LEIDSEINSTRUM ENTM AKERSSCHOOL
Ieder kind zou eigenlijk
'n advies moeten krijgen
harmonieus samengaan van:
onderwijs en onderzoek
wetenschap en techniek
theorie en praktijk
De opleiding voor
het bloembollenvak
r
Maar niet iedereen
kan worden geholpen
Middelbare Tuinbouwschool in Lisse
UNIEKE SCHOOL STELT BIJZONDERE EISEN
Beroepskeuze: een groeiend probleem
K.
Heel vaak begint het met een krab
beltje
Met wat lijntjescijfertjes of zinnetjes
op een klein stukje papier. Het is de
neerslag van een gedachte. Van een
ingeving van een wetenschappelijk
onderzoeker.
Ergens heeft hij de mogelijkheid ge
voeld om door een apparaatje of een
instrument zijn werk te vergemakke
lijken en de kans op succes te vergroten.
Het is soms slechts een vaag idee. Een flard van een gedachte.
Maar het laat hem niet los. Hij zou het wel eens willen proberen. Hij
zou graag aan de praktijk willen toetsen of die wonderlijke opwelling
waardevol was. Meer dan alleen een plannetje.
Maar hemzelf ontbreken meestal
de begaafdheid, de mogelijkheid
of de apparatuur om dat uit te
voeren. Om zijn idee gestalte te
geven. Waar moet hij dan heen?
In Leiden is dat voor de weten
schap gelukkig geen probleem.
Daar beschikt men over de in
ons land en ook ver daarbuiten
unieke instelling: De Instru
mentmaker sschool.
Een wonderlijke schoolvorm,
waarin praktijk en theorie,
wetenschap en techniek, onder
wijs en onderzoek tot zo'n
harmonieuze eenheid zijji ver
enigd.
Een treffend voorbeeld vonden wij
in een van de machinebankwerkplaat-
sen.
Het klinkt misschien simpeler dan
het in werkelijkheid was. Het idee
kwam van een arts in het Academisch
Ziekenhuis. Hij meende, dat het on
derzoek van de maag en daardoor het
stellen van een diagnose aanzienlijk
verèenveudigd zou kunnen worden,
waBntef een bepaald instrument ver
beterd, ja misschien zelfs vervolmaakt
zou kunnen worden.
„Ongeveer zó", dacht hiji en hy zette
zijn gedachte met enkele weinig vaste
lijntjes op papier.
Dat papiertje kwam terecht op de
tafel van de leraar van de Instrument-
makersschool. Hij pleegde overleg, hij
piekerde en schetste. Uren, dagen. Nog
eens confereren, nog eens denken, nog
eens tekenen. Maar langzamerhand
kreeg de gedachte van de arts in het
hoofd van de leraar op papier vastere
vorm.
Toen was het moment aangebroken
om de leerlingen in te schakelen. Ze
begonnen te experimenteren. Te pro
beren en te beproeven. Het ging weken
zo door. Het gaat nog door. Het kun
nen maanden, jaren worden.
Vier, vijf, zesmaal, misschien veel
meer komt het apparaatje terug. Om
bij te stellen, voor aanvullingen of ver
beteringen. Zo kón er een apparaatje
groeien, dat aan alle eisen voldoet.
Dat het medische onderzoek en dus in
feite de patient een grote dienst be
wijst. Maar het zou ook kunnen van
niet Dat is het risico van de we
tenschappelijk vorser.
datgene, wat nodig is voor dat ene
apparaatje.
Hij is naar de school in het oude
Kamerlingh Onneslaboratorium van de
Rijksuniversiteit gekomen om een vak
te leren.
Een bijzonder vak: laboratorium -
technicus, waartoe onderricht wordt
gegeven in het precisie-instrument-
maken, glasblazen, glasslypen en in
het amanuensisvak. Dus mogen er ook
bijzondere eisen gesteld worden: een
combinatie van intelligentie en hand
vaardigheid, die niet zo erg dik ge
zaaid is. Hoofd en handen moeten bij
hem nauw samenwerken. Alleen dan
kan een vruchtbare wisselwerking tus
sen wetenschap en vakbekwaamheid
tot stand worden gebracht.
Toelating
Daarom is ook alleen het diploma
Ambachtsschool (met wat meer erva
ring metaalbewerking» niet voldoende.
De kandidaat-leerling zal zich ook
moeten onderwerpen aan een toela
tingsexamen voor de avondschool van
het Kon. Genootschap „Mathesis
Scientiarum Genitrix". Want de leer
lingen van de Instrumentmakersschool
zijn verplicht in de avonduren „Ma
thesis" te bezoeken. Allen, zonder uit
zondering. Dat is ook de reden, dat ze
in Leiden moeten gaan wonen en dat
is dan weer de reden, dat dit koste
loze onderwijs toch wel eens duur kan
zijn.
En de leerlingen zullen er zich van
bewust moeten zijn, dat zij' niet zo bar
veel vrije tijd ter beschikking hebben.
Zoals zij zich ook tevoren zullen moe
ten realiseren, dat er in het eerste jaar
pittig doorzettingsvermogen geëist zal
worden. Dan zijn de jongens immers
nog niet aan creatieve arbeid toe. Dan
staan zij nog in het begin van hun op
leiding en bovendien zijn zij verplicht
alle voorkomende diensten in het la
boratorium te verrichten. Dat kan be
tekenen: boodschapjes doen af accu's
schoonpoetsen. Niet zo bijster leuk.
maar noodzakelijk. En als men het van
een andere kan wil bekijken, door de
vele contacten ook erg leerzaam, maar
dat zullen er niet veel in dat jaar er
kennen.
Tevreden
De Franse diplomaat Francois Poncet heeft eens gezegd: „Een
man neemt doorgaans in heel zijn leven maar twee werkelijk belang
rijke beslissingen: de keuze van zijn vrouw en die van zijn beroep. Zij
zijn beide meesteresse over zijn leven en lang niet altijd zijn vrien
dinnen." Over de eerstgenoemde belangrijke beslissing, de keuze van
een levenspartner, willen we het op deze plaats niet hebben, wel over
de beroepskeuze, waarvan de betekenis door deze „diplomatiek"
uitspraak voortreffelijk wordt geïllustreerd.
Er zijn jonge mensen, die bij wijze van spreken van meet af aan weten,
wat zij willen worden maar dan is het nog de vraag, of zij geschikt zijn
voor het baantje, dat zij op het oog hebben. Er zijn jongeren, die helemaal
niet weten welke richting zij uit willen. En dan is er nog een groep, die
maar geen keus kan maken uit de bonte veelheid van (4300!) beroepen, die
onze moderne maatschappij kent.
Maar lukt het, dan is iedereen tevre
den. Niet in het minst de leerling, die
door zijn medewerking niet alleen veel
gedaan, maar ook veel geleerd heeft.
Hetgeen overigens niet wil zeggen, dat
men intussen het routinewerk heeft
vergeten. Dat gaat ook door. De jon
geman moet meer leren dan alleen
De beroepskeuze Is als probleem ge
groeid. naarmate het aantal beroepen
is toegenomen en elk beroep afzon
derlijk hogere eisen is gaan stellen.
Gelukkig kennen we tegenwoordig ook
instanties, die de jonge vrouw of jon
geman, het kind of diens ouders kun
nen helpen, wanneer het belangrijke
moment om te beslissen is aan ge
broken. Dit zijn de „particuliere" be
roepskeuzebureaus en de afdelingen
beroepskeuzevoorlichting, die verbon-
Dat eerste Jaar la vaak het lastigste
om door te komen; daarna gaat het
door de bekoring van het praktische
werk (de theorie is grotendeels aan
Mathesis overgelaten) veel gemakkelij
ker. Na twee tot drie jaar komt het
A-examen (het vroegere „leerling"-
examen). Dan nog twee jaar tot het
B(gezel)examen. Zeer bekwame leer
lingen kunnen na enige Jaren hun
krachten aan de praktijk te hebben
gegeven dan nog proberen het C-
(meester) diploma te bemachtigen.
Lange iveg
Alles bij elkaar dus een lange, lang
niet gemakkelijke en veel opoffering
vragende weg. „Als de jongens bij ons
van school komen, hebben ze nog niet
veel van het leven genoten", merkte
een leraar op. Maar aan het einde van
die weg lokt toch wel een zekere en
bevrediging gevende toekomst. Plaat
singsmoeilijkheden zyn er eigenlijk
nooit geweest. Zelfs in de beruchte
crisisjaren niet. Nagenoeg alle oud-
leerlinge zijn goed en volgens hun aan
leg terecht gekomen. Door de veelzij
digheid konden ze vele richtingen uit
en waren zij in staat zich in die rich
ting omhoog te werken. Zij hebben
zich veelal verzekerd van verantwoor
delijke functies in wetenschappelijke
en industriële laboratoria.
Uit buitenland
Derhalve is het gemakkelijk te be
grijpen, dat er veel belangstelling be
staat voor deze school. En niet alleen
in het binnenland 1 Zelfs Amerikaanse
jongens hebben er onderwijs gevolgd,
omdat zij in hun eigen land zó niet
terecht konden. Uiteraard is het leeu
wendeel van de leerlingen thans een
kleine honderd Nederlands. De
groeiende vormgeving van het tech
nische onderwijs betekent dus wel
degelijk concurrentie voor deze trotse
Leidse school. Maar nog steeds over
treft het aanbod de vraag. Nog steeds
moet bij het toelatingsexamen een se
lectie toegepast worden. Het tekent de
vitaliteit en tevens de betekenis van
deze dit Jaar precies zestigjarige school
van de „Vereniging tot Bevordering
van de Opleiding tot Instrumentma
ker", een nalatenschap van de grote
prof. Kamerlingh Onnes, waarvoor de
wetenschap hem nu nog dankbaar is.
Deze geleerde was het die de op
leiding tot instrumentmaker, waar
aan hij in zijn laboratorium zoveel
aandacht schonk, een vaste finan
ciële basis gaf, waardoor de weten
schap de laboratoriumtechnici
kreeg, die zij goed kon gebruiken,
terwijl tevens het werk in ,£ljn"
laboratorium de technische steun
kreeg, welke het niet kan ontberen.
Zo sneed en snijdt het mes aan
twee kanten.
Al vijftig jaar proberen leraren van de, sinds enkele jaren. Rijksmiddelbare
Tuinbouwschool jonge mensen op te leiden voor leidende functies in het bloem
bollenvak.. Hieronder verstaat men dan de teelt, handel en export. Daar er dus
verschillende kanten aan zitten, zal men een all round opleiding moeten volgen
om een leidende functie naar behoren te kunnen bekleden. Duizend mensen
kunnen nu zeggen, dat zij deze opleiding hebben genoten. De leraren kunnen
met een zekere trots zeggen, dat alle leerlingen na het verlaten van de school
een plaats hebben gekregen in het vak. Daarna Hgt het aan de oud-leerlingen
zelf of zjj slagen of niet.
den zjjn aan de gewestelijke arbeids
bureaus in de meeste grote en middel
grote steden.
Ook het Leidse GAB kent zo'n af
deling. De directeur van het bureau
en de eerste van de drie beroepskeuze-
adviseurs daaraan verbonden, de he
ren J. Sjoerds en P. J. Hes, hebben
ons wat meer over de taak van deze
afdeling, vooral met betrekking tot de
jeugd, verteld.
De afdeling beroepskeuzevoorlichting
helpt zo mogelijk Jong en oud.
Zij brengt een beroeps- of een studie
advies uit. Dit advies en daarop leg
den beide heren wel de nadruk heeft
nooit iets te maken met de arbeids
marktpolitiek. hangt dus niet af van de
vacatures, die bij het arbeidsbureau
staan geregistreerd.
LIJMEN
De beroepskeuze-adviseur gaat als
volgt te werk. Hij plaatst als het ware
het individu tegenover het beroep en
probeert dan beide aan elkaar te lij
men. Aan de ene kant moet hij reke
ning houden met de mogelijkheden
van het individu en aan de andere
kant met de beroepseisen. Tevens gaat
hjj na, of een bepaald beroep in de
toekomst het individu een redelijk be
staan zal garanderen, m.a.w. of er
„brood" in zit. Zowel de intellectuele
aanleg als de psychische geschiktheid
van iemand worden in het advies ver
disconteerd.
Er bestaat ook een klassikaal on
derzoek. dat bij de hoogste klassen
van lagere scholen wordt toegepast.
De klas krijgt dan een schriftelijke
test voorgelegd, waarna elke leerling
individueel wordt onderzocht.
De afdeling beroepskeuzevoorlichting
heeft vele taken. Zij brengt „interne"
adviezen uit, waarmee andere afdelin
gen van het GAB verder kunnen wer
ken. Zij helpt sanatorium-patiënten en
minder-valide kinderen die beslist
voorrang krijgen. De drie Leidse ad
viseurs werken verschillende scholen
in hun rayon af: en dat rayon is uit
gestrekt want het omvat behalve het
Leidse agglomeratiegebied ook de
werkterreinen van de arbeidsbureaus
in Alphen. Lisse en Gouda. Daarnaast
brengt zij particuliere adviezen uit. die.
afhankelijk van het inkomen. 1 tot
25 gulden kosten.
Uitgebreid leerprogramma
Het leerprogramma van deze Rijks
middelbare Tuinbouwschool moet zeer
uitgebreid zijn. Vele van de leerlingen
willen reiziger of vertegenwoordiger
worden en daarvoor moeten ziji zeer
veel weten. Sinds vier jaar worden hen
de beginselen van de verkooptechniek
en psychologie bijgebracht. Maar wat
zou deze kennis zijn zonder een gede
gen vakkennis? De reiziger moet we
ten hoe men bloembollen moet telen
om er over te kunnen praten en daar
over advies te kunnen geven. Maar
evengoed moet hij weten hoe ze ge
broeid moeten worden, want vele klan
ten forceren deze gewassen. Het is een
kunstmatige ingreep in een natuurlijke
groei. Fouten veroorzaken altijd uit
val. Daar de klant altijd de neiging
heeft om de fout aan de leverancier
toe te schuiven, „de bollen deugden
niet" moet hij met argumenten kun
nen worden overtuigd van zijn onge
lijk en moet hem kunnen worden aan
getoond, wat er verkeerd is gedaan.
Zo'n reiziger is niet het gehele jaar
op pad en zal zich zeker zes maanden
of minder in het bedrijf nuttig moeten
maken. Het ligt dan eigenlijk wel aan
het karakter en de kennis van de man.
wat hij gaat doen. De besten bereiken
ook „thuis" eert functie in de top. En
dat kan. want de administratieve be
sognes hebben zij ook op deze school
onderwezen gekregen. Dat zijn dan
boekhouden, economie, administratie,
handelstalen en correspondentie en
nog een aantal onderdelen voeren zij
na het verlaten van de school mee.
Ook praktijk
Iedere leerling van de Instru
mentmakersschool krijgt in zijn
opleiding te maken met het glas
blazen. Een fascinerend werkje.
Boeiend is het spel, dat een van
de assistenten speelt met vlam en
vorm. Een van de leerlingen kijkt
vol belangstelling toe. Een ander
kijkt steels naar de fotograaf. Die
vertegenwoordigt voor hem het
ongewone. Dat trekt nog meer.
(Foto LD./Holvast)
WACHTLIJST
Iedereen kan naar het GAB in Lei
den stappen voor een advies voor zijn
kind. Maar of hij gauw geholpen zal
worden, is een tweede, want de wacht
lijst is lang! Ontstellend lang soms
zelfs. „Ouders komen altijd tegen de
tijd, dat zij moeten kiezen", ver
telt de heer Hes. „De maanden april
en mei zijn iets wanhopigs. Dan ko
men ze in drommen opzetten. Komt
men enkele maanden eerder, dan kan
men misschien iets vlotter geholpen
worden".
Misschien! En hiermee komen we
automatisch bij een belangrijk punt.
Want hoewel de heren Sjoerds en Hes
ervan overtuigd zijn, dat eigenlijk elk
kind geadviseerd zou moeten worden,
hopen zij van harte dat nu niet alle
ouders in hun gebied met hun kinde
ren naar het GAB komen! Want de af
deling beroepskeuzevoorlichting is nu
reeds zo overstelpt met werk, dat zy
vele aanvragen van scholen en andere
Instellingen moet afwijzen.
Mensen, die niet op een kantoorstoel
kunnen zitten en zich liever bezig
houden met de teelt en de behandeling
van de bollen voor de vele doeleinden
kunnen die kant ook op. Iedere leer
ling moet namelijk in de drie jaar,
Waarom er zo weinig beroepskeuze
adviseurs zijn en hun aantal neemt
eerder af dan toe kan eenvoudig
worden verklaard. De selectie voor de
speciale opleiding, die men ervoor moet
volgen, is streng: de studie duurt lang
en het salaris is geen aanmoediging
voor hen, die het eventueel zouden
willen worden.
Daarom kan dit, wat een lang ver
haal had kunnen worden, beter kort
blijven. Nog meer woorden over de
voordelen van beroepskeuze-voorlich
ting zouden waarschijnlijk bij nog
meer mensen dan nu het geval is het
verlangen wekken naar het GAB of
een particulier bureau te stappen. En
dat zou alleen maar betekenen, dat
zoveel mensen méér teleurgesteld zou
den moeten worden
Het knelpunt zit niet bij het
GAB en evenmin in Leiden. In Ne
derland kan van alle kinderen, die
adviezen zouden moeten hebben,
slechts 20 procent worden gehol
pen door de arbeidsbureaus en de
particuliere beroepskeuzebureaus
tezamen
TE WEINIG ADVISEURS
De oorzaak: er zijn te weinig be
roepskeuze-adviseurs. „Als er meer be
roepskeuze-adviseurs waren, zouden ze
direct worden geplaatst", zegt de heer
Sjoerds. De heer Hes voegt eraan toe.
dat er in het Leidse gebied alleen al
wat de lagere schooljeugd betrekt,
werk zou zijn voor een dozijn advi
seurs!
dat hij deze school bezoekt, enkele
maanden per jaar „praktijk" doen.
Ze hebben daarvoor de tijd van onge®
veer 1 april tot half september. Als
ze weer op school komen, moeten ze
rapporten samenstellen over hun
waarnemingen en hun werk.
Hoewel dus de meeste leerlingen de
handelskant op gaan, is deze school
opzettelijk geen handelsschool gewor
den. De beschrijving van de taak van
de reiziger duidt er al op, dat men
alleen met een handelsopleiding nog
niet veel zal opschieten, omdat men
veel van de teelt moet weten.
Dit impliceert dus ook, dat afgestu
deerden zelfstandig een kwekerij kun
nen beginnen of, in de grootste zaken,
een plaats kunnen vinden als cultuur
chef. Deze mogelijkheden zijn niet zo
groot. De laatste jaren is een oud
leerling van de RMTS ook gerechtigd
om bloembollen te gaan broeien. Als
zelfstandig ondernemer.
Ideaal: eigen exportzaak
En dan is men ook theoretisch klaar
voor het ideaal van velen: een eigen
exportzaak.
Opmerkelijk aan deze school ls het
onderwys in wellevendheid en voor
hen. die dat wensen, maatschappijleer.
Deze „vakken" zijn op verzoek van
de praktyk, ingesteld. Het is de bedoe
ling de jongelui te wijzen op het Juiste
gedrag op reis en tijdens het verblijf
in het buitenland. Ze zullen dan niet
zo vreemd staan tegenover „de wereld"
als ze op eigen benen moeten gaan
staan. Ze zullen zich daardoor ook
zekerder voelen.
Aangezien dit een middelbare school
is. worden bepaalde eisen voor de toe
lating gesteld. Zij die Mulo A of een
gelijkwaardig diploma hebben, moeten
slechts toelatingsexamen afleggen in
de bloembollenteelt. Zij, die dit niet
hebben, zullen dus wel wat moeten
blokken om dit examen te doorstaan.
Is men al een jaar praktisch werkzaam
geweest in het bloembollenvak, dan
behoeft men geen toelatingsexamen
af te leggen. Leerlingen van de lagere
tuinbouwscholen, zoals die van Hille-
gom. Noordwijkerhout en Rijnsburg,
moeten ook zo'n examen afleggen, ten
zij de directeur van de school dit niet
noodzakelyk acht.
De samenstelling van de groep nieu
we leerlingen maakt ook dat de zes
vreemde talen, die daar worden on
derwezen op twee manieren worden ge
doceerd. Er is een eenvoudige cursus
en een voor gevorderden. Duits en En
gels zijn verplichte vakken. Frans,
Zweeds en Spaans zijn facultatief. Ne
derlands is óók een vak, dat verplicht
is.
Het schoolgeld ls laag, f30,per
cursusjaar; er komen nog f20.— voor
de verplichte excursies bij en f 5,
voor ieder niet verplicht vak. Eigen
aardig ls. dat vele leerlingen vooral die
„mulo" hebben, de cursussen Frans
volgen. Zweeds is begrypelyk, want
vele zaken handelen op Zweden. De
animo voor het Spaans is niet bijzon
der groot. Deze taal wordt hoofdzake
lijk geleerd door jongelui, die weten
waar ze terecht komen.
Het heeft lang geduurd voordat deze
theoretische opleiding door het gehele
bloembollenvak als noodzakelyk werd
geaccepteerd. Men weet nu, dat alles
zeer gecompliceerd is geworden en
daarbij komt ook de drang van alle
vaders, dat de zoon toch wel wat meer
dient te weten dan toen zjj begonnen
en met veel vallen en opstaan het vak
hebben moeten leren. Men begrijpt,
dat het volgen van deze Middelbare
Tuinbouwschool een goede basis geeft,
waarvan de jongelieden in de praktijk
zeer veel nut kunnen hebben.
