IN AMERIKA BULDERT HET
GESCHUT MORGEN WEER
CALVÉ
Herdenking burgeroorlog is
grootste in de geschiedenis
MET WEEMOED
EN MET TROTS
ligtvoet
Opgericht 1 maart 1860
Dinsdag 11 april 1961
Vierde blad no. 30326
ér—
k (Van onze correspondent in Washington)
Het wordt schieten in Amerika. Morgen branden de kanonnen los en zij zullen niet ver
stommen voor 1965. De Amerikaanse burgeroorlog duurde van 1861 tot 1865 en nooit zal
een oorlog uitvoeriger en nauwkeuriger herdacht en gereconstrueerd zijn dan deze.
Alle belangrijke veldslagen zullen opnieuw worden „opgevoerd" en het Zuiden, dat de
burgeroorlog verloren heeft, zal ditmaal „winst" maken: het grootste deel van het
oorlogsgebied ligt in het zuiden en honderdduizenden toeristen zullen naar de slagvelden
trekken en daareen klapstoeltje huren.
De herdenking van deze oorlog wordt echter veel meer dan een kolossale toeristen
attractie. Voor vele Amerikanen is dit „de" oorlog, een dramatische periode van loutering
waaruit de eenheid van de republiek is voortgekomen. De belangstelling en het enthou
siasme voor deze gruwelijke periode van nationale gespletenheid zijn moeilijk te ver
klaren, maar ze zijn reëel.
Misschien slaat men daarom deze strijd wel zo hoog aan, omdat het zo ontzettend veel
gekost heeft, om de eenheid van de Verenigde Staten te bewaren
Honderd jaar geleden had Amerika 32 miljoen inwoners. De burger
oorlog eiste ongeveer 600.000 doden. Dat is niet alleen relatief, maar
ook absoluut gerekend, méér dan het Amerikaanse dodental van de
Tweede Wereldoorlog. Hier moet echter bij gezegd worden, dat de
meeste Amerikaanse soldaten stierven aan tyfus, mazelen, longont
steking en wondkoorts, maar hun dood was een direct gevolg van de
oorlog en van de primitieve omstandigheden waarin deze werd gevoerd.
Waarom deden de inwoners van één land elkaar zoveel ellende aan?
En hoe is het mogelijk, dat de Amerikanen ook al hebben zij vaak
hun voorkeur voor een van de twee partijen toch een grote, nationale
herdenking van deze oorlog kunnen maken?
Dat zün vragen waar men onmogelijk
«en volkomen helder, alles-verklarend
antwoord op kan geven. Hier kan alleen
beschreven worden hoe het Amerika van
1961 zich opmaakt om de tragische bur
geroorlog te gaan herdenken: met wee
moed en met trots, geïnteresseerd en
met voldoening.
Het pleit is beslecht, de eenheid is
hersteld, maar het zou onoprecht zijn
te doen alsof er in het geheel geen lit
tekens zijn overgebleven: zolang in het
uiterste zuidoosten geen rasgelijkheid
is bereikt, zal de oorlog nog niet geheel
zijn afgesloten.
Was dan de kwestie van de slavernij
de oorzaak en onderwerp van deze bur
geroorlog? Niet uitsluitend. Men kan het
algemener stellen en met de Engelse
Brogan zeggen„Het was de pressie van
de moderne wereld op een archaïsch
sociaal en economisch systeem"
Maar de slavernij was het meest op
vallende kenmerk van dat systeem. Tal
van geschillen tussen Noord en Zuid
hadden niet tot oorlog geleid, onenig
heid over de slavernij deed dat wel.
Crisis voorspeld
Hoewel er reeds geruime tijd
moeilijkheden tussen Noord en Zuid
waren is de oorlog voor velen toch
als een verrassing gekomen. Maar
Lincoln, die nog maar een goede
maand president was toen de strijd
ontbrandde, had drie jaar voordien
de crisis duidelijk zien naderen.
Lincoln deed toen een gooi (tever
geefs) naar een Senaatszetel en zei in
een debat met zijn fameuze tegenstan
der Douglas: „De opwinding zal niet
ophouden totdat een crisis bereikt en
gepasseerd zal zijn. Een huis, dat tegen
zichzelf verdeeld is, kan niet stand
houden. Ik geloof dat dit bewind niet
kan voortbestaan, voortdurend half slaaf
en half vrij. Ik verwacht niet, dat de
Unie verbroken zal worden, ik verwacht
niet dat het huis zal instorten, maar
wel verwacht ik dat het zal ophouden
verdeeld te zün".
Toen de oorlog in 1861 begon, was dat
niet omdat het Noorden met geweld het
Zuiden de slavernij af wilde schaffen.
Zo eenvoudig was de zaak bij lange na
niet. Lincoln was een tegenstander van
de slavernij, maar de grondwet maakte
het hem onmogelijk om in te grijpen
tegen wat in feite een zaak was van de
deelstaten. Grondwetswijziging was niet
mogelijk, omdat het Zuiden voldoende
stemmen bezat om verandering van de
constitutie te voorkomen.
Meer geschillen
Waar de centrale regering wèl bij
betrokken was. dat was bij het systeem
in de westelijke gebiedsdelen, die gaan
deweg tot ontwikkeling werden ge
bracht. Het Zuiden hoopte daar deel
staten met slavernij te zien ontstaan,
het Noorden verzette zich daartegen.
Maar, nogmaals, er waren ook andere
geschillen tussen Noord en Zuid. Het
agrarische Zuiden, dat het van de ka-
toen-export moest hebben, was tégen
tolmuren; het Noorden, waar zich met
moeite industrie ontwikkelde, wenste de
eigen nijverheid door douanetarieven te
beschermen.
Reeds voordat Lincoln zün ambt aan
vaardde, had zich een aantal staten in
het uiterste zuiden van de Unie afge
scheiden. Maar nog steeds hoopte men
die „afgedwaalde zusters" weer in de
familie op te nemen. Het Zuiden heeft
altijd veel waarde gehecht aan de wet-
telijke aspecten van de zaak. Lincoln
heeft in zijn inaugurele rede van maart
1861 terstond gezegd: „Geen staat heeft
het recht om louter uit eigen beweging
uit de Unie te treden".
Veel kon de centrale regering echter
niet doen tegen die afscheiding. Wel
Generaal Robert E. Lee tekent de
overgave van de Zuidelijken, ter
wijl zijn tegenstander, generaal
Ulysses Grant, toeziet.
waren er enige federale forten in het
zuiden, maar de meeste daarvan waren
zonder vechten in handen gekomen van
de afgesoheiden staten. Alleen Fort
Sumter (bij Charleston, South Carolina)
en Fort Pickens had de centrale rege
ring nog behouden, toen Lincoln aan
het bewind kwam.
Met los kruit
Morgen zal fort Sumter opnieuw
beschoten worden (nu met los
kruit). Daèr is de burgeroorlog be
gonnen. In de maanden en jaren
die volgen zal het losse kruit knal
len bij Richmond, Bull Run, Antie-
tam, Fredericksburg, Vickburg,
Gettysburg, kortom op al die plaat
sen, waar de Amerikaanse jeugd op
school zoveel over heeft gehoord
en waar de heldendaden zijn be
dreven, die spreken tot de verbeel
ding van bijna iedere Amerikaanse
jongen.
Dit wordt „de grootste herdenking in
de geschiedenis". De Amerikaanse vlag-
genindustrie heeft niet te klagen over de
recessie: er is grote vraag naar de „con
federate flag"( de vlag van het Zuiden)
en naar de oude Unie-vlaggen met heel
wat minder sterren dan thans.
De televisie begint meer burgeroorlog
drama's te vertonen, de toch altijd al
brede stroom van burgeroorlog-boeken is
nog aanmerkelijk gezwollen; uniform-
fabrieken hebben grote bestellingen voor
grijze (Zuidelijke) en blauwe (Noorde
lijke) uniformen. Die zullen gedragen
worden tijdens de vele namaak-veldsla-
gen, waarmee men toeristen hoopt te
trekken.
Commercieel succes
Succes is verzekerd. In een nor
maal jaar int men op het slagveld
van Gettysburg reeds 750.000 dol
lar aan entree-gelden. In een jubi
leum-jaar wordt de toeloop nog
heel wat groter. Hoezeer de bur
geroorlog een rol speelt in de
gedachten van de mensen, kan
blijken uit het jeit, dat de Crysler-
fabrieken, die de „compacte" va
liant op de markt brengen, het plan
hebben opgevat om - alleen in vier
zuidelijke staten - deze auto be
schikbaar te stellen in een kleur, die
men beschrijft als „confederate
grey" (confederatie-grijs)
Generaal Grant was Lincolns opper
bevelhebber van het Noorden. Hij was
bekwaam, maar hij dronk nogal veel.
Toen roddelaars eens aan Lincoln
kwamen vertellen, dat Grant weer zo
veel whisky had gedronken, moet de pre
sident gezegd hebben: „Vindt maar eens
uit wat voor merk hij drinkt en stuur
dat aan al mijn generaals!".
Welnu, bijna honderd jaar na dato
heeft de fabriek van Old Crow whisky
vastgesteld, dat Grant Old Crow ge
dronken moet hebben. En daar maakt
men nu reclame mee
Geforceerd
Maar om op Fort Sumter terug te
komen, daar werd 36 uur geschoten; er
viel geen enkele dode en de schade was
betrekkelijk gering. Toch was dit defi
nitief het begin. Een begin dat enigs
zins geforceerd was door Zuidelijke of
ficieren ter plaatse, die begonnen te
schieten op een moment, waarop zij
konden hopen dat het fort na enkele
dagen zonder slag of stoot in hun han
den zou vallen. Helemaal zeker was dit
echter niet. Lincoln had tegen de
wens van de overgrote meerderheid van
zün kabinet schepen met proviand
naar het fort laten vertrekken. Deze
daad moest het Zuiden zeer irriteren.
Op 12 april 1861 belandde men in een
oorlog, die de opperleiding in Noord en
Zuid niet bewust heeft gezocht. Maar
toen de kanonnen hadden gevuurd, toen
het Zuiden „op de vlag had geschoten"
en dus kennelijk rebels was geworden,
was er geen houden meer aan. Een week
na het bombardement van Fort Sumter
sloot de grote staat Virginia zich aan
bü het Zuiden.
SLASAUS
G. A. Kieft opvolger van
B. W. Biesheuvel
De heer G. A. Kieft, lid van de
Tweede Kamer voor de AR-Partij. gaat
zün partügenoot B. W. Biesheuvel op
volgen als lid van de raadgevende ver
gadering van de Raad van Europa.
De heer Biesheuvel is onlangs lid ge
worden van het Europese parlement,
dat de politieke controle uitoefeut over
de gemeenschappen van de Zes (EEG,
Euratom en de EGKS).
De heer Kieft wordt door zün toe
treding tot de raadgevende vergadering
(waarin 135 afgevaardigden uit 15 Euro
pese landen en een groep Zwitserse
waarnemers zitting hebben) tevens lid
van het parlement der Westeuropese
Unie. Dit parlement wordt n.l. gevormd
door de afgevaardigden van de zeven
WEU-landen (Nederland. België, Lu
xemburg. Frankrük, Duitsland. Italië
en Engeland) in de raadgevende verga-
I dering.
De raadgevende vergadering zal op
21 april haar dertiende zittingsperiode
beginnen met een vergadering van een
week (tot 29 april) in Straatsburg. Er
komen in deze week niet minder dan
zes Nederlandse verslagen aan dc orde:
twee van ir. H. Vos (P. v. d. A.) over de
jaarverslagen van de Europese confe
rentie van ministers van Verkeer en
I van de OEES aan de Raad van Europa,
een van ir. A. Vondeling (P .v. d. A.)
I over Europese landbouwpolitiek en drie
van dr. C. Patün (P. v. d. A.) over
technische zaken als de instelling van
een statuut van waarnemer bü de raad
gevende vergadering.
Voorts komt o.a. de jaarlükse voor
zitterskeuze aan de orde. Het Ujkt niet
uitgesloten dat de Deense liberaal Per
Federsplel, die vorig jaar wülen John
Edwards opvolgde, voor een jaar zal
worden herkozen. Ambtstermijnen van
twee jaar zün zo langzamerhand tra
ditie geworden.
Advertentie
Grootste generaal
Robert Lee, die men wel de grootste
generaal uit de burgeroorlog kan noe
men, heeft in die beginperiode opperbe
velhebber van de Noordelüke troepen
kunnen worden. Maar Lee kwam uit
Virginia en hü kon het niet over zün
hart verkrijgen te strüden tegen de staat
waar hij vandaan kwam, tegen zijn ver
wanten, zijn kinderen en zün huis
Had hij wèl de leiding genomen van het
NoordeUjke leger, dan was de oorlog
misschien in een jaar beslecht geweest.
Lee had zijn eigen slaven vrügelaten,
hij was tegen de afscheiding en tegen
de oorlog. Hij was een van de dapperste
en bekwaamste militairen, die Amerika
ooit heeft gehad en die capaciteiten heeft
Een soldaat van het NoordeUjke
leger aan het koken in een kamp.
men in Noord en Zuid erkend en ge-
eerd. De generaal van de rebellen is een
groot man geworden in de Amerikaanse
geschiedenis, een held. ook voor hen, die
het ideaal van de Unie zeer hoog stellen.
Zeker, ook in Nederland hebben Van
Oldenbarnevelt en de gebroeders De
Witt naast de Oranjes hun stand
beelden. Maar de tegenstellingen van de
burgeroorlog zün in Amerika toch wel
snel en bü velen radicaal vergeten. Het
landgoed van Lee waar in het cen
trum het huis van Lee staat is thans
Amerika's nationale heldenkerkhof ge
worden, symbool bij uitstek van de een
heid van de Verenigde Staten. De be
woners van Washington, die 's avonds
de brug over de Potomac overgaan, zien
Lee's huis door schijnwerpers ver
licht hoog op de eerste heuvel van
Virginia.
Weet je hoe ze die
LIGTVOET
ook wel noemen
Jantje secuur.
Erkende
Philips
service
Modern
De burgeroorlog was gruwelijk,
maar tegelijk ook interessant. Hon
derd jaar geleden was een oorlog,
waarin voor het eerst de telegraaf
en de spoorlijn gebruikt werden,
heel modern. Het Zuiden had bo
vendien land- en zeemijnen en zelfs
primitieve duikboten.
Het Noorden, met 2rijn meer ontwik
kelde industrie, bemerkte hoe belangrijk
het was om over voedsel in blik en over
voldoende locomotieven te kunnen be
schikken.
Ook was dit de eerste oorlog, waar
fotografen aan te pas kwamen. Veel
realistischer dan de meestal geroman
tiseerde prenten en schilderijen uit
vroeger tüden, geven deze foto's een
beeld van ..hoe het werkelük was".
Maar daarmee is de romantiek niet
verdreven. Het Zuiden heeft altijd het
ideaal van hoffelükheid en ridderlük-
heid gecultiveerd en men kan zich voor
stellen dat veel schooljongen in Ame
rika. althans aanvankelük, de partij van
het Zuiden kiezen, wanneer zn horen
of lezen over deze strüd.
Artillerie-oefening in een fort van
de Noordelijken.
een yang naar gangetje 12 is lettend.
GANGETJE
TEL. 23005
De noodzaak van een centraal
gezag in een zich uitbreidende en min
der agrarisch wordende wereldmacht, is
iets wat veel minder spreekt tot de
jongensfantasie.
Eenheid
Maar, officieel althans, eert Amerika
in deze herdenkingsjaren beide: de ro
mantiek, het lokale patriottisme en de
nationale verbondenheid. Aan kanon
gebulder zal het niet ontbreken. Men
kan schieten in alle richtingen en
met wat commerciële tact behoeft
men niemand werkelük te kwetsen.
Maar geraakt worden de Amerikanen
daarom wel, wanneer zü terugdenken
aan deze strüd. En alleen de betrekke-
lük weinigen, die zich bezinnen op de
zin en de taak van een natie, zullen er
aan herinnerd worden hoe beiangrük
Amerika's eenheid en kracht kan zün in
de wereld. Indien die weinigen talrüker
zün dan zü waren in 1861, dan is de
burgeroorlog zeker niet zinloos geweest.
