De Ruyters tocht onuitwisbaar
in Engelands geheugen gegrift
Amerika wordt bedreigd
door een schoolstrijd
Nooit aflatende bewondering
voor Hollands zeemanschap
R.k.-president is in conflict
geraakt met de bisschoppen
RYNBENDE'S
Opgericht 1 maart 1860
Vrijdag 24 maart 1961
Vijfde blad no. 30313
Sportief gebaar jegens onze Marine: kom naar Chatham
(Van onze Londense correspondent)
f
Juni 1667 tocht van De Ruyter naar Chatham!
Elk Nederlands schoolkind kent het jaartal.
Het is ook onuitwisbaar gegrift in de herinnering van het Engelse volk. Want het
was voor de Britten een historische, rampzalige gebeurtenis.
Een vijandelijke vloot, doorgedrongen tot in het hol van de leeuw! Waar Fransen,
Spanjaarden en later Duitsers nooit in zijn geslaagd, lukte de stoere, rustige officieren en
manschappen, die onder luitenant-admiraal Michiel Adriaanszoon de Ruyter dienden.
Zij schoten tijdens de tweede Engelse oorlog zes kapitale schepen van de Engelse vloot
in brand, waarvan de Britse admiraliteit dacht dat ze veilig en wel waren opgeborgen
op de smalle en moeilijk toegankelijke Medway, een zijrivier van de Theems. Bovendien
werden twee andere grote schepen, de Royal Charles" en de „Unity" buitgemaakt en in
triomf naar Holland meegevoerd.
Voor de Britten heeft de „Navy" eeuwenlanq alles betekend. Enge
lands verdediging en welvaart hingen ervan af. Soms mocht in een
enkel zeeduel de Engelse vloot eens het onderspit delven, zij bleef de
wereldzeeën beheersen. Dank zij de „navy" voelde men zich op de
Britse eilanden zeker tot aan de jongste wereldoorlog veilig. Na de
middeleeuwen heeft Engeland geen invasie meer gekend.
Ook De Ruyters tocht, hoeveel bravour daarbij ook getoond werd,
was geen werkelije invasie, al sloeg de Engelsen de schrik om het hart
en ontstond er in Londen en elders paniek. Maar De Ruyter drong diep
het Engelse land binnen en zette voor korte tijd hier en daar soldaten
aan wal, met name in Sheerness, waar het half voltooide fort werd
veroverd en bezet.
De Engelsen die toch al grote bewon
dering voor ons land koesterden ten
slotte waren we eeuwenlang een gevaar
lijke concurrent hebben hun vrees
voor. De Ruyter allang in eerbied voor
onze prestaties op zee omgezet. Ook
Tromp met zijn bezem in de mast zal
men hier nooit vergeten. Het zijn alle
maal prachtige onderwerpen voor after-
dinner speeches, welke het altijd weer
„doen".
Sportief
Het is een ontegenzeggelijk feit,
dat een Brit beter tegen zijn verlies
kan dan wie ook.
Om dat nog eens dubbel en
dwars te bewijzen heeft de Royal
Navy het uitermate sympathieke
gebaar gemaakt om de Koninklijke
Nederlandse Marine uit te nodigen
om vrijdag 24 maart aanwezig te
zijn en deel te nemen aan de plech
tigheid welke gepaard gaat met de
sluiting van het in Chatham ge
vestigde Nore Command, dat tot
dusver belast was met de verdedi
ging van de Theems en het Noord
zeegebied tussen ons land en
Engeland.
De Nore is het meest oostelijke punt
van de Theems. Deze verdedigingssector
zal voortaan komen te vallen onder de
commando's Portsmouth en Schotland.
Het is misschien een beetje vreemd
dat de Engelsen de tocht van De Ruyter
herdenken en niet wij! Maar het was
tenslotte de Nederlandse admiraal, die
Chattam, zij het in negatieve zin, voor
de Engelsen onsterfelijk heeft gemaakt!
De opheffing van het Nore Command
dat m vele oorlogen met het vasteland
menige klap heeft moeten opvangen en
vaak beslissend IVeft moeten optreden
Duinkerkenis een gevolg van een
bezuinigingsmaatregel.
In zekere zin herhaalt de geschiedenis
zich. Ten tijde van de tocht naar Cha
tham was de vloot voor een groot deel
opgelegd, omdat er geen geld was. Thans
beoogt men inkrimping van het admini
stratieve apparaat om zodoende meer
geld te kunnen besteden bij een gelijk
begrotingstotaal aan schepen en be
manningen.
De moderne communicatiemiddelen ma
ken het commando in Chatham over
bodig. De scheepswerven met hun vier
duizend arbeiders, blijven bestaan. Ook
met de marinekazernes is dit het geval.
De sterkte van het in Catham verblij
vende marinedetachement, die twee jaar
geleden nog vijf- tot zesduizend man
bedroeg, zal thans worden teruggebracht
tot 1600 1700 man.
Zelfde landschap
Dezer dagen hebben wij het toneel van
de historische gebeurtenis in ogen
schouw genomen. Wij liepen langs het
jaagpad van de door lage, begroeide
heuvels omgeven rivier. De overzijde van
de stadskant is ongrept en draagt nog
hetzelfde landelijke karakter als destijds.
Wat wij zagen, moeten ook De Ruyter
en zijn mannen gezien hebben, die voor
alles het oog gericht hielden op Upnor
Castle, het kleine zestiende-eeuwse kas
teeltje vlak aan de waterkant, gebouwd
door Hendrik de Achtste, het hoofdver
dedigingspunt van Chatham.
Het is ongelooflijk dat de slag zich op
deze smalle strook water, nauwelijks 200
meter breed, heeft afgespeeld, niet al
leen, maar ook dat de vreemde vloot dit
tot op de huidige dag verraderlijke,
kronkelige vaarwater heeft kunnen bin
nendringen. Het zit vol ondiepten, mod
der en zandbanken.
De stafchef van het Nore Command,
captain Barry Anderson, toonde ons op
de kaart hoe alles gegaan is. Anderson
was tot enkele jaren geleden comman
dant van de Britse fregatten welke de
Engelse vissers rond IJsland béscherm-
den, die daar zoals men weet toen in
moeilijkheden verkeerden. „Ze hebben
het toch maar geleverd, die schooiers!"
zei hij hartelijk lachend.
Onder de bemanningen van De Ruyter
bevonden zich nogal wat Engelse zee
lieden, die wegens de ontredderde finan
ciën onder Karei II hun soldij niet had
den ontvangen en een andere baas had
den gevonden
„Gelooft u," zo vroegen wij captain
Anderson, „dat de Hollanders het zonder
de Engelsen aan boord zouden hebben
klaargespeeld?" „Daar is geen twijfel
aan. Het zeemanschap van de Neder
landers was geweldig. Wij zouden het
onder dergelijke omstandigheden niet
hebben volbracht!" luidde het aan dui
delijkheid niets te wensen overlatende
antwoord.
De Ruyter héld goede zee- en rivier-
kaarten. Bovendien wemelde het van
Nederlandse schippers onder zijn opva
renden, die de omgeving uitstekend ken
den.
De tocht werd bovendien vergemakke
lijkt doordat de Engelsen vele bakens en
boeien hadden laten liggen, omdat an
ders hun eigen navigatie onmogelijk zou
zijn geworden!
Bij vloed is de monding van de rivier
vele mijlen breed, maar de eigenlijke
vaargeul is betrekkelijk smal, een deel
van de eilandjes en banken van toen is
thans ingepolderd. Op dit ingedijkte stuk
bevinden zich de marinewerven, maar
De Ruyter stond tegenover een grote ge
vaarlijke watervlakte.
De aanval
Toen tot de aanval op Chatham werd
overgegaan, bleef De Ruyter met zijn
hoofdmacht op de Theems liggen. An
dere schepen sloten de monding van
De brandende Engelse vloot in
Chatham, 20 juni 1667, naar een
schilderij van Peter v. d. Velde. In
het midden het door de Nederlan-
ders buitgemaakte Engelse vlag ge
schip „Royal Charles" met de Ne
derlandse driekleur reeds in top.
Dit nieuwe oorlogsschip was de
trots van de Engelse vloot. Samen
met de eveneens veroverde „Unity"
werd het sierlijke schip in triomf
naar Nederland gebracht.
(Copyright fotocommissie
Rijksmuseum Amserdam.)
deze rivier af bij wijze van rugdekking,
want er waren enkele Engelse eskaders
op zee. Het leek op een beleg van Lon
den! Op de beurs en elders ontstond
een paniek. De Ruyter had een vloot-
macht geconcentreerd bestaande uit
■tachtig schepen en twintig branders
(met pek en andere brandstof volgela
den oude schepen, welke in brand wer
den gestoken om de vijandelijke schepen
te doen vlamvatten) met een vuurkracht
van 3300 kanonnen en 18.500 zeelieden
en soldaten aan boord.
De tocht was vooral een politieke zet,
welke ten doel had druk uit te oefenen
op de vredesonderhandelingen met En
geland welke in Breda aan de gang wa
ren, opdat wij betere voorwaarden kon
den bedingen hetgeen dan ook, mede
dank zij Chatham, het geval is geweest.
Het waren vooral de gebroeders De
Witt, die op dit gelukkig geslaagde avon
tuur aandrongen omdat zij politiek belang
hadden bij voortzetting van de oorlog.
De Ruyter werd praktisch voortdurend
geschaduwd door Cornells de Witt, die
hem zelfs op het hoogtepunt van de
strijd in een sloep vergezelde. Niets ge
beurde tijdens de slag zonder toestem
ming van de „politieke commissaris" de
ruwaard De Witt! Alle vlagofficieren
hadden de riskante onderneming ont
raden. Zij achtten succes praktisch uit
gesloten, noemden deze actie belachelijk
en vol gevaren. Maar De Witt wist door
te zetten, hoewel De Ruyter uiterst voor
zichtig te werk bleef gaan en trachtte
onnodig risico te vermijden.
De Ruyter zond op 21 juni admiraal
Van Genth met 17 schepen de Medway
op, nadat een eskader eerst een verken
ning in de richting van Londen had uit
gevoerd.
Londen, nog maar pas geplaagd door
pest en de grote brand van 1666, welke
vrijwel de gehele houten binnenstad in
as legde, voelde weinig voor vechten.
Karei II, met de staatsfinanciën in chaos
vond het goedkoper de vloot thuis te
houden en was voornemens in de toe
komst vreedzame coëxistentie tegen
over de Nederlanden toe te passen. Han-
delsconcurrentie zou het voornaamste
wapen worden.
De Ruyter trof dan ook op 22 juni een
allerminst parate vloot aan. Wel in
dienst zijnde schepen waren slechts voor
de helft of minderbewapend en ten
dele bemand. Ook de oeververdediging
was gedesorganiseerd. Soms waren er
kanonnen, maar geen munitie en waar
zich munitie bevond ontbrak vaak het
geschut.
Dit alles betekent niet dat Van Genth
zich zonder slag of stoot van de Engelse
vloot kon meester maken.
Het zware geschut van kasteel Upnor
donderde de Hollandse schepen tege
moet. Er lagen voor en achter de ketting
verscheidene schepen ter verdediging
daarvan en er kwam ook nog vuur van
de andere zijde der rivier.
Verwarring op dit smalle water kon
niet uitblijven.
Toen het er op een ogenblik benauwd
uitzag, liet De Witt De Ruyter zelf
komen, die daarop de algehele leiding
op zich nam. Verscheidene van de zwaar
ste Engelse schepen liepen in het on
diepe water aan de grond en werden
gemakkelijk een prooi der vlammen. De
Hollanders wisten zich steeds drijvende
te houden.
Heldenstuk
Het was kapitein Jan van Brake!
uit Rotterdam, die een heldenstuk
verrichtte. AAet grote dapperheid
maakte hij een vergrijp goed, dat
hij die ochtend had begaan. Tegen
het verbod in had hij namelijk ma
trozen aan land gezet op het eiland
Sheppey. Hij was daarvoor door De
Witt in hechtenis genomen. Hij
zette zijn plan uiteen en werd vrij
gelaten. Met zijn lichte fregat, „De
Vrede", stormde hij naar voren en
stak de brand in het voorste Engel
se oorlogsschip, waarbij hij on
danks de op hem gerichte kanon-
nade, erin slaagde de ketting te
passeren.
De belangrijkste daar werd verricht
door commandeur Jan Danielszn. van
den Rijn, die Van Brakel met het brand -
schip „Pro Patria" was gevolgd. Hij was
de man die de ketiting brak door er recht
tegenaan te varen.
Toen in de jongste wereldoorlog de
Nederlandse mijnenveger „Jan van
Brakel" bij het opvaren van de Nore
tegen de anti-duikbootversprerring aan
voer, seinde de Britse commandant dood
leuk: „What, again?" („Wat, alweer?").
Anderen beweren, dat de ketting on
der het Engelse vuur door een Holland
se landingsgroep was losgemaakt. Het
is niet onmogelijk dat dit vrijwel gelijk
tijdig gebeurde met het breken van de
ketting door Van Brakel. Deze stak een
tweede schip, de „Matthias" in brand,
hetgeen zulk een verslagenheid bij de
vijand teweeg bracht, dat de bemanning
van de Royal Charles" de vlucht nam,
zodat dit machtige schip zonder verzet
kon worden veroverd.
Bloedig hoogtepunt
Het hoogtepunt van de strijd
kwam de volgende dag. De Ruyter
en De Witt hadden de „kapteinen"
en bevelhebbers opgeroepen dat zij
„zich ten dienste van het vaderland
naar behoren kloekmoedig en ge
lijk dappere krijgsluyden past" van
hun taak zouden kwijten. Dit be
loofden ze en zij handelden ernaar.
Het geschut donderde, de musketten,
knetterden, trompetten schalden en
trommels roffelden.
Er bovenuit hoorde men het ge
gil en gekerm der gewonden. Dit was
oorlog in al zijn wreedheid, ouderwets
of niet.
De Ruyter sprong in een sloep en zei:
„Ik zal gaan zien hoe 't ons volk daar
zal maken". Waarop De Witt zei: „Ik
zal U dan vergezelschappen
De batterijen van Upnor en de andere
oever werden spoedig tot zwijgen ge
bracht.
Drie grote schepen, welke lot be
langrijkste van de Engelse vloot be
hoorden, werden volkomen door het vuur
vernietigd. Het was De Ruyter zelf die
de brandschepen daarheen hielp slepen.
Tot de Engelse vloot behoorde ook de
eerder vain de Hollanders gekaapte „Hil
versum". De Nederlandse vloot gaf het
plan op om dichter naar Rochester te
varen, wegens de ondiepte bij eb en de
daar gezonken schepen.
De volgende dag, 24 juni, werd beslo
ten terug te trekken. Behalve de Royal
Charles" werd ook de „Unity" naar Hol
land meegenomen. De Ruyter beklom
weer zyn „Zeven Provionciën". Lang
zaam op de ebstroom dreef de Holland
se vloot naar de Nore, langs de kust,
gevolgd en tenslotte nagestaard door
12.000 man Engelse troepen, die in al
lerijl bijeengetrommeld waren.
Ontsteld
De bevolking, de koning en het ge
hele hof waren ontsteld. Pepys, de mi
nister van Marine en een beroemd dag
boekschrijver, durfde voorlopig niet onder
de ogen van zijn vorst te komen, maar
hjj prees omonwonden de Nederlanders
wegens hun kracht, hun moed en voor
al wegens hun wijs beleid bij de overval.
In Londen staakten, toen de aanval
op Chatham in volle gang was, de ban-
Het kasteel van Upnor.
gezien vanaf de rivier de Medway.
ken hun betalingen en vele rijke koop
lieden bereidden zich voor op de vlucht.
Maar de bedachtzame De Ruyter voelde
niets voor een vermetele actie tegen de
arsenalen van Johan de Witt. Maar de
glorie van de Engelse scheepsmacht was
in rook en vlammen opgegaan. Het was
tevens een wraakneming voor de Hol
landse nederlaag op het Vlie, waar tien
maanden tevoren 400 van onze schepen
meest kleine, verloren gingen, waarna
de Engelsen Terschelling in brand sta
ken.
De zege bij Chatham kostte Hol
landers slechts 30 man en twee brand
schepen. Er werden 21 Engelse schepen
vernietigd of buitgemaakt.
De uitbreiding van de Hollandse vloot,
waarvoor de Staten-Generaal tienmil
joen gulden hadden uitgetrokken, leverde
het resultaat op dat- ervan werd ver
wacht. De Nederlanden waren diep te
leurgesteld in hun Franse bondgenoot,
die beloofd had De Ruyter te steunen,
maar zijn vloot veilig thuishield in
Brest-.
Veler vrees in Engeland, dat de tocht
naar Chatham de oorlog zou verlengen,
werd niet bewaarheid. Hoewel Engeland
en de Nederlanden felle handelsrivalen
waren, hetgeen tot een aantal conflicten
leidde, behoorden zij geografisch en
godsdienstig-politiek bij elkaar. Alleen
wanneer er geen bedreiging van buiten
af was raakten ze soms met elkaar
slaags.
Een sprekend bewijs voor hun tradi
tioneel samengaan was, dat De Ruyter
tenslotte sneuvelde in een strijd, waarin
beide landen weer bondgenoten waren.
Op zee waren Engelsen en Hollanders
doorgaans aan elkaar gewaagd. Maar
het meesterschap van De Ruyter wordt
tot op de huidige dag volmondig door
de Engelsen erkend. Hij wordt soms in
één adem met Nelson genoemd
(Van onze Amerikaanse correspondent)
Kennedy's programma om federale steun aan het onderwijs te geven is in gevaar.
Dat is ernstig, want het onderwijsprogramma is een belangrijk onderdeel van de
actie om in het algemeen de positie van het land te verbeteren. Wie een spaak in
het wiel steekt? De leiders van Kennedy's eigen kerk: de rooms-katholieke bis
schoppen, die hun kerkelijke scholen willen doen delen in de staatssteun. Ken
nedy acht zulk een steun aan particuliere scholen in strijd met de grondwet.
Toen de schrijver van dit artikel een jongetje van acht jaar was, deelde heel
onverwacht de schooljuffrouw aan de hele klas gebakjes uit. De reden? „De
schoolstrijd was beëindigd. Wat dat betekende, begrepen we niet goed, maar het
taartje was lekker. Wat ons betreft mocht de schoolstrijd iedere week beëindigd
worden.
Hoe lang het geleden is, dat die taartjes rondgingen, houd ik geheim. Ge kunt
het in een Nederlands encyclopedie opzoeken. Maar in Amerika zijn de kinderen
op de bijzondere scholen nog lang niet aan hun taartjes toe en zo ge wilt kunt
ge daar uit concluderen, dat Nederland tientallen jaren op de Verenigde Staten
vooruit is. Het hangt er maar van af, of ge voor taartjes voelt.
geld en zelfs het lenen van staats
geld aan bijzondere scholen acht de
president in strijd met de constitutie.
Herhaaldelijk heeft hij dat de laatste
j tijd op zijn persconferentie gezegd.
De rooms-katholieke bisschoppen zien
wel in, dat zij in dit stadium moeilijk
kunnen hopen op een gift van de staat,
maar zy betogen, dat de federale rege-
ring hun scholen dan toch wel kan hel-
pen met leningen, waarbij slechts weinig
interest betaald zou behoeven te worden.
De president is echter een logisch den
kend man. Hy redeneert: de bisschoppen
zouden niet op die leningen aandringen,
als zij daar niet een bepaalde vorm van
steun in zagen en steun in het
algemeen en op grote schaal is in strijd
met de grondwet.
In moeilijk parket
Maar in alle ernst: Kennedy is, met
die opkomende schoolstrijd, in een moei
lijk parket geraakt. Hij acht het drin
gend nodig, dat de federale regering
steun verleent aan het openbaar lager
onderwijs en nu worden de bisschoppen
van zijn eigen rooms-katholieke kerk in
eens lastig. Die eisen, in welke vorm
ook, hun deel van de ondersteuning.
In Nederland is het al zo lang geleden,
dat de taartjes rondgingen, dat wij het
heel normaal zouden vinden, wanneer in
Amerika particuliere of met kerken ver
bonden scholen hun deel kregen van de
staatssubsidie. Maar voor Amerikanen is
dat lang niet natuurlijk. Uit him strijd
tegen Engeland hebben zij o.a. het prin
cipe overgehouden van de scheiding van
kerk en staat. In hun grondwet staat
een nogal vaag artikel, dat aan het Con
gres verbiedt om enige wet aan te nemen
„betreffende de vestiging van een gods
dienst".
Het opperste gerechtshof heeft ver
klaard, dat openbare gelden niet ge
bruikt mogen worden om een godsdienst
te steunen.
Daarmee is voor vele Amerikanen de
zaak duidelijk: scheiding van kerk en
staat is een goed ding staatsgeld mag
niet gebruikt worden om een godsdienst
te steunen en dus mogen particuliere
scholen geen subsidie krygen.
In strijd met de grondwet
Toen dit najaar een rooms-katholieke
kandidaat een serieuze kans maakte om
president te worden, maakten vele niet-
katholieken zich ongerust. Zou Kennedy
afwijken van de Amerikaanse traditie en
subsidie willen verstrekken aan met een
kerk verbonden scholen?
Kennedy stelde die bezorgden zo veel
mogelijk gerust. Nadrukkelijk verklaar
de hij, dat hij het in strijd achtte met
de grondwet om steun te verlenen aan
kerkelijke scholen.
Tot zijn eer dient gezegd te worden,
dat hij intussen niet van politiek ver
anderd is. Het verstrekken van staats-
Een of twee wetten
Kennedy zou het liefst zien, dat het
Congres begon met aannemen van een
wet tot steun aan het openbaar onder
wijs. Daarna zou men dan kunnen pro
beren of een wet om leningen aan het
bijzonder onderwijs te verstrekken een
kans maakte, en, zo ja, of het opperste
gerechtshof die wet al of niet in stryd
zou achten met de constitutie.
De rooms-katholieken echter willen
beide onderwerpen in één wet behandeld
zien. Een afzonderlijke behandeling ver
kleint de kansen der rooms-katholieken
aanmerkelijk; maar indien de rooms-
katholieke koers wordt gevolgd, komt er
van steun aan het onderwijs misschien
helemaal niets terecht en dat zou een
grote slag betekenen voor Kennedy's
actie om de kracht van Amerika te ver
groten.
Voor de eenvoudigheid heb ik het tot-
nutoe doen voorkomen, alsof dit een be
trekkelijk ongecompliceerde zaak was.
Maar dat is het lang niet. De gemid
delde Amerikaan gelooft nog wel in dat
principe van „scheiding van kerk en
staat", maar hij is het zich in het alge
meen niet bewust, hoezeer kerken en bij
zondere scholen reeds thans profiteren
van indirecte staatssteun.
Een voorbeeld? Wie schenkingen doet
aan kerkelijke instellingen mag die be-
een ronde 'jonge'
jonge
White Label dubbele klare
f 8.55 per literfles exclusief glas
„GODS GEUZEN"
wortlt wellicht in
Suriname verfilmd
De Amerikaanse filmproduktiemaat-
schappy „Universal International" is
voornemens om Jan de Hartogs „Gods
Geuzen" te verfilmen. Deze film zal de
naam „Spiral Road" krygen De hoofd
rol, van de medicus, zal worden vertolkt
door Rock Hudson. Een groot deel van
het verhaal speelt zich af in het voor
malig Nederlands Indië <o.a. op Bor
neo), doch gezien de huidige situatie al
daar achtte „Universal" het niet raad
zaam, de opnamen voor de film daar te
gaan maken. Aanvankelijk werd gedacht
aan Singapore, doch de kosten werden
te hoog geacht.
De directie van Universal besloot toen
na te gaan welke mogelijkheden de beide
Nederlandse rijksdelen boden. Na een
bezoek van Curagao, dat voor de opna
men niet geschikt bleek, brachten Ri
chard McWhorter, „unit manager" en
Henry Bumstead, „art director" van de
filmmaatschappij een bezoek aan Suri
name. Zij zoeken vooral naar een Ja
vaanse nederzetting aan een rivier, ter
wijl Paramaribo in aanmerking zou ko
men voor de straatscènes.
„Universal" hoopt in juni reeds met
de verfilming te beginnen. De hoofdrol
spelers (het is nog niet bekend wie de
vrouwelijke hoofdrol zal vervullen) ca
meramensen, technici, producer en
regisseur zullen dan ongeveer drie tot
vier weken in Suriname blijven. Het
grootste deel van deze driemiljoen dol
lar kostende film, zal echter in de stu
dio's van Hollywood worden opgenomen,
in een nagemaakte stad. waarvoor nu in
Suriname de nodige foto's worden ge
maakt.
dragen in Amerika aftrekken van de
som waar hij belasting over moet be
talen. In feite komt dat natuurlijk neer
op een kolossale indirecte steun van de
staat aan kerken en kerkelijke instel
lingen. Een ander detail-voorbeeld? De
staat geeft niet direct steun aan bijzon
dere scholen, maar wèl heeft men geld
verstrekt voor bussen om kinderen naar
die scholen te vervoeren.
Of men het erkennen wil of niet, ook
in Amerika is men op weg naar die
taartjes
