IN KAMER
EN TUIN
van Goghs
Bij het heengaan van
zoon van Vincent
PAUL
GACHET,
dokter
Zeer kostbare schenkingen aan het Louvre:
o.a. negen Van Goghs en zeven Cézannes
Ken bescheiden en stille man
Van schieten en verschieten
J>[,
f!
Zaterdag 23 Juni 1962 Pagina 2
Paul Gachet
in de woonkamer van zijn huis
te Auvers sur Oise. Dit is een
van de zeer weinige fotos', wel
ke van dr. Gachets zoon be
staan.
Van onze Brusselse correspondent, André Glavimans)
toevertrouwd, nadat hij was teruggekeerd uit
het asiel van Saint-Rémy. Deze oude dokter
Gachet, die van 1828 tot 1909 heeft geleefd,
moet een merkwaardig man zijn geweest. Hij
begon een praktijk in de Faubourg St. Denis,
die weldra een grote omvang aannam. Hij was
een voor zijn tijd modern geneesheer, een der
eerste homopathen, een der eersten ook die de
elektrische therapie in toepassing brachten. Een
beweeglijk, niet „gemakkelijk" mens, filantroop
maar ook misantroop, zoals men eens van hem
heeft geschreven.
Een bericht van een paar regels in de Figaro
en een kort artikel van Germain Bazin in het
weekblad „Arts" hebben, enige dagen na zijn
begrafenis, het overlijden te Auvers aan de Oise
gemeld van Paul Gachet. Hij is bijna negentig
jaar oud geworden en zoals hij heeft geleefd is
hij heengegaan: stil. zonder gerucht, bescheiden,
alleen. Hij is een wonderlijke man geweest wan
neer men dat tenminste mag zeggen van iemand
wanneer men weet dat men zijn karakter niet
heeft kunnen doorgronden. Hij was de zoon
van dokter Gachet, de geneesheer aan wiens
zorg Theo van Gogh zijn broer Vincent had
Dr. Gachet, geschilderd door Vincent in juni 1890. Dit schil
derij gaven Paul Gachet en zijn zuster in 1947 aan het Louvre.
Gachet sr. schilderde en tekende zelf en signeerde dan P. van Rüssel,
naar de stad waar hü was geboren. HJj was bevriend met Monet, Cézanne,
Renolr, Pissarro en Sisley.
Theo van Gogh had dr. Gachet gevraagd voor Vincent te zorgen. Op
21 mei 1890 arriveerde deze te Auvers. Op 27 juli schoot hü zich in de
borst. Twee dagen later is hü overleden. In die twee maanden heeft
Vincent byna elke dag een schilderij gemaakt. Van de betrekkingen tussen
de dokter en de schilder weten wü weinig. De thans overleden Paul
Gachet heeft er met verstand en bezinning over geschreven in zyn „Deux
amis des impressionistes" (ParUs, 1956) maar veel vertelt hü niet.
l.1 .1 „„lino tuinhek". Ik vroeg schriftelijk be-
lLCll SOOl i Cllllll© let en ik kreeg een vriendelijk met
de hand geschreven, bijna gecalli-
Vincents leven liep in die bewo- grafeerd briefje terug, waarin
gen dagen ten einde en zijn ver- stond dat ik welkom zou zijn.
stand ebde zeker wel af in de ver
bijstering, welke hem tenslotte tot
zelfmoord zou brengen. Wij weten
echter dat de schilder geregeld bij
dr. Gachet aan huis kwam en dat
hij er als gast werd ontvangen.
Hun relatie is in die korte tijd
nogal eens vertroebeld door grote
en kleine botsingen, gevolg van
Vincents onberekenbaar en opvlie
gend karakter. Aan Theo schreef
hij: „Ik geloof, dat men volstrekt
niet kan vertrouwen op dokter
Gachet. HU is zieker dan ik". Men
weet echter dat Vincent een aan
tal werken in dr. Gachets huis en
in zijn tuin heeft geschilderd, dat
dr Gachet er de hand in had dat
Vincent een ets heeft gemaakt en
dat diens zoon in de nacht van 27
op 28 juli bU de gewonde Van
Gogh in diens zolderkamertje bo
ven het café van Ravoux heeft ge
waakt.
Zowel vader als zoon Gachet
hebben sedert de dood van de
schilder een soort cultus met zijn
schilderijen bedreven. Een goede
cultus echter, wanneer men dat zo
kan zeggen. De dokter had bepaal
de schilderyen op bepaalde plaat
sen in zijn huis opgehangen. De
zoon heeft ze er laten hangen. Hij
heeft duizelingwekkende aanbie
dingen van Amerikaanse kunsthan
delaren gekregen, doch hU heeft
op enkele uitzonderingen na toen
hij het geld hard nadig had, nooit
Iets verkocht.
Ter nagedachtenis
Maar diezelfde man heeft bin
nen een tUdsverloop van acht ja
ren aan het Louvre negen scbil-
derüen van Van Gogh ten ge
schenke gegeven. Bovendien nog
zeven van Cézanne, een Renoir,
een Monet, vier Pisarro's, het eni
ge schilderU dat van Constantin
Guys bekend is, vüf Gulllaumins,
een Sisle en dan nog wat „klein
goed" als tekeningen van Vincent
en Cézanne, twee vitrines met per-
soonlüke herinneringen als Delftse
vazen, die voorkomen op stillevens
van belde schilders, het palet dat
Vincent heeft gebruikt, de tekening
die dr. Gachet heeft gemaakt van
de schilder op zün doodsbed, de
Japanse prent, die in Vincents ka
mer heeft gehangen, en dergelUke.
Het enige commentaar, dat de
zoon Gachet aan de directeur van
het Louvre gaf, was: „Ik doe het
ter ere van de nagedachtenis
van mUn vader en van de schil
ders, met wie hU bevriend is ge
weest".
Een paar jaar geleden ben ik
hem in zijn huis te Auvers sur
Oise eens gaan bezoeken. Oorzaak
daarvan waj een krantebericht,
nog wel in de altUd betrouwbare
„Monde". Daarin stond dat men
'óver de graven van Vincent en
Theo op het kerkhof van Auvers
een soort tempel in gotieke stijl
wilde bouwen en dat deze plannen
in gevorderde staat waren. „Je
komt bij de oude Gachet niet bin
nen", hadden collega's me gezegd.
„Hij laat Je niet verder dan het
Armzalig interieur
De zaterdag daarep werd ik door
Paul Gachet zelf opengedaan, be
neden aan het hek van zün huis.
HU was een grysaard vol charme
en bijkans ouderwetse hoffelük-
heid. Zün kleding was opvallend.
HU droeg een zwart garen jasje,
dat hoog was dichtgeknoopt en
dat een staande kraag had zoals
een officierstuniek. Daaronder een
wüde broek van zwart ripsfluweel.
Het was het model van een uni
formbroek van de Zouaven. Hij
had een fün gebouwd hoofd, dat
deed denken aan de portretten
van zün vader, volkomen wit haar
en een witte snor en baardje. Hij
bracht me in het huis en in een
grote kamer, die links van de
gang over de gehele lengte van de
villa lag.
Het interieur was op zijn zachtst
gezegd: armzalig'. De muren sloe
gen tot ongeveer anderhalve meter
hoogte uit van het vocht. Aan de
wanden hing niets. Alleen een ze-
ventiende-eeuws buffet en een vi
trinekast kleedden het vertrek
enigszins aan en op de rand van
de schouw stonden wat potten en
kannen van aardewerk en enige
plastieken van gips. Later vertelde
Paul Gachet, dat die ook van de
hand van zijn vader waren. Ik
mocht tegenover hem gaan zitten
aan de tafel in het midden van
de kamer. Zelf zat hij met zijn rug
naar de schouw gekeerd in een
hoge armstoel met versleten leren
rug. Tegen de muur naast de
schoorsteen stonden een kachel en
een paar stoelen. Gachet zei, als
wilde hij zich verontschuldigen
voor het kale interieur: „U weet,
alles is thans in het Louvre. Ik
heb de schilderijen zo lang om me
heen gehad dat ik me niet eens
behoef te bedenkten om te weten
hoe ze eruit zien. Ik zie ze. Daar
en hij wees links achter zich
hing het portret van mijn vader
(ik zag de plek ervan duidelijk in
tint afgetekend tegen de muur),
daar, tegen de achterwand van die
stoel, heeft altijd Van Goghs zelf
portret gehangen (de spijker,
waaraan, stak nog in het hout), zo
kan ik het huis rondgaan en alles
nog voor me zien. Ik ga trouwens
nog vaak naar de orangerie om
naar de schilderüen te kijken".
Graf onveranderd
Daarna spraken we ov-er die
plannen voor een monument op
zolderkamer had gehuurd, het eni
ge paar mensen vormen dat Van
Gogh nog heeft gesproken. Wan
neer men tenminste ir. V. W. van
Gogh, Theo's zoon, die als baby
op Vincents arm heeft gezeten,
daarbij even buiten beschouwing
laat.
Herinneringen
Nadat we zo wat hadden ge
praat, liet Paul Gachet me het
huis zien. Eerst toonde hij nog het
venster, waarachter Van Gogh
stond toen hij het portret van
Marguerité Gachet, zijn zuster,
schilderde. Later, op de eerste ver
dieping, deed hij weer een raam
open zodat ik kon zien hoe thans
het gezicht op de tuin was van
dezelfde plek, waar Vincent het in
juni 1890 had geschilderd. Het
huis was bepaald armzalig inge
richt en gemeubileerd. Op een
overloop boven stond nog de oude
piano van Marguerite Gachet. Van
Gogh heeft haar daaraan geschil
derd. Een der kamers had vroeger
tot atelier gediend. Dokter Gachet
schilderde zoals gezegd onder het
pseudoniem P. van Rijssel en de
zoon, die eigenlijk landbouwkundig
ingenieur moet zijn geweest, deed
het ook, onder de schuilnaam L.
van Rijssel.
Boze tongen hebben trouwens
wel eens beweerd dat vader en
zoon verschelde werken van Vin
cent hebben gekopieerd en dat die
later als eigenhandige Van Goghs
de wereld zün ingegaan. Zoals er
ook een theorie Is, die zegt dat
dokter Gachet Vincent, nadat deze
zich in de borst had geschoten, nog
best had kunnen laten opereren,
doch dat hU het niet heeft gedaan
omdat Vincent hem enige dagen
te voren had bedreigd met een re
volver en de schilder bovendien
naar de hand van Marguerite Ga
chet had gedongen. Volgens die
veronderstelling zouden dan alle
kostbare geschenken aan het Lou
vre en de trouw aan de nage
dachtenis niet anders zün dan een
soort boete voor hetgeen de vader
had nagelaten.
Ik geloof niet zo aan die theorie.
Ik had het wellicht Paul Gachet
op de man af moeten vragen, maar
ik heb het niet gedurfd. Later op
de dag hoorde ik nog in het dorp,
dat zijn enige jaren na de jongste
oorlog overleden zuster en hij be
paald als heel arme mensen leef
den. Marguerite zou zelfs eens
hebben gevraagd, hulplokettiste op
het postkantoor van het dorp te
mogen worden om er wat bij te
verdienen.
Paul Gachet is niet begraven op
het kerkhof van Auvers, waar hü
zovaak naar toe trok om de gra
ven van Vincent en Theo te be
zoeken (op Vincents sterfdag, 29
juli, bracht hü er altüd een zon
nebloem), maar zyn stoffelük over
schot is bygezet op Père Lachaise
naast dat van zün vader en zün
zuster.
Gogh op 1 juni 1890, toen hij
Gachet in de tuin" schilderde.
Iedereen wil graag van het kleine kapitaaltje, dat hü ln de loop
der jaren in kleurenfilms belegt, zo lang mogelük de rente der pure vreugde
trekken. Om na een jaar tot de ontdekking te komen, dat de kleuren
zyn verdwenen, is een grote teleurstelling. Want verschoten kleuren zün
geen kleuren meer. Dat in de loop van lange jaren de frisheid een ietsje
gaat inmoeten, is normaal. Maar een sterke achteruitgang kan worden
voorkomen, wanneer men enkele voorzorgsmaatregelen treft.
Om niet in algemene termen te vervallen zullen we de zorg voor kleuren-
werk in drie fasen moeten verdelen. Allereerst dient men te letten op het
bewaren van kleurenmateriaal vóór het opnemen; ten tweede, wanneer de
opname gemaakt is en tenslotte, wanneer eenmaal het eindprodukt in
kleurenafdruk of dia is ontstaan.
Kleurencursus XI
By het kleurennegatiefmateriaal
is alleen de laatste fase, wanneer
dus de kleurenafdruk is ontstaan,
een beetje anders dan bij omkeer -
films. Voor beide soorten echter
geldt dat in ieder geval de kleuren
film niet ver „over työ" mag zyn.
Deze uitdrukking houdt in, dat men
altyd even naar de z.g. afloopda
tum kijkt, die op het doosje van de
film gedrukt of ingeponst staat.
Maakt u geen zorgen, wanneer een
film, die u aanstonds gaat kopen,
als afloopdatum by voorbeeld de
maand juli 1962 vermeldt. Zeer veel
kleurenwerkers pref eren zelfs een
film tegen de afloopdatum aan, om
dat zy van mening zijn, dat dan
pas de volle kleurensehakeringen,
die de film kan geven, geheel tot
hun recht komen. Nu is een kleu
renfilm geen stukje Franse kaas,
dat op een bepaalde rypheid alleen
te genieten is voor de liefhebber.
Deze afloopdatum is door de fa
brikant aan de ruime kant geno
men, zodat zelfs enkele maanden
daarna de film mits goed be
waard nog geen enkele afwyking
van het tintenschema zal vertonen.
Lelyker wordt het, wanneer een
film door enkele maanden in het
toestel gezeten te hebben in die
tussentyd wèl de tüdzone is gepas
seerd. U zult stellig gemerkt heb
ben hoe uiterst zorgvuldig kleuren
films verpakt zün. Komen ze een
maal uit deze verpakking, dan is
de mogelykheid tot kleine storingen
groter. Maak dus een film, die by-
na aan de datum is, liever vlot op
dan er weken mee te wachten. In
het algemeen neigen te oude films
naar een bruingroene of blauwe
zweem, die by negat'effilms zeer
moeilük, by omkeerfilms in het ge
heel niet weg te filteren is.
Een tweede voorzorgLaat uw
films op reis niet in het broeihete
dashboardkastje of op het meestal
sterk door zon beschenen plateautje
by de achterruit liggen sudderen.
Deze speciale vorm van opwarmen
kan de film stellig niet waarderen.
Vocht is ook een vyand. Mocht
u een paar achtereenvolgende da
gen regenachtig weer hebben
waarop u echter toch nog de prach
tige kleurenprentjes kunt schieten
zorg dan wel dat de films zo veel
mogelyk tegen vocht wordt be
schermd. Hier komen we dan te
recht bü de tweede fase: het ver
zorgen van de film, wanneer deze
geheel of gedeeltelijk is opgenomen.
Een toestel om uw hals in druipen
de regen, uren lang, is noch voor de
film noch voor het toestel aan te
bevelen. Neem voor zulke dagen
een plastic opbergzakje mee. Straalt
de zon de volgende dag en kunt
u naar het strand gaan, dan doet
dit hulpmiddel opnieuw dienst om
elke zandkorrel buiten te houden.
Zorg dat opgenomen films zo snel
mogelyk naar het ontwikkellabora-
torium gaan. Niet onnodig rond
laten zwerven! Een beetje vertrou
wen hebben in de kleurenkenners
van de ontwikkel-inrichting, wan
neer u een negatieffilm door uw
handelaar laat opsturen. Alleen
maar laten ontwikkelen heeft
slechts zin, wanneer u van de nega
tieven er hoogstens enkele wilt la
ten afdrukken en van de rest
zwart-wit afdrukken laat maken.
Bent u echter toch van plan om alle
goede te laten afdrukken en ver
groten in kleur, laat het dan
tegelykertijd doen. Het versturen,
bekyken, nog eens beoordelen en
vooral het raad vragen aan anderen
of een bepaalde opname al dan
niet geschikt is, geeft aanleiding
tot stof, vlekjes en krasjes. Daar
worden de foto's stellig niet beter
van!
Bescherm en hier zün we aan
de laatste fase bescherm zorg
vuldig uw kleurenafdrukken tegen
constant blootstellen aan daglicht.
Kleurecht (tegen zonlicht) is geen
enkele afdruk, alhoewel de tegen
woordige kleurenfoto's van een be
schermend laagje worden voorzien.
Plak uw kleurenfoto's direct in
een album. Let wel in een album
van zuurvrü karton en met een
volkomen zuurvrü plakmiddel of
dito fotohoekjes. Kleurenvergrotin-
gen aan de wand gaan onherroe-
pelyk verschieten.
De zorg voor kleurendia's en de
wüze van opbergen daarvan is een
ander hoofdstuk, waarover de vol
gende week enkele praktische tips.
VARIA
Neem voorbeeld
aan Hollanders
De auteur van een ingezonden
stuk in de Dublinse „Evening Press"
geeft de Ierse regering de dringende
raad om een voorbeeld aan Neder
land te nemen, „een land dat één
derde van de oppervlakte van Ier
land beslaat, maar waar zich een
drie keer zo grote bevolking kan
handhaven".
De anonieme adviseur voegt hier
aan toe: „Indien de Nederlanders in
Ierland zaten, dan zouden wü een
leidende positie bezetten in de Euro
pese landbouwproduktie." ,Doch
God verhoede dat wij ooit in Holland
terecht komen," zo meent hü, „want
zouden we dan niet allemaal ver
drinken?"
Als de clematis bloeit is het
voorzomer. Misschien dat uw
grootbloemige nog niet bloeit,
docht dan zit hü toch wel vol
met dikke bloemknoppen en
kunt u dus de fraaie bloemen
nog verwachten. De clematis is
niet alleen een mooie gevelplant,
doch van de bloemen kan men
ook op water veel plezier heb
ben. Men dient ze evenwel niet
te diep in het water te zetten;
dit dus in tegenstelling tot
vele andere bloemsoorten. Ook
de lathyrus vormt daarop een
uitzondering. Straks kunnen
hiervan volop bloemen gesneden
worden.
Als die drie centimeter diep
ln het water staan, kan men
dat heus als voldoende beschou
wen. Lathyrus moet tegen
bloemvorming over veel voedsel
beschikken en dus dient men
ze nu een lichte overbemesting
te geven. De bekende korrelmest
kan men ervoor gebruiken; per
vierkante meter is dertig gram
voldoende.
Om op de clematis terug te
komen; die dient men van on
deren tegen te felle zon te be
schermen; het is nuttig er een
dakpan tegen te zetten; dat
biedt voldoende schaduw.
Het gazon moet men nu regel
matig maaien. Doe dat beslist
elke week. U moet het doen bü
fel drogend weer; als men het
te lang laat staan, zal het als
gemaaid wordt, verbranden en
dat moet men voorkomen. Het
bruin verbranden kan men ook
voorkomen door er de groei zo
veel mogelük in te houden. Dat
bereikt men door een regel
matige bemesting. Er zal niet
alleen in het vroege voorjaar
doch ook nu om de twee weken
een weinig bemest moeten
worden. Voor dit doel kan men
gebruikmaken van de bekénde
korrelmestsoorten; per tien vier
kante meter heeft men ongeveer
twee honderd gram nodig. Men
zal ook veel moeten sproeien en
doe dat niet midden overdag.
Doe het dus liever vroeg in de
morgen of laat tegen de avond.
Het water zal dan veel meer nut
doen doordat het veel beter fn
de grond doordringt.
Het is ook veel beter enkele
malen per week flink te sproe
ien, dan elke dag een klein
beetje.
G. KROMDIJK.
Als Clematis bloeit
met Adeline Ravoux, de dochter
van de eigenaar van de herberg
te Auvers, waar Van Gogh een
Van Goghs graf. Er bleek geen
sprake van te zün en Paul Gachet
vertelde, ook al weer alsof het de
gewoonste zaak van de wereld was,
dat hü juist de vorige week naar
de notaris in het nabügelegen
Pontoise was geweest en bü nota
riële acte een bedrag had vastge
legd zodat het tot in lengte van
dagen zou kunnen worden onder
houden in de toestand, waarin het
zich thans bevindt.
Wü kwamen nog te spreken over
Nederlandse schilders, die in
Auvers hebben gewerkt. Gachet
heeft namelyk in zün boek over
zün vader büna allen genoemd, die
korte of lange tüd te Auvers heb
ben gewoond. Ik had het boek
meegenomen, dat de zoon van Pie-
ter Dupont aan leven en werken
van deze graveur heeft gewüd. In
1902 heeft Dupont namelük ook
in het dorp gewoond. Gachet bleek
hem niet te hebben ontmoet en
evenmin M. W. van der Valk, die
er voor Dupont ook is geweest. Wel
noemde hij de naam van een jonge
Nederlander, die, toen Van Gogh
stierf, in Auvers verbleef om te
schilderen. Met hem was Paul
Gachet op de dag van Vincents
overlüden naar een naburig dorp
gelopen om daar de kist te bestel
len. „Onderweg", zo zei hy, „heb
ben we o.a. gepraat over de mili
taire diensttyd in Nederland. Wij
waren namelyk even oud en wij
moesten beiden binnenkort in
dienst. Naderhand heb ik nooit
meer iets van de jongeman verno
men". De naam van die schilder
was Hirschig. Hü was het ook, die
aan Theo bü Goupil de brief
bracht, waarin dr. Gachet hem
het ongeluk met Vncent mede
deelde. Ik weet niet of hü neg
leeft. Zou dat zo zün, dan zou hij
Voor dit venster stond Van
het schilderij „Marguerite
