Engelse landadel ontketende
revolutie in mannenkleding
(LËÏDSCH
DAGBLAD
Engelse vrouw zocht in Parijs
«le dernier cri"
VERLANGEN NAAR HET VOLMAAKTE
Beau Brummel ontwierp
„de perfect en correct geklede mijnheer"
WOORD
VAN
BEZINNING
Zaterdag 28 april 1962 Pagina 1
(Bijzondere medewerking)
U weet evengoed als wij. dat de Engelse
mannenmode thans in vele landen gezocht is.
Lang geleden was dat echter niet zo. Omstreeks
1350 klaagde een monnik, dat de Engelsen op
kledinggebied zoveel buitenissigheden van het
Europese vasteland invoerden. Vier eeuwen
geleden jammerden vaderlandslievende mora
listen er over, dat de Engelsen wambuizen
naar Franse, halskragen naar Spaanse en broe
ken naar Duitse trant droegen. Stellig school
er enige waarheid in die klachten, maar niet
minder waar is het, dat in die oude tijden het
Engelse volk, evenals ieder ander Europees
volk, een eigen stijl van kleden had. De
nationale en regionale „klederdrachten" wer
den toen door de gegoeden en welgeborenen
niet. althans slechts uiterst zelden als beneden
hun waardigheid beschouwd.
Wèl gingen zij dat zo zien ten tijde van
Lodewijk XIV (16431715). Toen gingen in
vele Europese landen de rijken en aanzienlijken
zich naar de Franse mode kleden. De glorie,
die afstraalde van de Zonnekoning en het
Franse hof. was zó groot, dat het voor mannen
en vrouwen „bon ton" werd om de Franse
hofkledij zo goed mogelijk te imiteren. Zo bleef
het tot diep in de achttiende eeuw. De deftige
Europeaan droeg toen schoenen met gespen,
witte zijden kousen, een nauwsluitende korte
broek, een geborduurde jas en een geborduurd
vest. Een sierlijke degen, alsmede kant om hals
en pols voltooiden zijn elegant voorkomen.
En de vrouwenmode?
Er was ook vroeger enige Engel
se invloed op het terrein der
vrouwenmode. De vrouwen en
dochters der „country gentlemen"
leefden in de regel met haar man
nen en vaders op het land. De snit
en de stof harer jurken men
kijke maar eens naar de werken
van schilders als Gainsborough,
Reynolds en Romney was een
voudiger dan die der Franse vrou
wen van gelyke stand. Als kleur
kozen de Engelse vrouwen vaak
wit. Toen de Fran?aises hoepelrok
en brocaat afschaften en zich gin
gen steken in Jurken, die geinspi-
reerd waren op de gewaden der
Griekse en Romeinse vrouwen uit
de Oudheid, overtroffen zij de En
gelse vrouwen in eenvoud en strak
heid van lyn. De Franse neoklas
sieke mode echter beinvloedde de
Engelse vrouwenmode, zodat de
sterke Franse invloed op het gebied
der vrouwenkleding bleef bestaan,
ook toen Franse mannenmode door
de Engelse sportkleding verslagen
werd. Er kwam nog bij-, dat in die
tyd de eerste modeplaten op de
markt verschenen. En de beste mo
deplaten werden in Frankrijk ge
maakt, mede een reden, waarom de
vrouwen in Engeland en andere
landen op Parijs bléven wachten
op „le dernier cri" uit Parijs.
Ruim tien jaren van de Vrede
van Amiëns in 1802 tot Napoleon's
abdicatie in 1814 was er vrijwel
geen contact tussen Londen en Pa
rijs. Toen waren de Engelse vrou
wen dus, praktisch gesproken, uit
sluitend op eigen kracht aangewe-
zen. Dit leidde tot creaties, die niet
bijzonder fraai waren. Het was
daarom met een zucht van verlich
ting, dat de Engelse vrouwen (die
het zich konden veroorloven) na
Napoleon's val naar Parijs gingen
om zich eens prettig in de kleren
te steken. Zy gingen naar Parijs,
keken er rond en waren in
korte tijd overwonnen door de
Franse mode-kunstenaars en mo
distes. De Franse mannen echter
waren toen reeds gestoken in En
gels dandy-uniform!
Twee op de Britse marine geïnspireerde wandelcostuums.
Praktisch en eenvoudig
De victorie over deze Franse mo
de werd op het Engelse plat
teland geboren. Hoe was dit
mogelijk? In de achttiende eeuw
bracht de Franse adel veel tijd
zoek met om de troon te fladderen.
De meerderheid der Engelse edelen
en landheren, der „country gentle
men" dus, gedroeg zich evenwel an
ders. Zij woonden op hun goederen.
Voor velen hunner was de vossen
jacht de belangrijkste bezigheid.
Zij moesten dus praktische rijJcle-
ding hebben. Daarom lieten zij die
maken. Inplaats van zijde en bro
caat kozen zij eenvoudige stoffen,
die tegen een stootje konden. De
kant aan hals en pols vervingen
zij door linnen. Zij lieten broeken
maken, die prettig zaten bij hun
rijlaarzen. Zij lieten een stuk uit de
jas snijden om vrijer te paard te
kunnen zitten. Zij maakten de rand
van hun hoofddeksels smaller en de
bol hoger. Hierdoor werden zij de
uitvinders van de eerste valhelm,
een hoofddeksel, dat later uitgroei
de tot de top-het of hoge hoed.
Kortom, de „country gentlemen"
staken zich in sportpakken. Deze
sportpakken werden de voorouders
van alle latere mannenkledij.
Die sportpakken of rij-kleding
droegen de „country gentlemen" tot
ongeveer 1785 uitsluitend buiten,
dus tem plattelande. Toen pas
waagden sommige zwierige jonge
Engelsen het om in hun sportkle-
dij in de steden te verschijnen.
Aanvankelijk baarde dit veel op
zien maar al spoedig vond het na
volging. Niet alleen in Engeland,
ook in Frankrijk. Als de mannen,
die de Franse Revolutie van 1789
maakten, hun blik op Engeland
richtten, ontwaarden zij daar veel
dat tot hun vrijheidszin sprak. Ve
len hunner bewonderden het indi
vidualisme en de geringe vorme
lijkheid van het Engelse volk. Ztf
meenden, dat in de Engelse land
heer hun idee van de gelukkige,
vrije mens verwezenlijkt was. En
wie enigszins thuis is in de psycho
logie, weet, dat bewondering vaak
tot nabootsing, ook op het gebied
van kleding, kan leiden. Doch wat
hier ook van zij, de Engelse „sport-
mode" begon na 1789 over te
waaien naar Frankrijk.
Revolutionair
Toen Napoleon tegen 1810 op
het toppunt van zijn macht
stond, droegen alle Fransen,
die meetelden en het konden be
talen, pakken naar Engelse trant,
al hadden de Franse kleermakers
enige kleine veranderingen aange
bracht. Deze mode-wijziging was
Inderdaad een revolutionair gebeu
ren, want nu kon niemand zijn
status meer demonstreren door
kostbaarheid der stoffen, overdaad
aan stiksel en wuftheid van kant.
Een man kon zich nog slechts on
derscheiden van andere mannen
door de snit, „cut" of „coupe" van
zijn pakken. De in de jaren na
Napoleon's val in Engeland toon
aangevende dandies" hechten
daarom bijzonder veel waarde aan
de Juiste snit. De „Vorst der Dan
dies", de vermaarde Beau Brummel,
had zelfs drie verschillende kleer
makers: één voor zijn broeken, één
voor zijn vesten en één voor zijn
Jassen.
In de achttiende eeuw was de
Engelse coupe nog gebrekkig. De
jassen pasten niet goed, de mou
wen werden slecht ingezet. De kra
gen waren klungelig of ontbra
ken geheel. Doch toen de negen
tiende eeuw met de „dandies"
kwam. steeg het peil der Engelse
„cut" zienderogen. Dat Beau
Brummel en zijn groep zoveel suc
ces boeken, dankten zy voor een
belangrijk deel aan hun kleerma
kers!
De bekende dichter Lord Byron
zei meer dan eens in zijn leven,
dat hU, Napoleon en Beau Brum
mel de drie grootste mannen wa
ren uit het begin van de negen
tiende eeuw. Was Beau Brummel
inderdaad een groot man? Neen,
althans naar onze mening was hij
dat niet. Maar wel was hy een in
vloedrijke figuur, want hij dicteerde
de richtlijnen der mannenmode
van zyn tijd en deze richtlijnen
bleven nog tientallen jaren na zijn
dood van kracht. Men heeft en
niet helemaal ten onrechte wel
eens gezegd, dat Brummel „het
uiterlijk voorkomen van de gentle
man" vastgelegd heeft, dus dat hy
„de perfect en correct geklede mijn
heer" ontwierp. Streefde de dandy
Beau Brummel naar luidruchtig
heid of opvallendheid in zyn kle
ding? Neen. Integendeel. Van hem
is immers het beroemde woord
nog steeds artikel 1 van de onge
schreven grondwet der Engelse
kleermakers afkomstig, dat een
man pas werkelijk goed gekleed is,
als niets in zijn kleding opvalt.
Franse mode omstreeks 1787.
Het is moeilijk een definitie
te geven van het begrip „hu
mor". Oppervlakkig redenerend
zou men kunnen zeggen, dat
iets humoristisch is. wanneer
het aanleiding geeft tot vrolijk
heid. Maar dat kan geen vol
doende omschrijving zijn, want
een volgende vraag zal luiden
waarom iets aanleiding geeft tot
vrolijkheid.
Een betere aanduiding is het
te zeggen, dat er van humor
sprake is. wanneer er in een be
paalde situatie iets gebeurt, wat
daar niet past: wanneer er tij
dens een plechtige receptie een
vieze straathond komt binnen
wandelen met een zenuwachtig
kelner er achter aan, of wan
neer de preekblaadjes van een
get je tussen de krotten van een
vluchtelingenwijk in Hongkong.
Dat leuke jongetje paste eigen
lijk niet in die omgeving. En die
foto gaf dan ook een humoristi
sche situatie weer. maar het was
een schrijnende humor en geen
mens zal het in zijn hoofd heb
ben gehaald er om te lachen.
Aan dit voorbeeld kunnen we
zien wat er met humor bereikt
kan worden. Ieder, die deze foto
stoet, voelt op dat moment het
verlangen naar een wereld,
wgarin geen dood meer zal zijn.
Zo kan de achtergrond van
echte humor zijn: het verlangen
naar het volmaakte.
Deze interpretatie van humor
speelt een rol in het Christelijke
geloof. De bijbel heeft immers
verteld, dat er eenmaal een ein
de zal komen aan alle moeite
en verdriet en narigheid. Een
maal zal God Zijn volmaakte
Koninkrijk vestigen. Dan zal
zo staat het letterlijk in het
laatste bijbelboek „God alle
tranen van de ogen afwissen,
en de dood zal niet meer zijn,
noch rouw, noch geklaag, noch
moeite
Die prachtige toekomst wordt
dominee van de kansel af de
kedk in dwarrelen, dan zyn dat
humoristische situaties. Het Ne
derlandse woordenboek geeft
dan ook als definitie: „Humor
is een gevoel voor vrolijkmaken-
de tegenstrijdigheden".
Maar als het humoristisch is
wanneer er iets gebeurt, dat
eigenlijk niet mocht gebeuren,
oehoeft dat beslist niet altijd
grappig te zijn. Humor kan
soms erg pynlijk zijn, zodat er
totaal geen reden is om te la
chen 'Het Nederlandse woor
denboek vult zijn definitie daar
om aan met de opmerking: „de
vrolijkheid kan met ernst en
weemoed vermengd zijn"). On
langs stond er in een geïl
lustreerd tijdschrift een foto
van een leuk klein Chinees jon-
onder ogen heeft gekregen, moet
scherper dan ooit de ellende in
de wereld hebben gezien. Echte
humor is in staat plotseling on
ze ogen te openen, zodat we zien
dat er dingen zijn, die er niet
behoren te zijn. Eén opmerking
met humor kan eerder de men
sen wakker schudden dan vele
zedepreken.
Misschien zou de stelling ver
dedigd kunnen worden, dat uit
echte humor een verlangen naar
het volmaakte spreekt. Uit die
foto van dat leuke jongetje in
de Hongkongse vluchtelingen-
wijk spreekt het verlangen naar
een wereld, waarin geen vluch
telingenprobleem meer zal be
staan. En wie de humor ziet in
het elkaar passeden van een be
grafenisstoet en een bruilofts-
eenmaal heden. Wanneer? Dat
weet God alleen. Maar wie er
van overtuigd is, dat die toe
komst zeker komt, zal de wereld
van nu anders gaan bekijken;
die zal de wereld van nu gaan
bekijken met humor. Dus: met
de humor, die zich niet neer
kan leggen bij het verkeerde en
gemene, die niet zelfvoldaan
kan leven, terwijl medemensen
in nood zijn. die als het ware
heilig ontevreden is en daarom
hartstochtelijk verlangt naar
het volmaakte.
Naar het volmaakte? Neen.
naar het volmaakte Koninkrijk
van God.
A. J. Lamping,
Hervormd Jeugdpredikant te
Leiden.
Wist U. dat zowel de Engelsen
als de Fransen destijds zeer onder
de indruk kwamen van de broeken
der Kozaxken? Zozeer bewonderden
zij die kledingstukken, dat zij ook
zelf iets dergelijks om hun benen
gingen dragen.
Voor de rest werd de Europese
mode-oorlog vroeger uitsluitend ge
streden tussen Engeland en Frank
rijk. De Engelsen zegevierden aan
het mannenfront, de Fransen
sleepten de zege aan het vrouwen
front in de wacht.
Jachtkleding werd formeel
In de tweede helft der achttiende
eeuw veroorzaakte de jagende,
rijdénde Engelse landadel zo
als wij zagen een revolutie in
de mannenmode. Een tweede, zij
het iets minder schokkende revo
lutie vond plaats in het midden
der negentiende eeuw. Toen was
namelijk de kledij, die eens sport-
of rijkleding was, „gewoon", ja,
reeds hard op weg om „officieel"
of „formeel" te worden. Er kwam
een nieuwe mode, die der „Coun-
ge suits", de „colbertpakken". Het
werkwoord „to lounge" betekent
„slenteren". Welnu, de nieuwe
„slenterpakken". waren eigenlyk
sportpakken, die men droeg tijdens
een vakantie of aan zee. Wij we
ten. dat thans een jacquet (cuta
way) alleen nog maar bij plechtige
gelegenheden (huwelijk, begrafenis,
en zo meer) wordt gedragen en dat
in deze tijd voor de meeste ont
vangsten een lounge suit, als sport
pak ongeveer een eeuw geleden be
gonnen, een correcte dracht is voor
een man.
De ontplooiing der sportbeoefe
ning in onze eeuw heeft weer nieu- i
we en nog losser mannenkleding
doen ontstaan. Wij vinden sport-
beoefening iets vanzelfsprekends,
maar tot vlak na de eerste wereld
oorlog was het dat allesbehalve. Een i
enkel voorbeeld. Eens wist de En-
gelse staatsman Lloyd George de
beroemde Franse staatsman Aristid
Briand over te halen om golf met
hem te spelen. Dit namen het
gebeurde in 1920 vele Fransen
Briand zeer kwalijk, want naar hun
mening behoorde een ernstig man
met aan sport te doen.
Zoals gezegd: de Engelsen won
nen de rnodestrijd aan het man
nenfront, de Fransen aan het vrou
wenfront. Eerlijkheidshalve dient
echter te worden vermeld, dat de
Engelsen toch een belangrijke bij-
rage geleverd hebben op het terrein
van de vrouwenmode, namelijk de
„tailor made" of „tailleur". Zo'n
wat ruig „buiten-pakje" weten de
vrouwen, die veel aan sport doen of
ergens buitenwonen, alom in West-
Europa te waarderen!
Op één punt zijn de Fransen on
geslagen kampioenen gebleven: de
„robe de style". Als het geldt, een
vrouw zo vrouwelijk mogelijk té kle
den, zijn de dictators der Parijse
haute couture maar heel zelden
overtroffen door ontwerpers van
andere dan Franse nationaliteit.
En naar het. zich laat aanzien, zal
het zo voorlopig wel blijven, hoe
zeer ook de mode het bleek uit
dit artikel aan ingrijpende ver
anderingen onderhevig is.
Engelse wandelcostuums uit het begin van de vorige eeuw.
