RUIMTERECHT. EEN NIEUWE WETENSCHAP, IS OP ZOEK NAAR VORMEN EN GRENZEN Gesprek met prof. Goedhuisdie forenst tussen Londen en Leiden Waarom altijd haast Pliilosophenpad, Trekvlietweg en Kamerlingh Onneslaan vervallen HOUDT DAF IN 'T OOG GEBR. VAN ULDEN Opgericht 1 maart 1860 Donderdag 24 augustus 1961 Tweede blad no. 30434 (Van onze correspondent in Londen) Nu de mens in het afgelopen halfjaar de drem pel van de wereldruimte heeft betreden Gagarin op 12 april, Shepard op 5 mei, Grissom op 21 juli en Titow op 6 augustus is het begrijpelijk dat de internationale rechtsgeleerden, die al enige jaren hun gedachten aan de wereldruimte wijden, een nieuwe aansproring hebben gekregen voor hun studies. Nagegaan zal moeten worden of rechtsregels, welke voor het bestaan op aarde en het verkeer in de lucht gelden, ook van toepassing kunnen zijn voor het komende „gedrang" in de ruimte en op andere hemellichamen ofwel dat geheel nieuwe regels nodig zijn. Dit probleem werd ons nog eens duidelijk uiteengezet in een onderhoud, dat wij mochten hebben met onze te Londen woonachtige landgenoot prof. dr. D. Goedhuis, buitengewoon hoogleraar aan de Leidse Universiteit in het luchtrecht, wiens leeropdracht thans is uitgebreid tot de nieuwste tak van de rechtswetenschap: het ruimterecht. Het is misschien symbolisch voor de functie van prof. Goedhuis, dat hij in het buitenland woont en de enige „vliegende" hoogleraar is, die ons land kent. Luchtvaart-jurist bij vele Ned. Ambassades Prof. Goedhuis is al sinds veie jaren in Engeland gevestigd en tijdens het universitaire jaar forenst hij elke veertien dagen via Schiphol naar Leiden. Zjjn activiteiten zijn, vooral door de luchtvaart, waarmee hjj sinds het begin van zün loopbaan als jurist is verbonden, niet tot de nationale grenzen beperkt. Prof. Goedhuis behandelt nu al vele jaren luchtvaartzaken op de Nederlandse ambassades in Londen, Parijs, Madrid en Lissabon en vervult een belangrijke rol In de International Law Association. Vóór de oorlog was hij secretaris-generaal van de I.A.T.A., de internationale vereniging van luchtvaartmaatschappijen. Intensief onderzoek Ondanks zijn rusteloos bestaan slaag den wij er dezer dagen in de hoogleraar rittende op een stoel aan te treffen. Een wereldkaart beslaat een gehele wand van zijn werkkamer in het ge bouw van de Nederlandse ambassade te Londen. Tijdens het gesprek dwaalden rijn ogen naar allerlei windstreken, wel ke voor hem vaak door een speciaal luchtvaartprobleem worden gekenmerkt. ..De uitbreiding van mijn leeropdracht is een bevestiging van een al geruime tijd bestaande toestand, want de rechts geleerden moeten zich steeds intensie ver bezig houden, met hetgeen zich thans in de ruimte afspeelt", zegt prof. Goed huis, die de eerste leerstoel voor ruim terecht bezet. Het eerste, dat er gebeuren moest, toen allerlei voorwerpen de ruimte in werden geslingerd, was de opstelling van regels voor hun registratie en voor de vergoeding van eventuele door hen aan gerichte schade bij het terugvallen op aarde". „Voorlopig kan er alleen nog maar van nationale registratie sprake zijn. Toen rijf of zes Jaar geleden een aantal Ara bische landen trachtte vliegtuigen collec tief en internationaal te laten registre ren. werd zulks op grond van het be staande recht geweigerd". Dit is een hoogst actueel punt. nu een aantal Europee landen een „ruimteclub" heeft gevormd voor het uitvoeren van gezamenlijke ruimteplannen. Europese supernationale registratie is echter nog niet mogelijk. Kernvraag Over het ruimterecht bestaat reeds een omvangrijke literatuur, vooral van de Amerikanen. ,Het kernvraagstuk dat moet worden opgelost", aldus prof. Goedhuis, „is de opperste grens van de nationale soeve reiniteit. In verband met de doortocht ran kunstmanen over het gebied van vele landen". „Het internationale recht erkent de soevereiniteit in de lucht boven het grondgebied van een staat. De vraa» is nu of deze soevereiiniteit tot de eigenlijke „lucht" beperkt zal moe ten blijven of dat zU uitgebreid moet worden tot het (j'e gas dat tussen de planeten zweeft. Hoe hoger men komt, hoe geringer de dichtheid van de at mosfeer, maar op 500 km is er nog steeds ■Jucht". zjj het uitermate verdund. De .gewone" soevereiniteit werdt daarom reeds door de om de aarde suizende ikunstmanen geschonden, afgescheiden van de kwestie of de soevereiniteit in loodrechte lijn tot nóg hogere sferen moet iWorden doorgetrokken en afgescheiden ran de vraag waar de grens precies moet Pfren". „Ieder is het erover eens. dat boven een bepaalde hoogte de ruimte vrij moet rijn, zoals de open zee. Het is echter moeilijker om de soevereiniteit vertikaal te begrenzen dan horizontaal". De draagwijdte van het geschut speel de. zoals men weet. bij dit laatste een historische rol, maar in hogere sferen rijn de staten nog vrijwel machteloos, Al zal het binnenkort waarschijnlijk wel mogelijk zijn om verkenningssatelieten omlaag te schieten of uit hun baan te itoten. Prof. Goedhuis kwam op tegen de slotsom waartoe sommige rechtsgeleer den zijn gekomen, nl. dat er sprake is ran een begin van gewoonterechtvor- aing. omdat de staten zonder protest «ven hun grondgebied satellieten heb- Sen toegelaten. Eigen belang „De staten lieten na te protesteren", segt hen nadrukkelijk, „otndat ze niets legen de satellieten konden uitrichten tn ook omdat de staten zelf nog niet *eten wat in hun eigen belang is!". Met lit laatste bedoelde prof. Goedhuis, die rich in dit opzicht diplomatiek uitdruk te. dat elke staat zich het recht wil voor behouden om spionage in de hogere itmosfeer uit te voeren, zodat het voor niemand zin heeft om te protesteren tegen praktijken vananderen, die hen 'óór liggen Prof. Goedhuis houdt zich actief met lit probleem bezig als rapporteur van sen der subcommissies van de Interna tional Law Association, welke de lucht- ioevereiniteit en de rechtspositie in de ruimte bestudeert. Deze commissie heeft reeds een voorlopig rapport uitgebracht op de in 1960 in Hamburg gehouden conferentie van genoemde organisatie. Op voorstel van prof. Goedhuis is de sub commissie toen in vier werkgroepen ver- leeld, welker taak een goed beeld geeft fan de omvang van de problemen. De ferste groep, onder leiding van prof. Goedhuis, houdt zich bezig met algemene kwesties betreffende het rechtsregime 'oor de ruimte. De drie andere groepen hebben tot onderwerp ruimte-technolo- Sie en de wet van internationale organi- tatie, de wettelijke status van ruimte vaartuigen en de regels inzake aanspra kelijkheid voor kwetsuren of verlies ver oorzaakt door het opereren met ruimte vaartuigen. Ontwapening centrale punt Op de a.s. conferentie van de Interna tional Law Association, in 1962 in Brus sel, zullen de vraagstukken nader wor den behandeld. „Het is verheugend", zei- de prof. Goedhuis, ..dat er in deze ver eniging zulk een uitstekende samenwer king met de Russen bestaat". De kwestie van een rechtsregime voor de ruimte, staat en valt met de wil van de volkeren om de ruimte uitsluitend voor vreedzame doeleinden te gebruiken. Het probleem vormt daarom een onder deel van dat der algemene ontwapening. „Hoe ziet U de kwestie van eventuele nationale aanspraken op hemellicha men? Is er kans op bijvoorbeeld een Russische maan en een Amerikaanse Mars?" Parallel met Poolverdrag? „Wij hopen een parallel te vinden met het bestaande Zuidpoolverdrag, volgens hetwelke niemand aanspraken op de Zuidpool kan laten gelden, welke acti viteiten een staat of bepaalde staatsbur gers daar ook verrichten',' aldus prof. Goedhuis. „Op die manier kunnen Rus sische of Amerikaanse aanspraken op bepaalde planeten voorkomen worden". Naar uit een dezer dagen in Moskou afgelegde verklaring blijkt, hechten de Russen grote waarde aan dit Zuidpool verdrag. De zojuist in Canberra geëin digde Internationale Zuidpoolconferentie wordt door de Russen een voorbeeld ge- Leids ruimte-jurist Prof. Daniel Goedhuis is 56 jaar oud en werd in Deventer geboren. Na zijn studie in Leiden was hij van 1929 tot 1931 juridisch adviseur van de KLM. In 1931 werd hij se cretaris en in 1938 secretaris-gene raal van IATA. In laatstgenoemd jaar werd hij tevens tot privaat docent in het luchtrecht aan de Leidse Universiteit benoemd. In 1943 slaagde dr. Goedhuis er in via Frankrijk en Portugal En geland te bereiken en in 1944 ging hi) naar de Verenigde Staten. Daar nam hij deel aan de voorbereidin gen om van de IATA, welke tot dat ogenblik een zuiver Europese orga nisatie was geweest, een internatio naal lichaam te maken, met als re sultaat dat de zetel ervan van Den Haag naar Montreal werd overge plaatst. In 1947 werd hij tot buitengewoon hoogleraar in het luchtrecht in Lei den benoemd. Dit was de eerste be noeming ter wereld van een hoogle raar in het luchtrecht. Onlangs werd hij bovendien de eerste hoog leraar in het ruimterecht. Prof. Goedhuis is sinds de oorlog aan de Nederlandse ambassade in Londen verbonden. Er ligt hier een overeenkomst met de periode, voorafgaande aan de ontwikke ling van de luchtvaart. In 1908 hechtte bijvoorbeeld het Britse departement van oorlog praktisch geen militaire waarde aan het vliegtuig! Dezer dagen beweer de een Engels blad. dat de militaire be tekenis van ruimtelichamen zeer klein is. Het „mooie" van een ruimte-oorlog „Het ls waarschijnlijk", aldus prof. Goedhuis, „dat een toekomstige oorlog in de ruimte zal worden uitgevochten, want wie de ruimte beheerst, zal de aar de beheersen. Dit is de reden, dat er noemd van nauwe samenwerking tussen de landen, welke het poolgebied en de omringende zeeën onderzoeken. „Deze sa menwerking". zo werd gezegd, „heeft thans de vorm aangenomen van een constante, steeds toenemende uitwisse ling van wetenschappelijke ervaring". „Vermoedelijk zullen de Verenigde Na ties een uitspraak doen, dat de nationale soevereiniteit over hemellichamen niet wordt erkend, ook niet het zg. sectorsys teem, waarbij bjjv. de maan in een „vrjje" en communistische zone zou wor den verdeeld! De Russen hebben van Siberië rechte lijnen doorgetrokken naar de Noordpool en het poolgebied ertussen tot Sowjetge- bied verklaard, maar internationaal wordt deze „annexatie" niet erkend". Militair aspect Het is natuurlijk diep beschamend, dat het nationale denken zich meester zou maken van de ruimte. „Maar men moet niet vergeten", zegt prof. Goedhuis tijdens ons gesprek, „dat de activiteit in de ruimte helaas grote militaire betekenis bezit, al weigeren ve len zulks in te zien". Prof. Dr. D. Goedhuis zulke kapitalen aan het ruimte-onder zoek worden besteed", aldus prof. Goed huis. Volgens schatting zal het de Ver enigde Staten 140 miljard gulden kosten om een man naar de maan te zenden. Het Amerikaanse congres heeft onlangs besloten 6 miljard gulden meer te be stemmen voor de vergroting van de Ame rikaanse inspanning op ruimtegebied. Het reeds eerder goedgekeurde program ma gaf een verhoging te zien van 900 miljoen gulden voor militaire ruimteli chamen. Het Russische bedra gis niet bekend, maar er is volgens deskundigen aanlei ding te geloven, dat de Sowjet-regering 4 tot 5 procent van de begroting voor ruimte-activiteiten heeft bestemd. Het enige hoopvolle, zegt prof. Goed huis, is dat de voorbereiding van een ruimte-oorlog waarschijnlijk te kostbaar zal worden en dat men zich daarom op den duur uitsluitend op vredelievende projecten zal gaan toeleggen. Een Brits geleerde zette onlangs in een artikel uiteen, dat het „mooie" van een ruimteoorlog zou wezen, dat men er op aarde geen last van zou ondervinden behalve dan natuurlijk van het eindre sultaat. Hier kan men misschien een vergelijking trekken met de Engels-Hol landse zee-oorlogen van weleer, welke zich onzichtbaar voor de landrotten af speelden. Wat is vreedzaam Een ander kwestie, welke bekeken wordt, is waar de grens te trekken tus sen vreedzame en niet-vreedzame ruim telichamen. aangezien onschuldig lijken de communicatiesatellieten storend kun nen optreden tegen bepaalde militaire activiteiten. Of satellieten al of niet een direct mi litair karakter dragen, zal overigens al leen door inspectie op de grond, dus vóór het lanceren, kunnen worden vast gelegd. In elk geval acht prof. Goedhuis de gedachtenwisseling tussen oost en west in de International Law Association, welke een steunpilaar is van het vol kenrecht. van groot belang. Vliegerwedstrijd van de Jeugd Tour Kwamen dinsdagavond de groteren met een zekere verbetenheid aan de start om de wedstrijd te winnen, de klei neren, die gisteren naar het Zwarte Pad togen, hadden zich geheel geen zorgen gemaakt. Zoals alle jaren, kwamen hier de vaders en grote broers om de hoek kijken. De jury had deze avond nogal werk om de kaarten weer binnen te krijgen, daar de kleintjes de volgorde van de juryleden, die zij moesten passeren, nogal eens kwijt waren. Toen de veertig vliegers allemaal een beurt gehad had den. was het een prachtig gezicht in de lucht. De uitslag luidde: 1 Henkie Sinteur 30^ pnt; 2. Kees v. d. Linden 30 pnt.; 3. Jimmy Frederiks 30 pnt.: 4. Dicky de Wit 29',pnt.; 5e Harry v. Capellen 29 pnt.: 6. Pim v. Iterson 2812 pnt.; 7. Paul Post 28 pnt. ORGELCONCERT PIETERSKERK Maandagavond a.s. te half negen zal in de Pieterskerk een orgelconcert ge geven worden door Albert de Klerk, stadsorganist te Haarlem. Het programma luidt als volgt 1. Dialogue, Louis Marchand 16691732; 2. Suite. Domenico Scarlatti 16851757, a. Grave, b. Allegro, c. Adagio, d. Vivace; I 3. Praeludium. Trio und Fuge Bes Dur, Joh. Seb. Bach 16851750; 4. Fantaisie Do majeur. César Franck 18221890, a. Poco Lento, b. Allegretto cantando, c. Adagio; 5. Choral varié sur le thème du „Veni Creator". Maurice Duruflé geb. 1902. Advertentie OVER DE GOEDE TOON EN GLADSTONE Haast is vaak een aanwensel geduld daarentegen een ken merk van distinctie. Dit merkt U b.v. als U in Londen bent. U kunt van de Engelsen zeggen wat U wilt (en dat doet U altijd erg hoffelijk), maar hebt U ooit een gentleman zien dringen, echt dringen, bij een buffet, een garderobe, tram of bus? Men denkt er zelfs niet over. En ook U als rechtschapen Hollander denkt er niet over. Het zou in strijd zijn met de goede toon. Ieder op zijn beurt! Tot die goede Hollandse toon behoort ook dit: men presen teert iemand bij voorkeur een Gladstone - met of zonder filter - de sigaret die iedereen voldoening geeft. KING i SIZE VOORNAAM EN AANGENAAM 20 STUKS FU (Advertentie) Grote HUNTER fotowedstrijd „Vader enZoon"! 150 Prijzen van f. 1000.- tot f.25.- Zie affiches: Sigaret..? HUNTERI Eerstejaarsdagen Universiteit De eerstejaarsdagen van de Leidse Universiteit vinden op 4, 5 en 6 septem ber plaats. Het programma van deze dagen, die georganiseerd zyn door de Vergadering van Leidsche Studenten Faculteiten, in opdracht van het college van curatoren, biedt de aankomende studenten ruimschoots gelegenheid Uni versiteit. studie, en studentenleven in hun verschillende facetten en eveneens elkaar te leren kennen. Op 4 september te 11.- uur vindt de opening van deze dagen in de Pieters kerk plaats. De rector magnificus, prof. mr. J. V. Rypperda Wierdsma en de voorzitter van de Vereniging der Leid sche Studenten Faculteiten, de heer M. Scheltema, spreken de eerstejaars toe. Des middags zal de rector hen persoon lijk begroeten en worden zij ingeschre ven in het Album Studiosorum. Op het programma staan voorts een uiteenzetting over het doel en de in richting van de gekozen studie, een be zoek aan de Universiteits Bibliotheek en wetenschappelijke instituten en een referaat over de taak van de academi cus. Aan de organisatie van de universi taire wereld en de inrichting van het studentenleven .de gezelligheidsvereni gingen, de levensbeschouwelijke vereni gingen. het Leids Academisch Kunst centrum en de sport wordt eveneens aandacht besteed. Het programma ver meld voorts een uiteenzetting van de studentendecanen, studentenartsen en studentenpastores over hun werk. Dankzij de welwillende medewerking van de leiding van de militaire Koks- school zullen verschillende gemeenschap pelijke maaltijden in de Doelenkazerne kunnen plaats vinden. UNIVERSITAIRE BENOEMINGEN Bij onderscheiden besluiten van cu ratoren der Leidsche Universiteit zijn benoemd: W. A. van Heel wetenschap pelijk ambtenaar in tijdelijk dienst bij de systematische plantkunde, tot weten schappelijk le klasse in tijdelijke dienst; P. R. Locher, tot wetenschappe lijk ambtenaar in tijdelijke dienst bij de natuurkunde; dr. A. Scibilia, tot we tenschappelijk ambtenaar le klasse in tijdelijke dienst by de faculteit der Let teren en Wijsbegeerte; W. S. Volkers, wetenschappelijk ambtenaar le klasse in tijdelijke dienst by de genetica, we derom in deze functie voor het tijdvak van 1 juli 1961 tot 1 juli 1962. INBRAAK AAN LEVENDAAL Er is vannacht ingebroken in het ge bouw van de Algemene Vervoers Cen trale aan het Levendaal. De onbekende iheeft een raam opengeschoven en is naar binnen geklauterd. Op het raam zat wel een pin. maar met een fikse ruk was het venster toch open te krijgen. Er wordt één gulden aan kleingeld en tex- tielgoederen vooral blouses en vesten r- ter waarde van 153 gulden vermist. Nieuwe naam voor „oude" straten Nieuw station aan Kamerlingh Onnesplein Iemand, die meer dan een kwart eeuw aan de Kamerlingh Onnes laan woont, zal er aan moeten wennen, dat zijn huis na 1 januari a.s. aan de Lammenschansweg staat. Hij heeft er gisteren bericht „Landbouw in de Randstad" trok reeds 6000 bezoekers De Vebotentoonstelling „Landbouw in de Randstad" heeft op de eerste dag reeds bijna zesduizend bezoekers getrok ken. Vanavond verwacht men reeds de tienduizendste. Hem of haar zullen agrarische produkten worden aangebo den. Auto contra bromfiets Een bromfietster uit Zoeterwoude, die gistermiddag omstreeks kwart over twee, toen zij van de Voorschotenseweg de Zoeterwoudseweg wilde opdraaien, geen voorrang verleende, is door een achterop komende auto gegrepen. De bromfietster liep een tredende hoofdwonde op en een lichte hersenschudding. Door de EHD werd ey naar het Academisch Zie kenhuis vervoerd. Advertentie Eenvoudiger - Goedkoper. Off. Dealer VERDAMSTRAAT 6 - TEL. 23041 Kerkelijk Leven NED. HERV. KERK Beroepen te Kerkdriel (toez.) L. M. Verseput, vic. te Krimpen a/d IJssel. GEREF. KERKEN (VRIJGEMAAKT) Beroepen te Brampton (Ontario, Cana da) S. S. Cnossen te Grand-Rapids (U.S.A.) (voorheen te Drachten). GEREF. GEMEENTEN. DR. J. L. SWELLENGREBEL 25 JAAR BIJBELVERTALER Dr. J. L. Swellengrebei. die 25 jaar ge leden als bijbelvertaler naar het toen malig Nederlands Oost-Indië werd uit gezonden, zal ter gelegenheid van dit jubileum op vrijdagmiddag 1 september aanstaande worden gehuldigd op een bijeenkomst in het gebouw van het Ne derlands Bijbelgenootschap te Amster dam. Na afloop daarvan volgt om half vyf een receptie. Dr. Swellengrebel is sedert een jaar weer terug in ons land. van gekregen. En hij niet alleen. Want burgemeester en wethouders van Leiden hebben besloten met ingang van volgend jaar de namen Philosophenpad, Kamerlingh On neslaan en Trekvlietweg te laten vervallen. Het wordt allemaal Lammenschansweg. De naam van de beroemde Leidse ge leerde zal echter toch in het stratenplan voortleven, want Melchior Treublaan 1, 2 en 3 en het Station Leiden-Lammen- schans zullen dan aan het Kamerlingh Onnesplein liggen. Tenslotte zullen ook de bewoners van de woningen aan de Kanaalweg 197, 198, 199 en 200 er aan moeten wennen, dat zy na 31 december 1961 aan het Lam- menschansplein wonen. Afschuwelijk drama op grote Engelse verkeersweg (Van onze Londense correspondent) Engeland is gisteren opgeschrikt door de ontdekking van een vreselijk drama, dat zich de avond tevoren op de grote verkeersweg, welke door Bedfordshire loopt, heeft afgespeeld. Daar kreeg een man een lift van een 34-jarige jonge man en zijn vriendin. Op een gegeven moment haalde de lifter een revolver tevoorschijn en schoot de bestuurder in het hoofd, die dodelijk werd getrof fen. Vervolgens verwondde hy het meis je in de borst. Hij liet het paar in een greppel langs de weg achter en ging er met de auto vandoor. De beide slachtoffers werkten bij de verkeerstechnische dienst. Zij werden woensdagochtend door een boerenarbei der gevonden. Het meisje onderging een spoedoperatie. Haar toestand is ernstig. Zij verklaarde, dat de aanvaller starende ogen had. Gisteravond werd de politie door een onbekende, naar aangenomen wordt de moordenaar zelf, opgebeld, die mededeelde waar de auto zich bevond. Inderdaad werd de wagen op de door hem aangeduide plek aangetroffen. De Koninklijke Automobielclub heeft auto mobilisten aangeraden, zolang de man niet gevonden is, geen lift aan manlijke personen te geven. Advertentie Zoekt U een GOUDEN RING voor een dame of heer, v. d. WATER, Haarlenunerstr. 207 heeft het Ook in brillant ringen. Ruime keuze in alle prijzen. Japanse kroonprins naar Indonesië De Japanse Kroonprins zal volgend jaar met zijn echtgenote „goodwill-be- ._el:en" aan Indonesië, de Philippijnen - akistan brengen. Dit in antwoord op de bezoeken van president Soekarno en de presidenten van de Philippijnen en Pakistan aan Japan.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1961 | | pagina 3