kunst
kaLeiöoscQon
DebllSSy: geniaal vernieuwer
van de Franse toonkunst
VAN OTTERLOO VIERT NU
TRIOMFEN IN AUSTRALIË!
Verbouwing Kurzaal
en Gebouw K. en W.
Salzburg toont tekenen
van vermoeidheid
Musicien francais"
schiep eigen wereld
Exclusief interview
Men hoort daar voor het
eerst werk van Nederlanders
Zij worden nu geschikt voor
veelzijdiger kunstuitingen
Brussels Ballet hoogtepunt
Honderd jaar geleden geboren
Zoekend naar de verstilling
Opgericht 1 maart 1860
Dinsdag 21 augustus 1962
Derde blad no. 30735
Ook de jongeren zijn er enthousiast!
(Van onze correspondent te Sydney)
HET gehele Residentie-Orkest naar Australië brengen? Neen,
zeg, dat is toch veel te duur tja zo zuchtte
'de dirigent van het Haagse orkest. Willem van Otterloo, toen ik
hem na zijn eerste optreden als gast-dirigent van het Sydney
Symfonie Orkest in de Town Hall van Sydney, in bijzijn van zijn
18-jarige, zoon Roger, vroeg wat hij ervan dacht om een inten
siever muziekverkeer tussen Nederland en Australië tot stand te
brengen.
Willem van Otterloo viert triomfen in Australië tijdens zijn tournee als
gast-dirigent, uitgenodigd door de Australische Radio Omroep Commissie
Australian Broadcasting Corporation, A.B.C.), om op z'n minst 26
concerten te geven in verschillende Australische steden. De A.B.C. zendt
deze concerten natuurlijk over de radio uit, zodat niemand zich behoeft
te verontschuldigen Willem van Otterloo niet te hebben „gehoord".
Onder de solisten bevinden zich o.a.
de violisten Thomas Matthews en
Ruggiero Rucci, de pianist David
Helfgott en de organisten Ashleigh
Tcbin en Michael Wentzell.
Op Van Otterloo's concertprogram
ma's in de verschillende steden
zijn tournee brengt hem ook naar
Newcastle en Brisbane komen o.a.
voor, naast de reeds genoemde wer
ken, Hindemith, Schubert, Weber,
Ravel, Dvorak, Mozart, Saint Saëns,
Berlioz, Sibelius, Delius en Beetho
ven.
Over zijn optreden in Sydney, waar
Van Otterloo o.a. Beethoven's zeven
de Symfonie dirigeerde, schreef de
Australische pers ronduit bewonde
rend: „briljant, virtuoos spel", en
„een van de beste uitvoeringen in
het samenspel, dat het orkest in de
laatste jaren heeft gegeven".
In liet zoeklicht
De tournee van Willem van Otter
loo heeft de naam van Nederland
onder het felle zoeklicht gebracht
van zowel het muziekminnend
Australische publiek als van de pers,
die o.a. foto's publiceerde van onze
landgenoot tijdens een repetitie met
het Sydney Symfonie Orkest. Bij zijn
aankomst in Sydney had de A.B.C.
er in samenwerking met de Neder
landse volksdansgroep voor gezorgd,
dat hij verwelkomd werd door de in
Volendamse klederdracht gestoken
Annie Sprakel (uit Zuid-Holland)
en natuurlijk kwam daarvan ook een
foto in de krant.
Derde Russische
kernproef
Het seismologisch instituut van
Uppsala nabij Stockholm meldt, dat
de Sowjet-Unie gisterochtend in het
gebied van Nova Zembla een nieuwe
kernproef in de atmosfeer heeft ge
nomen, de derde sedert de hervat
ting der proeven. Men schat de
kracht op ongeveer twaalf megaton.
De twee vorige ontploffingen wer
den teweeg gebracht op 5 augustus
(veertig megaton) en 10 augustus
(drie megaton).
GROTERE PRIJZEN
KUNSTSTICHTINGEN
De Jan Campertstichting, die het
met het jaarlijkse subsidie van f7500
redelük heeft kunnen redden, ver
zoekt nu dit subsidie te verhogen tot
f 10.000. De bedragen voor bekronin
gen zullen namelijk moeten stijgen,
meent het bestuur, om niet achter
blijven bij prijzen van andere over
heden en geen discrepantie te doen
onstaan tussen de ideële en materi
ele waarde der prijzen.
Bovendien wil het bestuur een prijs
voor een jeugdboek instellen.
Bij de Stichting „Nederlands Let
terkundig Museum en (vijf vertrek
ken in het. oude stadhuis) Documen
tatiecentrum" wordt onderzocht in
hoeverre de ruimte met enige ver
trekken kan worden uitgebreid, zodat
een kleine permanente tentoonstel
ling mogelijk is.
Ten slotte geeft het college in ove
weging de vereniging „Hofwijck"
voor 1963 een extra-subsidie van
f 1000 te geven wegens de expositie
ter gelegenheid van het dan te vie
ren gouden jubileum.
Met ingang van 1962 is het jaar
lijks subsidie van de Johan Wage-
naarstichting verhoogd tot 110.000.
De directe aanleiding hiertoe was
het uitschrijven van een besloten
opera-prijsvraag.
Parallel aan de politiek van boven
genoemde stichtingen ligt het in de
bedoeling de Maris-jeugdprijs van
f 500,in de toekomst te verhogen.
De andere Maris-prijzen waren al
van f 1000 tot f 1500 verhoogd. Het
initiatief kleurenreprodukties van
Haagse kunstwerken uit te geven
wil men doorzetten.
Zowel het gebouw voor K. en W. te Den Haag als de Sche-
veningse Kurzaal zullen ingrijpend verbouwd worden. Beide zalen
zullen daardoor geschikt worden gemaakt voor meer soorten
kunstuitvoeringen. Door deze plannen zal Den Haag straks over
een uitstekende zaal, o.a. voor opera's en musicals beschikken.
De Rotterdamse architect Rein H. Fledderus werkt in opdracht
van de Landbank aan de plannen voor K. en W. De EMS heeft
voor de verbouwing van de Kurzaal met de aangrenzende ruim
ten de Rotterdamse architect J. A. Apon de plannen laten maken.
Overigens zal ook de verbouwing van het Kurhaus-hotel worden
voortgezet, zodat van het gehele gebouw .slechts de buitenkant
onveranderd blijft", aldus de EMS.
Het Gebouw voor K. en W. datOok deze zaal moet akoestisch wor-
Het Australische geïllustreerde
tijdschrift „People" wijdde verder
een hele bladzijde aan Van Otterloo
en.diens hobby voor speelgoed-
treinen.
Een bezoek als dat van Willem
van Otterloo bewijst opnieuw welk
een grote schakel de muziek kan
vormen in de versterking van de cul
turele banden tussen Nederland en
Australië.
onlangs door de Landbank N.V. is
gekocht om de exploitatie voort te
zetten, is volgens de heer Fledderus
zo te verbeteren dat de grote zaal
goeci geschikt is voor grote musicals
en balletten. Hierdoor zou ook de
uitvoering van opera's mogelijk wor
den. „Want", zoals de architect het
uitdrukt, „met een goede accomodatie
voor een groot ballet heb je al bijna
een mogelijkheid voor opera".
In de zaal zullen „de bakken" ver
dwijnen tijdens de verbouwing, ter
wijl ook behoorlijke vestiaires en een
goede foyer geschapen zullen- wor
den. Ook aan de akoestiek zal veel
moeten worden gedaan.
Uiteraard wordt by de vernieuwing
van het Gebouw voor K. en W. re
kening gehouden met de verbouwing
van het Kurzaal-complcx omdat de
Landbank ook eigenaar van de
EMS de functies van beide zalen
niet wil laten doubleren.
De Kurzaal zal na de verbouwing
het meest geschikt zijn voor opera's
waarvan een artistiek verantwoorde
uitvoering tot nu toe in Den Haag
niet mogelijk was. Daartoe zal het
j toneel moeten worden uitgebreid met
o.a. zijtonelen en een achtertoneel.
De grote zaal, die „gevangen zit" in
de hotelkamers, zal geschikter wor
den gemaakt voor grote congressen.
Hierdoor zal wellicht een deel van
de hotelruimte moeten worden opge-
1 offerd, maar door een doelmatiger in
deling van het hotel wordt de ver
loren ruimte weer teruggewonnen.
den verbeterd. Het ligt in de bedoe
ling de aparte stijl van de zaal, die
toch wel wordt gewaardeerd, zoveel
mogelijk te handhaven. Ook de ruim
ten om de Kurzaal foyer, balzaal
en vestiaires alsmede de toegan
gen zullen worden verbeterd.
DOCUMENTENDIEFSTAL
IN ENGELAND
In het afgelopen weekeinde zijn
uit; een fabriek in Hitchin, in het
Engelse graafschap Hertfordshire,
meer dan 200 kilogram geheime
en vertrouwelijke documenten ge
stolen. Deze documenten hebben be
trekking op de bouw van straalmo
toren en geleide projectielen.
Volgens een woordvoerder van da
fabriek hebben de gestolen papie
ren, foto's en tekeningen grote waar
de voor concurrenten, doch hun waar
heid kon hij moeilijk schatten.
De Britse veiligheidsdienst en da
politie van het graafschap stellen
een onderzoek in.
Advertentie
Ook daar vrij baan voor Von Karajan?
(Van onze Weense correspondent)
Alles wijst erop dat de dirigent Herbert von Karajan nu ook
in het bestuur van het Salzburgse Festival een even sterke en
onafhankelijke positie voor zich gaat opbouwen als hij in de
Weense Opera heeft veroverd. In Wenen wist hij het administra
tieve lichaam van de z.g. Bundestheaterverwaltung met diens
directeur dr. Haertl uit te schakelen en dit gaat nu ook in Salzburg
gebeuren.
Spontaan dankbaar
Het optreden van onze landge
noot is in Sydney in het begin van
augustus, toen hij een serie van drie
concert-uitvoeringen voor de jeugd
leidde, vrijwel onopgemerkt aan de
Nederlandse gemeenschap voorbijge
gaan. Hij had van die zijde een bete
re ontvangst verdiend, want de en
tree-prijs voor jeugdconcerten is zeer
laag (drie gulden) en ouderen (bo
ven 28 jaar) kunnen eveneens toe
gang verkrijgen (tegen 4,50 gulden).
Gelukkig heeft de Australische jeugd
hem als een vorst bejubeld. Het ap
plaus, dat zij hem en zijn orkest
toezwaaide, was even onverwacht als
een wolkbreuk en ook even"1 zwaar
ontladen: tot vier keer toe werd Van
Otterloo aan het slot van de avond
tot het podium teruggeroepen en eiste
het jeugdige gehoor een toegift.
Zelden heb ikbij een jeugdcon-
cert zo'n onvervalst spontane uiting
van dankbaarheid waargenomen als
bij dit optreden van onze landgenoot,
die op charmante en elegante wij
le het 65-man sterke orkest leidde
en in één nummer Nancy Weir tot
Mliste had. Nancy Weir is een
Australische concert-pianiste, die ook
In Nederland is opgetreden. (Zij is
nu verbonden aan het conservato
rium voor muziek van de universi
teit van Melbourne)
Belangrijke
introducties
Onder leiding van Willem van
Otterloo zijn thans werken
van Nederlandse componisten
voor het eerst in Australië ten geho
re gebracht door Australische symfo
nie-orkesten. Dat dit gebeurde onder
leiding van een Nederlander moet als
ten belangrijke gebeurtenis worden
beschouwd in de ontwikkeling van
de culturele betrekkingen tussen bei
de landen. Onder de ten gehore ge
brachte Nederlandse werken bevon
den zich Van Otterloo's eigen Sym-
'onietta voor 16 blaasinstrumenten,
Dicpenbrock's „Electra", Hans Ba-
dings' Symfonische Proloog en werk
van Sein Dresden.
„Het Sydney Symfonie Orkest" is
zeer gedisciplineerd en kan vergele-
kei; worden met een eerste klas or
kest in Europa", zei de heer Van Ot
terloo mü in eer. ge^p achter de
WILLEM VAN OTTERLOO
coulissen, terwijl drommen leerlin
gen van middelbare scholen langs
hem defileerden en met adoratie in
hun blik hun muziekprogramma's
aan hem voorlegden voor zijn hand
tekening, die hij grif en vlot gaf.
Van Otterloo had al eerder met
het Australische publiek kennis ge
maakt in Perth (hoofdstad van
West-Australië) en in Melbourne
(hoofdstad van Victoria). „In beide
steden was er", zo zei hij, „een zeer
warme ontvangst".
De Australische pers schreef over
zijn optreden met het Victoriaanse
Symfonie Orkest, dat dit „zelden be
ter heeft gespeeld dan onder Willem
van Otterloo", en noemde onze land
genoot „niet alleen een eerste klas di
rigent, maar ook een musicus met
een volkomen afwezigheid van ver
toon, met veel begrip en vlekkeloze
muzikale manieren en smaak".
Over de uitvoering in Sydney prees
de „Sydney Morning Herald" van
Otterloo om zijn „indrukwekkende
beheersing van het orkestrale even
wicht" en roemde de „technische
volmaaktheid".
Lof voor solisten
In Adelaide (hoofdstad van Zuid-
Australiëj heeft Van Otterloo de
premiere voor Australië gegeven
van Henk Badings' Symfonische
Proloog, die o.a. in Sydney herhaald
werd in een serie abonnementscon
certen. Henk Badings vertoeft op het
ogenblik in Adelaide, waar hij gast
docent is aan het conservatorium
voor muziek van de universiteit van
Adelaide en er zijn eigen werken en
werken van andere hedendaagse
componisten dirigeert. Ten tijde van
mijn vraaggesprek met Van Otterloo
had hij Henk Badings nog niet (uit
moet. Gevraagd naar de indrukken,
die Van Otterloo heeft gekregen van
de jeugdconcerten in Australië zei
hij mij: „Ik vind het fijn om voor
jonge mensen te dirigeren, omdat zij
open staan voor mooie dingen en
geen vooroordeel hebben. Het is be
langrijk dat er ook in Australië
jeugdconcerten worden gehouden,
I want deze jong" mensen zijn onze
latere concertbezoekers".
Vol lof uitte de Haagse dirigent
zich over de „jonge Australische so
listen. die ik o.a. in Melbourne heb
meegemaakt en die ik graag naar
Nederland zou willen laten komen".
(Van onze kunstredactie)
P 22 augustus 1862 dus morgen precies 100 jaar geleden
werd te Saint-Germain-en-Laye de geniale Franse
muziekvernieuwer Claude Achille Debussy geboren.
Bescheiden heeft hij zichzelf steeds slechts „musicien fran
cais" genoemd.
De invloed welke hij op de muzikale ontwikkeling heeft gehad,
is onvoorstelbaar te noemen.
Madame Mauté de Fleurville, de schoonmoeder van Paul
Verlaine, was de eerste die met het talent van de toen negen
jarige Debussy tijdens haar pianolessen in aanraking kwam. Deze
amateur-pianiste en oud- leerlinge van Chopin leidde hem op voor
het toelatingsexamen van het Parijse Conservatorium en toen hij
daar in oktober 1873 zijn intrede deed en voor piano reeds in de
„classe superieure" werd opgenomen, begon eigenlijk al onmid
dellijk de strijd tegen de traditionalistische verstarring van zijn
pedagogen, al moest Debussy nog zijn „eigen aard" verloochenen,
om de „Prix de Rome" te winnen.
Instinctief heeft Debussy zich ge
richt tegen de verwording in de mu
zikale smaak, hoofdzakelijk tenge
volge van de Duitse invloed. Hij
schiep een nieuwe muzikale uitdruk
kingswijze, voortkomend uit een vol
strekt individualistische geesteshou
ding.
Door vrijheid
tot rijpheid
DAARNA, toen hij zich vol
komen „vrij" voelde, is de
„ware" Debussy successievelijk
tot ontwikkeling en tenslotte tot
volledige rijpheid gekomen.
Het „muzikaal impressionis-
me'Vond in hem de grootste
vertegenwoordiger, het sterkst
herkenbaar uit de gedichtentek
sten van zijn liederen. Uit de
geest van de „literatuur" kan
men de muziek van deze grote
franse componist het best beluis
teren.
Evenals een Verlaine in de
dichtkunst, zo heeft Debussy
zich de meester van de nuance
betoond en hij verklankte er de
diepste ontroeringen mee.
Debussy's strijd, het zich volko
men los maken uit tot dan toe heer
sende vormen al werden en wor
den hem nog steeds invloeden van
Wagner en Moessorgsky toegeschre
ven is geëindigd in een triomf:
hec heeft niet nagelaten op talloze
navolgers een onuitwisbaar stempel
te drukken.
De periode, welke muzikaal ge
sproken met Debussy verbonden is,
had reeds duidelijk in de Franse
cultuur gesproken: als dichters wa
ren Verlaine en Mallarmé, als schil
ders Claude Monet, en De Toulouse
La utree er de vertegenwoordigers
van.
Kenmerken
Aan het woord „De Franse
muziek helder, elegant, een-
zegging wil voor alles genot ge
ven", heeft Debussy, die voorts huidi
ge het „de schoonheid moet gevoe
lig zijn, zij moet ons een onmiddel
lijke vreugde geven, zij moet als het
ware in ons door dringen, zonder
dat wij ons hebben in te spannen
om haar te vatten" heeft Debussy
voldaan.
Het allerbelangrijkste wat wij hem
dunken is het feit dat hij de Euro
pese muziek los maakte van de hege
monie der Germaanse laatroman
tiek.
De klankmassaliteit, welke daar
van het kenmerk was, maakte plaats
voor de „verstilling". De instrumen
tale behandeling wijzigde zich: hij
vond nieuwe klankleuren, zachter,
minder fel: harp. altviool en klari
net, die op de achtergrond stonden
ontvingen van hem een domineren
de rol.
Harmonisch heeft Debussy de gren
zen met oneindig veel rijker moge
lijkheden verruimd door de toepas
sing van exotische Javaanse ga
melan en gregoriaanse expressies,
hij rekende af met het uitsluitend
majeur en mineurprincipe en bracht
daarvoor gans andere wetmatighe
den in de plaats, waardoor een vrij
ere samenhang der stemmen ont
stond. hij onthief de melodie van de
dwang der symmetrie.
Tot nu toe was dr. Haertl lid van
het Festival-bestuur, omdat Salzburg
op de steun van de Weense Opera
was aangewezen. Nu is dit opeens
niet meer nodig, omdat het Festival-
bestuur Von Karajan als lid en als
artistiek leider voor zich wil winnen.
De dirigent schijnt zich hiertoe be
reid te hebben verklaard echter
op voorwaarde dat de Bundestheater
verwaltung en dus Dr. Haertl geen
zitting meer heeft in het Festival-
bestuur. Onder druk van Von Kara
jan heeft dit bestuur deze kwestie
nu niet bepaald elegant opgelost door
namelijk dr. Haertl eenvoudig aan de
dijk te zetten. Daarmee krijgt Von
Karajan nu ook in Salzburg vrij
baan.
Herhaling van vorig jaar
Artistiek gesproken kan dit voor
Salzburg een voordeel zijn. want het
t huidige Festival vertoont beslist geen
I spectaculair karakter. Afgezien van
het feit dat er geen enkele wereld
première wordt opgevoerd, is het pro
gamma nauwelijks typisch Oosten
rijks en bovendien grotendeels een
herhaling van het vorige jaar. Het
hoogtepunt wordt niet gevormd door
een prestatie van Oostenrijkse huize,
maar door het optreden van het
„Ballet van de 20e eeuw" uit Brussel
dat onder leiding van Maurice Béjard
een fenomenale interpretatie heeft
gegeven van Stravinsky's „Les No-
ces" en „Le sacre du printemps".
Volgens het algemene oordeel heeft
niet een Oostenrijks ensemble voor
het hoogtepunt gezorgd, maar een
buitenlands ballet, dus geen opera
opvoering of een concert. Ook niet
het „Requiem" van Verdi of diens
„Troubadour", ofschoon beide wer
ken uitstekend werden gedirigeerd
door Von Karajan.
Vernieuwing noodzakelijk
Het Festival van Salzburg vertoont
tekenen van slapte en vermoeidheid,
zodat vernieuwing noodzakelijk is.
Dat weet ook het bestuur en daarom
werd Von Karajan uitgenodigd tot
systematische samenwerking. Wie
het karakter van deze unieke dirigent
kent. verwacht dat hij nu ook in
Salzburg oppermachtig zal worden.
Zijn plannen heeft hij slechts ge
deeltelijk verraden: een paar con
certen met de Philharmonievan
Praag en een typisch Russische ope
ra. waarvoor het gehele ensemble van
Moskou zou worden uitgenodigd. Men
vergete niet dat Von Kara jan tot nu
toe nog niet in de Sowjet-Unie is op
getreden en niemand twijfelt eraan
dat hij dat graag zou willen.
Tegen „lawaai"
Illustratieve dan wel meditatieve
sfeerschepping geboren uit een wel
haast nimmer aflatende inspiratie,
daarbij constant de „muziek pur
sang" vooropstellend, is het voor
naamste geschenk, dat de componist
ons nagelaten heeft.
Ook al zijn op Debcssy's uitge
breid oeuvre weer de nodige reac
ties gevolgd men keerde zich hef
tig tegen de zogenaamde „verslap
ping" aan Debussy danken wij
een reeks onmetelijk muzikale schat
ten, welke nog steeds het repertoire
van orkesten, kamermuziekensembles,
pianisten en vocalisten in ruime ma
te mogen vullen.
In de slechts 56 jaren van zijn
leven op aarde schreef hij talloze
werken van zeldzaam pure schoon
heid, welke hart en geest verrukken.
Met als een der culmitatiepunten
zijn meesterwerk, de opera „Pelléas
et Mélisande".
Tegen alle lawaaiige en knetteren
de humbug in schiep Debussy een
eigen wereld, waarin de „natuur"
zijn trouwe bondgenoot was: men
denke oa. aan zijn trilogie „La
Mer" of zijn „Prélude a l'Après
Midi d'un Faune" en nog zo oneindig
veel meer.
Hij overleed op 25 maart 1918.
Zijn begrafenis vond plaats onder
het bulderend geweld der Duitse ka
nonnen: lawaai, dat hij tijdens zijn
ganse bestaau verfoeid had.
Zuiverheid
Ons past de diepste eerbied
bij het herdenken van deze
„Claude France", wiens esprit
en eruditie onverflauwd voortleven
in het muzikaal bewustzijn, alle in
dertijd en ook nu nog ondervonden
tegenstand ten spijt!
Hoe zeer na hem de „nieuwe za
kelijkheid" beginnend met Stra
winsky's „Sacre", ook höar Intrede
gedaan mag hebben, hoe zeer de
tijd van „dromen en bespiegelingen"
voorbij mag zijn, hoe zeer nieuwe
„bronnen van Inspiratie" ontdekt wer
den, hoe zeer het „Debussysme" ook
verworpen moge worden, hoe zeer de
muzikale ontwikkeling nadien weer
opgeschrikt werd door abrupte
„schokken" in de meest letterlijke
betekenis van het woord, hoe zeer
alle „wazigheid" en „versluiering"
ook verdwenen, de taal van Debussy
zal ulijven voortleven als die van dw
meest zuivere van het Franse In
stinct.
Daaraan mogen wy morgen op
Debussy's geboortedag herinnerd
zijn!
H.
RESTAURATIE RAMEN
BOSSCHE ST.-JAN
In de ateliers van de glas- in ïood-
kunstenaar Noud Lelyveld in 's-Her-
togenbosch wordt op het ogenblik de
laatste hand gelegd aan de restau
ratie van de gebrandschilderde ra
men van de Bossche St.-Jan. Eind
van dit jaar zullen de 15 ramen van
het linker en het rechterdeel rond
het schip gereed zijn gekomen.
Deze restauratie vormt een onder
deel van de totale uitwendige restau
ratie waarmee men al een aantal ja
ren bezig is.
Zes jaar geleden werd het dak van
de St.-Jan hersteld. Daarna is men
begonnen met de ramen, welke date
ren uit de periode 1870—1890. Zij
waren destijds een geschenk van di
verse adellijke families en werden
ontworpen door Lambert Hezemans.
die in die tijd architect was van de
herstelwerkzaamheden van de St -
Jan. De restauratie van elk raam
duurt ongeveer drie maanden al naar
gelang de inwerking van de natuur
(verkleuring en roest) of de geleden
oorlogsschade.
