LEIDEN SCHOOT TEKORT bij demonstraties
IN BOUW VAN WONINGEN
Kerkdiensten Leiden en omgeving
Situatie en perspectief ongunstig
Shelgi
'{uw-fiordAlaar-Atéle/uw
Provinciale toewijzing voor '62
lager dan voor lopende jaar
Gero-casselte
Opfferirht 1 maart 1860
Zaterdag 25 november 1961
Tweede blad no. 30513
3*
(Van een onzer redacteuren)
Tijdens de deze week beëindigde behandeling
van de begroting is in de Leidse gemeenteraad
405 zoals gebruikelijk weer ruime aandacht besteed
aan de woningbouw. Uit de debatten bleek be-
5y paald geen eenstemmigheid te bestaan over de
93i ontwikkeling in de naaste toekomst. Sommige
10^ leden vroegen nadrukkelijk om grotere bouw-
contingenten, doch er werden ook opmerkingen
gemaakt, dat het provinciale contingent voor-
ortj het komende jaar aanleiding gaf tot optimisme.
Eenstemmigheid bleek voorts niet te bestaan
over de meest gewenste verdeling van het aan
9.o: Leiden toe te wijzen contingent over de ver-
schillende sectoren van de woningbouw.
Is een zeker optimisme ten aanzien van de
S situatie en het perspectief in de Leidse woning-
3rï wetwoningen en minder premiewoningen in
bouw gerechtvaardigd? Nee, zo mag het zeker
niet worden gesteld, want b.v. in Zuid-Holland
zijn er voor het komende jaar minder woning-
het bouwcontingent beschikbaar dan in het
lopende jaar, aldus de gedeputeerde de heer D.
van der Kwaak, oud-wethouder van Leiden, die
die wij naar zijn mening vroegen. Hij toonde
zich over het algemeen bepaald niet pessimis
tisch, maar kon evenmin de opvatting onder
schrijven dat speciaal voor het komende jaar de
vooruitzichten ook voor Leiden gunstig afsteken
bij hetgeen de laatste jaren te zien hebben ge
geven.
Wat de situatie in grote lijn betreft zijn er
bovendien elders heel wat minder optimistische
geluiden te horen, dan op een gegeven moment
tijdens de raadsdebatten klonken.
Zoals bekend heeft de regering als richtlijn voor 1962 de bouw van 90.000
^«1 woningen gesteld, waarvan 35.000 woningwetwoningen, 30.000 premiewoningen
en 25.000 ongesubsidieerde woningen (de vrije sector). Voor de provincie
Zuid-Holland zal een contingent van 7100 woningwetwoningen en 6900 pre-
oel' miewoningen beschikbaar zijn, benevens een aantal van 5300 in de vrüe
-D gector. Voor vervanging van krotten krijgt Zuid-Holland, aldus de heer
;Piena in de Leidse gemeenteraad tijdens de begrotingsbehandeling, 2890
,rsP woningen toegewezen en voor vervanging van noodwoningen nog een con-
Jitz 1
7.5^ leiding gaven.
Contingenten voor de
gemeenten in december
Tooh betekenen deze cijfers, aldus
Van der Kwaak die in Gede-
Staten onder meer belast is
•4 0 met de toewijzing van bouwcontin-
genten aan de gemeenten, dat Zuid-
Holland aan woningwetwoningen en
premiewoningen 1600 stuks minder te
verdelen heeft dan in het lopende
jaar. Bovendien geven de in de raad
ov'genoemde cijfers een enigszins ver
keerde indruk, omdat de genoemde
her aantallen voor krotopruiming en ver-
ei vanging van noodwoningen inbegre-
2pen "zijn in de eerder genoemde cij-
iers voor de woningwetbouw. Het
4 0 Zuidhollandse bouwcontingent is voor
erti 1962 in de woningwetsector 140 lager
Bij dan in 1961 en in de sector van de
70jpremiebouw 1460 lager,
iigi' Het is natuurlijk nog een open
vraag, hoe groot het aandeel zal zijn
waarover Leiden uit dit contingent
kunnen beschikken. De gemeen-
lelijke contingenten zullen, aldus de
3 5 heer Van der Kwaak, waarschijnlijk
jt medio december bekend worden ge
ien maakt. Vanzelfsprekend kunnen de
Mws gemeentelijke contingenten in ver-
ae!l houding tot de gemeentelijke behoef-
"affiten niet van geval tot geval aan
zienlijk voordelig of nadelig uitval-
maar er zit natuurlijk wel enige
speling in de mogelijkheden, zodat
het voor Leiden gunstig kan uitval-
len maar even goed nog ongunstiger
'zldan het provinciale beeld. De pro-
ug rinciale cijfers over de bouwmogelijk-
telc heden van volgend jaar kunnen dus
ivo| bepaald geen aanleiding tot juichen
licï seven.
In 1965 einde
woningnood?
Anders ziet het beeld van de volks-
huisvesting in grotere lijn eruit. Er
oho sijn nog nooit zoveel woningen in
aanbouw geweest als in het lopende
Lla jaar. Op 1 september j.l. bedroeg dit
aantal 107.781. In de eerste acht
j maanden van 1961 werd met de bouw
van 69.355 woningen een aanvang ge-
je maakt.
Na Deze verheugende aantallen zijn
ïxiciFoornamelijk te danken aan de bij-
mndere activiteit in de vrije sector.
"-^Aanvankelijk heeft men geraamd, dat
jym in 1961 ongeveer 15.000 woningen in
jrasjde vrije sector zouden worden ge-
louwd, doch dit aantal is inmiddels
Je 55.000 reeds royaal overschreden.
De activiteit in deze sector heeft zulk
EDI Een vlucht genomen, dat maatregelen
y ot afremmen noodzakelijk werden.
Door de bouwactiviteit van de
Jaatste jaren is men aanzienlijk in-
,ont dopen op de statistische woning-
raE ekorten. Het statistisch woningtekort
17.3 eeft een „momentopname" van het
istfffoningtekort. Het is het aantal on-
rbe; wenste, door de woningnood ge-
Iwongen samenwoningen van gezin-
len- Het omvat dus niet de behoeften
0.3 an grotere woningen, en bijv. de aan-
Vragen van woningen van jongeren
lie wachten met het stichten van een
ezin tot zjj een woning kunnen be-
lagl rekken. „Op 1 januari 1961 bedroeg
13.1 iet landelijk statistisch woningtekort
14.3 i°g" 86.000. De heer Van der Kwaak
*v! prak de verwachting uit, dat dit
j ijfer dank zij de activiteit van dit
ebt aar begin 1962 teruggedrongen kan
ijn tot 60.000. In dit tempo door-
20.2;aande, zou over drie jaar het sta-
pro istisch tekort geheel kunnen zijn
P^eggewerkt.
Nieuwe zorgen
Dit zal ook wel nodig zijn aange-
7 5 ien het aantal nieuw te bouwen
:on( foningen voor opvangen van de groei
/ier'an het aantal gezinnen moet stij-
mi'i en. Thans raamt men het aantal
ieuwe gezinnen, die huisvesting be-
loeven, op 50.000 per jaar, maar na
965 zal hiervoor op 60.000 per jaar
l3.5iioeten worden gerekend. Daarbij
omt nog, dat langzamerhand het
231 robleem van de sanering krachtiger
244 moeten worden aangepakt, waar
oor ook weer grote aantallen nieuwe
'oningen nodig zijn, evenals voor
12 3 orvanging van verouderende wonin-
12.4 len.
\q'1 Men moet niet vergeten, dat thans
Nvf! ^ds meer dan een miljoen woningen
Pro o ons land, meer dan een kwart van
18.5 et totaal derhalve, ouder zijn dan
19-lj 5 jaar! Stelt men de redelijke wo-
1 ji "ngleeftijd op 80 jaar dan zijn al-
1, 3 ten al voor de vervanging van deze
"Voningen 30.000 nieuwe per jaar no-
Het tempo van het inlopen der te-
istprten is de laatste jaren vrij con-
2L4 tant geweest. In 1956 bedroeg het
atist-isch woningtekort nog 188.000.
Wanneer het tekort ir 1965 zou zijn
opgeheven, betekent dit, dat gemid
deld ruim 20.000 per jaar ingelopen
is, een aantal dat dus ook voor de
komende jaren is voorzien. De ont
wikkeling van het aantal bouwvak
arbeiders is gunstig. Het beloopt
thans ongeveer 66.000, op grond waar
van verwacht kan worden dat inder
daad de thans voorgenomen bouw
activiteit ten volle kan worden ont
plooid, mits er geen stagnatie in de
materiaalvoorziening optreedt.
Vergelijking
Dit alles betekent nog niet, dat de
situatie voor Leiden in het bijzonder
ook even hoopgevend is. Wij hebben
onlangs een vergelijkend onderzoek
ingesteld, dat tot merkwaardige en
niet zo verheugende conclusies aan
leiding heeft gegeven.
Weliswaar liggen van gemeente tot
gemeente de problemen op het ge
bied van de woningbouw geheel ver
schillend, maar toch kan een ge
meente als Leiden vergeleken worden
met het algemene beeld van de groep
Nederlandse gemeenten tussen de
50.000 en de 200.000 inwoners. Klei
nere gemeenten moeten bij een ver
gelijking niet worden betrokken aan
gezien zij een geheel ander karakter
hebben, terwijl de vier grote centra
Amsterdam, Rotterdam, Den Haag
en Utrecht evenmin vergelijkbaar
zijn.
tot 1960 slechts 5691 nieuwe woningen
gebouwd, dat betekent 1 nieuwe wo
ning per 17 inwoners. Slechts Haar
lem kwam er bij de vergelijking der
29 gemeenten ongunstiger af met één
nieuwe woning per 22,5 inwoners. In
de overige gemeenten was de situatie
aanzienlijk beter, en het gemiddelde
van de „vergelijkingsgroep" als ge
heel lag op één woning per 12 in
woners.
Wanneer in aanmerking wordt ge
nomen, dat elders in de eerste jaren
veel in de oorlog verwoeste woningen
moesten worden vervangen zodat
Leiden, waar de oorlogsschade op
woninggebied beperkt bleef, met- klei
nere toewijzigingen genoegen moes
ten nemen, dan nóg komt Leiden
niet gunstig uit de bus. De Sleutel
stad staat op de 26ste plaats in de
rij van 29 wanneer van de aantallen
nieuwe woningen de in de oorlog ver
woeste worden afgetrokken.
Geen excuus
Er is herhaaldelijk op gewezen, dat
de grote bouwactiviteit voor de Uni
versiteit de woning- en industriebouw
in Leiden zou remmen. Er zijn ech
ter in de groep va.ri 29 gemeenten,
waarmee wij de situatie in Leiden
vergeleken, vele steden met specifiek
gerichte bouwactiviteit op ander ge
bied, en desondanks geven ook deze
steden aanzienlijk gunstiger cijfers
over de woningbouw te zien dan ae
Sleutelstad. Wij denken b.v. aan
Eindhoven met de Philipsfabrieken,
Schiedam met de enorme industriali
satie, Delft met de zeer sterk ge
groeide Technisohe Hogeschool, Gro
ningen met de Universitaire uitbrei
dingen, Enschede met de industriële
expansie, Heerlen met de Staatsmij
nen en aanverwante industrieën.
Plcrnen bleven plannen
Evenmin kon de woningbouw in
Leiden het slachtoffer worden van
bijzonder grote werken op ander dan
Universitair gebied. Bouwproblemen
zijn er te over in de Sleutelstad. Wij
behoeven maar te noemen de bouw
Op de plantage Djenkol, nabij
"T" Kediri, in Oost-Java heeft een beto-
I ging plaats gehad waarbij zes men-
sen de dood hebben gevonden en
achttien anderen verwondingen op
gelopen.
Troepen van de regering openden
het vuur op meer dan 4.000 mensen
die betoogden tegen het regerings
plan om hen van de plantage die zij
wederrechtelijk bebouwden naar an
dere, door de regering beschikbaar
gestelde, gronden over te brengen.
Een aantal leiders van de groep be
togers werd gearresteerd.
woongelegenheid, waaraan dan zekér
een nog groter behoefte zou hebben
bestaan.
Maar die plannen zijn niet gereali
seerd, en desondanks is Leiden in de
woningbouw steeds verder achterop
geraakt vergeleken bij andere ge
meenten.
Ook het beperkte grondgebied van
Leiden mag niet als excuus voor een
kennelijk tekort aan .woningbouwac
tiviteit worden gehanteerd. Wanneer
verschillende thans nog in uitvoering
zijnde of geprojecteerde complexen
binnen de huidige gemeentegrenzen
Leiden naar iedere maatstaf geno- Zondag 26 november
Advertentie
4 variaties: Rijstebloem Bordklaar Tarwebloem Tarwegries
geno
men althans ruim het gemiddelde van
de vergelijkingsgroep hebben kunnen
bereiken. Daartoe hadden vóór 1961
nog geen 2C00 woningen méér ge
bouwd moeten worden, en die zijn
sindsdien voltooid, staan thans bin
nen de grenzen in de stelilngen of
op papier of er is ruimte voor be
schikbaar. Enge gemeentegrenzen
kunnen dus niet als excuus gelden.
Welke richting?
Het gaat er ons in deze beschou
wing geenszins om, een schuldige voor
deze ontwikkeling aan te wijzen,
maar slechts om een situatie te ken
schetsen, die in wezen veel ongun-
st.'ger is dan uit de jongste begro
tingsdebatten zou kunnen blijken.
Van de zijde van de P.v.d.A. werd
tijdens deze debatten de wenselijk
heid naar voren gebracht van een
grotere toewijzing van woningwet
woningen, terwijl van Prot. Christe
lijke en VVD-zijde juist een lans
werd gebroken voor woningen in de
premiesector en de vrije sector. Dit
laatste met het argument, dat nog
teveel gezinnen, die op grond van
hun maatschappelijke positie royaler
zouden kunnen wonen, thans wo
ningwetwoningen bezet houden die
daardoor worden onthouden aan hen,
waarvoor zij in wezen bestemd zijn.
Wij hebben de indruk dat ook door
degelijke verschillen van inzicht de
geleidelijke achterstand in de wo
ningbouw is ontstaan.
Het is enerzijds begrijpelijk, dat
aangedrongen wordt op een zo groot
mogelijke bouwactiviteit voor de min
der draagkrachtigen die het grootste
gevaar lopen het slachtoffer van de
woningnood te worden maar ander
zijds moet ook overwogen worden, dat
een ruimere activiteit op het gebied
van de premiebouw en in de
vrije sector woningwetwoningen vrij
maakt. Iemand, die een fraaie woning
in de vrije sector voor zich laat bou
wen, heeft nu eenmaal tot dat mo
ment niet in een hutje op de hei
gewoond, maar vermoedelijk in een
woningwetwoning.
Nieuw beraad
Wij achten het dringend nood
zakelijk, dat op korte termijn
deze gehele materie nog eens -
buiten de partij-politieke sjeer
grondig bekeken wordt, en
dat een beleid wordt uitgestip
peld dat de grootste mogetijk-
heden voor de toekomst biedt.
Niet alleen is dit nodig om
een geleidelijk gegroeide achter-
Lelden Hervormde Gemeente, Pie
terskerk: 10 uur ds. D. J. Vossers, 7 u,
ds. J. de Wit. Zangdlenst.
Hooglandse Kerk: 10.30 uur ds. J. A.
Eekhof,
Marekerk: 10.30 ds. H. J. van Achter
berg, 5 uur ds. M. Ottevanger.
Oosterkerk: 10 uur ds. P. Kloek,
uur de heer B. Dulsterhof. Kand. tot
de heilige dienst, voor ds. Vossers.
Bethlehemkerk: 10 uur ds. J. Groot,
Maranathakerk: 9 uur dr. P. L.
Schoonheim.
Bevrijdingskerk: 10.30 uur dr. K. E.
H. Oppenhelmer.
Herv. Ulo-school, Asserstraat: 10 u.
ds. J. de Wit.
Aula School Marnlxstraat: 10 uur
ds H. M. J. van Duyne te Den Haag.
Ver. van Vrijz. Hervormden, Leidse
Volkshuis: 10,30 uur ds. H. de Nle te
Amsterdam.
Eglise Wallonne: 10.30 uur ds. J.
Charensol.
Academisch Ziekenhuis: 10 uur de
heer J. Henzen.
Diaconessenhuls: 10.30 uur ds. I.
Tombe.
Jeugdkerk Aula Gymnasium: 10 uur
de heer J. W. van Daalen.
Zuiderkerk (Ingang Bloemistenlaan)
3 uur Kerkdienst voor doven.
Geref. Kerk (In Chr. Geref. Kerk,
Steenschuur 9)9 uur ds. H. v. d
Berg te Sassenheim, 7 uur dr. Dron-
kert.
Petrakerk, Surinamestraat: 10 uur
ds. Haverkamp, 5 uur ds. Maaskant.
Kerk Oude Vest: 10 uur dr. Dron-
kert, 5 uur ds. Haverkamp, 7 uur dr.
Westerink.
Maranathakerk: 10.30 uur ds. Heule.
Bevestiging van ambtsdragers; 5 uur
ds. de Boer.
Bevrijdingskerk, Aerent Bruunstraat:
9 uur ds. Maaskant, 5 uur ds. Heule.
Openbare geloofsbelijdenis.
Groenhoven: 10 uur dr. Westerink.
Chr. Geref. Kerk: 10.30 uur (onderw.
Ik geloof in de Heilige Geest) en 5 u.
(onderw. Melk of vast voedsel) dr. Ve-
lema.
Geref. Gemeente: 10 en 5 uur lees-
dienst.
Geref. Kerk (Vrijgemaakt)10 en 5
uur ds. J. Douma te Rijnsburg.
Evang. Luth. Kerk: 10.15 uur ds. H.
J. A. Haan.
Doopsgez. Gem.: 10.30 uur dr S. L.
Verheus.
Rem. Gemeente: 10.15 Cantatedienst
Voorganger ds. J. Th. Mackenzie, 5 uur
Avondmaalsdienst.
Oud-Kath. Kerk (Zw. Singel 50):
9.45 uur Hoogmis; woensdag 9 uur H.
Mis.
Vrije Kath. Kerk (Vreewijkstraat 19):
10.30 uur gezongen H. Mis.
Christian Science (Steenschuur 4)
10.30 uur dienst.
Baptistengemeente: 10 uur dhr J. de
Looy te Alphen, 5.30 uur dhr Yer;
dinsdag 8 uur bijbelbespreking; vrij
dag 8 uur bidstond.
Leger des Hells: 10 uur heillglngs-
dlenst: 6.45 uur straatprediking Gan
getje. 7.30 uur opwekkingssamenkomst
Alle diensten staan o.l.v kapt. R. J.
Schurink te Amsterdam.
Evang. Chr. Gemeenschap (Middel
stegracht 3)10 uur dhr Dlkkes, 5 uur
In de resterende groep van 29 Ne
derlandse gemeenten tussen de
50.000 en 200.000 inwoners heeft Lei
den in de naoorlogse jaren bepaald
een pover figuur geslagen.
Snel afgezakt
In 1947 nam Leiden wat betreft
het relatieve statistische woningtekort
(dus in verhouding tot het aantal
Inwoners van de gemeente) de acht
ste plaats in de rtf van 29 gemeenten
in. Slechts in zeven van die gemeen
ten was de situatie gunstiger, dus
het relatieve woningtekort geringer.
In 1956 was Leiden afgezakt tot de
twintigste plaats in de rij van 29.
Vorig jaar was een iets gunstiger
positie verkregen, namelijk de zeven
tiende plaats. Uitgaande van een re
latief gunstige positie na de oorlog
is Leiden blikbaar in de loop der
jaren aanzienlijk achter gebleven bij
de ontwikkeling elders.
Nu is het statistisch woningtekort
niet de enige maatstaf, waarmee ge
meten mag worden. Maar ook bij het
aanleggen van andere maatstaven
blijkt de ontwikkeling in Leiden be
paald ongunstig te zijn. Zo werden
er in Leiden in de naoorlogse jaren
van een zwembad (waarvoor nog
steeds geen Rijksgoedkeuring werd
verkregen hoewel grond, geld en plan
nen aanwezig zijn), bouw en inrich
ting van een ook voor sporten be
stemde veemarkthal (waarover de
toenmalige wethouder Van dei-
Kwaak in 1953 opmerkte, dat het
complex binnen vijf jaar voltooid
moest zijn), de bouw van een nieuwe
schouwburg (waarvoor al in 1955 een
commissie van voorbereiding werd
benoemd)de realisering van het
thans reeds jaren oude wegenschema,
de sanering (vele onbewoonbaar ver
klaarde woningen achter het Plant
soen staan nu al twintig jaar lang
„onbewoonbaar" verklaard overeind),
de aanleg van een nieuwe ijsbaan, de
inrichting van een nieuw gebouw
voor de geneeskundige dienst, de
demping van de Langegracht en het
laatste stukje Levendaal
Problemen en plannen te over dus.
Zouden zij verwezenlijkt zijn, dan zou
men er desnoods vrede mee kunnen
hebben wanneer de woningbouw hier
van enigszins het slachtoffer zou zijn
geworden. Leiden was dan een prettig
bewoonbare stad geworden, en na de
realisatie van deze objecten zou men
zich met volle energie hebben kun-
werpen op het scheppen van ruimere
contingentering in de woning
bouw zal blijven bestaan. Leiden
zal dan niet op veel méér kun
nen rekenen, dan thans het
geval is.
stand ten opzichte van andere als geheel^ is opgeheven, eert
vergelijkbare gemeenten in te
halen, maar ook omdat er in
Leiden bijzonder grote proble
men op het gebied van de sa
nering voor de deur staan, ge
paard gaande aan woningver
vanging in verband met de nood
zakelijke uitvoering van het we
genschema. Leiden heeft een re
latief zeer hoog aantal krotten
en zeef oude woningen. Binnen
enkele jaren zal met de vervan
ging daarvan krachtig moeten
worden begonnen. Dan moet
het beleid vast staan, en moet
zo mogelijk de gegroeide achter
stand zijn ingehaald, want zon
der deze voorwaarden is een
intensieve sanering niet alleen
moeilijk maar onmogelijk, om
dat ook na 1965, als landelijk
de woningnood wellicht zo goed
Zoekt U een
van f 40.— of f 400.—.
v. d. WATER, Haarl.straat 207
heeft het. De Gero_specialist.
VOETGANGERS:
Het is verboden binnen dertig me
ter van een zebrapad over te steken.
H.A. (vrij voor alle gelovigen), dinsdag
8 uur bijbelstudie.
Eng. Dienst (Oud-Kath. Kerk Zw.
Singel 50)7.30 uur.
Aarlanderveen Herv. Gem.: 10 uur
ds. M. H. Boogert. H.A., 7 uur ds. G.
F. Overgaauw te Woubrugge; Geref.
Kerk: 9.30 en 6.30 uur ds. W. J. van
Hoek; Chr. Geref. Kerk: 9.30 uur
Dienst des Woords, 2.30 uur ds. L. S.
den Boer te Sassenheim.
Alphen aan den Rijn Herv. Gem.
Julianastraat: 10 uur ds. Joh. Stehou-
wer; 6.30 uur ds. C. J. Lambour te
Groningen. Jeugddienst: Aula Imma-
nuelschool Anna van Burenlaan: 9.30
ds. P. A. Lefeber; Kapel Gouwsluls: 10
uur ds. J. H. Bogers; Gebouw Jona
than: 10 uur ds. M. Hanemaaijer, 6.30
uur ds. M. Ottevanger te Leiden; Ka
pel Hooftstraat: 9.30 en 6.30 uur ds. A.
Breure; Oudshoornseweg: 10 uur ds. G.
Cadée; Martha-Stlchtlng10.30 uur ds.
J C. de Bruine te Den Helder; Geref.
Kerk Maranathakerk Raadhuisstraat:
10 uur ds. G. Mulder, 6.30 uur ds. W.
Wijma; Salvatorlkerk W. de Zwijger
laan: 10 uur ds. W. Wijma, 6.30 uur
ds. G. Mulder: Hooftstraat: 10 en 6.30
uur ds. W. Tom; Geref. Kerk (Vrijge
maakt) 10.30 uur ds. J. Bos, 6.30 uur
ds. J. J. Verleur; Chr. Geref. Kerk
Jeruzalemkerk Grljpenstelnstraat: 9.30
en 5 uur de heer J. van Leeuwen te
Scheveningen; Oud Geref. Gem. Van
'Mandersloostraat: 9.30 en 4 uur lees-
dienst; Rem. Geref. Gem. Van Man
dersloostraat: 7 uur ds. W. Knoppers
te Utrecht; Baptisten Gemeente IJs
clubgebouw: 10 uur Eeredlenst, 6.30
uur ds. M. Cohen.
Benthuizen Herv. Gem.: 9.30 en
uur ds. W. A. S. Laurense; Geref. Ge
meente: leesdienst om 9.30 en 6 uur.
Bodegraven Herv. Gem.: 10 uur
ds. J. Zwijnenburg te Oudewater; 6.30
uur ds. A. den Hartogh. Bethlehem
kerk: 10 uur ds. A den Hartogh; 6.30
uur dr. C. Graafland te Woerden,
Herv. Evangelisatie: 9 uur ds. J. H,
Mulder te Rotterdam; 7 uur ds. S. W,
de Vries te Hilversum. Geref. Kerk:
10 en 6.30 uur ds. L. Loosman. Nieu-
werbrug: 10 en 6.30 uur ds. C. J. Tis-
sink. Geref. Kerk (vrijgem.)9.30 uur
leesdienst; 3 uur ds. H. Scholte. Geref.
Gem.: 10 en 6 uur ds. L. Hulsman te
Vlaardingen. Ev. Luth. Gem.: 10.30 uur
ds. A. Jense. Ev. Kring: 10 uur Ere
dienst; 7 uur dhr. Jb. Klein Hane-
veld.
Boskoop Herv. Gem.: 9 en 10.30
uur ds. A. de Leeuw; 6.30 uur ds. W.
L. Heijmans. Geref. Kerk: 9.30 en 5 uur
G. Leene. Chr. Geref. Kerk: 9.30
en 4.30 uur ds. P. J. de Bruljn. Geref.
Gem..: 9.30 en 6 uur leesdienst. Ver,
Vrijz. Herv.: 10 uur ds. A. Kalis.
Hazerswoude Herv. Gem.: 9.30 en
6.30 uur ds. Chr. van der Leede. Ge
ref. Kerk: 9, 10.30 en 6.30 uur ds. Van
Oostrum te Vleuten.
Hillegom Herv. Gem.: 10 uur ds
F Brouwer; 7 uur ds. A. Dönselman te
Amsterdam (Jeugddienst). Geref. Kerk:
10 uur ds. G. Th. Rothuizen, stud,
pred. te Leiden; 5 uur ds. J. H. Kap
pers te Oegstgeest. Chr. Geref. Kerk:
10 en 5 uur ds. P. v. d. Knljff te Den
Helder (H.A.). Ned. Prot. Bond: 10 uur
In het Nutsgebouw ds. J. Daalder van
Haarlem. Evangelisatiesamenkomst 3
uur (Gebouw Haven 50) spreker evan
gelist S. Mik te IJmuiden. Maranatha-
samenkomst woensdagavond acht uur
spreker ds. M. Cohen te Alphen aan
den Rijn.
Hoogmade Herv. Gem.: 10 uur
Eerw. heer J. v. d. Hoek te Leiderdorp,
Katwijk aan Zee Herv. Gem.,
Nieuwe Kerk: 10 uur ds. Tukker; 6 u.
ds. Moerenhout. Oude Kerk: 10 uur
ds. de Vos (H.D.); 6 uur ds. Tukker.
Kapel: 10 uur ds. J. van der Linden
te Den Haag; 5 uur ds. Hagen (HA.).
Groen van Pr. school: 10 uur ds. A.
Makkenze te Katwijk" a/d Rijn. Aula
Nieuwe Begr.plaats: 10 uur ds. Offe
rings. Geref. Kerk: 9 en 10.30 uur ds.
P. H. Ferwerda te Noordwijk aan Zee;
5 uur ds. Pijlman. Zeehospitium: 6.45
uur ds. Pijlman. Chr. Geref. Kerk: 10
en 5 uur ds. de Jong. Geref. Kerk
(vrügem.)8.30 en 3 uur ds. J. Bos:
10.30 en 5 mir ds. Breen. Geref. Gem>.
10 en 5 uur leesdienst. Geref. Gem. in
Ned.: 10 en 5 uur Leesdienst.
Katwijk aan den Rijn Herv. Gem.:
10 uur ds. S. G. J. Goverts te Naald
wijk; 6 uur ds. A. Makkenze. Aula
Prinses Beatrixschool10 uur ds. A.
Makkenze. Gymnastieklokaal school
Narcisstraat: 10.30 uur dhr. J. Vink te
Katwijk aan Zee. Geref. Kerk: 9.30 uur
ds. H. de Valk; 5 uur ds. A. Langeler
te Valkenburg (Z.-H.).
Koudekerk Herv. Gem.: 10 en 7
uur ds. Koerselman. Geref. Kerk: 10
en 7 uur ds. A. v. d. Weg, uit Bussum.
Leiderdorp Herv. Gem.; 10 uur
as. J. P. Honnef; 6.30 uur dhr. J. v. d.
Hoek. Kerkzaal Zijlkwartier: 6.30 uur
ds. J. P. Honnef. Geref.-Kerk: 9 uur
ds. Minnema; 11.15 uur ds. Banga (ln
beide diensten H.A.)6.30 uur ds.
Banga (Dankz Kerkzaal Zijlkwartier
4.30 uur ds. Minnema (H.A. en Dank
zegging). Vrijz. Herv. (gebouw Linde
laan 12a); 7 uur ds. J. G. Jacobs te
Den Haag.
Leimulden Herv. Gem.: 9.30 uur
ds. D. H. Gljsbers; Pniël: 7 uur ds. D.
H Gijsbers; Geref. Kerk: 9.30 en 2.30
uur ds. M. Boukema te Den Haag.
Lisse Herv. Gem.: 9 en 10.30 uur
ds. J. H. Boerlljst te Den Haag; 7 uur
ds. G. Pettlnga. Geref. Kerk: 10 en
5 uur ds. K. Schouten (HA. en Na
betrachting). Chr. Geref. Kerk: 10 en
4.30 uur ds. D. H. Blesma. Geref. Gem.:
10 en 4 uur ds. H. van Gllst. Geref.
Kerk (Vrijgem.)10 en 4.30 uur ds.
J. J. Verleur. Oud Geref. Gem.: 9.30
en 3 uur Leesdienst (donderdagavond
7.30 uur leesdienst). Ned. Prot. Bond:
geen dienst.
Nieuwkoop Herv. Gem.: 10 uur ds.
W. H. de Jong, 6.30 uur ds. Saraber te
Voorschoten; Geref. Kerk: 9.30 en 2.30
uur ds. A. K. Krabbe te Hillegom; Chr.
Geref. Kerk: 9.30 uur Dienst des
Woords, 2 uur ds. P. v. d. Velde te Mij
drecht.
Noordwykerhout Herv. Gem.: 10
uur ds. A. H. Smits; 7 uur ds. A. H.
Smits (leesdienst).
Noordwyk Binnen Herv. Gem.: 10
en 7 uur ds. J. van Dok. Geref. Kerk:
9.30, 5 (11 uur Berghstichting) ds. W.
Dekker. Ned. Prot. Bond: 10.30 uur
dr. J. L. Springer te Lelden.
Noordwijk aan Zee: Herv. Gem.:
10 uur ds. N. J. Cupédo; 5 uur prof.
Rasker te Leldt-u; 7 uur ds. J. Hoek
stra (Jeugddienst); 10 uur Sole Mlo
ds. J. Hoekstra. Geref. Kerk: 10 en 5
uur ds. B. Bouma. Herv. Geref. Ev.:
10 uur dhr. C. Wildschut te Rotter
dam; 5 uur H. Stolk te Scheveningen
Oegstgeest Herv. Gem. Groene-
of Wllllbrordkerk: 10.30 uur ds. J.
Irik; Pauluskerk: 10 uur dr. I. H. En
klaar, 7 uur ds. B. C. Visser; Ver. van
Vrijz. Herv. W. de Zwijgerkerk: 10.30
uur ds. W. J. H. Hubeek; Geref. Kerk
Maurltslaan: 10 uur ds. Kappers, 5 uur
ds G. Th. Rothuizen te Lelden; Geref
Kerk (Vrijgemaakt) W. de Zwljgerkerk-
8.30 en 3 uur drs. R. Brands.
Oude Wetering Herv. Gem.. 9.30
uu' ds. A. M. Knottnerus, 8 uur ds. M.
Wende te Heemskerk. (Jeugddienst m.
kerkkoor); Geref. Kerk: 9.30 en 6.30 u.
ds. G. Vesseur te Rockanje.
RUnsaterwoude Herv. Gem.: 10 en
7 uur ds. C. J. Baart; Chr. Geref. Kerk:
9.30 en 2.30 uur Dienst des Woords.
Rynsburg Herv. Gem.: 10 uur ds.
H. van Gosllga, 6 uur ds. J. Veenen-
daal te Hillegom. Jeugddienst; Bethel-
kerk: 10 uur ds. M. C. Groenewoud, 5
uur ds. H. van Gosllga; Geref. Kerk
Rapenburg: 9.30 uur ds. J. Bijleveld, 5
uur ds. L. van der Linde; Petrakerk:
9.30 uur ds. H. Post, 5 uur ds. J. Bij
leveld; Maranathakerk: 9.30 uur ds. L.
van der Linde, 5 uur ds. H. Post; Ger.
Kerk (Vrijgem.)10 en 5 uur ds. J.
Douma te Vlisslngen, Chr. Geref. Kerk:
10 en 5 uur ds. J. Kampman.
Sassenheim Herv. Gem.: 9 en
10.30 uur ds. W. H. Walvaart, 5 uur ds.
F H. J. Kalf te Bennebroek; Geref.
Kerk: 9.30 uur ds. J. de Boer te Lel
den, 5 uur ds. H. v. d. Berg; Chr. Ger.
Kerk: 10 en 5 uur ds. L. S. den Boer;
Ned. Prot. Bond: 10.30 uur mej. L. A.
v d. Voort te Heemstede.
Ter Aar Herv. Gem.: 9.30 uur ds.
Llndenburg, 6.30 uur ds. Cats te Twel-
lo. (Jeugddienst); Geref. Kerk: 10 en
6.30 uur ds. Heyner.
Valkenburg Herv. Gem.: 10 uur
ds. Lekkerkerker, 6.30 uur ds. Boon
stra te Warmond; Geref. Kerk: 10 uur
ds. Langeler. 5 uur ds. De Valk; Geref.
Kerk (Vrijgemaakt): 10.15 uur drs. R.
Brands, 3 uur ds. C. J. Breen te Kat
wijk.
Voorhout Herv. Gem.: 10 uur ds.
de Jong.
Voorschoten Herv. Gem.: 10 uur
ds Meljerlng, 5 uur da. Clashouwer te
Driebergen. (Jeugddienst); Rijndijk:
IC uur ds. Saraber; Hulp en Heil: 10
uur ds. Zijlstra; Geref. Kerk: 9, 10.30
en 5 uur ds. Modderaar; Geref. Kerk
(Vrijgem.)8.30 uur ds. J. J. Verleur
te Llsse, 3.15 uur ds. C. Trlmp te Voor
burg.
Waddlnxveen Herv. Gem.: 9.30 u.
ds. Joh. Verwellus, 6.30 uur ds. B. G.
A. v. d. Wiel te Elburg; Esdoornlaan:
9.30 uur ds. B. G. A. v. d. Wiel te El-
burg, 6.30 uur ds. Joh. Verwellus: Sta
tionsstraat: 9.30 uur ds. J. H. Bogers
te Alphen aan den Rijn, 7 uur ds. E.
H. Kalkman: Geref. Kerk: 9.30 en 5
uur ds. K. Snoelj te Maasdijk; Rem.
Kerk: 10 uur afscheid van ds. mevr.
Hoff-Vlsscher; Chr. Afgesch. Gem.: 9.30
en 5 uur ds. A. P. Verloop.
Warmond Herv. Gem.: 10 uur ds.
H. L. Boonstra, 7 uur ds. Lekkerkerker
te Valkenburg.
Wassenaar Herv. Gem.: 10 uur dr.
Th. C. Frederlkse, 7 uur Jeugddienst;
ds. D. ter Steege te Overveen; Deyler-
huls: 10.15 uur ds. H. Beker; Kieviet-
kerk: 8.30 uur Jeugdkerk, 9.30 uur ds.
J. T. Wlersma; Jeugdgebouw Shalom:
10 uur Jeugdkerk; Geref. Kerk Kieviet-
kerk: 11 en 5 uur ds. A. Vos; zyilaan:
10 en 5 uur ds. E. Pijlman; Ned. Prot.
Bond Lange Kerkdam: 10.35 uur prof.
dr. G. J. Slrks; NPB/Rem. Gem./
Doopsgez. Gem. Johannahuls: 10.30 u.
dr. H. J. Heering te Den Haag; Soefi
beweging (Wald. Pyrmontlaan 6): 11
uur universele eredienst; Herv. Evan-
5elisatle (Dorpshuis): 10 en 4.30 uur
A. Kruithof te Monster.
Woubrugge Herv. Gem.: 9.30 en
6.30 uur ds. G. F. Overgaauw; Geref.
Kerk: 9.30 en 6.30 uur ds. G. W. J. van
Bleek; Prot. Bond: geen dienst.
Zevenhoven Herv. Gem.; 9.30 uur
ds. W. VerweiJ, 7 uur ds. De Stoppe
laar te Laren. (Jeugddienst); Geref.
Kerk: 9.30 en 6.30 uur ds. H. J. Kof-
frie te Leimulden.
Zwammerdam Herv. Gem.: 10 u.
Is. C. L. v. d. Broeck. (Dankstond v.
;ewas en arbeid), 6.30 uur ds. C. L v.
I. Broeck; Geref. Kerk: 10 en 6.30 uur
Is. J. Wagenaar; Rem. Geref. Gem.:
geen dienst.
Kerkelijk Leven
RASSENSCHEIDING
In strijd met evangelie
De directeur van de commissie voor
internationale zaken van de Wereld
raad van Kerken Frederic Nolde,
heeft te Nieuw Delhi gepleit voor ac
ties van de Wereldraad ter bevorde
ring van de onafhankelijkheid van
de volkeren. Hy wees er tevens op,
dat rassenscheiding in strijd met het
evangelie is.
Nolde veroordeelde krachtig de
hervatting van de kernbomproeven
door de Russen.
Drie deelnemers hebben rapporten
ingediend over de taak van de leken
in de kerk. In deze rapporten van de
Duitser Von Bismarck van de Duitse
Evangelische Kerk, prof. Edith Bat
ten van het Britse William Temple
College en een advocaat bij het In
dische hooggerechtshof te Bangalore,
Matthew, wordt de nadruk gelegd op
de noodzaak voor christenen als zo
danig hun sociaal en politiek leven
te leiden om zo Christus incognito in
de wereld te vertegenwoordigen. Op
deze wijze heeft men de mogelijkheid
een publiek te bereiken dat niet met
de geestelijke leiders in contact komt,
aldus de rapporteurs.
„Bestudeerde haat
tegen de zwarte"
De gouverneur van Oost-Nigeria,
Sir Francis Ibiam, heeft in de We
reldraad van Kerken in Nieuw Delhi
gezegd dat de drie protestantse ker
ken in Zuid-Afrika schuldig zijn aan
„inherente en bestudeerde haat tegen
de zwarte". Hij noemde het droevig,
dat de kerk de „boze maatregelen
en onderdrukkingswetten" van de
Zuidafrikaanse regering steunt. (De
drie Zuidafrikaanse protestantse ker
ken zyn dit jaar uit de Wereldraad
van Kerken getreden Red.)
De gouverneur klaagde dat de
Europese zendelingen „in een specia
le kliek leven, in een wereld voor
zichzelf. Hy geeft bevelen en hij is
de baas". Hij vroeg een christelijk
wereldfonds te stichten voor de op
leiding van Afrikanen tot kerkelijke
leiders.
