PROF. MR. P. S. GERBRANDY
- 76 JAAR - OVERLEDEN
Duits scliip strandt in
de vroege najaarsstorm
IEMCO
WEERBERICHT
Groot Nederlander ging heen:
In Londen een krachtig leider
van de Nederlandse belangen
DRIE WESTELIJKE LANDEN
VERHOGEN HUN PARAATHEID
Nodeloze hulp voor Griekse schip
radio- of televisietoestel
Vlotte service Ruime sortering
Ervaring
Het adres voor Philips radio televisie
(§ucf ?ÏCieuwS\
Opgericht 1 maart 1860
VRIJDAG 8 SEPTEMBER 1961
No. 30447
LEIDSCH
DAGBLAD
Directeur: A. E. van Dlshoeck
Hoofdredacteur: J. Brouwer
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
f750 per kwartaal; f2.55 per maand; f059 per week
Witte Singel 1, Lelden - Giro no. 57055
Telefoon Directie en Administratie: 25041; Redactie: 21507
Sprak in oorlogstijd ons volk moed in
In zijn woning te 's-Gravenhage is gisteravond overleden prof. mr.
P. S. Gerbrandy, minister van Staat en Oud-minister-president tijdens
de tweede wereldoorlog, in welke functie hij zich alom grote bekendheid
heeft verworven, ook door de wijze waarop hij het Nederlandse volk
steeds weer tot krachtig verzet tegen de Duitse overheersing heeft
aangespoord.
Een belangrijke
levensloop
Prof. mr. Pieter Sjoerd Gerbrandy
werd 13 april 1885 te Wijmbritseradeel
(Fr.) geboren. Hij doorliep de chr.
normaalschool te Sneek en het geref.
gymnasium te Zetten, waarna hy zich
in 1904 als student aan de Vrije Univer
siteit te Amsterdam liet inschrijven.
In 1911 promoveerde hij in de rechts
wetenschappen op een proefschrift ge
titeld: „Het Heimstattenrecht". Van
1911 tot 1914 was hij als advocaat en
procureur te Leiden gevestigd en daarna
tot 1930 te Sneek. In laatstgenoemd jaar
werd hij benoemd tot hoogleraar in de
rechtswetenschappen, het handelsrecht
en burgerlijk procesrecht aan de Vrye
Universiteit, welke functie hij tot 1939
bekleedde. Van 1920 tot 1930 maakte hij
deel uit van de Ged. Staten van Fries
land.
VELE FUNCTIES
Op 10 augustus 1939 trad prof. Ger
brandy voor het eerst als minister op.
Hij aanvaardde toen de portefeuille van
Justitie in het tweede kabinet De Geer,
dat bij het uitbreken van de oorlog in
mei 1940, naar Londen vertrok en waar
van hij op 3 september van dat jaar
minister-president werd. In die hoe
danigheid heeft hy gedurende de oorlog
via Radio-Oranje vele malen het woord
gericht tot het Nederlandse volk. Van
23 februari tot 24 juni 1945 was hij ook
voorzitter van het tweede kabinet Ger
brandy, dat na de bevrijding door
het ministerie-Schermerhorn opgevolgd
werd.
Bij de verkiezingen van 1948 nam prof.
Gerbrandy zitting in de Tweede Kamer
voor de A.R.-partij. Talrijk zijn de
nevenfuncties, door prof. Gerbrandy in
de loop der jaren waargenomen. Hier
van kunnen als de voornaamste ge
noemd worden: voorzitter van de Radio-
raad, lid van de Hoge Raad van Arbeid,
van de Radio-omroep-controle commis
sie, van de Algemene- en de Indische
programma-commissie, lid van de Raad
van Beheer van de Nozema en van de
Bakkerij-stichting, van welke laatste hij
voorzitter was.
Ook had hij zitting in verscheidene
commissies. In augustus 1945 werd prof.
Gerbrandy benoemd tot voorzitter van
de Raad voor Rechtsherstel, uit welke
functie hij bij K.b. van 5 oktober 1948
eervol ontslag verkreeg.
Op de dag na de bevrijding, 5 mei
1945, gaf prof. Gerbrandy de bevrijdings
aankondiging via Radio-Oranje. Nadien
heeft hij verscheidene malen via de
radio het woord tot het Nederlandse
volk gericht, waarby hy scherp stelling
Arbeidsovereenkomsten", „Het religieus
socialisme" en het „Radio-recht". Voorts
het boek: „Het vraagstuk van de radio-
omroep".
Prof. Gerbrandy is drager van vele
onderscheidingen. Nederland en Frank
rijk kenden hem hoge onderscheidingen
toe, n.l. het Grootkruis van de Neder
landse Leeuw en dat van het Legioen
van Eer.
In 1959 benoemde de A.R.-partij hem
tot erelid.
Met hem is een groot Nederlander
heengegaan!
„Stoere strijder
Naar aanleiding van het overlijden van
mr. P. S. Gerbrandy heeft minister-pre
sident, prof. dr. J. E. de Quay in onder
staande verklaring getuigd van zyn
medeleven:
Prof Gerbrandy was een groot Neder
lander. Hy was een markante persoon
lijkheid, wiens karaktereigenschappen
hem bijzonder geschikt maakten voor de
zware taak, waarvoor hij tijdens de
tweede wereldoorlog werd gesteld. Zyn
onverzettelijke wilskracht en niet te
schokken vertrouwen in de overwinning
van de bondgenootschappelijke strijd om
de vrijheid, hebben de bewondering van
velen en de dankbaarheid van ons allen
verworven. Ik zal het altijd een voor
recht achten, dat ik vlak na de bevrij
ding in het tweede kabinet, dat zijn
naam wroeg, als minister heb mogen
dienen, zij het ook slechts voor korte
tijd.
Prof. Gerbrandy zal voor ons blijven
voortleven als de verpersoonlijking van
een stoere, onverzettelijke strijder, wiens
bezielend voorbeeld, ons volk in bange
tijden heeft bemoedigd en versterkt".
Bourguiba bereid
tot overleg?
(Van onze Parijse correspondent)
Men had gisteravond in Parijs goede
hoop, dat het Frans-Tunesische geschil
inzake Bizerta een oplossing tegemoet
zou gaan. Ofschoon de bijzonder vast
beraden toon, waarmee Frankrijks
staatshoofd, generaal De Gaulle, op zijn
laatste persconferentie over Bizerta en
de houding van Bourguiba gesproken
heeft, in Tunis uiteraard niet zonder
bitterheid beluisterd werd, zijn de reac
ties op die verklaringen in de Tunesi
sche hoofdstad niettemin onverwacht
positief gebleken.
„Ik heb de indruk", zo heeft Bour
guiba gisteren gezegd, „dat we misschien
spoedig uit de impasse zullen kunnen
geraken". Nu de normale diplomatieke
betrekkingen tussen beide landen ver
broken zijn, heeft Frankrijk via de
Zwitserse ambassade Tunesië nieuwe
voorstellen gedaan, die in goede aarde
schijnen te zijn gevallen.
In Parijs neemt men aan, dat de
duidelijke steun, die de Verenigde Sta
ten bij monde van hun ambassadeur in
Parijs, Gavin, de generaal zowel ten
aanzien van Algerije als van Bizerta
hebben gegeven. Bourguiba tot het in
zicht heeft gebracht, dat hij nu toch
maar beter eieren voor zijn geld kan
kiezen.
Bovendien zouden vooral ook de zeer
verrassende uitlatingen van De Gaulle
over de Sahara, die, gelijk hjj nu schijnt
te verwachten, vroeg of laat toch bij
Algerije zal worden ingelijfd, veel tot
de positieverandering van Bourguiba
hebben bijgedragen.
Bourguiba zou beslist van de party
willen zijn, wanneer in de vroege of
verdere toekomst het lot van de Sahara
op het tapijt wordt gebracht. In elk ge
val heerste vanmorgen in Parijs de
hoop, dat Bourguiba vandaag op zijn
persconferentie zich publiekelijk mis>
schien al tot een nieuw contact en over
leg met Frankrijk bereid zou tonen.
Amerika niet onder indruk van Russische
dreiging met kernwapens van 100 megaton
In de zeer nabije toekomst zal Amerika verdere maatregelen
nemen ter versterking van zijn paraatheid, aldus verklaarde gisteren de
assistent-minister van Defensie, Paul H. Nitze. Deze maatregelen zijn
bedoeld om de leemten in de Amerikaanse strijdkrachten, voornamelijk
die in Europa, aan te vullen. Amerika, zo ging Nitze voort, is niet erg
onder de indruk van de Sowjetrussische dreiging kernwapens van
honderd megaton te ontwikkelen. „Wij hebben een geweldig uitgebreide
verzameling atoomkoppen, die ons de nodige buigzaamheid geeft acties
met kernwapens van het niveau van vernietiging op grote schaal tot
louter werk van afbraak neer te halen".
Het Britse 22-ste lichte luchtdoelregiment zal zich in oktober bij
het Britse Rijnleger in West-Duitsland voegen, aldus deelde het minis
terie van Oorlog gisteren mede.
De Canadese premier John Diefenbaker heeft gisteren uitbreiding
van het leger met 15.000 man aangekondigd, waardoor de sterkte op
135.000 man komt. De Canadese troepen voor de NAVO in Europa
zullen van 12.000 op 14.000 man worden gebracht.
KOUDE NACHT
De Bilt verwacht van heden- tot mor
genavond: Opklaringen en op de meeste
plaatsen droog weer. Koude nacht met
hier en daar mist, morgen overdag iets
hogere temperaturen. Overwegend zwak
ke wind.
(Opgemaakt te 11.15 uur)
9 SEPTEMBER
Zon op: 6.04 uur; onder: 19.10 uur.
Maan op: 5.09 uur; onder: 19.06 uur.
Hoogwater te Katwijk te 3.01 en
15.20 uur.
Laagwater te 11.10 en 23.23 uur.
Strandverwachting
(Van een weerkundige medewerker)
Morgen overwegend droog, iets zonni
ger en minder koud. Afnemende naar
zuidwest draaiende wind. Overdag 18 a
20 graden, zeewater 17 eraden. Vooruit
zichten: warmere oceaanlucht zal tijdens
weekeinde aangenamer strandweer bren
gen.
Dit blad bestaat alt 16 pagina's
Prof. mr. P. S. Gerbrandy
nam tegen het beleid van onderschei
dene Nederlandse regeringen in de
Indonesische kwestie. Als voorzitter van
het Comité voor de handhaving van de
Rijkseenheid verzette hy zich tegen het
beleid van de luitenant-gouverneur-
generaal dr. Van Mook, en van de
Nederlandse regering. De wijze waarop
hij dit deed, was voor de regeringscom
missaris voor het Radio-wezen aanlei
ding om hem met ingang van 3 septem
ber 1947 een spreekverbod van drie
maanden op te leggen.
VERDIENSTEN GEËERD
In 1955 werden de grote verdiensten
van prof. Gerbrandy geëerd door zijn
benoeming tot Minister van Staat. In
1956 verschenen er in buitenlandse
bladen artikelen over ons Koninklijk
Huis. Prof. Gerbrandy, prof. Beel en jhr.
Tjarda van Starkenborgh Stachouwei-
namen op verzoek van H.M. de Konin-
gin zitting in de commissie, die ten ge-
volge hiervan een onderzoek instelde.
Hij bedankte voor al zijn politieke func
ties, maar keerde, nadat de commissie
haar taak had volbracht, wederom in de
Tweede Kamer terug.
Van zijn hand verschenen verscheiden
geschriften, o.m.: „De strijd voor nieuwe
maatschappij vormen", „Kleine geschrif
ten over de schoolstrijd", „De Collectieve
Canadezen staan pal
naast NAVO-partners
Premier Diefenbaker maakte voorts
bekend, dat ongeveer honderdduizend
mannelijke vrijwilligers door middel van
I een speciale zesweekse militiecursus voor
I de burgerlijke verdediging zullen worden
opgeleid. Door toevoeging van 1.749
officieren en manschappen zullen de
oorlogsschepen een volledige bezetting
krijgen. De sterkte van de Canadese
luchtmacht in Europa zal met 250 man
worden vermeerderd tot 6.750.
De uitbreiding van de Canadese troe
pen in Europa zal geschieden door het
overbrengen van volledig geoefend per
soneel, dat nu in Canada verblyft. Het
leger in Canada zal met 8.950 man wor
den versterkt, de luchtmacht in Canada
met 989 man. „Deze maatregelen zullen
een aanvulling van 15.000 man vragen
en het is de bedoeling onmiddellijk met
de aanwerving hiervan te beginnen", al
dus Diefenbaker.
Nieuwe eenheden zullen niet worden
gevormd, maar de bestaande zullen een
hogere graad van paraatheid krijgen,
aldus Diefenbaker.
„Gehoopt wordt dat deze besluiten niet
als uitdagend zullen worden beschouwd,
maar eerder als een bevestiging van het
voornemen van Canada om pal te staan
met de NAVO-partners", zo zei hij.
Wanneer Canada met kernwapens zou
worden aangevallen, zullen meer man
nen nodig zijn voor de nationale hulp
dan de uit 42.000 leden bestaande mili
tie en het leger kunnen opbrengen. De
cursussen voor burgerlijke verdediging
voor mannen tussen de 18 en 50 jaar
zullen midden november beginnen.
Diefenbaker zei tenslotte: „Ik zou
graag zien dat deze maatregelen niet
worden opgevat als noodzakelijk wegens
het spoedig uitbreken van een oorlog,
maar eerder als een veiligstelling die
iedere voorzichtige regering, die de mo
gelijkheden overweegt, moet nemen als
voorzorgsmaatregel".
Russische beschuldiging
De Russische premier Chroesjtsjow en
de Indiase premier Nehroe hebben giste
ren een gesprek van 2Vz uur gevoerd uit
sluitend over de internationale situatie.
Op een door Nehroe aangeboden lunch
zei Chroesjtjsow gisteren, dat het Rus
sische volk geen oorlog wil. Volgens het
Russische persbureau Tass zei hij echter
ook, dat het Russische volk niet rustig
kon toekijken terwijl het Westen militaire
voorbereidingen trof „op een tot dusver
ongekende schaal". Volgens Chroestjsjow
zouden de volken in de huidige interna
tionale situatie hun krachten moeten
verenigen en voor de vrede moeten vech
ten teneinde „de agressors te doen af
zien van hun inbreuk op de onafhanke
lijkheid en vrijheid van de volken".
Het Amerikaanse huis van Afgevaar
digden heeft met 90 tegen 1 stem beslo
ten, dat een commissie een onderzoek
zal instellen naar de Amerikaanse uit
voer naar de Sowjet-Unie en andere
Oosteuropese landen. Een lid van het
Huis gaf de mening van vele leden als
volgt weer: „Het lijkt volkomen belache
lijk om in een koude oorlog, die warmer
dreigt te worden, handel te drijven met
communistische landen die van plan zijn
ons te begraven".
VS leren Fransen met
kernwapens omgaan
President Kennedy heeft gisteren mee
gedeeld, dat de VS en Frankrijk een
akkoord hebben gesloten op grond waar
van Amerika Franse strijdkrachten zal
opleiden in het gebruik van Amerikaanse
atoomwapens. Het akkoord moet nog
door het Amerikaanse Congres worden
goedgekeurd.
Dit akkoord is van gelyke aard als ak
koorden die reeds met een aantal an
dere, NAVO-landen zijn aangegaan.
Kennedy zei over de overeenkomsten
met andere NAVO-landen, dat deze
reeds gedurende enige tyd maatregelen
nemen tot invoering van de modernste
wapens in de NAVO-strijdkrachten.
Hieronder valt de uitrusting van de ne
gers van Amerika's bondgenoten met
wapens die van kernladingen kunnen
worden voorzien.
Geen van de wapens waarmee de
Franse strijdkrachten worden geoefend,
bevindt zich binnen de continentale
grenzen van Frankrijk. Daar de Franse
regering ge entoestemming heeft willen
geven voor het opslaan van kernwapens
in Frankrijk, heeft het akkoord alleen
praktische betekenis voor de Franse NA
VO-strijdkrachten in Duitsland.
In Parijs heeft men verklaard, dat het
Amerikaans-Franse akkoord noodzake
lijk is geworden door de huidige inter
nationale toestand, in het bijzonder door
die in Berlijn.
Windkracht acht tot tien
Een kleine depressie, welke gis
teravond over de Noordzee ons
land bereikte, heeft er voor ge
zorgd, dat na de slechte zomer,
die we gehad hebben ook de
eerste onvervalste najaarsstorm
zich vroeg in het seizoen heeft
aangediend.
Op het land heeft het storm
achtige weer er werd wind
kracht acht tot negen, met uitschie
ters naar tien gemeten weinig
schade aangericht, maar op zee
was de situatie niet aangenaam.
Enkele schepen hebben dat moeten
ervaren. En ook het personeel van de
loodsdiensten werd in de loop van de
avond ernstig in zjjn werkzaamheden
belemmerd. In IJmuiden moesten de
loodsdiensten al tamelijk vroeg gestaakt
worden. Hoek van Holland volgde later,
waarna Oostgat en Wielingen voor klei
ne schepen verstek moesten laten gaan.
De loodsdienst was voor kleinere sche
pen ook in Hoek van Holland al ge
staakt, toen het Duitse vrachtschip „Le-
vante" nog beloodst werd. Het verliet de
koesterende rust van de pieren om ne
gen uur met bestemming Rouaan. Erg
ver is de Duitser niet gekomen. In de
seinpost zag men al spoedig, dat het mis
ging. Het schip voer in noordelijke rich
ting inplaats van zuidelijke. Noodseinen
werden niet opgevangen, maar voor de
ogen van de mensen in de seinpost liep
de tien jaar oude en 2758 ton metende
Levante om even over half tien tijdens
een striemende regenbui en stormachtige
windvlagen bij het zeebad van Hoek van
Holland op het strand. Aanvankelijk lag
het schip met de neus loodrecht op het
strand, maar in de loop van de nacht
Rijksgoedkeuring
voor bouw IJ-tunnel
De minister van Volkshuisvesting en
Bouwnijverheid heeft aan het gemeen
tebestuur van Amsterdam meegedeeld,
dat hy bereid is de Ryksgoedkeuring
voor de bouw van de IJ-tunnel thans te
verlenen.
Op grond van een werkschema, dat na
overleg tussen de dienst van Publieke
Werken van Amsterdam, de Rijkswater
staat en de centrale directie van de
Volkshuisvesting en de Bouwnijverheid
is opgesteld, mag worden aangenomen,
dat overmatige aanspraken op het
arbeidspotentieel door een gelijktijdige
uitvoering van de Coen- en de IJ-tunnel
zullen worden vermeden.
Verder dient te worden vastgehouden
aan de voorwaarde, dat het bouwdok
voor de Coentunnel ook dienstbaar
wordt gemaakt aan de bouw van de
IJ-tunnel, aldus het ministerie van
Volkshuisvesting en Bouwnijverheid.
werd het door de briesende noordwester
storm tot op de voorlaatste zandbank ge
schoven met de voorsteven in de rich
ting van het dorp. De onmiddellijk uit
gevaren zeesleper „Schouwenbank" van
L. Smit en Co kon niets doen, zolang het
weer ruw bleef. Vandaag zal een poging
gedaan worden, maar het zal een zwaar
karwei worden. Gevaar voor de beman
ning was er van het begin af niet, maar
om op alles voorbereid te zijn werd de
manning van de reddingboot „President
Jan Leis" in alarm gehouden.
„Fram" op sleeptouw
De sleepboot „Scaldis" heeft de Ne
derlandse kustvaarder „Fram" voor de
kust van Kent op sleeptouw genomen.
Aan boord van de kustvaarder waa
brand uitgebroken. Deze is wel geblust,
maar het schip blijft water maken en de
machines zjjn beschadigd. De bemanning
is aan boord gebleven, terwijl de sleep
via Duinkerken koers zette naar Neder
land.
Het Griekse schip „Anglia" liet weten,
dat het ten zuidwesten van het licht
schip „Texel" in moeilijkheden verkeer
de. De stuurinrichting was defect. Het
had dringend sleepboothulp nodig. De
„Anglia" dreigde op de beruchte Haaks-
gronden te lopen. De zeeslepers „Hol
land" van Rederij Doeksen" en „Titan"
van Bureau Wysmuller gingen onmid
dellijk op weg, terwijl later de redding
boot „Prins Hendrik" uit Den Helder
vertrok.
Daar de „Anglia" echter snel afdreef
moest de reddingboot worden terugge
haald. De „Titan" won de race tussen
de slepers, maar toen deze hulp langszij
lag, liet de „Anglia" weten, dat het niet
meer nodig was. Het schip kon op eigen
kracht verder. Maar misschien wilde da
„Titan" in de buurt blijven.
Men kon nooit weten
Het booreiland „Triton" van de Ne
derlandse Aardoliemaatschappij, dat gis
teren zijn winddoop onderging, heeft
deze uitstekend doorstaan. Geen mens
aan boord maakte zich enige zorgen. De
stemming is voortreffelijk. Over de vor
deringen bij het boren kon nog geen
mededeling gedaan worden. Dat komt
binnenkort wel.
Prins Bernhard en
Prinses Beatrix naar
studentenconferentie
De „Fondation Europeenne de la cul
ture" houdt in de Franse universiteits
stad Toulouse een internationale studen
tenconferentie die van 25 tot 30 septem
ber zal duren. Prins Bernhard die voor
zitter is van de Fondation, zal op de
laatste dag de conferentie leiden.
Prinses Beatrix heeft zich bereid ver
klaard het slotwoord uit te spreken.
Op de conferentie zullen 400 studen
ten uit 18 landen discussieren over de
wijze waarop de Europese maatschappij
zich in de komende decaden zou moeten
ontwikkelen. Op het program staat een
aantal inleidingen van hoogleraren. Zo
zullen prof. H. Brugmans van het Euro-
pa-college in Brugge en prof. Vedel uit
Parijs, facetten van de politieke constel
latie in het Europa van de toekomst be
spreken.
Vertrouw de levering van een
toe aan een firma met
Aan deze eisen voldoet
NIEUWE RIJN 30—32 TELEFOON 24244*
Voorlichting over
zelfbescherming
Op goede gronden kan worden aan
genomen, dat de minister van Binnen
landse Zaken zeer binnenkort uitvoering
zal geven aan zyn reeds eerder in de
beide Kamers der Staten Generaal aan
gekondigde voornemen de bevolking
voorlichting te verstrekken over de
eventuele zelfbescherming in gevül van
oorlog, ook wanneer daarby van kern
wapens gebruik wordt gemaakt.
Ex-generaal Salan
hij na gegrepen
In politiekringen te Algiers is gisteren
vernomen dat ex-generaal Salan die bij
verstek ttr dood is veroordeeld wegens
zijn aandeel in de militaire opstand in
april, vorige week ternauwernood aan
gevangenneming is ontkomen.
De oud-generaal had een boerderij in
het gebied van Boufarik, ten zuiden van
Algiers, een paar uur vóór een razzia in
dat gebied verlaten.
Verscheidene mensen werden in hech
tenis genomen, maar verdere bijzonder
heden zijn niet bekend, zo werd in ge
noemde kringen vernomen.
n
Advertentie
Treslong, Hillegom
(Tel. 0 2520-5347)
Rest, a la carte.
Dag. diner dansant.
ONBEPERKT
KIP-ETEN f6.—.
's Maandags gesloten.
Uit het Leidsch Dagblad van
9 Sept. 1861:
Men verzekert ons, dat Ds. E.
Laurillard het beroep naar de
Nederduitsch Herv. gemeente te
Amsterdam heelt aangenomen.
In geen land van Europa
worden zooveel onechte kinde
ren geboren als in Beijeren. Te
München alleen werden in Junij
1861 geboren 434 kinderen,
waarvan 215' onechte.
