MET EEN PAAR CASTAGNETTEN REIZEN
SPAANSE KUNSTENAARS AARDE ROND
Havenradar
KOKO EET UIT EEN
APOMAAT
ZATERDAG 24 JUNI
WEKELIJKS BIJVOEGSEL
PAGINA 4
ZANG en DANS uit Andalusië
zijn al eeuwen wereldberoemd
Ingenieuze vinding van Utrechts typograaf
IIOE WERKT HET?
STATION!
De stations
vuurtorens en
rodarantenne
op vuurtoren
bakens
j STATION 3]
y////A
HAVEN
STATION 4
((i
kust
radarstations
De geschiedkundigen vertellen, dat reeds in de
eerste eeuw van onze jaartelling de gratie der dan-
seressen uit Cadiz, in het zuidelijke Andasië. faam
genoot in de hoofdstad van het Romeinse rijk. In de
loop der tijden begaven zich talrijke dansparen en
groepen kunstenaars uit Spanje naar het buiten
land. in het bezit van aanlokkelijke contracten.
Het is echter pas in deze eeuw geweest, dat de
Spaanse dans het peil van ..ballet" heeft bereikt,
dank zij het werk van bekwame componisten als Al-
beniz, Manuel de Falla en Enrique Granados, die
(Van een medewerkster in Madrid)
onsterfelijke partituren schreven voor de dans en
die vertolkt zijn voor het meest verwende kunst
minnende publiek ter wreld.
Spanje is „in de mode", mede dank zij de Span
jaarden die overal ter wereld hun nationale dans
kunst verspreiden. Wij zouden zó een dozijn be
roemde figuren kunnen opnoemen, die verscheidene
malen de aardbol rondgereisd zijn. terwijl zij een
fortuin hebben verdiend met geen ander middel dan
hun aangeboren talent en een paar houten castag
netten.
Een danspas op een eeuwig thema: wie van de twee zal ik de mijne kunnen noemen
Tijdens de lange zomermaanden
worden Madrid of Granada bezocht
door impresario's en agenten van be
kende music-halls om er „typical Spa
nish" dansers te engageren. Zo kent
het theaterpubliek van Londen. New
York, Cairo zowel als van Bombay,
Johannesburg of Tokio de geniale
kunst van Pilar Lopez, Vicente Escu-
dero, Antonio. Carmen Amaya, Ma-
riemma, Lola Flores en vele anderen.
Tot alle gezelschappen behoren diverse
zigeunerparen die voortreffelijk dan
sen op het opzwepende ritme van
één enkele gitaar of zelfs geheel zon
der begeleiding, zoals de suggestieve
hakkendanks. Waar „een profeet in
zijn eigen land niet geëerd wordt",
ontvangen deze dansers bovendien in
Spanje zelf de grootste ovaties.
Het woord „olé!" is voor het buiten
landse publiek misschien ook het meest
vertrouwde woord van de taal van Cer
vantes, hetgeen ongetwijfeld verklaard
wordt door het internationale succes
der dansers, zangers en gitaristen!
Veel geld
De beste mannelijke dansers over
wie Spanje heden beschikt, zijn An
tonio en Juan Morilla. Zij worden bij
gestaan door een vooraanstaand bal
let-ensemble. Beiden ook is de bijzon
dere eer te beurt gevallen, hun kunst
te mogen vertonen in de Scala te Mi
laan en dit is wel de grootste voor alle
zangers of „prima donna's" ter wereld.
Hun worden overal fabelachtige hono
raria uitbetaald, waar zij in de zi-
geunerwijk „El Sacramonte" te Gra
nada nooit van hadden durven dro
men.
Carmen Amaya, de beroemde zigeu
nerdanseres, heeft onlangs verklaard,
dat zij alleen al in de Verenigde Sta
ten tijdens een tweejarig tournee drie
miljoen dollar heeft geind, voor zich-
zalf en haar gezelschap dat uit zestien
personen (zigeuners) bestaat. Wanneer
zij in Spanje optreedt, doet zjj dat
niet voor minder dan 100.000 peseta's
(omstreeks 6.000 gulden) per dag!
Op het huwelijksfeest van Koning
Faroek met Narriman danste Antonio
geheel alleen twee uur lang voor de
som van 600.000 peseta's <fl 36.000).
Van de zes miljoen toeristen die het
vorig jaar naar het Iberische schier
eiland kwamen, bezocht ruim de helft
een der vele nachtclubs te Madrid.
Barcelona of Sevilla om er van een
„flamenco"-schouwspel te genieten.
Folklore
De niet-ingewijde toeschouwer weet
echter geen onderscheid te maken tus
sen de twee soorten van Spaanse dan
sen.
Men kent allereerst de folkloristische
dansen, die zeer spectaculair zijn. rijk
aan ingewikkelde figuren en danspas
sen. Deze vorm van danskunst behoeft
men niet te „begrijpen": het is een
genoegen zich te laten meeslepen door
het spontane enthousiasme der uitvoe
renden. Het land kan bogen op een
uitgebreide folklore, maar de zang en
dans uit Andalusië worden in den
vreemde het meest gewaardeerd.
Hierin komt vooral het meeslepende
optimisme en de aanstekelijke vrolijk
heid van de volksaard tot uiting. De
toeschouwers kunnen zich niet bedwin
gen en geestdriftige „olé's" worden
gevolgd door minutenlange ovaties.
De beroeps-volksdansers vormen
groepen van twee of drie gemengde
paren, begeleid door een gitaarspeler.
De muziek is van tevoren bestudeerd.
Men verkrijgt op die manier verrassen
de choreografische effecten.
Zo behoort bijvoorbeeld de geniale
compositie van De Falla's „De driekan
tige steek" (El sombrero de tres picos)
tot het artistieke volksballet. Antonio
alsmede de grote Morilla voerden haar
uit in de Scala te Milaan.
Flamenco
De zuivere flamenco-kunst daaren
tegen baseert zich niet op afstanden of
passen en is evenmin aan normen ge
bonden. Flamenco kan men niet aan
leren: het is een aangeboren talent
dat de artiest in volkomen vrijheid
van beweging laat. En het is de gi
tarist die voortdurend afhankelijk
moet zijn van de temperamentvolle be
wegingen van de danser. Zijn begelei
ding is veelal niet anders dan een
ritmisch getokkel. Deze dans wordt
meestal beoefend door mannen, of
schoon ook vrouwen haar meesterlijk
beheersen.
Sinds onheuglijke tijden wordt er
„flamenco" gedanst door de zigeuners
ten zuiden van de Pyreneeën. De
grootste volmaaktheid bereiken zij die
geboren zijn in Albaicin, de zigeuner-
wijk van Granada. Zij wonen daar in
Door de lange keten van
stations langs het vaar
water worden de schei
water worden de schepen
naar ver in het binnenland
gelegen havens geleid.
Onder havenradar verstaat men
een keten van vaste radarstations
die langs zeemonden opgericht
zijn. Door waarnemers in deze
stations worden de loodsen op de
schepen radiotelefonisch aanwij
zingen verstrekt bij slecht zicht.
rivier of
kanaal
f HAVEN j
s
Voor het binnenloodsen van een schip
zoekt de loods contact met de waarne
mer inhet eerste station. Deze neemt
p zijn scherm het volgende waar: 1?
let beeld van een bepaald gebied, met
alle boeien en bakens. 2*. Zich in het ge
bied bevindende schepen.3*.Lichtende
richtlijnen die met afstandverdeling de
te volgen koers aangeven. 4*. Met de
hand beweegbare peillijn met een even
eens verstelbaar afstand merk, waarmee j
de afstand tot een bepaald punt nauw
keurig wordt vastgesteld
station 2
wen langs de wal. De regelmatig ronddraaiende antenne
zendt per seconde 2000 impulsen uit met een golfleng
te van 3cm De terugkaatsende echo's vormen op
het beeldscherm een, als een wijzer om het middelpunt
draaiende lijn van lichtende vlekjes op een zwarte achter
grond.
De waarnemer geeft nu de loods
de nodige aanwijzingen en waar
schuwt voor eventuele gevaren
zoals baggermolens of verankerde
schepen. Zodra het schip het ge
bied van station 1 heeft doorkruist,
geeft de waarnemer het telefonisch
over aan de volgende post en 20
vervolgens tot de aan
plaats is bereikt.
aangewezen lig-
I baggermolen
De hchtvlekjes vormen het beeld
en blijven enigszins nalichten tot
ze bij de volgende rondwenteling
opnieuw oplichten. Bij een bewe
gend object (zoals een varend
schip) vormen de opeenvolgende
vlekjes een langzaam schuivend
streepje waardoor de waarnemer I
de beweging en snelheid kan zien.
armelijke holwoningen, uitgegraven in
een kleine heuvel even buiten de stad
Vraagt men zo'n zigeuner hoe of
waarom hij deze typische danskunst
heeft geleerd, dan krijgt men daar
geen antwoord op. Want het „flamen
co" komt „van binnen uit", zij geven
uiting aan een innerlijke drang.
Madrid
Twee nieuwe dansende sterren aan
het firmament zijn Maria Albaicin en
La Chunga. Beiden zijn van onvervals
te zigeunerafkomst en hebben het veel
eisende Madrileense publiek weten te
veroveren. Het „Corral de la Moreria"
is een elite feestzaal, waar men 'n se
lect publiek kunst opdient. Daar val
len opkomende sterren al of niet in
de gratie van de Madrileense aristo
cratie.
Daar ook amuseerden zich beroemde
persoonlijkheden als de hertog van
Windsor. Sofia Loren, Prinses Soraya,
Koning Hoessein van Jordanië, Prin
ses Gracia van Monaco. Zij alleen
dronken er weinig whisky en véél je-
rez (sherry), in de ban van de expres
sieve kunst van Lola Flores, El Guito
en Gracita de Sacromonte.
Daar, in „EI Corral de la Moreria"
ook smeken verwende Prinsessen of
Amerikaanse filmsterren de verwon
derde zigeuners, of zij hun alsjeblieft
lessen in „flamenco" willen geven!
Zü beseffen kennelijk niet, dat de
erfelijke artisticiteit en vooral de
Spaanse gratie niet te koop is. Zelfs
niet met dollars!
Carmen Amaya in een suggestieve pose van een door haar
gecreëerde flamengo-dans.
Als de ruim vier jaar oude meerkat-aap Koko uit Utrecht niet omstreeks mei
van het vorig jaar in een Haagse krant te koop was aangeboden, had hij er zich
nu niet op kunnen beroemen de enige aap ter wereld te zijn die gevoed wordt
door een apomaat
De man, die Koko destijds naar aanleiding van deze advertentie kocht, is de
thans 27-jarige Cor A. van Dijk uit de Hugo de Grootstraat 12 in Utrecht. Het
is deze gediplomeerde machinezetter, die kunstschilder wil worden, die de uit
vinder is van de apomaat; het voor leken zo ondoorgrondelijke apparaat dat
Koko dagenlang achtereen kan voorzien van bananen, sinaasappels, pinda's,
water en al wat een aap nog meer behoeft.
tijd met water gevuld, ook al door ae
apomaat. Het vrij forse apparaat met
zijn wirwar van draden en draadjes
heeft twee magazijnen. Aan elk van
die magazijnen kunnen 16 transpor
teurs worden geschoven, 32 dus in to
taal. Als Cor van Dijk aan elke trans
porteur zoveel voedsel zou bevestigen,
dat Koko er precies voor één dag ge
noeg aan had, zou hij de schakel-
klok zo kunnen instellen, dat per dag
één transporteur voedsel afwerpt. Dit
betekent, dat Koko 32 dagen zou kun
nen eten en drinken zonder dat zijn
baas thuis is. Vorig .iaar augustus is
Cor van Dijk aan zijn apomaat (hij
heeft dit woord zelf gevonden) begon
nen te werken. Pas onlangs kwam dit
apparaat klaar. Cor v. Dijk is de enige,
die met zijn apomaat kan werken. Een
ander zou het wel kunnen leren,
meent hij. Mijn apomaat kun je mis
schien in iets gewijzigde vorm voor elk
dier gebruiken, maar dit betekent niet
dat het een massa-artikel zou kunnen
worden, daarvoor is het te ingewik
keld. Koko zit niet vaak in zijn hoge,
smalle kooi. Meestal loopt hij los. Eten
moet hij echter wel binnen het gaas
werk, omdat zijn baas er nu eenmaal
schik in heeft te zien hoe zijn impo
nerende vinding werkt. De loslopende
meerkat-aap heeft wel eens de neiging
om op eigen houtje een banaan of een
sinaasappel van de apomaat te pluk
ken, maar ook daar heeft Cor van Dijk
wat op gevonden. Hij heeft rond
de transporteurs schrikdraad beves
tigd, en als Koko nu een banaan van
een transporteur wil grissen, raakt hij
onherroepelijk de schrikdraad, en dat
betekent even onherroepelijk een lich
te schok, een schok, die echter net
groot genoeg is om Koko ervan te
weerhouden, de eerste uren die poging
te herhalen.
Eindeloos veel geduld en moeite
heeft het Cor van Dijk gekost om zijn
apomaat in elkaar te zetten. En dat
het hem is gelukt, vindt hij terecht
een reden om trots op te zijn. Dat
schilderen en techniek een niet alle
daagse combinatie vormen is Cor van
Dijk zich bewust. Maar wat kan ik er
aan doen, zegt hij, dat ik zowel van
schilderen als van techniek iets weet.
Hoe dan ook, Koko de aap krijgt in
ieder geval genoeg te eten als zijn
baas van huis is, en lang niet elke
hond of kat kan dat zeggen, als de
baas van huis is. Maar ja. ook lang
niet iedereen is technisch zo goed
bij. dat hij geheel naar eigen idee
een apamaat, een hondomaat of katto-
maat kan bouwen.
Dit zijn Koko en zijn baas. de 27-jarige Utrechter Cor A. van Dijk.
Koko is de enige aap ter wereld, die gevoed wordt door een apomaat
een imponerende constructie van zijn baas.
Cor van Dijk, die nog maar een jaar
of drie in Utrecht woont, was in mei
van het vorig jaar op bezoek bij zijn
ouders in de Residentie. Daar las hij
toen de advertentie waarin een aap
je werd aangeboden. Hij ging eens
kijken en kocht het toen 3-jarige lang-
staartige dier prompt. Koko was altijd
gewend in een kooi te zitten, vertel
de Cor van Dijk, maar daar maakte
ik al gauw een eind aan. Ik liet hem
rustig los in de kamer en dat wende
gelukkig al na korte tijd. Het kostte
me heel wat meer moeite om hem zin
delijk te krijgen. Cor van Dijk is
machinezetter. maar werkt als zoda
nig slechts drie dagen 111 de week. De
andere dagen schildert of knutselt hij.
Lang tussen vier muren opgesloten
zitten, kan hij niet. Ik houd het ge
woon niet uit, zegt hij. U begrijpt
dus, gaat hij verder, dat ik af en toe
wel eens een paar dagen van huis
ben. Toen ik Koko net had, waar
schuwde ik, als ik wegging, de buren
en die gaven hem dan te eten. Op die
manier kon ik tenminste zonder zorg
weg. Maar omdat ik de buren niet
steeds wilde blijven vragen om op
Koko te passen, moest ik er wel iets
op verzinnen. Ik heb u al verteld dat
ik graag knutsel. Op een keer voorzag
ik het etensbord van een motor, die
het bordje heel langzaam deed draaien.
Aan het bord hing ik zes haken, en
aan elk van die haken hing ik voed
sel voor de aap. Op gezette tijden, die
ik zelf kon bepalen, lieten de haken
een voor een het voedsel los, en kwam
dan bij Koko in de kooi terecht. Dit
apparaatje beviel me echter niet op
den duur, dus verzon ik maar weer wat
anders. Dat anders is nu de apomaat.
Cor van Dijk, wiens vrijgezellenkamers
vol hangen met schilderijen, (eigen
werk) heeft ons het ingewikkelde ap
paraat vol trots getoond. De apomaat
loopt op elektriciteit, maar als de
stroom mocht uitvallen, schakelt het
apparaat zichzelf om op een accu
Koko hoeft dus nooit bang te zijn, dat
een storing in het elektriciteitsnet er
de oorzaak van is, dat hij niet op tijd
zijn natje en zijn droogje krijgt. Ook
is in de apomaat een controlecircuit
verwerkt, waardoor het apparaat zich
binnen zekere grenzen kan controleren
Koko's voedsel wordt bevestigd aan
zelf gemaakte tronsporteurs, die haar
fijn in elkaar passen, en achter el
kaar aan een rail worden geschoven
Een schakelbord bepaalt wanneer een
van de transporteurs voedsel moet af
werpen. De bananen en de sinaas
appelen komen stuk voor stuk terecht
in een bakje, waar Koko precies met
zijn kleine handjes bij kan komen.
Het tweede bakje wordt van tijd tot
Ziehier de apomaat. Het voor leken ondoorgrondelijke apparaat, dat
een eenvoudige meerkat-aap te Utrecht dagenlang kan voorzien van
allerlei voedsel. Links onder de twee gaten, waardoor Koko zijn natje
en zijn droogje kan pakken
