde zij niet.
Vrienden heeft zy vele gehad.
Namen als Narbonnen, Benjamin
Constant, Talleyrand en Ribbing
komen op haar „lijst" voor. Nooit
verloor zy hen geheel uit het oog.
Zelfs tot baron de Staël, de verfoei
de echtgenoot, keerde zij jaren na
de officiële scheiding meer dan
eens terug. Het was alsof zij haar
greep op mensen nooit wilde ver
liezen.
Maar één man was er, die zij zo
gaarne gewonnen had en die im
muun bleek voor haar toenaderin
gen. Die man was Napoleon Bo
naparte. Op Germaine's zowel als
op Napoleons' leven heeft die „ge
weigerde liefde" een zwaar stem
pel gedrukt.
Verhouding tot Napoleon
Tijdens het Directoire was Ma
dame de Staël een vrouw van
grote invloed, zowel door haar
salon als door haar geschriften.
Zij was het, die de terugkeer van
Talleyrand als minister van Bui
tenlandse Zaken bewerkstelligde. En
Talleyrand was het, die in decem
ber 1797 een ontmoeting arran-
(Van onze Romeinse
correspondent)
„De Tijgerkat", de ver
maarde roman van Giuseppe
Tomasi, Prins van Lampedusa,
heeft reeds lang alle Italiaanse
records gebroken, wat betreft
het aantal verkochte exempla
ren. Men nadert nu de vijfhon
derdduizend. Het ls dan ook
een boek, zoals er in de
Italiaanse literatuur na Man-
zoni's „Verloofden" niet meer
verschenen was. Dat naar
deze roman een film wordt
gemaakt, is nauwelijks te ver
wonderen. Italië maakt meer
speelfilms per jaar dan Ame
rika en men is er dus steeds op
zoek naar goede onderwerpen.
„De tijgerkat" leent zich bij
zonder goed voor verfilming.
Gelukkig heeft een „producer",
die tegelijkertijd over(veel) kapi
taal en hersenen beschikt, de rech
ten verworven en hij heeft voor
dit werk de enige regisseur gekozen,
die er werkelijk iets heel bijzonders
van kan maken: graaf Luchino Vis
conti: „De tijgerkat" moet een
kunstwerk worden, maar tegelijk
een groots spektakel. „Een soort
„Gone with the wind" voor Intel-
Het terras behoeft heus niet
alleen uit tegels te bestaan; het
kan ook op een andere manier
gezellig gemaakt wo den. Na
tuurlijk: de grote rode tegels
doen het goed, vooral omdat
men ze tegenwoordig in vele
kleuren heeft. Er zijn ook soor
ten, die het water doorlaten .zo
dat er nooit water op het ter
ras behoeft te staan en men di
rect na de bui dus al weer bui
ten kan zitten. Deze soorten zijn
iets duurder dan de gewone
gladde tegels, doch ze zijn ook
veel mooier.
Een terras kan men ook met
flagstones beleggen: grote stuk
ken onregelmatige natuursteen,
waaraan de hovenier u wel kan
helpen. Ze moeten oordeelkun
dig gelegd worden; er moet eerst
een laag wit zand onder gewerkt
worden en daarom moeten de
tegels gelegd worden. Omdat ze
in allerlei maten en vormen
voorkomen, is het vrij gemakke
lijk hier en daar kleine openin
gen te houden. Die kan men
dan beplanten met kruipende
rotsplantjes of in ieder geval
laagblijvende plantjes.
Er zijn vele soorten die tussen
de flagstones gepoot kunnen
worden; vooral de vele saxifra-
gasoorten zullen u voldoen. Er
zijn er met roze, met rode en
met witte bloemen .Ze bloeien al
vroeg in de voorzomer, doch zijn
tegen de zomer, ook als ze zijn
uitgebloeid, nog als een sieraad
te beschouwen. De semper-
vivums zullen u ook wel voldoen.
Er zijn vele mooie soorten en ze
zijn met weinig tevreden. Ze
groeien prima in schrale zand
grond, doch ze moeten wel een
zonnig plekje hebben. De sem-
pervivums zijn allemaal groen-
blijvend en op enkele uitzonde
ringen na volkomen winterhard.
Sedems komen ook in alle mo
gelijke soorten voor; het zijn
lieve plantjes, waarvan men veel
plezier kan hebben. Ze stellen
beslist geen eisen; alleen volle
zon, doch een ten-as légt men
alleen in de zon. De blauwe en
paarse aubrietia's zullen het er
ook goed naar hun zin hebben;
op den duur kan men er flinke
plekken van verwachten.
G. KROMDIJK
heidsoorlogen, beloofde dat „De tij
gerkat" een heel bijzondere film
zou worden, mits hij onbeperkt kre
diet kreeg. Het gaat dus een vier
of vijfmiljard lire kosten, maar het
wordt de moeite waard.
Sommige delen van het boek, bij
voorbeeld het einde met de dood
van Don Fabrizio Salina (uitge
beeld door Burt Lancaster) kunnen
niet worden verfilmd. „Wijsbegeerte
is in een film niet op zijn plaats",
zegt Visconti hiervan. Verder heeft
hij meer aandacht gewijd dan in
het boek gebeurt, aan de opmars
lectuelen", zei Goffredo Lombardo
tegen Visconti. En de Milanese re
gisseur, wiens meesterwerk „Senso"
naar het oordeel der werkelijk be
voegden de beste film is, die ooit
in Italië werd gemaakt en toevallig
een film, die zich eveneens afspeelt
in de periode der Italiaanse vrij-
BERT LANCASTER
moest zich inleven in de per~
soon van Don Fabrizio.
der GarlbaldUnen tegen het leger
der Bourbons. Dat geeft veel actie
en bovendien is het ten volle ver
antwoord, daar de neef van Don
Fabrizio, de jonge Prins Tancredi
Falconieri (Alain Delon) kapitein
ls bij de Garibaldijnse vrljscharen
en in het boek „de toekomst" ver
tegenwoordigt. Tancredi en de eer
zuchtige Angelica (Claudia Cardi
nal), die zijn verloofde wordt, zijn
in de film (en tot op grote hoogte
ook in het boek) de twee enige le
vende wezens. De andere personen,
ook Don Fabrizio, zyn levend-dood,
spookverschijningen. Die indruk
maakt de Siciliaanse en in het al
gemeen de Zuiditalüaanse adel ook
in onze tijd en dat zal stellig hon
derd jaar geleden nog veel meer
het geval zijn geweest. zy bewe
gen zich in een overmatig rijk, ba
rok décor. In muffe, vervallen zalen,
die eruit zien als juwelencassettes
in het groot, maar echt levend zijn
ze niet. „Op Sicilië komt het er niet
op aan of men goede of slechte
dingen doet. De zonde, die wy Si-
cilianen niet vergeven, is eenvoudig
die van iets te doen", leest men in
de roman. En tot op zeer grote
hoogte heeft Visconti zich daardoor
laten leiden: in staatsie en praal
laten zyn figuren zich leven, zon
der enig persoonlyk handelen.
Maar ergens is Visconti, hoe lief
hem die vergane tyd ook is en
hoezeer hy ook zelf een Italiaans
aristocraat is gebleven, toch een
man van het noorden, de laatste
telg uit een heel oud en heel ver
maard geslacht. Maar een telg, die
Karl Marx heeft gelezen en die ter
dege gelooft in het nut van bepaal
de handelingen, gelooft dat mensen
hun vryheid door handelen en strijd
kunnen winnen, dat rechtvaardig
heid en vooruitgang bestaan en
niet alleen maar loze termen zyn
om ontevreden elementen mee in
slaap te sussen.
Vandaar de bewogenheid der ge
deelten van de film, die betrekking
hebben op de Palermitaanse op
stand en vandaar ook de kracht,
di ehij leent aan de figuur van de
jonge Tancredi, een opsnyerige op
portunist, precies als in het boek,
maar een jongeman, die terdege
oog heeft voor de historische zin
van dat wat zich om hem heen vol
trekt. Visconti heeft opzettelyk aan
deze film gewerkt in de zomer
maanden. Sicilië, het landschap, zo
goed als de mensen, is in de zomer,
wanneer maandenlang de zon mee
dogenloos het land verschroeit, nrg
onbeweeglijker, nog meer verheven-
streng dan in de korte winter.
Natuuriyk zyn er heel wat moel-
lykheden geweest. Het liefst zou de
regisseur de opnamen van Donna-
fugata, het buiten verblijf van Don
Fabrizio, gemaakt hebben in het
dorp en op het landgoed, dat Lam-
pedusi op het oog had, toen hij zyn
boek schreef. De hele bevolking van
dat dorp werd bij de film betrok
ken en zou er een behoorlyk centje
aan verdiend hebben, maar de
plaatselyke Mafia vond het beledi
gend voor de lokale eer en de cine
asten moesten ijlings de vlucht ne
men. Ook in Palermo bleek het no
dig tot een vergelijk te komen met
de Mafia. Drie bekende leiders van
„de eerbare sociëteit" werden ermee
belast de uiterst gevaariyke Paler
mitaanse onderwereld in bedwang
te houden.
De weduwe van Giuseppe Tomasi
werd ingeschakeld om aanwyzingen
te geven over het leven van de Si
ciliaanse adel en ook de aangeno
men zoon van de schrijver Don
Gioacchino Lanza, Prins van Maza-
rino werd wekenlang door de
uiterst nauwkeurig werkende Vis
conti ondervraagd en steeds in het
byzijn van Burt Lancaster, die zich
geheel in de persoon van Don Fa
brizio moest inleven. In Palermo
huurde Visconti voor negentienmil
joen lire per maand het Paleis
Gangi, waarvan de zwaar-barokke
balzaal moet dienen voor het grote
bal, dat het slot vormt van de film.
De figuranten op dat bal zyn voor
een groot deel Palermitaanse edel
lieden, die hun overgrootvaders
uitbeelden, wat hun weinig moeite
kost, daar het leven in Palermo,
althans in die kringen, nauwelyks
is veranderd.
CLAUDIA CARDINALE
eerzuchtig
Visconti is als regisseur een tiran.
Ieder vreest zyn gebulder, „de stem
van Jupiter", zoals hy in toneel
spelerskringen wordt genoemd.
Maar hy wordt ook vereerd, omdat
men terdege weet wat hy waard
ls. Alles moet by hem altyd
authentiek zyn. De rode hemden
van de Garibaldynen werden eerst
een paar dagen in zeewater gelegd
en daarna op de barre rotsen in de
felle zon gedroogd, zodat er on
regelmatige verschoten vlekken ont
stonden. Ergens trekt Alain Delon
in verband met de hitte zyn jasje
uit en dan worden zyn bretels (in
die dagen droeg men natuurlijk
bretels) zichtbaar. Visconti rustte
niet, voor hy een paar echte bre
tels uit de eerste helft der vorige
eeuw had bemachtigd. Ze zyn in
Londen gemaakt en er zyn met de
hand romantische landschapjes op
geschilderd. Het is best mogelijk
dat de episode straks wordt wegge
knipt, maar als dat niet gebeurt,
let dan straks in de bioscoop op die
bretels, die misschien een halve
minuut zichtbaar zullen zijn. Ze
hebben een vermogen gekost!. Zo is
de hele film. Elk onderdeel is tot
het uiterste verzorgd en niet allsen
de sfeer van het boek, maar ook
de sfeer vin het eiland, zoals die
een eeuw geleden was zal straks
op het witte doek tot in iedere by-
zonderheid herleven.
Zaterdag 1 september 1962 Pagina 2
toespelingen aan zyn adres. „Vind
ik die vrouw dan steeds op myn
weg?" riep lhj vertwyfeld uit. Hy
zou haar op zijn weg vinden tot
aan zijn val. Zij reisde alle landen
af om stemming tegen Napoleon
te maken: Rusland, Italië, Duits
land, Zweden, Engeland. Alom werd
zy als een vorstin ontvangen. Over
al plantte zy haar* haat tegen Na
poleon. En Napoleon, die in haar
een toegewyd en machtig mede-
standster had kunnen vinden, zo
hy het hoofd had willen buigen,
was te trots en te koppig om haar
tegemoet te komen. Hy deed dit
pas, toen het te laat was.
In 1810 leerde Madame de Staël
ln Genève een gedistingeerd, maar
zeer jong cavalerie-officier kennen,
de ritmeester de Rocca. zy werd
smoorverliefd op hem. Germaine
was toen 45 jaar oud, hy 23. In
het geheim was zy mèt hem ge
trouwd, toen zy op 7 april het le
ven aan haar zoon Louis-Alphonso
schonk. Het geval kreeg de kleur
van een schandaal. In menige stad
maakte men Madame de Staël in
puntdichten belacheiyk. Haar kind
vertrouwde zy toe aan betaalde
pleegouders.
Terug in Parijs
Na de val van Napoleon keerde
Madame de Staël naar Parijs
terug, maar het was geen
triomfale terugkeer, zoals zy zich
die had gedroomd. Lodewyk
XVIII gaf haar weliswaar twee
miljoen frank als schadevergoeding
voor «door haar vader geleden ver
liezen, maar toonde zich overigens
matig gesteld op „de eerste dame
der wereld", zoals de Engelse cou
ranten haar hadden genoemd.
Napoleon was op Elba, Germaine
in Parijs. Daar kreeg zy gegevens
in handen over een samenzwering
tegen Napoleon's leven, zy zorgde
dat die samenzwering geen doel
trof. Tydens de „Honderd Da
gen" (na Napoleon's terugkeer van
Elba) ontmoette de keizer Mada
me de Staël. Nu trad hy haar voor
komend tegemoet en beloofde haar
steun in de moeihjkheden, die* ge
rezen waren rond het huwelyk van
haar dochter met de hertog de Brog-
lie. Maar Germaine had de smaad
van weleer niet vergeten. Tien da
gen vóór de slag by Waterloo
nam zy contact op met de tsaar
van Rusland.
Stellig was Madame de Staël de
beroemdste schrijfster van haar
tyd. Haar bewonderaars stellen
haar zelfs boven mannen als Mon
tesquieu en Rousseau. Nu, Madame
de Staël was geniaal en had veel
inzicht, hoewel haar proza wel eens
wat al te lyrisch en haar styl wel
eens vermoeiend is. Allen zijn het
er over eens, dat zij nog beter kon
praten dan schrijven. Haar salon
was een ontmoetingsplaats van ver
tegenwoordigers van de kunst, de
politiek, de wetenschap en het be-
dryfsleven. Alle mogeUjke onder
werpen kwamen er ter sprake en
Madame de Staël leidde veelal de
gesprekken op waarlijk schitteren
de wyze. zy heeft er veel toe by-
gedragen, dat de „nieuwe denk
beelden" op littérair gebied ingang
vonden in Frankryk.
Enige harer belangrykste wer
ken zyn: „De la littérature dans
ses rapports avec l'état moral et
politique"; twee autobiografische
romans, te weten „Delphine" en
„Corinne ou lltalie", waarin zy
zichzelf enigszins idealiseert; „De
l'Allemagne", een verhandeling over
Duitsland, die aan Frankryk op
knappe wijze Duitslands geestesle
ven openbaarde; „Consiaérations
sur la révolution frangaise", dat na
haar dood verscheen.
Het einde
En het einde van deze beroemde
▼rouw? Het einde van deze uit
nemende schrijfster, van deze ha
tende en Intrigerende, maar tevens
hartstochtelijke, moedige, geniale
Madame de Staël? In februari 1817
werd zy, terugkerende uit Italië,
door een beroerte getroffen. Zy
overleed op 14 Juli 1817, op de ver
jaardag van de bestorming der
Bastille, die destijds door het af
treden van haar vader als minister
van Financiën op gang kwam. En
toen zy op haar sterfbed lag,
schreef haar „beminde vyand" op
het eilandje Sint-Helena als keizer,
lyke banneling over de rol van Ge
malne de Staël, die hem had lief
gehad en die zo'n werkzaam aan
deel had genomen ln de voorberei
ding tot zyn val.
geerde tussen de 27-Jarige Germai
ne en de 28-jarige Napoleon. Maar
de latere keizer wisselde nauwe
lyks twee woorden met haar en
liet haar links liggen. Germaine
maakte een weinig tactivolle op
merking over Joséphlne de Beau
harnais (van wie Napoleon geen
kwaad kon horen) en overstelpte
Napoleon met geleerdheid en wel
bespraaktheid. Napoleon hield van
zacht, tedere vrouwen. Madame de
Staël stootte hem af door haar le-
lykheid en haar geldingsdrang.
Liefde werd haat
„Houdt u dan niet van vrou
wen?" vroeg zij. „Ik houd van
myn eigen vrouw", antwoordde Na
poleon. Toch schreef zy hem harts
tochtelijke brieven. Hy antwoordde
niet. Toch nodigde zy hem uit.
Hy verscheen niet. Napoleon ont
vluchtte haar! Toen het haar dui-
delyk werd, dat zij hem nooit zou
winnen, ging zy hem vervolgen met
haar haat. Napoleon had reden om
haar te vrezen, want toen de oor
log tussen Germaine en hem een
maal was verklaard, spande zy
overal tegen hem samen. Waar zy
er de kans toe kreeg, ondermijnde
zy met haar woorden en geschrif
ten zijn gezag.
Napoleon verhandde haar buiten
Parys. Zij ging naar Wei-
mar en studeerde er Duitse
letterkunde. Zy sprak er met Goe
the, Schiller, Wleland en andere
grote Duitse geesten. Vervolgens
ging zy naar Zwitserland en toen
terug naar Frankrijk. Daar werd
zy geduld, maar zaj ageerde ver
der. Napoleon verbood haar boe
ken, vooral dat over Duitsland, vol
