„Reveil" in Europa
VIERSTEMMIG GETUIGENIS
wens van verbitterde regering
PORTUGAL: EEN BLIK IN DE TOEKOMST
Merkwaardige POSTZEGELS
WOORD
VAN
BEZINNING
Zaterdag 3 maart 1962
Pagina 1
(Van onze reisredacteur, W. L. Brugsma)
(V en slot)
„De NAVO, meneer", zegt de 39-jarige Portugese minister
van Buitenlandse Zaken, Nogueira, „de NAVO, wat praat u
toch over de NAVO? De NAVO bestaat niet werkelijk. Waar
waren onze bondgenoten toen India Ooa binnenviel? En waar
zijn ze als het in de VN over Angola gaat? Neem uw eigen land:
als Angola ter sprake komt, telt het in de VN de neuzen en zijn
afzetmogelijkheden en laat ons in de steek. En waarom verwijten
Nederlandse kranten Portugal, dat het in Angola wil blijven?
Met hetzelfde recht kunnen wij u wel verwijten dat Nederland
haast maakt om uit Nieuw-Guinea weg te komen, dat het een
positie opgeeft in de globale strijd tegen het wereldcommunisme.
En wat de militaire kracht van de NAVO aangaat, ik geloof dat
er in geval van oorlog pas op het Iberisch schiereiland werkelijk
gevochten zal worden. Men moet overigens niet teveel op ons
vertrouwen. Als wij in Afrika werkelijk in de steek worden ge
laten, als men ons daar tenonder laat gaan, kunnen wij nog altijd
uitstekende communisten worden. U gelooft dat wij Spanje dan
op ons dak zullen krijgen? Spanje zou ook wel eens communis
tisch kunnen worden!"
Deze voor een minister wat on
gebruikelijke taal stamt uit een
grenzeloze verbittering. Een rege
ring, die zich door zijn bondgeno
ten in de steek gelaten voelt, heeft
neiging om terug te slaan. Op Lis-
sabons Avenida de Liberdade hin
gen de laatste weken opvallend
dicht bjj de officiële voorlichtings
dienst furieus anti-Britse en
anti-Amerikaanse plakkaten. De
Britten hebben de concentratie
kampen uitgevonden, de huichel
achtige Amerikanen, die Angola
onafhankelijk willen zien, mis
handelen hun eigen negers, zo
deelden die aanplakbiljetten nog
maar eens mee.
Eén noemde het proces van
Neurenberg zelfs „een tragische
vergissing". Men herinnerde zich
ineens weer dat van de twee ge
lukstelegrammen die Hitiers opvol
ger Admiraal Dönitz, bij zijn aan
stelling kreeg, er één van premier
Salazar kwam.
Het is niet meer dat telegram
dat aantoont dat Portugal uit de
pas loopt bij de vrije wereld. Of,
zoals simmige Portugezen het
zien, dat alleen Portugal in de pas
loopt en de vrije wereld eruit.
Immers, de NAVO is een "bond
genootschap dat de vrije democra
tie nastreeft en een politiek van
dekolonisatie voert. De lid-staat
Portugal kent geen. democratie en
ook geen dekolonisatie. Los van de
vraag wie gelijk heeft, valt vast
te stellen, dat deze paradoxale si
tuatie tot conflicten moet leiden.
Daarom moet de Britse ambas
sadeur na een half uur anticham
breren omdat de minister e en
journalist ontvangt. Daarom gaan
de ruiten van de Amerikaanse
voorlichtingsdienst aan diggelen.
Daarom zullen de Amerikanen
straks een harde dobber krijgen,
wanneer het huurcontract van de
luchtbasis op de Azoren verlengd
moet worden.
Niet zo hecht
Men zou geneigd zijn te berus
ten in al die moeilijkheden en
de dingen die nog komen kunnen
als Angola inderdaad een tweede
Algerije wordt wanneer inder
daad alleen Portugal uit de pas
liep. Maar zo hecht is de Europe
se democratie niet. Als De Gaulle
valt en Frankrijk onder een ul
tra-rechtse militaire dictatuur
komt (hetgeen allerminst zeker,
maar ook niet uitgesloten is), dan
is er de volgende dag een nieuw
Latijns blok: Frankrijk, Spanje,
Vissers in Algarve (zuid-
Portugal): wie zou men liever
wat geluk gunnen dan dit
vriendelijke volk
Spotprenten, niet alleen tegen
agressor Nehroe, maar ook
tegen de bondgenoten, die niets
deden.
Portugal, eenc oalitie van nationa-
Portugal, een coalitie van nationa-
ten en fascisten.
Het is de vraag hoe de Duit
se en Italiaanse neo-democraten
daarop zouden reageren. Er zijn
ook elders in Europa nog altijd
genoeg simpele zielen, die haken
naar de goede, oude tijd, die me
nen dat de VN een uitvinding van
de duivel is en die vinden dat het
Westen zijn tanden moet laten
zien. Daarom kijkt de Portugese
regering niet alleen verlangend
naar Salan, maar ook naar de
Amerikaanse generaal Walker en
senator Gold water. Daarom pre
dikt zij staande aan het
hoofd van West-Europa's meest
achtergebleven land een anti
communistisch „reveil" in Europa.
Wat de anti-communistische
kruisridders vergeten, is dat zo'n
ontwikkeling een breuk zou ver
oorzaken tussen noordwest- en
zuidwest-Europa en het einde zou
inluiden van de Europese en de
Atlantische samenwerking. Het
zou ook allerwegen volksfront-op
posities in het leven roepen. Het
zou het mooist denkbare geschenk
zjjn dat men het Kremlin kan
aanbieden. En dat nota bene op
het moment, dat Oost-Europa de
eerste aarzelende stappen op het
pad van de interne democratise
ring begint te zetten.
Het lijkt een zeer hypothetische
probleemstelling. Maar het Westen
zou dit jaar al met het probleem
in concrete vorm geconfronteerd
kunnen worden. Als het tot een
democratische omwenteling in
Portugal komt, zal Salazar ver
moedelijk de hulp van Fran
co's Spanje inroepen onder het
voorwendsel dat het een commu
nistische „coup" zou zijn. Wat doet
de NAVO als het niet-NAVO-lid
Spanje intervenieert in het NAVO
land Portugal?
Mag men van de vrije wereld
iets anders verlangen dan de be
scherming van de democratie bin
nen haar machtsbereik?
Schroom
Men schroomt zich te bemoei
en met de interne problemen van
een bondgenoot, tot het moment
wel te verstaan, dat die problemen
een wezenlijk gevaar gaan vormen
voor het bondgenootschap zelf.
Men laat na van buitenaf een volk
op te zetten tegen zijn regering,
maar als een volk de principes toe
wil passen van de gemeenschap
waartoe het behoort, verdient het
bescherming. Ook in praktische
zin, dat het Portugal mogelijk ge
maakt moet worden zijn koloniën
te verliezen door een grootscheeps
hulp- en ontwikkelingsprogram
voor Portugal zelf.
Salazar heeft zich te trots ge
toond voor buitenlandse hulp. Een
volgende regering zal dat mis
schien niet zijn. Trots is een
mooie eigenschap, behalve als zij
ten koste gaan van een half volk
dat slecht gekleed, gevoed en be
huisd is.
Als Portugals regeerders hopen
op een ont-democratisering in
Europa, mogen wij toch tenminste
hopen op een Portugal zonder po
litieke politie, zonder politieke ge
vangenissen zonder krotwijken,
met schoenen voor de blote voeten
die weliswaar schilderachtig maar
's winters erg koud zijn.
Het is natuurlijk wel leuk dat
het Iberisch schiereiland een
soort goedkoop natuurreservaat is,
waar de laatste echte, trotse, ar
me mensen van Europa rond
lopen. Dat wil zeggen: leuk voor
de buitenlandse middenstander op
vakantie, die er met Duits of Hol
lands accent en altijd op het ver
keerde moment „olé, olé" kan roe
pen. Niet zo leuk voor de pitto
reske inwoners op de arme, ge
schoeide vlaktes, die in sommige
streken de gewoonte hebben elkaar
bij de begroeting te vragen of ze
al gegeten hebben.
Mag men de afscheidswens on
vermeld laten van de student van
de universiteit van Coimbra, de
arts uit Oporto en de katholieke
ambtenaar, die mij zeiden: „Kwets
ons niet door te zeggen dat wjj
een regime als dit nodig hebben.
Geef ons een kans het zelf af te
schudden. En help ons, als ons dat
gelukt is". Wie zou men liever een
beetje geluk gunnen dan dit vrien
delijke, een beetje plechtige en
weemoedige volk, op een histo
risch ontjj afgedreven, nadat het
de wereld zulke geweldige diensten
heeft bewezen?
'i'l'lllüüllllllllllllllllllllllllillllllllilllliilliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
OP DE BOEKENMARKT
Simon Vestdijk op Sapplio's eiland
Postzegel groefhet Panama-kanaal
VII.
De geschiedenis van het Panama-
kanaal is bekend. De Lesseps, de
beroemde Franse ingenieur, die met
zoveel succes het Suez-kanaal had
aangelegd, beproefde ook zijn
krachten op het Panama-project.
Maar hij werd overwonnen door de
moeraskoorts. Later, toen de me
dische wetenschap middelen tegen
deze koorts had ontdekt, groeven
Amerikanen het kanaal.
Minder bekend is echter het feit,
dat wanneer een kleine groep Ame
rikaanse politici niet op het laatste
ogenblik van mening was veranderd
het kanaal niet door Panama, maar
et is wel algemeen bekend,
Hdat de rij boeken van het
Nieuwe Testament wordt
geopend met vier beschrijvingen
van het Evangelie, door Mat-
theüs, Markus, Lukas en Johan
nes.
In vijf achtereenvolgende ke
ren zou ik met u eens willen
nadenken over het karakter van
het Evangelie in het algemeen
en van de vier Evangeliebe
schrijvingen elk afzonderlijk.
Vandaag beginnen wij met
enkele gedachten over de vier
Evangeliebeschrijvingen geza
menlijk, als vierstemmig getui
genis over Jezus, de Heiland.
Over ontstaan, ook over bron
nen en achtergronden van het
Evangelie, zijn vele, vele boeken
geschreven. Vrijwel iedere boek
handel zal u goede literatuur
over dit onderwerp kunnen le
verder naar het noorden door Nica
ragua zou zijn gegraven.
En het was een postzegel, die
daarvan de oorzaak was.
Een commissie van het Ameri
kaanse Congres, die een studie had
gemaakt van de twee in aanmer
king komende plannen, had een
rapport ten gunste van Nicaragua
gereed. Juist op dat ogenblik gaf
dat land een nieuwe serie postzegels
uit, waarop de Momotombo, een
vulkaan in werking, was afgebeeld.
Een pro-Panamese groep zond aan
elk lid van de Congrescommissie
een serie van deze zegels en daarbij
een brief, waarin werd gewezen op
het risico, dat het graven van een
kanaal in een vulkanisch gebied
met zich mee zou brengen. Het re
sultaat daarvan was, dat de com
missie haar oorspronkelijke besluit
herriep en Nicaragua als gevolg
van een postzegel de welvaart ver
speelde, die het door de aanleg van
het kanaal zou hebben verworven.
Nicaragua had wel bijzondere
pech, want de serie van 1900, waar
over het hier gaat, was de eerste,
waarop een actieve vulkaan was af
gebeeld.
dat de inhoud allerminst één
stemmig is.
Dat geldt ook voor de overige
hoofdstukken, hoewel u spoedig
ook gedeelten zult tegenkomen,
die althans naar de inhoud over
eenstemmen en soms letterlijk
dezelfde woorden en zinnen ge-
bx-uiken.
Een groot verschil zult u kun
nen ontdekken tussen de eerste
drie Evangeliebeschrijvingen,
volgens Mattheüs, Markus en
Lukas enerzijds en het Evange
lie, dat op naam van Johannes
staat, anderzijds.
De eerste drie hebben zoveel
S. Vestdijk. „Een Alpenro
man". De Bezige Bjj. Am
sterdam 1961.
Wanneer men in de nieuwe ro
man van Vestdijk een eindweegs
gevorderd is laat ons zeggen tot
ongeveer blz. 100125 dan zit
men zich nog steeds af te vragen
waar het eigenlijk heen moet. Men
kan zich niet goed voorstellen, dat
Vestdijk zich zo uitvoerig en inten
sief bezig zou houden met een me
vrouw van middelbare leeftijd,
haar hartkwaal en haar bergtoch
ten, als er niet een aap in de mouw
zat. Eigenlijk zou men dit eerste
kwart een tweede maal moeten le
zen, want dan zou men ontdekken,
wat ik althans over het hoofd ge
zien had; dat in de twintig koeien,
die zo koddig door het straatje van
het bergdoi-p Gertesbad kuieren, de
sleutel reeds te vinden is. En met
deze twintig koeien vangt het ver
haal aan. Men is daar evenwel niet
op verdacht, ofschoon men dat toch
zou moeten zijn bij een schrijver
als Vestdijk.
Tegelijk met de koeien is bij het
hotel de „Goldene Ochse" gearri
veerd de voornaamste figuur uit
de Alpenroman, Lucie Ebbinge, een
vrouw met „sterke, enigszins over-
ieder mens. U kunt dit uitleggen
als een algemeen godsdienstige
trek. Ieder, die ernst maakt met
zijn geloof immers, wil anderen
in zijn visie doen delen. Alle
religies en overtuigingen hebben
hun apostelen, hun propagan
disten.
Akkoord. Maar niemand kan
aan de schriftelijke getuigen
van Jezus, in het begin van het
Nieuwe Testament, verwijten
dat zij een beperkte blik heb
ben. Voor hen zijn er geen gren
zen, noch van taal of ras, noch
van stand of kennis. Toch ver
liezen zij zich ook niet in de
ruimte van ongrijpbare idealen.
Zij richten zich tot de mens en
de wereld zoals deze zijn, prak
tisch, eenvoudig en op de man
af. Het zijn niet slechts de om
standigheden geweest, maar
vooral de Boodschap zelf, waar-
veren. Desgewenst ben ik bereid
u hierover nader in te lichten.
Het is niet mogelijk in dit be
stek titels te noemen of in een
korte beschrijving de interes
sante geschiedenis over de ver
schillende opvattingen omtrent
herkomst, volgorde van ont
staan en onderlinge afhanke
lijkheid van de eerste vier boe
ken van het Nieuwe Testament
na te gaan.
In een Woord van Bezinning
moet dit blijven rusten. Er zijn
enkele andere gezichtspunten,
dunkt ons, die hier wel ter
sprake kunnen komen.
Het eerste is: de eenheid van
de vier Evangeliebeschrijvingen.
Wanneer u de moeite wilt ne
men de eerste hoofdstukken van
de Evangelieboeken in de bijbel
met elkaar te vergelijken, zal uw
eerste indruk ongetwijfeld zijn,
gemeenschappelijks, in verhalen
en ook in woordkeus, dat het
wel gebruikelijk is niet ieder van
deze drie afzonderlijk achter el
kaar, maar gelijktijdig naast el
kaar, in kolommen, af te druk
ken. Zo ontstaat een Synopse,
een vergelijkend overzicht,
waarin heel veel blijkt overeen
te stemmen.
Toch is dit alles nog slechts
uiterlijk. De grote eenheid van
de schrijvers, Johannes meege
rekend, ligt in hun eenstemmig
getuigenis over Jezus, de Hei
land. Zó wil het Evangelie, als
geheel, gelezen worden.
Een andere gedachte, die uit
het vierstemmig, niettemin ge
lijkgerichte Evangeliegetuigenis
tot ons komt, is de universele
bestemming. Zonder uitzonde
ring richten de vier schrijvers
zich tot de gehele wereld en tot
door het Evangelie zich zo snel
en zo algemeen heeft verbreid.
Tenslotte: ieder van de vier
Evangeliebeschrijvingen draagt
een geheel eigen stempel. Dit
hopen wij in de komende weken
nader te verduidelijken. Nu
slechts dit: persoon, karakter,
afkomst en aanleg worden nim
mer, als wij met Jezus in aan
raking komen, verdrongen. In
tegendeel, onze persoonlijke
kenmerken komen des te meer
tot ontplooiing.
Juist omdat ieder van de
Evangelieschi-ijvers in eigen toon
en naar eigen gaven spreekt,
vormen hun stemmen een hecht
vierstemmig getuigenis.
Dr. P. L. Schoonheim,
Predikant Bijzonder Kerkewerk
Hervormde Gemeente Leiden.
Hoge Rijndijk 14a
Tel. 30284.
di-even bezielde" ogen. Zij heeft drie
volwassen kinderen en wordt afge
leverd door haar echtgenoot, omdat
zij een tijdlang alleen wil uitrusten.
Zij heeft immers een hartkwaal, al
thans, haar getrouwde dochter
Babs heeft haar leven ingesteld op
haar moeders hartkwaal. Lucie
blijft alleen in het tierige, wat rom
melige berghotel. Zij wandelt veel.
Reeds op haar eerste tocht ontmoet
zij toevallig in een restaurant haar
jeugdliefde Ludwig Ponn, een me
dicus, die naar aanraadt haar hart
te oefenen met ber-gtochten. Dan
gaat zij serieus klauteren. Er volgen
uitvoerige beschrijvingen van rou
tes, dalen, hellingen en toppen, die
wat gidsachtig aan doen. een in
druk. die nog vex-sterkt wordt door
aanduidingen zoals „het dal".
Maar dat kan ook wel aan mij
liggen, want ik heb niet de minste
belangstelling voor gebergten en
hun eigenaardigheden.
Lucie nu, die een aantrekkelijke
vrouw schijnt te zijn, hoewel men
daar door de Vestdijkiaanse be-
schrijvingswijze nooit zeker van
kan zijn, wordt achtervolgd door
twee meneertjes uit het hotel, de
alpinisten genaamd.
Deze verdwijnen na een bijna
katastrofaal eindigende ruzie om
Lucie. Maar keren wij terug naar
de Goldene Ochse", want daar
leeft en werkt de enigmatische kel
nerin Anna Brandner, die van de
eerste dag af een grote belangstel
ling aan den dag heeft gelegd voor
Lucie. Anna is een vreemd, hevig
emotioneel meisje, een uitstekende
kelnerin evenwel. Zij aanbidt Lucie
met een dergelijke heftigheid, dat
zij Lucie's schoonzoon, die haar
komt opzoeken ook al om haar
op wat eigenaardige wijze zijn lief
de te verklaren door de berg-
hengst waar zij mee verloofd is,
een arm laat breken om hem weer
uit de buurt te krijgen. Tegen een
zo formidabele genegenheid is nie
mand opgewassen. Lucie begint An
na's gevoelens te beantwoorden.
Over dit onderwerp schrijft zij een
brief aan Ponn, die haar antwoordt
en troost met een nog heel wat
sterker verhaal van eigen ervaring.
Na nog vele hoogst dramatische
voorvallen Anna wordt o.a. door
de pastoor van het dorp in een
klooster gestopt arriveert het
Beierse meisje toch in het huis van
het echtpaar Ebbinge in Nederland.
Een gegeven als dit, hoe uitzon
derlijk ook en hoezeer ook in strijd
met de gangbare moraal, zou de
lezer ernstig kunnen treffen
en diep kunnen roeren. Wij zijn
langzamerhand wel op de hoogte
van het feit dat de hormonale
structuur bij een mens, sociaal en
psychologisch de noodlottigste ge
volgen kan hebben.
Wat des schrijvers bedoeling is
geweest, is mij niet duidelijk, want
op mij maakt deze geschiedenis een
hoogst komieke indruk. Zoals Vest
dijk de gang van zaken beschrijft,
is er geen speld tussen te krijgen,
want daar zorgt zijn vernuft wel
voor. Dat heeft evenwel niet kun
nen voorkomen, dat ik al lezend
voortdurend in de lach geschoten
ben. Nog niet zozeer om de uber-
schwerlgliche Anna als wel om de
reactie van Lucie. Kreten zoals:
„Anna, ik zou beter zonder brood
kunnen dan zonder jou. Het is on
eindig O God, Anna (blz.
327) uitgestoten door de vrouw van
een Nederlandse papierfabrikant
moet ik, of ik wil of niet, met een
vermaakte blik lezen. Hetzelfde
geldt voor het antwoord van Ponn,
dat ik zojuist genoemd heb en meer
dergelijke erotische ontboezemin
gen.
Dat Lucie kunstgeschiedenis ge
studeerd heeft, is geen vademecum
nx.i. Men versta mij wel. Ik bedoel
niet dat de situatie op zichzelf mij
ongeloofwaardig voorkomt, wer
kelijk niet. Er gebeurt veel in de
wereld, dat men achter de perso
nen in kwestie niet direct zoeken
zou. Dat ik om dit geheel moet
lachen, is in wezen Vestdyks
schuld. Hij geeft zowel bij zijn fi
guren als bij de omstandigheden
net precies dat soort bijzonderhe
den, die, wellicht onbedoeld, het
sarcasme heel nabij komen. En dat
maakt bij een geval als dit een ko
misch effect.
CLARA EGGINK
