DESTRATVSFEERBAILON
LIEFHEBBENDE VROUW BIEDT
HAAR MAN TE KOOP AAN
Veere wenst schadevergoeding om
economische weerslag op te vangen
ZATERDAG 25 MAART WEKELIJKS BIJVOEGSEL PAGINA 4
Frangois Billetdoux analyseert
opnieuw huwelijksverhoudingen
HOE WERKT HET?
Nieuwe haven voor Arnemuider vissers
Vissers met bijzonder karakter
en blijven het beeld van de bedoe
ning op straat beheersen. De strakke
regels, die deze dorpsgemeenschap zich
zelf stelde, bleven gehandhaafd. Er is
geen inwoner van Arnemuiden, die op
zondag zal vissen. Op zondag gaat men
in het zwart naar de kerk. Alleen aan
het begin en het einde van de kerk
dienst zijn zondags de straten niet
leeg. Maar in de nacht van zondag
op maandag, te weten een kwartier
na middernacht is het of het dorp
opnieuw ontwaakt. De vissers trekken
per fiets en per bromfiets naar hun
schepen. De vloot vaart uit op zoek
naar een nieuwe oogst, die de zee zal
geven.
Alles als vroeger
Alles is er nog van vroeger in dit
dorp: de werfjes, waarin vroeger
tijden de scheepjes werden ge
bouwd, maar die nu zijn overge
schakeld op de bouw van jachten. De
visgeur veroorzaakt door de vismeel-
fabriek. De vissers.
De eigenaar van de vismeelfabriek
heeft intussen over weggaan gedachct.
Hij heeft en dat is typerend voor
het van thuishaven tot thuishaven
zwervend lot van de vissers over
wogen hen te volgen en elders een
drijvende vismeelfabriek te bouwen.
Als hij dat doet zal hy echter onge
twijfeld iE Arnemuiden zelf blijven
wonen.
Alles is er nog, maar langzaam
maar zeker gaat zich nu toch een
verandering voltrekken, waaraan
het dorp ivil meedoen. In de laatste
gemeenteraadsvergadering is een
„recreatie-plan" besproken een
plan, dat als het wordt uitgevoerd,
er toe zal leiden dat Arnemuiden
zich zal moeten aanpassen bij de
ontwikkeling van het Veersemeer
tot een ivatersportgebied van al
lure. Die verandering zal dan
hoogstwaarschijnlijk ook zijn
weerslag vinden in de gemeen
schap van de vissers, die dan voor
het toerisme zal moeten open
staan.
De dames Marijs en Meulemeester (een van de ruim
1200 Meulemeesters) wonen in Arnemuiden en denken er
niet over te gaan verhuizen naar Colijnsplaat. ,,De mannen
komen wel op de brommers naar huis toe".
Opgetogen is men in Jonathans
nieuwe kosthuis over zijn energie,
kracht, gedrag en humeur. De wat
trieste en bedrukte artiest van vroeger
is nu een doortastende vrolijke en
goedlachse herenboer geworden die zich
dan ook onmisbaar wist te maken.
Rebecca die daarentegen van ge
haaid zakenvrouw tot meelijwekkend
zielepootje is afgezakt, ziet onder het
geestdriftig relaas van Jonathans
nieuwe huisgenoten haar hoop in rook
vervliegen. Maar wanneer de baas ein
delijk zelf thuis komt, hakt hij ook
deze knoop tot aller tevredenheid door:
zijn vroegere gade zal haar intrek on
der hun dak nemen! Op die basis
(of: onder dat dak) gaat het ge
zelschap een nieuw leven tegemoet
waarover ons nadere informaties ech
ter ontbreken.
Ziedaar het verhaal en de hande
ling van „Le comportement des époux
Bredburry" (De gedragingen van de
echtelieden Bredburry) die Frangois
Billetdoux in zijn nieuwe toneelstuk
behandeld heeft. Hy heeft de stof, zo
verzekert Billetdoux, uit de (Ameri
kaanse) werkelijkheid gegrepen via
een avondblad dat hem op een dag
berichtte dat een dame voor dertigdui
zend dollars haar echtvriend te koop
had aangeboden.
Zijn eerste opwelling was toen dat
die prijs gepeperd mocht heten en
daarna hield hij zich bezig met de
mogelijke drijfveren van dat onalle
daagse initiatief.
Van dat onderzoek brengt hij in
dit toneelstuk dus verslag uit en zijn
conclusie luidt:
(a) dat Rebecca door liefde werd
gedreven,
(b) dat factoren van economische
orde vermoedelijk de voornaamste
regels bepalen van de morele ge
dragingen, ook binnen het huwelijk,
in de wereld van onze tijd.
Echtverbintenissen werden sinds on
heugelijke tijden wel meer op een
grondslag van geld of andere belan
gen gesloten, en die Amerikaanse da
me verdiende respect uit hoofde van
naar openhartigheid.
De Bredburry's vormen in Billet
doux psycho-analyse in de vorm van
een blijspel inmiddels in genendele
een mislukt of ook maar uitzonder
lijk huwelijk. Beide echtelieden hiel
den, gelijk in de twee laatste bedrij
ven overduidelijk blykt, veel en zelfs
hartstochtelijk van elkander, maar
door „incompatibilité d'humeur", of
wel lichtere temperamentsverschillen,
konden ze alleen elkanders dagelijkse
aanwezigheid minder goed meer ver
dragen.
„Waarom geef je me toch nooit vis
te eten?" vraagt Jonathan bijvoor
beeld op een dag aan zijn vrouw.
„Omdat je me met die graten aan
een kat doet denken", zo luidt haar
antwoord. In die zone nu van kleine
ergernissen zijn de conflictstoffen
vooral gelegen waaraan hun huwe
lijk ten gronde dreigt te gaan. zodat
Rebecca in overleg en overeenstem
ming haar man besluit tijdig in te
grijpen volgens vermelde procedure,
waardoor hun intiemere wederzijdse
gevoelens gespaard blijken te kunnen
worden.
Tschin-Tschin
In Tschin-Tschin. zijn eerste to
neelstuk. had Billetdoux zich met een
zeer verrassend resultaat ook al met
die delicate materie der huwelijks
verhoudingen beziggehouden. En in
diezelfde geest van subtiliteit en bijna
putireinse ironie en in overeenkom
stige stijl waarvoor hy bij Paul Val-
try (en Pascal) in de leer moet zijn
geweest, behandelt hy hier een an
der aspect van dit eeuwig branden
de probleem. Slechts één doch fun
damentele aanmerking zou ik wil
len maken: 'tKomt me voor dat Bil
letdoux zich in zijn medium heeft
vergist, en dat zijn psychologisch
briljante ontleding beter als essay dan
als toneelstuk tot haar recht ware ge
komen.
(Van onze Parijse correspondent)
Tijdens het ontbijt neemt het Amerikaanse echtpaar Mortimer in het
ochtendblad kennis van een advertentie waarin een (goede) vriendin,
Rebecca Bredburry, haar echtgenoot jonathan, kunstschilder van be
roepte koop aanbiedt. Elsbeth kan het eigenlijk wel begrijpen, maar
haar wederhelft, ofschoon zakenman van professie, acht die transactie
moreel toch wel wat misplaatstzo niet aanvechtbaar.
De politiecommissaris Coockle concludeert na een nauwgezette en
quête evenwel, dat bij deze aanbieding en verhoopte transactie alle wet
telijke bepalingen scrupuleus werden gerespecteerd, zodat hij besluit
alleen bij de eigenlijke koop een oogje in het zeil te blijven houden.
De echtgenoot jonathan, die als koopwaar fungeert, blijkt (bij po
gingen van zijn vriend om hem tot weerstand op te hitsen), zich met
deze handel-in een-blanke-slaaf trouwens helemaal verzoend te hebben
en zijn vrouw heeft op het stuk van zakendoen bovendien van niemand
meer iets te leren.
De heer en mevrouw Bredburry bespreken in Billetdoux' toneel
stuk hun wonderlijke transactie.
Er kondigen zich heel wat aspirant
koopsters aan ofschoon de prijs niet
laag is, maar Rebecca stelt ook nog
andere dan slechts financiële eisen.
Ze wil dat haar man 'n goede ver
zorging zal (blijven) krijgen. De eer
ste kandidaten weten Rebecca onvol
doende vertrouwen in te boezemen en
daarom wordt besloten Jonathan bij
opbod en publiek te verkopen.
Tenslotte wordt een struise, gezon
de jonge vrouw die even buiten de
stad een boerderijtje dryft, de nieuwe
eigenares van Jonathan.
De politie-inspecteur die nog geen
illegaal steekje heeft zien vallen, komt
persoonlijk Jonathan op zijn atelier
halen om hem naar zijan nieuwe kost
huis en bezitster te leiden, en het af
scheid voltrekt zich in een melancho
lieke scène die zelfs niet zonder tra
gische accenten is.
Een jaar later
Een jaar gaat vervolgens voorby
waarin het voor Rebecca steeds moei
lijker wordt om de eenzaamheid te
verdragen, en aangemoedigd door haar
vriendin wil ze nu trachten Jona
than weer terug te kopen. Ze bege
ven zich tezamen naar de bescheiden
farm waar ze door een half-imbeciele
knecht en de nieuwe eigenares wor
den ontvangen.
instrumentenbord [>Jgl|§!l
gondel
buisframe
(schokbreker)
CH-Vülk
camera
patrijspoort
batterijen
schokbreker
waarnemingen inde
I hoogste lagen van de
stratosfeer worden
ballons opgelaten tot
meer dan 30.000m.
Een aantal van deze
vluchten wordt met
een bemande ballon
volbracht.
lüwwiwyiüJimy
Onder de gondel bevindt zich een
aluminiurnbuisframe dat bij een
harde landing als schokbreker op
treedt. Hierin bevinden zich de
batterijen, die als ballast kunnen
worden afgeworpen. De lucht in de
gondel bestaat voor ca. 6% uit
zuurstof, 20% helium en 20%stik
stof.
Het omhulsel van de ballon (J^mm
dik plastic,435kg zwaar) heeft bij
het opstijgen een lengte van 85 m
Er wordt een weinig heliumgas in
gebracht, dat bij het stijgen naar
grote hoogte uitzet tot de ballon
een omvang van 61 m heeft. Daar
bij wordt een vermindering van het
soortelijk gewicht van de verplaat
ste lucht gecompenseerd door het
toenemend volume van de ballon.
Een teveel aan gas kan ontsnappen
uit een drietal open sleuven aan de
onderzijde. Onder de ballon hangt
een grote parachute, waaraan dan
weer de gondel hangt.
De gondel bestaat uit een lucht
dicht afgesloten aluminium cylinder
waarin een druk heerst overeen
komend met een druk op 7600 m
hoogte. Deze lage druk is nodig
om een te grote drukovergang te
vermijden bij beschadiging.
radio en
bandrecorder
I koelinstallatie
luchtververser
geheel uitge
zette ballon
parachute
Een luchtverversingsinstallatie onder de
gondel verwijdert vocht en koolzuur uit
de lucht. Overdag, wanneer de gondel
door de zon wordt verwarmd, werkt een
koelinstallatie terwijl s'nacht de gondel
binnen electrisch wordt verwarmd.
Verschillende instrumenten verrichten de metingen,
welke door een automatische camera elke vijf minuten
door een opname van het instrumenten bord worden
vastgelegd. De waarnemingen en ervaringen van de
bemanning worden met radio en bandrecorder gerap
porteerd.
I
(Van onze Vlissingse correspondent)
De geschiedenis herhaalt zich in Arnemuiden. De vissers zullen
een nieuwe thuishaven krijgen aan de Noordbevelandse kust, nu vol
gend jaar het Veersegat zal zijn afgesloten en Veere onbereikbaar zal
zijn geworden. Arnemuiden zelf was al onbereikbaar sinds eeuwen.
Maar waar in de loop van die eeuwen de thuishaven van de beroem
de vloot ook mocht zijn, de vissers van Arnemuiden woonden in Ar
nemuiden en bleven er wonen.
Op kosten van het Rijk bouwt men bij Colijnsplaat thans een nieuwe
vissershaven voor hun vloot. Er zullen daar ook huizen worden ge
bouwd, maar eigenlijk gelooft niemand, dat daar ook maar een recht
geaarde Arnemuidenaar zal gaan wonen. En intussen zal over een
twintigtal jaren eveneens de Oosterschelde zijn afgesloten. Ook de
haven van Colijnsplaat zal dan niet meer in verbinding staan met de
zee. Zal dan wéér een nieuwe thuishaven voor deze vissers moeten
worden gevonden? Of zullen er dan geen Arnemuider vissers meer
zijn, zoals wel wordt verondersteld?
De tijd zal het leren. Maar de tijd heeft al geleerd, dat deze vissers
een bijzonder karakter hebben, dat zij trouw zijn aan de kleine, eigen
gemeenschap die zij in hun kleine dorp hebben opgebouwd, aan hun
geboortegrond, ook al moeten zij zich vele opofferingen getroosten
om bij hun ver wegliggende scheepjes te komen. Dat zij bovenal vast
in de leer zijn. Het is die trouw aan de traditie, de gemeenschap en de
kerk, die het oude Arnemuiden vissersdorp heeft doen blijven, hoewel
de zee sinds eeuwen is teruggedrongen.
Op de scheepswerf in Arnemuiden waar vroeger de vissersboten
gebouwd werden, is men nu aan het omschakelen naar jachtbouw. Met
kritische blik volgen de oude vissersmannen de werkzaamheden van de
bouwen. Zo lang er een houten schip gebouwd wordt en dan liefst in
de vorm van hun vroegere schepen, is alles in orde. Maar wanneer
de eigenaar van de werf er over begint te praten dat hij ijzeren schepen
wil gaan bouwen, valt er een ijzige stilte. ,.Dat moet verkeerd gaan"
brommen dan de oude vissermannen en verlaten mokkend het scheeps
werfje.
Vroeger belangrijke
handelsplaats
De eens zo roemrijke rede van Ar
nemuiden, in de 16e eeuw be
schreven als een bloeiend vissers
dorp en belangrijke handelsplaats,
maakte plaats voor vruchtbare pol
ders: de polders van Nieuw- en St.
Joostland, die in het begin van de 17e
eeuw werden ingedijkt, de Oranjepol-
de en de westelijke polders van Zuid-
Beveland.
Het verval, dat de regering van Mid
delburg, onder wier rechtsgebied Ar
nemuiden viel, in 1557 al had voor
zien, maar niet heeft kunnen tegen
houden. trad in. Het Stenen Hoofd
gemaakt van de stenen van de
muren van de kerk van Nieuwerkerk
op Schouwen bedwong de stroom
in het Slaak niet. Enkele jaren later
konden grote schepen de haven al
niet meer binnenkomen.
De Florisbaai was de plaats, waar
de grotere schepen in 1604 voor anker
gingen. Er was een pad over de slik
ken van deze baai naar Arnemuiden,
maar de handel ging steeds achter
uit. In de 17e eeuw konden kleine sche
pen nog slechts in de haven van Ar
nemuiden komen door een gegraven
geul in de Lemmerplaat, die met veel
moeite tot in de 19e eeuw werd open
gehouden. Maar toen was ook deze
strijd gestreden. De geul werd in 1818
voor de laatste maal uitgediept - men
zoccht naar andere wegen.
De afdamming van het Sloe voor de
spoorlijn was in 1871 de doodsteek voor
de haven, waarin dammen werden ge
legd. De vissers van Arnemuiden von
den aanlegplaatsen by de dam voor
de spoorbaan, maar lang zouden zij
daar niet kunnen blijven. Dat behoef
de trouwens ook niet, want in 1868
was het graven van een kanaal naar
de Middelburgse haven aanbesteed.
Op 1 april 1873 werd dat kanaal
feestelijk en plechtig geopend.
Niettemin bleven de Arnemuidena-
ren bij de spoordam met hun schepen.
De omweg via de sluizen van Veere
en de Middelburgse haven naar Arne
muiden was hun te groot.
Nog later verkozen zij bij Vlissingen
het kanaal door Walcheren op te va
ren en zo naar huis te gaan. Een
toccht door het kanaal van acht kilo
meter met onderweg drie sluizen en
vier bruggen!
Tenslotte is Veere thuishaven voor
deze vissers geworden. Zij waren daar
zo welkom, dat deze kleine stad nu
schadevergoeding vraagt om de eco
nomische terugslag als gevolg van hun
vertrek te kunnen opvangen. Zulks on
danks het feit, dat er in al de jaren,
dat Veere thuishaven was, geen en
kele visser uit Arnemuiden daar is
gaan wonen.
Zij bleven er wonen
Ze bleven thuis, in Arnemuiden:
het dorp met zyn smalle straatjes
en zijn lage huisjes. Ze wonen
daar nog allemaal rond de oude ha
ven, die op geen enkele manier meer
aan zyn vroegere glorie herinnert.
Dat doet wel het uurwerk in de
kerktoren: een uniek uurwerk, dat de
tyd, de jaargetijden, de maangestal-
ten, de tijdstippen van zons- en
maansopkomst en- ondergang, en hoog
en laagwater aangeeft. Of, zoals het
in de opdracht aan zijn ontwerper,
de Delftenaar Jan Direckz. Coop luid
de: een uurwerk „waardoor de getij
den van het water, mitsgaders de
maan met hare brekende kwartieren
aan de toren gewezen mogen wor
den".
Waar hun haven ook lag, de vis
sers bleven wonen in Arnemui-
muiden. En omdat zij aat de
den bleef Arnemuiden vissersdorp.
Bleef ook de zeer gesloten gemeen
schap intact. Bleef het dialect be
waard, dat nergens anders wordt ge
sproken en door geen Nederlander na
gesproken kan worden.
De hoge, donkerblauwe truien, de
donkerblauwe petten, de bescheiden
klederdracht der vrouwen, zy bleven
