I
Opgericht 1 maart 1860 Zaterdag 28 april 1962 Vierde blad no. 30640
eren
echo
van een
Talloze dierfiguren, planten-1
motieven, emblemen en attribu
ten uit de oudheid en legendes J
en symbolen van arbeid en men- j
seliijke activiteiten werden er in I
verwerkt. Het is niet doenlijk. j
tot in alle details de symbolische
betekenis van deze rijkdom aan j
versieringen te vermelden. Wij i
zullen ons tot enkele voorbeel
den moeten beperken.
De op de naven der wielen
aangebrachte zonnen beelden het
mild schijnende Koningschap
uit, waaruit de gouden spaken
als schitterende stralen naar alle
zijden uitschieten. Zij worden
opgevangen door de velgen, die
Telkens wanneer de Gouden
Koets dienst moet doen, moet de
kroon, die dit rijdend juweeltje
van ambaclitskunst op de top
siert, opnieuw worden bevestigd
op de beeldengroep op het dak
van de koets.
i het firmament met de tekens
J van de dierenriem verbeelden.
Op deze wijze wordt de gehele
koets, die Nederland in talloze
facetten uitbeeldt. gedragen
door het Koningschap.
DE vier kanten van de koets
zelve tonen panelen met
schilderingen van prof. N. van
der Waay, hoogleraar aan de
Rijksacademie voor Beeldende
Kunsten. Het paneel aan de
voorzijde symboliseert de toe
komst. Een zeer leerzaam pa
neel wanneer wij deze symbo
liek ruim zestig jaar later nog
eens analyseren. De rechter helft
van het paneel wil de wens tot
uitdrukking brengen van onder
wijs ten bate van het gehele
volk. Indertijd was dit nog een
droom, een onvoorstelbaar
ideaal. In de loop der decennia
is het echter verwezenlijkt, zo
zeer zelfs dat we ons afvragen,
of wij allemaal niet teveel weten
en kunnen, vooral technisch
kunnen, waardoor het gevaar
ontstaat dat wij onze eigen ver-
De Gouden Koets als sprook
jes-bruidkoets. Deze foto werd ra
1937 gemaakt voor het raadhuis
van de residentie bij het huwelijk
van Prinses Juliana en Prins
Bernhard. Rechts van het mid
den op de achtergrond het
bruidspaar bij het verlaten van
het raadhuis.
mogens niet meer de baas zijn.
Wellicht dat in de tegenwoor
dige tijd deze plaats op het
voorpaneel van de Gouden
Koets gereserveerd zou zijn voor
de vrede Maar dat is weer
een van die weinig sprookjes
achtige zaken tussen het ,,er
was eens" en ..zij leefden lang
en gelukkig", waarover we het
deze keer maar niet te nadruk
kelijk zullen hebben.
Het linker gedeelte van het
voorpaneel stelt de rechten voor
van allen, die hulp behoeven:
een gekwetste arbeider, een
blinde grijsaard, een weduwe
en wezen. Ook deze toekomst
droom is in werkelijkheid over
gegaan, vooral in de periode
welke omspannen wordt door
het thans zilveren huwelijk:
ouderdomspensioenen, ziektever
zekeringen, ongevallenwetten,
werkloosheidswetten en talloze
j andere sociale voorzieningen
kregen in de laatste kwart eeuw
j hun beslag.
De twee zijpanelen stellen de
hulde van Nederland aan de
rechterzijde en de hulde van de
koloniën aan de linkerzijde voor.
In de Nederlandse hulde zien
wij in het midden een vrouwen
figuur op een troonzetel, waar
door de eenheid van Oranje en
Nederland wordt gesymboli
seerd. Deze figuur wordt om
ringd door de vrede, het onder
wijs. de handel, de nijverheid
en de veeteelt aan de ene zijde,
aan de andere kant de muziek,
de dichtkunst, de wetenschap
en de beeldende kunst, terwijl
dit paneel geheel links het recht
toont, geleid door de wijsheid
en geschraagd door het leger,
de tucht en de orde.
Koloniale hulde doet in
deze tijd heel sterk als een
anachronisme aan: een echo van
de grote veranderingen, die zich
in de laatste halve eeuw in de
wereld hebben voltrokken, waar
van de meest abrupte en pijn
lijke, door de historie afgedwon
gen verandering plaats vond
onder het bewind van Koningin
Juliana. Op dit paneel troont de
Nederlandse Maagd in het cen
trum, aan weerszijden geflan
keerd door zonen en dochters
van het Koninkrijk overzee die
hun gaven aandragen. Rechts
een vergezicht op het nu voor
malige Nederlands Oost Indië,
links op de achtergrond een
beeld van de West.
DE Gouden Koets is een ge
schenk van ons volk, in het
I bijzonder van Amsterdam, aan
Koningin Wilhelmina geweest.
Zij had echter nadrukkelijk ge-
j zegd, geen geschenken te willen
aanvaarden bij haar inhuldi-
j ging. Min of meer was dit in
de geest van latere nationale
geschenken, die het Koninklijk
Huis niet wilde aanvaarden
voor zichzelve maar alleen voor
de Nederlandse gemeenschap:
daaraan herinneren de Emma-
bloem-acties ten bate van de
tbc-bestrijding, het Koningin
Wilhelmina Fonds voor de Kan
kerbestrijding, het Prinses Bea-
trixfonds voor de poliobestrij-
ding, en laatstelijk of zelfs nog
toekomstig de inrichting van
jeugdcentra uit de nationale in
zameling ter geiegenheid van
het thans te vieren zilveren
huwelijksfeest.
Koningin Wilhelmina heeft
niettemin de Gouden Koets als
geschenk geaccepteerd omdat
haar gebleken was, dat' mogelijk
gevoelens van werkelijke aan
hankelijkheid en vreugde ge
kwetst zouden kunnen worden,
wanneer voor dit geschenk geen
uitzondering werd gemaakt.
Maar dan moest het een uit
zondering met een compromis
worden. Koningin Wilhelmina
heeft de Gouden Koets eerst
aanvaard op de dag na haar
inhuldiging, op 7 september
1898. Koningin Juliana was
daardoor de eerste Vorstin, die
op de dag van haar inhuldiging
zelve in dit kunstzinnig juweel
aan de zijde van Prins Bern
hard en in tegenwoordigheid
van de Prinsessen Beatrix en
Irene een glorieuze tocht door
Amsterdam maakte.
Het initiatief voor de aanbie
ding van deze koets was uitge
gaan van een klein groepje men
sen uit een eenvoudige Amster
damse buurt, de Kring van
Oranjevrienden. Het daar ge
lanceerde denkbeeld vond al
spoedig in brede kring grote
bijval.
In die jaren tegen het einde
van de vorige eeuw waren auto's
nog zeldzame verschijningen op
de wegen en zij toonden, on
danks hun uitbeelding van de
moderne tijd en de toekomst,
nog niets koninklijk-statigs in
hun uiterlijk. Het was toen in
derdaad ondenkbaar, dat een
Het rechter zij-paneel van de Gouden Koets, dat de hulde van
Nederland aan het Vorstenhuis en de verbondenheid tussen Oranje
en Nederland ivil uitbeelden. De Nederland.se Maagd, in het midden
gezeten op een troon, wordt omringd door figuren die de grondslagen
van onze samenleving, welvaart en idealen symboliseren. De schil
dering is van de hand van prof. N. v. d. Waay, indertijd hoogleraar
aan de Rijksacademie voor Beeldende Kunsten.
Koningin zich zou vermeten, in
een auto te gaan rijden. Niet
voor eigen genoegen, maar ze
ker niet bij officiële plechtig
heden.
HET staatsierijtuig was het
vervoermiddel bij uitne
mendheid voor vorstelijke per
sonen. In Nederland beschikte
men nog niet over een speciaal
rijtuig van deze aard, elders
werd het reeds wel gevonden.
Bijvoorbeeld de in Nederland
vervaardigde glazen koets van
Koningin Elizabeth van En
geland, de bijzonder fraaie ka
ros van Katharina II van Rus
land. De Tsaren van Rusland
bezaten vele prachtige koetsen,
ingelegd met diamanten en an
dere edelstenen, Karei X van
Frankrijk bezat een koets die
niet minder dan een half mil
joen gulden had gekost, in die
tijd een fabelachtig bedrag. In
1897 liet de Franse regering de
Russische keizer bij diens be
zoek in een koets rondrijden die
zo prachtig was, dat zij daarna
niet meer is gebruikt maar
slechts in een museum te bewon
deren viel.
De Gouden Koets moest ook
een droom worden zoals deze
beroemde rijtuigen elders. Toen
zij uiteindelijk door offerbereid- I
heid van velen en de vaardig- j
heid van talloze ambachtslieden
tot stand was gekomen, bleek
het een zeer kunstzinnige schep-1
ping te zijn, die ondanks een i
profusie van kleuren, figuren en
symbolen een evenwichtige in
druk maakte. De indruk van een
sprookje, dat ook in onze tijd,
waarin de stijl van de Gouden
Koets niet meer gekozen, zou
worden, niet in chroom, staal en
plastic is uit te beelden.
DE koets werd gebouwd in
Hollandse renaissancestijl.
Er werd naar gestreefd elk on
derdeel een eigen gedachte te
laten uitdrukken, passend in het
geheel, een harmonie dus in een
veelheid van duidelijk spreken
de symbolen. De koets moest
een allegorische voorstelling
worden van het Nederlandse
volk en zijn geschiedenis en van
de gevoelens die de gemeen
schap ons Vorstenhuis en de
jonge Koningin toedroeg.
TJ UIM een kwart eeuw geleden reed de Gouden
e Koets met Prinses Juliana en Prins Bernhard door
juichende menigten als een sprookje, een werkelijk-
9; heid geworden droom.
Een gouden droom, die ons volk in vervoering
>1 bracht, een sprookje dat even de werkelijkheid deed
vergeten.
Die werkelijkheid was een wereld, waarin velen
33 oplettend om zich heen zagen om de schoonheid-
i ondanks-alles te ondergaan en in de herinnering vast
'J te leggen. Een wereld waarover de dreiging lag van
een alles ook die schoonheid verwoestend ge-
n weid. Een wereld als die van vandaag, waarin ouders
zich vertwijfeld afvragen wat het lot van hun
kinderen, zelfs van de kinderen der mensheid zal
zijn.
a In die wereld het sprookje van twee Konings
kinderen in een Gouden Koets.
I
v) C PROOKJES zijn echter niet louter rozegeur en
maneschijn. Tussen het dromerige ,,er was eens"
d en het uitbundige ,,zij leefden nog lang en gelukkig"
plegen sprookjes meer spookachtig en minder sprook
jesachtig te zijn dan hun benaming wil doen geloven.
Wij vinden er meestal al het boosaardige en ongeluk
kige in terug, wat de menselijke geest weet te beden
ken en uit te voeren.
IT geldt niet alleen voor de sprook
jes der verbeelding, maar even
zeer voor die van de werkelijkheid.
Koningin Juliana en Prins Bernhard,
die in de komende dagen hun zilveren
huwelijk vieren, hebben dit ervaren
in een leven vol hardheid, vol beproe
ving en vol teleurstelling naast veel
geluk, liefde en voldoening.
Aan de vooravond van de eigenlijke
jubileumdatum in begin januari waren wij in de geie
genheid, enkele gedachten naar voren te brengen juist
op dit menselijke gebied, deze realiteit van droom en
sprookje. Wij willen thans niet vervallen in soortge
lijke beschouwingen, die veelal niet harmoniëren met
een viering, noch andermaal de paden der historie
van het Oranjehuis te volgen.
Als zilveren echo van de gouden droom van vijfen
twintig jaar geleden willen wij U iets vertellen over de
sprookjeskoets waarmee het stralende jonge paar ter
bruiloft reed, de Gouden Koets die de achter ons lig
gende bewogen kwart eeuw ongeschonden doorstond
en daarmee tot symbool is geworden van het droom
beeld van 1937 en dit droombeeld, dit sprookje tot in
onze dagen tastbaar bewaart.
Is er veel meer in de wereld van vandaag, dat een tast
bare herinnering vormt aan die 7e januari in 1937?
