3AARD VAN DE PROFEET
EN OUDSTE SYNAGOGE
In Boulder gaat men
„wetenschap van het
weer' beoefenen
Vissers in Sleeswijk-Holstein
zoeken naar liet goud-van-de-zee
tyjerma in Tunesië voor joden
m moslims een bedevaartoord
De nieuwe
manier van tanken
zet door!
Morgen...
gastvrijheid tanken
en...BP Super Mix!
BARNSTEENhars van bomen
ericht 1 maart 1860 Zaterdag 9 juni 1962 Derde blad no. 30674
(Van een bijzondere medewerker)
|rba, in zuid-Tunesië, is behalve het eiland
■grote hotels ook het gebied van vele
peën, opgetrokken in een zuivere, strak-
[slam-architectuur. Oogverblindend witte
[seis zijn het, met hun slanke minarets en
jlige koepels scherp afstekend tegen het
blauw van de hemel. Het roept om een
[enfoto en de dienst voor het toerisme heeft
voor zijn affiche van dit gegeven dan ook
dankbaar gebruik gemaakt. Moskeeën dus
en misschien de oudste synagoge ter wereld.
Na de vernietiging van Jeruzalem trok een
grote groep joden naar Djerba en stichtte er de
dorpen Hara Kebira en Hara Sghira. En bij dat
laatste dorp bouwden zij de synagoge La
Ghriba bedevaartoord voor joden uit geheel
Afrika, tot op de huidige dag.
ter in het marmer zien het werk
van eeuwen, verricht door de tou
wen der wateremmers.
„U kijkt maar overal", zegt de be
geleider, hij strijkt behaaglijk neer
aan de schaduwkant. „U mag gerust
de minaret bestijgen", verklaart hij.
Daar gaat de bezoeker, plichtsge
trouw, met camera, daar ligt Karou-
an middeleeuws en zeer blank bene
den zijn voeten te stralen. En op die
bovenste verdieping van de minaret
van dit zeer heilige gebouw veel
Arabische lettertekens van honder
den toeristen, die hem voorgingen.
Ook ten overstaan van heilige din
gen zijn mensenkinderen elkaar zeer
gelijk.
HAAN - HEN
Dat het in de natuur soms
vreemd toe kan gaan bewijst
een kalkoense haan op een
boerderij in Haamstede. Se
dert drie zoeken vervult deze
haan de taak die eigenlijk
een hen toekomt. Hij broedt
namelijk op een nest van 13
eieren. Toen de eigenaar van
het dier bemerkte, dat de
haan op een stenen nestei
bleef zitten, heeft hij er vijf
kalkoen- en acht eende-eie-
ren bij gelegd. Als een vol
leerde hen kwijt de haan
zich van zijn taak. Met grote l
verwachting ziet men op de
boerderij uit naar de dag l
I warop de eieren zullen uit-
W komen en de kalkoense haan
eendjes en kalkoenen zal
w hebben uitgebroed.
ofcHogois
n.
pi buiten is het een onaanzien-
uebouw, men zou het voor een
'Sj fantasieloze plattelandsschool
'af®'1 kouden. Maar een zeer oude
li gaat de bezoeker voor naar
mn en leidt hem door een ruim-
het grote heiligdom, waar
de schoenen dient uit te trek-
[eii het hoofd met een zakdoek
lekken. Zwijgend schuift de
een paneel opzij en wijst: hier
art de joodse gemeente de
ire Thora-rollen, wie weet hoe
de oude man laat het wetboek
de Hebreeuwse lettertekens
halve slag draaien, sluit met
zorg het paneel.
mn schuift hij op zijn brede, ver
zade voeten naar de collectebus,
woven geschreven staat, dat
synagoge instand gehouden
vt te worden door de bijdragen
ilgrims. Een flauwe glimlach
over zijn rimpelig gelaat als de
iers aan de uitnodiging gevolg
aan de overkant ligt de kara-
lerail van meer dan honderd so-
1 witgeklakte kamertjes, elk voor-
Jvan een blauw luik. In die ka-
staat een tafel en stoel en een
brits, zoals men die ook in
Wachtlokalen bij kazernes ziet
OUDE RABBI.
)l verweerde voeten heefi en
schuif end tussen zijn sijna-
La Ghriba en de karavan-
Uil. In 28 jaar is hij er niet
tggeweest, zelfs niet naar een
jj>ijgelegen dorp.
onderkomens van de joodse bede-
rtgangers. In het midden van de
ii een waterput en, wonderlijk ge
E. in de hoek een kamertje met
chrift „prison", gevangenis, en
maast een miniatuur-politiebu-
u.
f die gevangenis ooit bezet is?
«ker, laat de oude via een tolk
en (zelf spreekt hij slechts He-
fcüws en een Arabisch dialect),
omers komen hier honderden pel-
ms en wie zich niet aan de strenge
!els der gemeenschap houdt, loopt
opgesloten te worden, zeker, dat
nt voor. Iedere zomer stelt de
ofdplaats van het eiland, Houmt
ok. enkele politiemannen ter be-
iikking.
h of deze joden in de oorlog tij-
de aanwezigheid der Duitse
•epen niet bedreigd zijn geweest?
*n. zegt de Rabby, die in 28 jaar
it van La Ghriba is weggeweest,
niet naar het nabijgelegen Ha-
Sghira. Deze Tunesische joden ge
iten de persoonlijke bescherming
n de toenmalige bey. Ongestoord
eft ook toen La Ghriba zijn oud-
ftamentische sfeer kunnen bewa-
p. die iedere meimaand de vele
■lgrims omgeeft.
Tunesië heeft een tweede bede-
wtoord, op het vasteland, 150 km
ten zuiden van Tunis. Dat is Kai-
rouan, na Mekka voor de moslims de
heiligste plaats ter wereld. Vanaf de
35 m hoge minaret van de moskee
van Sidi Okba heeft men het uit
zicht op een puur witte stad, vol
moskeeën, 197 in getal, marabouts
(de kleine gebouwen met koepel waar
een heilige begraven ligt» en de Ara
bische stadswallen, sedert vele
eeuwen welbewaard.
Tot de duizenden pelgrims behoort
ieder jaar Bourguiba en een groot
deel van zijn kabinet. En zeer veel
Vanaf die moskeetoren ziet
men de stad Kairouan liggen,
een puurwitte middeleeuwse stad
vol heilige gebouwen.
Grote moskee
In de grote moskee van Sidi Okba,
eveneens een vermaard heilige, is
geen imam, die kleden oprolt en ge
baart van „tot hier toe en niet ver-
Veertien van Amerika's belang
rijkste universiteiten hebben in Boul
der een „hogeschool" voor het weer
opgericht. Deze „hogeschool" be
schikt over een staf van vijfhonderd
medewerkers en een modern meteo
rologisch instituut, dat ettelijke mil
joenen guldens heeft gekost. Het ge
heel wordt het „hoofdkwartier" voor
de eerste grootscheepse aanval van
de mens op het weer. Met alle be
schikbare middelen zal men vaststel
len hoe ons weer ontstaat en ge
tracht zal worden op grote schaal
onze huidige kennis aan te vullen en
te verbeteren.
Onderzocht zal worden hoe de at
mosfeer en het daaronder liggende
bodem- of zeeoppervlak op elkaar in-
Ander heiligdom van bede
vaartoord Kairouan: de moskee
van Sidi Sahab. die de metgezel
was van Mohammed en altijd
drie baardharen van de profeet
met zich droeg.
toeristen, die door erkende gidsen
worden rondgeleid, wat ook wel no
dig is, omdat men zonder hen die
godsgebouwen niet betreden kan. Wel
dient de gast duidelijk op te geven
wat hij wenst te zien. De kans is
anders groot, dat zo'n welbespraakte
begeleider de pelgrimage sterk inkort
en de toerist leidt naar een van de
ateliers, waar de beroemde tapijten
van Kairouan vervaardigd worden.
'„Verzending over de gehele wereld",
die. blijkens kennisneming van de
adressen, vooral de Bondsrepubliek
omvat).
Baardharen
Zelfs de meest devote gast zal geen
kans zien die 197 moskeeën te be
zoeken (vele daarvan zijn trouwens
niet veel groter dan een fikse bad-
cel). Maar een gang naar de baard
van de profeet, of althans een deel
daarvan, mag hij zich niet ontzeg
gen. En dus laat hij zich brengen
naar de moskee van Sidi Sahab, met
gezel van Mohammed, die altijd
drie haren van de proleet bij zich
droeg. Sidi Sahab is zelf ook heilige
geworden en ligt begraven in een
pompeus vertrek, tezamen met de
drie baardharen rustend onder een
uitbundig gepavoiseerde tombe vol
bloemen en vruchten en guirlandes.
Als ongelovige mag men deze
ruimte niet betreden, wel een blik
naar binnen werpen. Daartoe heeft
eerst een geestelijke de kleden, waar
over de moslims zich begeven om
hier in gebed te verzinken, opgerold.
Hij is hoffelijk, deze imam, maar de
voeten van joden, christenen en an
dere heidenen zullen dit textiel niet
betreden. Men staat daar dus op de
stenen en kjjkt naar donkere, ge
sluierde vrouwen, rondom het graf
in voortdurend buigen haar gebeden
mompelend. De weelaerig-oosterse
sfeer wordt niet weinig versterkt
door de kleurige tapijtjes, ze bedek
ken tot de laatste vierkante centi
meter het heiligdom van Sidi Sahab.
Ieder pas getrouwd paar in Karouan
schenkt de moskee zo'n kleed. Het
aanbod overtreft sinds jaren de be
hoefte. De kostbare tapijten liggen
in een hoek van de grafzaal opge
stapeld.
der". Integendeel, ook andersdenken
den, mits ongeschoeid, kunnen vrije
lijk overal rondgaan. Men mag dat
ook niet verzuimen; deze moskee, ge
bouwd in de 9de eeuw, is een der
grootste ter wereld. Hij biedt een
vorstelijke hoofdruimte, waarin zich
414 Romeinse zuilen bevinden, bo
men verbeeldend. De gids strijkt
over een der pilaren, zegt. „Ah, mon
sieur, eigenlijk moest u ze stuk voor
stuk bekijken, ze zijn allemaal ver
schillend". Maar men komt nog niet
aan tien zuilen toe. de man rept
zich uit het schemerduister naar de
j blinkende binnenhof, geheel van
marmer, omgeven door een dubbele
zuilenrij, dit is het hard van heilig
Kairouan. „Ja, er zijn hier vreemde
dingen te zien. zeer vreemd", zegt
de gids, hij loopt naar een waterput
en laat gleuven vaïi twintig centime-
werken en welke invloed zee/stro
mingen, woestijnen en vochtige bos
sen op het weer hebben. Men zal
daarbij gebruik gaan maken van
aardsatellieten, ballonnen, vliegtui
gen, elektronische rekenmachines
etc.
Het werk dat dit instituut zal gaan
verrichten is uniek en men verwacht
dat heel de wereld profijt zal hebben
van hetgeen hier bereikt zal worden.
In de eerste plaats hoopt men te
komen tot nauwkeuriger weersver
wachtingen over langere tijdsduur
dan de 1-3 dagen, welke men thans
Robot als magazijnbediende
Een van de meest opvallende in
zendingen op een tentoonstelling op
het gebied van de mechanisatie, die
op het ogenblik in Londen wordt ge
houden, is een elektronische robot,
die de juiste hoeveelheid van een be
paald artikel uitzoekt in een groot
magazijn, waarin allerlei goederen in
talrijke soorten liggen opgeslagen.
De robot, die Autopic heet, krijgt
zijn opdrachten van ponskaarten, die
erin geschoven worden. Hij gaat dan
naar de rekken, neemt er de opge
geven voorraden van bepaalde arti
kelen af en legt ze op een wagentje.
Tegelijkertijd maakt hij een nota
klaar waarop de bewuste artikelen
en hun prijs wordt vermeld, terwijl
aan het eind bovendien het totaal
bedrag wordt opgegeven.
bestrijkt. Als men de wetten kan be
palen, volgens welke het weer ont
staat, dan zou het mogelijk kunnen
zijn dat de wereld in de toekomst
het beroep van „weer-ingenieur" zal
kennen. Deze mensen zouden dan
met behulp van ruimtespiegels, stuw
dammen etc. invloed kunnen gaan
uitoefenen op het ontstaan van het
weer op onze aarde.
Men heeft het centrum in Boulder
opgericht, omdat het noodzakelijk is
onze wetenschap ten aanzien van het
weer en het klimaat te vergroten.
Nagenoeg alle takken van weten
schap hebben in deze eeuw vooruit
gang weten te boeken, alleen op het
terrein van „het weer" zijn er weinig
vorderingen gemaakt. Daarom gaat
men nu de wetenschappelijke aanval
op het weer beginnen en misschien
zullen we later zeggen, dat in Boul
der de victorie is begonnen.
Vele meesterwerken
kwamen tot stand
doorkoffie
Door de eeuwen heen blijkt een
kop koffie dikwijls zeer inspirerend
gewerkt te hebben op de grote dich
ters en musici. Een treffend voor
beeld hiervan is wel de „koffiecan-
tate" van een componist, van wie
we een dergelijk werk allerminst
zouden hebben verwacht namelijk
van Johann Sebastiaan Bach, de gro
te componist en organist uit het
begin der achttiende eeuw.
Bach stond bekend als een groot
liefhebber van een sterke kop koffie.
Zijn cantate is dan ook één grote
lofzang geworden. Het werk werd
geschreven voor sopraan, tenor, bas
en orkest: een enigszins operette
achtig stuk in één bedrijf, waarvoor
de tekst ontleend werd aan een ge
dicht van Piccander, een bekend
Duits dichter uit die tijd. De muziek
is speels en van een grote vitaliteit,
waardoor het nog regelmatig bij spe
ciale gelegenheden ten gehore wordt
gebracht.
Elke dag telt Nederland meer automobilisten
die het nieuwe rij-plezier ontdekken.
Ontdekken dat hun motor accurater
reageert, soepeler draait, completer
functioneert. Ja, de nieuwe manier van
tanken zet door.
Er waren tot voor kort maar 2 soorten
benzine: normaal en super. Te klein die
keus! Want met normaal kregen vele
motoren te weinig (ondervoeding!) en met
super kregen vele motoren te veel (verspil
ling!). Natuurlijk: er zijn specifieke
'normaal-motoren' en specifieke 'super
motoren'. Maar daartussen zit een grote
groep (57%) die op 'motor-vreemde'
benzine rijdt. En dat hoeft nu niet meer. Er
zijn nu 5 soorten BP benzine voor motor-
zuiver tanken:
1 BP benzine
2 BP Super Mix 25 (25% super)
3 BP Super Mix 50 (50% super)
4 BP Super Mix 75 (75% super)
5 BP Super.
Probeer uw mix zelf uit. Reed u altijd op
gewone benzine? Probeer nu BP Super Mix
25 of 50. Reed u altijd op super? Probeer nu
BP Super Mix 75 of 50. Zo kunt u zelf testen
hoever u omhoog of omlaag kunt gaan.
Tot u voelt: nu geef ik mijn motor precies
wat hij vraagt - niet te veel, niette weinig.
Benzine en Pefroleum Handel Maatschappij n.Y.
Frederikspleln 42, Amsterdam-C.
De wijde binnenhof van de
grote moskee van Sidi Okba en
de 35 meter hoge minaret, toe
gankelijk voor toeristen.
Sieraden zijn nog
steeds in trek
Aan de westkust van Slees
wijk-Holstein het noordelijk
ste land van de Westduitse
Bondsrepubliek begint een
bijna vergeten ambacht weer tot
leven te komen. De garnalen-
vissers van het ook als badplaats
geliefde vissersdorp Eiderstedt
zijn. zoals hun Friese voorvade
ren dat meer dan tweeduizend
jaar geleden ook reeds deden, in
de wintermaanden barnsteen
gaan verzamelen op de kilome
terslange stranden, waar de on
stuimige branding ..Het goud
van de zee" doet aanspoelen.
In oude tijden was barnsteen al
bekend: door deze fossiele stof, af
komstig van hars van naaldbomen uit
het tertiaire tijdvak, te wrijven, wer
den de eerste elektrische verschijnse
len opgewekt. Over de oorsprong lie
pen de meningen echter nogal uiteen.
Sommigen dachten aan dierlijke uit
scheiding in de achttiende eeuw
nog werd het voor was van de grote
bosmier gehouden! anderen dach
ten aan wilde honing, die door vi
triool in de bodem verhard was, maar
in 1796 stelde prof. Bock vast, dat
Aristoteles 21 eerder niet ver van
de waarheid verwijderd was geweest,
toen hij barnsteen beschreef als een
stof, welke van bomen afkomstig was.
In het begin van de vorige eeuw
werd wetenschappelijk aangetoond,
dat barnsteen hars van naaldbomen
was. Het werd ook wel „goud van de
zee" genoemd, omdat het produkt,
dat aan de Duitse kusten gevonden
wordt, meestal de kleur van goud
heeft, ofschoon er variaties zijn van
zuiver wit tot donkerbruin en zelfs
groen en blauw, al zijn deze laatste
zeer zeldzaam.
In Mycene en China
Barnsteen, dat voorheen bijna zo
waardevol was als goud werd in de
laatste twee honderd jaar hoofdzake
lijk aan de kusten van Oost-Duits-
land verzameld en verwerkt. Overi
gens werd het daar reeds in de Mid
deleeuwen systematisch geëxploiteerd
zij het op veel kleinere schaal dan in
latere tijd. Voor de Duitse ridders in
Oost-Pruisen schijnt het niettemin
een goede bron van inkomsten te
zijn geweest. Van nog veel oudere da
tum zijn de voorwerpen van barn
steen. die gevonden werden bij de
resten van paalwoningen of in ho
len uit het stenen tijdperk. Merk
waardig is, dat er barnstenen parels
gevonden zijn in de graven van My
cene, de legendarische residentie van
Agamemnon, en van de Homerische
helden. Het is zeer wel mogelijk, dat
barnsteen in die lang vervlogen pe
riode een ruilmiddel was in de han
del met noordelijke landen. Ook in
't Verre Oosten is barnsteen bekend:
Chinezen en Koreanen dragen vaak
amuletten van deze stof, als voorbe
hoedmiddel tegen ziekten.
Versteende dieren
Sinds de verdeling van Duitsland
na de tweede wereldoorlog is de voor
raad aan de kust van Oost-Pruisen
waar de afzettingen zo groot zijn
dat er zelfs mijnen ontstonden, waar
uit barnsteen gedolven werd! voor
bet westen goeddeels afgesloten. Van
overvloed is althans geen sprake
meer. Daarop zijn de Friezen, zoals
in Eiderstedt, aan het verzamelen ge
gaan. Wel kunnen zij niet meer zo
als hun voorvaderen te paard met
een lange stok de grote brokken in
een zadeltas laten glijden, maar
het loont toch nog wel de moeite.
Moeizaam en gebukt rapen zy klei
ne stukjes op: een vondst ter groot
te van een vuist is voor de in win
tertijd tot ledigheid gedwongen gar-
nalenvissers een zeldzaamheid.
Barnsteen is afkomstig uit de blau
we aarde, die kort onder de bodem
van de zee is gelegen. Plaatselijk zijn
die lagen zes meter dik. Tijdens
stormachtig weer knaagt de branding
aan de ondergrond en spoelt het
barnsteen naar het strand. Thuis
worden de vondsten bewerkt en van
daaruit verkocht. Kostbaar zijn de
stukken, waarin men versteende in
secten kan herkennen, die miljoenen
jaren geleden op aarde leefden. Lief
hebbers betalen er aantrekkelij
ke prijzen voor. Ook kevers, vliegen,
spinnen, termieten, kakkerlakken en
zelfs vlinders, die nog voor de ijstijd
op het noordelijk halfrond leefden,
worden in de versteende hars aan
getroffen. Uniek is de vondst van
een geconserveerde salamander. Fos
siele houtresten, dennenaaldr.i en an
dere plantendelen geven aanwijzin
gen over de samenstelling van de bos
sen, die de oorsprong van het nog
altijd begeerde barnsteen waren.
DR. HOLTROP VOOR T.V.
De president van de Nederland-
sche Bank, dr. M. W. Holtrop, zal
woensdag 20 juni om 0.20 uur in
het KRO-televisie-programma spre
ken over het jaarverslag 1961 dat de
Nederlandsche Bank heeft uitge
bracht.
Het ligt in de bedoeling dat dr.
Holtrop de situatie van onze econo
mie op dit ogenblik en eventuele
fluctuaties in de nabije en verre
toekomst bespreekt.
