TWEETAL RUSSEN DRAAIT
„RONDJES" OM DE AARDE
Opzienbarende stunt
Gascilinder explodeert:
dode en miljoen schade
Nog geen
landing
Zij aan zij in twee Wostoks
Gesprek gaat door
ondanks para's
(§tfd
DE LAATSTE LOODJES
DE TWEE IN
DE RUIMTE
Zevende en achtste in ruimte
WEER'BERICHT
Begin nog niet
vastgesteld
Grote
ra vage in
Zeist
teuws
Opgericht 1 maart 1860
MAANDAG 13 AUGUSTUS 1962
No. 3072S
LEIDSCH
DAGBLAD
Directeur: E A E. van Dishoeck
Hoofdredacteur: J. Brouwer
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
1 8.25 per kwartaal, f 2.80 per maand, f 0.65 per week.
Witte Singel 1. Lelden - Giro no 57055
Telefoon Directie en Administratie: 25041; Redactie: 21507
55
ll!llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllillllllllllllllll!lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll|llllllllllllilllllllllllllllllllilllll|l!]
's
De Russen hebben een nieuwe ruimte-stunt
uitgehaald: nadat zaterdag zoals gemeld
een bemande kunstmaan was gelanceerd met de
33-jarige majoor Andrian Gregorewitsj Nikola-
jew aan boord, werd zondagochtend, een etmaal
later, een tweede Rus in de ruimte gebracht:
de even oude luitenant-kolonel Pawel Popo-
witsj. Beider cabines draaien thans om de aarde
in banen, die vrijwel identiek zijn, zodat de
Russen van tijd tot tijd door de patrijspoorten
eikaars cabine kunnen waarnemen, resp. de
,Wostok-III en de Wostok-IV. De banen van
de „ruimteschepen" hebben een grootste hoogte
van 251, resp. 254 km. boven de aarde en een
laagste punt van 183, resp. 180 km. De omloop
tijd bedraagt voor beide ongeveer 88^2 minuut,
waarin een afstand wordt afgelegd van
41.500 km.
Gisteravond tussen zeven uur en half acht
zijn beide ruimtevaarders gaan slapen. Zij
ontwaakten om half drie (eveneens Ned. tijd),
deden enkele lichamelijke oefeningen, aten wat
en zetten hun waarnemingen voort. Zij voelden
zich volkomen op hun gemak.
Ruimtevaarder Andrian Niko-
lajew werd in 1929 in het dorpje
Sjorsjaly in het Wolgagebied
geboren. Zijn vader werkte op
een collectieve boerderij. Andrian
wilde aanvankelijk dokter wor
den en ging naar een medische
opleidingsschool. Hij veranderde
echter van gedachten (zoals dat
aan weerszijden van het ijzeren
gordijn kan voorkomen) en ging
naar een school voor de bos
bouw. Dat was echter niet zijn
laatste omzwaai. Hij schijnt voor
omwentelingen in de wieg te zijn
gelegd.
Nadat hij houthakker in Ka-
relië vas geweest ging hij in mi
litaire dienst, afwisselend als
schutter en als marconist van de
luchtmacht.
De tweede Russische ruimte
vaarder Titow deelde mede, dat
hy ..kameraad Nikolajew kende
en dat deze over een grote zelf
beheersing, doorzettingsvermo
gen en besluitvaardigheid be
schikt". Die besluitvaardigheid,
welke onder meer blijkt uit het
herhaaldelijk variëren van car
rière. is duidelijk. Het doorzet
tingsvermogen op dezelfde gron
den iets minder.
De an '.ere Russische ruimte
vaarder, die dit weekeinde deel
nam aan de opzienbarende stunt
is de even oude (beter gezegd
jonge) luitenant-kolonel Pawel
Popowitsj. Hij werd in de Oe-
kraine geboren in het dorpje
Oezine nabij Kiew. Over zijn
jeugd en ontwikkeling heeft
Moskou nog minder bekend ge
maakt dan over Nikolajew. In
1951 nam hij dienst bij de Rus
sische luchtmacht, waar hij een
zeer snelle promotie maakte. Hij
was de eerste leerling van de
Russische opleiding van ruimte
vaarders. Later ontmoette hij
daar zijn drie voorgangers in de
ruimte! Gagarin. Titow en Ni
kolajew. Popowitsj is gehuwd
met de dochter van een hout
hakker, Maria. Hij heeft een
zesjarig dochtertje. Maria is pi
lote en bestuurt voornamelijk
sportvliegtuigen.
Volledigheidshalve delen wij
mede, dat zowel Nikolajew als
Popowitsj volgens berichten van
Radio Moskou lid zijn van de
communistische partij.
Zoals men zich zal herinneren was de eerste menselijke ruimtevaarder de
Rus Joeri Gagarin, die begin april van het vorig jaar één rondje om de
aarde maakte. Daarop volgden de twee korte ballistische tochten van de
Amerikanen Shepard (mei 1961) en Grissom (juli 1961) en de ruimtevlucht
van Titow, die vyf maandan na Gagarin zeventien maal om de aarde
cirkelde. De eerste bemande Amerikaanse kunstmanen werden op 20 februari
van dit jaar (met Glenn) en op 24 mei (met Carpenter) gelanceerd. Beiden
maakten drie omwentelingen.
Wat het doel van deze dubbele
proef is, is nog niet geheel duide
lijk. De Russen hebben gezegd, dat
de bedoeling is om na te gaan, hoe
twee verschillende mensen op iden
tieke situaties in de ruimte reageren.
Het is naar onze mening echter
twijfelachtig, of twee dergelijke ge
lijktijdige proeven nodig zijn om han
teerbare en duidelijke gegevens te
verkregen.
Niettemin is het experiment op
zienbarend, en zijn er weer enkele
ruimte records gesneuveld: nog nooit
is iemand zo lang in de ruimte ge
weest als Nikolajew, de zaterdag ge
starte ruimtevaarder. Dit .is vooral
van belang omdat men beslist moet
weten hoe de mensen op langdurige
schijnbare gewichtsloosheid reageren,
alvorens men meer ambitieuze ruim-
tetochten kan gaan maken, bijv. een
tocht om of een retourtje naar de
maan. Enkele Russen hebben ver
klaard dat het experiment van dit
weekeinde verband houdt met der
gelijke toekomst-ondernemingen.
DROOG WEER
De Bilt verwacht van heden- tot
morgenavond droog weer met enkele
overdrijvende: wolkenvelden. Dezelfde
temperaturen als vandaag of iets ho
gere. Overwegend matige wind tus
sen noordoost en oost.
(Opgemaakt te 11.15 uur)
STRANDVERW ACHTING
Hoge-drukgebied breidt zich naar
de Noordzee uit, en brengt een zwak
ke oostelijke wind, waardoor de be
wolking langzaam zal oplossen. In de
middaguren 19 tot 21 graden. Zee
water 17 graden.
Vooruitzichtenkomende dagen
zonnig en vrij warm strandweer.
14 AUGUSTUS
Zon op: 5.21 uur; onder: 20.08 uur.
Maan op: 19.28 uur; onder: 3.18
uur.
Hoogwater te Katwijk te 1.44 en
14.14 uur, laagwater te 9.55 en 22.18
uur.
Dit nummer bestaat uit 12 pagina's
Lange duur is
interessant voor
de wetenschap
De waarde der technische prestatie
van een bemande kunstmaanvlucht
op een hoogte van die der tot dus
ver genomen proeven is onafhankelijk
van het aantal omwentelingen. Wel
iswaar moeten bij langduriger vluch
ten meer voedsel en zuurstof worden
meegenomen en ook nog andere de
tails belangrijk worden gewijzigd,
maar bij dergelijke vluchten gaat het
technisch gezien, toch hoofdzakelijk
om de start en de landing. Wel wordt
de landingsoperatie iets moeilijker
na een langdurige vlucht, aangezien
dan kleine baanafwijkingen door de
lange duur van de vlucht tot grotere
afwijkingen in de landingsplaats kun
nen leiden.
De waarde van een langdurige
ruimtevlucht is echter wel groter,
dan die van een korte, aangezien
men daarbij een beter inzicht kan
krijgen in de gevolgen van een ruim
tevlucht voor de mens in geestelijk
en lichamelijk opzicht. Vooral het
langdurig onderworpen zijn aan een
toestand van schijnbare gewichts
loosheid, een toestand die niet ten
volle op aarde te simuleren valt, is
van groot belang voor allen, die be-
trokken zijn bij de ontwikkeling van
de bemande ruimtevaart. In dit op
zicht hebben de Russen na de vlucht
van Titow en vooral na de dubbele
vlucht van dit weekeinde ongetwijfeld
een voorsprong op de Amerikanen. 1
Grote precisie
Voorts is het opmerkelijk, dat de J
Russen er in zijn geslaagd, de twee
Wostoks in zo vrijwel identieke ba
nen te lanceren, dat zij als het ware
als tandem door de ruimte schieten. 1
Dit is een technische prestatie van
de eerste orde. Tot een dergelijk
prestatie zijn echter naar onze me
ning ook de Amerikanen wel in staat,
maar een openlijk bewijs daarvan is j
nog niet geleverd. Er zijn evenwel
aanwijzingen, dat de Amerikanen in
de laatste maanden enige malen er
in zijn geslaagd, onbemande ruimte
vaartuigen te lanceren in vrijwel
identieke banen, en deze door radio- I
De twee Russische ruimtevaar
ders Nicolajew (links) en Popo
witsj in hun ruimtepakken, ge
fotografeerd kort voor hun
vlucht.
grafische seinen van de aarde af
naar elkaar toe te brengen en samen
te koppelen. Officieel zijn hierover
echter geen mededelingen verstrekt.
Voorsprong van
ongeveer een jaar
Onze Londense correspondent
telefoneerde hedenochtend
Britse deskundigen geloven
dat de Wostok-tweeling de
voorloper is van een „rangeer
station", vanwaar kosmonauten
naar de maan en andere plane
ten kunnen worden gelanceerd.
Indien het rendez-vous slaagt,
zou de Sowjet-Unie in de wed
loop naar de maan een jaar
voorsprong hebben op de Ame
rikanen.
Prof. Sir Bernard Lovell, directeur
van de radiotelescoop van Jodrell
Bank, zei: „Het eerste dat we Popo
witsj hoorden zeggen was, dat hij
bezig was zijn ruimtevaartuig te j
manoeuvreren. Dit zou kunnen bete- i
kenen dat de twee satellieten elkaar
trachtten te naderen en zich bij el
kaar gingen voegen. Wanneer deze
techniek eenmaal is verwezenlijkt,
dan is er geen grens meer voor de
grootte van de ruimtevaartuigen.
Men kan de omvang ervan dagelijks
vergroten. De beste manier om mate- 1
riaal in een kringloop om de maan te
krijgen, is door kleine stukken in d> 1
ruimte samen te voegen".
Sir Bernard zei verder, dat hij een
jaar geleden dacht, dat zowel Ame-
rikanen als Russen het zonnestelsel
op vreedzame wijze wilden verken- j
nen. Lovell wilde niet pessimistisch
zijn, maar geloofde dat men thans is
teruggekeerd naar experimenten
welke begonnen met militaire ra
ketten.
De rendez-vous-techniek heeft
grote militaire betekenis en ook be
tekenis voor vreedzame doeleinden.
Een van Engelands leidende figuren
op het gebied van ruimteonderzoek
gaf als zyn mening te kennen, dat
het manoeuvreren van twee satellie
ten beter kan gebeuren door middel
van automaten dan door mensen.
Verder wordt in Londen nog opge
merkt dat een ontmoeting in de
ruimte ook kan betekenen dat satel
lieten elkaar kunnen vernietigen. In
dien zij de techniek vervolmaken
illlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll^
kunnen de Russen Amerika's mili
taire satellieten, zoals de ruimte
spion van de Midas-serie, neerschie
ten.
De volgende fase is wellicht satel
lieten tijdens hun kringloop van
brandstof te voorzien en dan door te
zenden naar de maan. Deze techniek
is nodig voor een maanschot. Men
gelooft echter dat er nog zoveel pro
blemen moeten worden opgelost dat
het voorbarig zou zijn te voorspellen
wie de race naar de maan zal win
nen. Maar het staat voor ieder vast,
dat technische moeilijkheden ten
slotte. zowel door Amerikanen als
Russen, zullen worden overwonnen.
Er zijn enorme bedragen mee ge
moeid. Bekend is, dat de Amerika
nen bereid zijn 110 miljard gulden te
besteden om de maan te bereiken.
Omstreeks het middaguur
hadden de beide Wostoks resp.
35 en 19 maal om de aarde ge
cirkeld. Een waarnemingsstation
bij Gotenburg (Zweden) meldde
vanochtend, dat een van de
twee voorbereidingen trof voor
een landing en reeds vaart ver
minderd zou hebben. Maar van
Japanse zijde werd dit tegenge
sproken. De temperatuur in
beide ruimtevaartuigen is 15 tot
18 graden celsius. Over het ge
wicht van de Wostoks is niets
bekend, maar in Moskou werd
aangenomen, dat zij veel groter
zijn dan de I en II, die beide
ongeveer een viereneenhalve
ton wogen. Om half twaalf
hedenochtend verscheen Popo
witsj op de Russische t.v.-scher-
men. Men zag hem tijdens zijn
„kosmisch ontbijt". Langzaam
bracht hij een tube met een
gelei-achtige substantie naar de
mond, terwijl hij met riemen in
zijn stoel vastgebonden zat,
O Slot pag. 2
gouverneur
Wnd.
Winkel begraven
Het stoffelijk overschot van de
waarnemende gouverneur van de Ne-
derlandse Antillen Christiaan Winkel I
is zaterdagmiddag om vijf minuten
over vijf op de protestantse begraaf-1
plaats aan de Oranjestraat in Wil-1
lemstad met militaire eer ter aarde I
besteld.
Naast de auto met het stoffelijk
overschot liepen minister-president j
E. Jonckheer. de ministers Isa.
Kroon, Tromp en Henriquez en de
secretaris van de raad van ministers,
die- als slippendragers fungeerden
Hier achter volgden familieleden
per auto of te voet en liepen burger
lijke, kerkelijke en militaire autori
teiten.
De zaterdagochtend als vervanger
van de gouverneur beëdigde mr. A "p. I
J. van Bruggen, directeur van het
kabinet van de gouverneur, sprak I
namens de Nederlandse regering.
(Van onze correspondent
te Washington)
New York is thans het centrum
geworden van de onderhan
delingen over Nieuw-Guinea.
Zowel ambassadeur Van
Roijen als Soebandrio, waren
gisteren reeds aanwezig in de
wereldstad, waar indien
alles volgens de plannen ver
loopt deze week in feite
een einde zal komen aan het
jarenlange geschil tussen
Nederland en Indonesië.
De begindatum van het formeel over
leg is echter nog niet vastgesteld.
Volgens Soebandrio moet men eerst
nog over enkele punten een ak
koord bereiken. De technische be
sprekingen zijn n.l. nog niet ge
heel afgelopen. Die waren de vorige
week te Washington begonnen en
zouden vandaag nog te New York
worden voortgezet.
Toch hoopt men nog steeds spoedig
te komen tot een kort, formeel
overleg, waarne de overeenkomst
kan worden getekend. De inciden
ten van de vorige week hebben
evenwel aangetoond, dat men niet
te snel moet menen dat alles in
kannen en kruiken is. Een nieuw
en ernstig incident zou de plannen
kunnen torpederen.
Soebandrio, die met een groot gezel
schap in de nacht van zaterdag op
zondag te New York is aangeko
men, bracht reeds zondagochtend
een bezoek aan Oe Thant, dat van
elf tot twaalf uur duurde. De In
donesische minister heeft zijn in
trek genomen in het Hotel Plaza,
ambassadeur Van Roijen logeert in
het Hotel Drake.
Vandaag zou Oe Thant wederom
overleg plegen met Van Roijen en
Soebandrio in de hoop alle obsta
kels uit de weg te kunnen ruimen
voor de te houden korte formele
conferentie.
(Voor de berichten over een nieuwe -
nu mislukte landingspoging
op het eiland Misool en het wan
trouwen en de bezorgdheid, die in
Nieuw-Guinea heersen over de
voortdurende Indonesische infiltra
ties, zie men elders in dit blad).
(Van onze Utrechtse correspondent)
Met een klap, die kilometers in de omtrek was te horen, is
gistermiddag op het terrein van het Centraal Distributiebedrijf
voor Gas aan de Steijnlaan te Zeist een hogedrukgascilinder ge
ëxplodeerd. De gevolgen waren verschrikkelijk. Een machinist van
het bedrijf, de 52-jarige heer S. W. van Butselaar uit Zeist, werd
op slag gedood. De schade wordt op een miljoen geschat.
Honderden meters in de omtrek i
sprongen de ramen. Naar schatting
150.000 mensen kwamen zonder gas j
te zitten. Urenlang zijn de brand-
weren van Zeist, De Bilt. Driebergen,
en de vliegbasis Soesterberg, geassi
steerd door de plaatselijke BB en
militairen, beziggeweest de branden,
die het gevolg waren van de explo
sie, te blussen en te voorkomen, dat
nog meer gascilinders de lucht in
zouden vliegen.
Er waren bijna geen mensen op
straat, toen het ongeluk gebeurde.
Was dit wel het geval geweest, dan
zouden er ongetwijfeld meer doden
te betreuren zijn geweest. De cilinder
explodeerde omstreeks kwart voor
twee, het tijdstip waarop de meeste
mensen aan het eten waren.
ENGELAND WIL
SPION SOBLEN
DEPORTEREN
(Van onze Londense correspondent'
De Britse regering heeft zaterdag
een deportatiebevel uitgevaardigd te
gen dr. Robert Soblen, de in Amerika
veroordeelde spion die zich sinds 1
augustus in een Engelse gevangenis
bevindt. De consequentie van deze
maatregel is, dat Soblens advocaten
meteen stappen hebben gedaan om
dit deportatiebevel voor het Hoogge
rechtshof te betwisten. De regering,
die dit had willen vermijden, heeft
gezegd daartoe de gelegenheid te ge
ven. Vandaar dat Soblen niet onmid
dellijk dit weekeinde uit het land is
gezet.
Het deportatiebevel werd uitge
vaardigd. nadat El Al had besloten
de vluchten naar Londen en New
York voorlopig te annuleren om het
de Britse regering onmogelijk te ma
ken Soblen met een toestel van de
El Al naar Amerika te doen terug
keren. 6
Er staan voor Soblens advocaten
verschillende wegen open. Zy kunnen
een verzoek indienen om het depor
tatiebevel zonder meer ongedaan te
maken of zijn kunnen de autoriteiten
voor het gerecht dagen om op grond
van de eeuwenoude, beroemde habeas
corpus-wet (welke in Engeland de
grondslag vormt voor de bescherming
van de persoon^jke vrijheid) aan te
tonen, dat Soblen in ctryd met deze
wet wordt vastgehouden. Sobien
blyft volhouden onschuldig te zijn.
In dien Soblens deportatie door
gaat, kan hij op elk schip of met
elk vliegtuig gedwongen worden het1
land te verlaten. Maar de regering
maakte alvast bekend, dat zij van
plan is de spion met een vlieg' lig
naar de VS terug te zenden.
Op het emplacement van het
Centraal Distributiebedrijf voor
Gas in Zeist ontplofte zondag
een tank met kraakgas. Het ge
vaarte vloog de lucht in en be
landde op het dak van een der
bedrijfsgebouwen. Drie andere
tanks werden ontzet en uit de
stoelen geslagen. Bij de explosie
is één persoon om het leven ge
komen.
De enige, die in de buurt was, was
machinist Van Butselaar. Hy moet
beziggeweest zyn aan zyn laatste
controlegang. Een kwartier later na
melijk zou hij worden afgelost. Men
vond hem later bij de restanten van
de tank. Zijn kleren waren verbrand
hy laat vrouw en vijf kinderen na.
(Men zie ook elders in dit Blad)
Uit het Leidsch Dagblad van
13 Aug. 1862:
Met de haringvisscherij is
het ongunstig gesteld. Vol-
gens berigt van de vier van
i Scheveningen door A. E. Maas
uitgeruste bommen was er tot
dusverre geen vangst.
Tot leraar voor de Hoog-
duitsche taal- en letterkunde
bij het gymnasium te 's Hage
is benoemd Dr. C. A. X. G. T.
Sicherer, lector aan de Hoo-
geschool te Leiden.