COLLEGE-WEEKEINDE DER DIES-VIERING
BRACHT VELE OUD-ALUMNI NAAR LEIDEN
rsena
WAT IS DE MENS?
Oude banden opnieuw aangehaald
in wetenschappelijke contacten
Twee antivoorden in Zuiderkerk
Commune-stelsel leidde in China
tot emancipatie der geesten
Kwantiteit compenseert kivaliteitsgebrek
LEIDS STUDENT OMGEKOMEN
Opgericht 1 maart 1860
Maandag 6 februari 1961
Tweede blad no. 30273
Van bezieling naar
mechanisatie
Keppler gaf startsein in de
wetenschappen
Onder de titel „Van bezieling naar
mechanisering" sprak voor de Verenig
de Faculteiten van Letteren, Wis- en na
tuurkunde en Geneeskunde de Leidse
hoogleraar in de psychologie prof. dr.
A. M. J. Chorus. Hij leidde zijn voor
dracht in met een herinnering aan het
iviet auto tegen bus gereden
in Haren
De Leidse student P. P. M. Verstrae-
ten, afkomstig uit Delft en als vaandrig
in militaire dienst met Zuid-Laren als
legerplaats, is zaterdag om het leven
gekomen toen hij met zijn auto in volle
vaart tegen 'n bus reed. Het ongeluk ge
schiedde in Haren naby de stad Gro
ningen.
De bus stond bij een halte stil. Tot
grote schrik van de chauffeur en de pas
sagiers reed de personenauto, die uit
tegenovergestelde richting kwam, schuin
bekende sprookje van Andersen over de
keizer en de nachtegaal. Wy leven thans,
zo stelde prof. Chorus, in een tijd van
voorkeur voor het mechanisme in het
leven en denken. Daardoor zijn wij in
vele opzichten de werkelijke band met
het leven kwijt geraakt. Ten dele is
het mechanische onmisbaar en zelfs goed,
maar het mag niet misplaatst worden,
zoals dit tegenwoordig wel dikwijls het
geval is.
Prof. Chorus wees in het bijzonder
op twee aspecten van deze drang naar
het mechanische. In de eerste plaats
confronteert ons dit met het verdwij
nen van het dier uit samenleving en
denkwereld. Vroeger was het dier in de
de weg over en recht op de bus aan. Vol
gens oogge tuigen werd in de personen
auto geen enkele poging ondernomen de
botsing te vermijden.
Men meent daarom, dat de bestuurder
wellicht al dood of buiten bewustzijn
was, voordat de botsing gebeurde. Alle
papieren op het slaohtoffer en in de
auto waren verbrand, zodat men er niet
in slaagde direct de identiteit vast te
stellen.
De vlammen hebben ook een ogenblik
de autobus bedreigd en likten althans
langs de voorzijde, maar voor zij daar
werkelijk kwaad konden doen, was het
vuur geblust.
denkwereld opgenomen. Men denke
slechts aan de dierenfabels, aan uit
drukkingen aan het dier ontleend, en
aan de wijze waarop de dieren dikwijls
met menselijke eigenschappen werden
vereenzelvigd. Dit verlies van de band
met het dier is ontegenzeggelijk een
verarming van de samenleving.
In de tweede plaats toont de „ont
zieling", de ontwikkeling in mechanische
richting zich in sterke mate in het
wetenschappelijk denken. Vroeger richt
te men zijn natuurbeeld naar esthetische
en ethische normen, ontleend aan de
bezielde wereld, doch prof. Chorus toonde
een ontwikkeling aan, die daar afstand
van doet, welke ontwikkeling eigenlijk
begonnen is met de verandering die
Keppler aanbracht in zijn beeld van
het zonnestelsel toen hij de bron van
de zwaartekrachtsverschijnselen van een
bindende „ziel" in een bindende „kracht"
wyzigde.
Prof. Chorus toonde enkele aspec
ten van de consequenties van deze her
oriëntatie aan en sprak tenslotte de
verwachting uit, dat te rechter tijd de
mens het bezielde wereldbeeld, in het
bijzonder het bezielde beeld van zich
zelf zal hervinden, zoals de Chinese kei
zer de schoonheid van de werkelijke
nachtegaal tenslotte hoger leerde stel
len dan de waarde van zyn mechanische
„evenbeeld"
Katholiciteit der kerk
Voor de theologische faculteit sprak
prof. dr. H. Berghof over „De katholi
citeit der kerk", waarbij hij ter inleiding
de overgang van een Middelburgse pre
dikant der Hervormde Kerk te Middel
burg naar de roomskatholieke kerk be
handelde. Naar aanleiding van dit
symptomatische geval trachtte hy te
komen tot een begripsbepaling van het
woord „katholiek", dat oorspronkelijk
een kwantitatieve betekenis had, na
melijk „over de gehele wereld verspreid",
maar later een meer kwalitatief karak
ter kreeg. Deze gedachte is vooral uitge
werkt door Congar in zijn „Chrétien dé-
suni", waarin hij aan de lutherse en
calvinistische reformaties een zekere
deelwaarheid toekent. Deze deelwaarden
moeten volgens Congar opnieuw worden
geïncorporeerd, opdat zo de volheid der
kerk wordt geactualiseerd.
Prof. Berkhof wees er vervolgens op
dat de zogenaamde nouvelle théologie in
deze katholiserende lijn zozeer is door
dacht, dat een corrigerende encycliek
van paus Pius XII nodig was. Ook gaf
hij een overzicht van de katholiserende
tendenties in de Anglicaanse kerk en
in Nederland, waarbij echter voortijdig
werd afgebogen naar een doordenking
van de eventuele formele structuur van
een dergelijke katholieke kerk.
Werkelijke katholiciteit is volgens
spreker alleen te bereiken bij gelijkvor
migheid van de gemeente met haar
Heer. Dit brengt evenwel enige struc
tuurproblemen met zich mee. zoals ten
aanzien van doop, verkondiging en
aorbede.
wetenschappelijke basis het vraagstuk
te hebben benaderd, wees spreker er
op, dat de mens de Homo ludens is
genoemd, de altijd zich verbazende, vra
gende en vorsende. Hij is dit, maar
slechts ten dele; hy is ook als homo fa-
ber gekarakteriseerd. Het meest treffen
de, alles overkoepelende is volgens spre
ker, dat de mens een wezen is, dat
diep in zichzelve bewust van het my
sterie achter en in de dingen, inclu
sief zichzelf.
De mens, die gelooft aan Christus
blijde boodschap, weet, dat hij in de
mate van zijn bekering tot die bood
schap een kind van God wordt. Hij
weet, dat de binding bedoelt is als een
blyde, een bevrydende, die vrees uit
bant. Hij weet, dat hij is kind van
God, ook al weet hy niet precies wat
dit inhoudt.
God is onze Vader, zo leerde Chris
tus bidden. Ongetwyfeld een projectie
als wy God zien als een menseiyke
vader, doch geen, indien wy beseffen,
dat het Goddeiyke Vaderschap onein
dig uitstygt boven het menseiyk ana-
logon.
Broos door onze kennis en onze on
kunde ervaren wy hier op aarde, aldus
dr. Van Iersel, slechts tastenderwyze,
doch met vreugde omdat wy geloven
in het Licht der Boodschap.
Laten wij, aldus spreker, bidden, dat
wy ons werk van de omvorming der
aarde, waartoe ook behoort het samen
gaan van alle mensen, doen naar ons
wezen, dat is als kinderen Gods, in het
licht van de eeuwige norm. Dat wij die
nen mogen als goed en vreugdevol in
strument, ter ralisering van wat de Heer
in Zijn heilgeschiedenis voorheeft met
het geschapene. Laten wij ons realise
ren, dat communicatie met elkaar niet
alleen een gebiedende eis is voor coope
ratie, doch tevens in mysterieuse zin
in het hart van de biyde Boodschap
staat geschreven.
De mens leeft in het dageiykse le
ven in het betrekkelijke, hy leeft niet
al te zeer in existentiële zorgen. Slechts
in het schouwen van de Heer wordt
hem, aldus spreker, zyn eigen wezen
op het volledigst duidelijk. Volgens dr.
Van Iersel moet men de vraag: naar
wie en wat de mens is, niet stellen
aan een hier levende, doch aan een
mens, die reeds de drempel van het
andere leven is overschreden. Dan ls
deze mens, naar zyn maat gemeten, in
de meest directe, verhelderende en door
dringende verhouding met de Absolute
zyn Schepper. Op dit ondermaanse zien
wij slechts zeer vaag, als in een spie
gel. zy het dat dit toch een zien is
van allesbeheersende waarde.
Met het zingen van twee coupletten
van het Wilhelmus werd deze samen
komst besloten.
lende fasen in de ontwikkeling van het
commune-stelsel toe te schrijven aan
het beurtelings overheersen van „harde"
en „zachte" groepen in de leiding. Dit
is veelal theorie, gebaseerd op „wishful
thinking". Militair schept het systeem
de mogelijkheid van onmiddeliyke mo
bilisatie van dertig miljoen man, met
een reserve van 130 miljoen.
Het „nieuwe" in het commune-stelsel
is, dat reeds bestaande aspecten, zoals
militaire organisaties, arbeidsleger en
collectief leven, verenigd werden tot één
systeem, dat de leden tegelykertyd tot
arbeiders, soldaten en boeren maakt. Dat
het hier zou gaan om een „spontane
actie", door de bevolking afgesmeekt,
dient men met een korreltje zout te ne
men, maar anderzyds is het stelsel niet
zó van bovenaf opgelegd als men het
wel voorstelt. Er is eerder sprake van
bundeling en intensivering van ontwik
kelingslijnen.
Utopische stuwkracht
Het teveel aan privé-initiatief van lo
cale kaders uit de begintijd is later
van hogerhand aan banden gelegd. Di
rectieven van de regering bewyzen dui
delyk, dat er zoals ook voor refugiés
was medegedeeld ernstige misstan
den zyn geweest: veel te lange arbeids
tijd. tekort aan rust, slordig werk. Daar
tegenover stond en staat het voordeel
van „free supply", gebaseerd op voor
ziening naar behoefte. Er heerst vaak
een atmosfeer, waarin men dronken 's
van offervaardigheid. Overigens is dit
nauwelijks communistisch, maar eerder
aansluitend by oude Chinese utopisti
sche idealen, als stuwkracht van de
maatschappij. De bewaarschooltjes wor
den kweekplaatsen van de nieuwe mens.
Sinds december 1958 is de gezinspolitiek
veel milder geworden: er is een einde
gekomen aan wat leek op vernietiging
van het Chinese familieleven. In feite
is men teruggekeerd van de zuivere com
mune tot de hogere coöperatie. De lei
ding brandmerkte de al te enthousiaste
cijfers over 1958 als geflatteerd en ver
minderde de resultaten soms met 30
40 procent. De interne decentralisatie
verloor haar monolithisch karakter, zo
dat de commune in gematigde vorm, als
'n soort overkoepelend orgaan, ls biyven
voortbestaan. Tenslotte stond spr. in
het kort stil by de nogal zuinige re
actie van de zyde der Sovjet-Unie, maar
met het oog op het gevaar van „wishful
thinking" beperkte hy zich tot het weer
geven van enkele beoordelingen over en
weer.
Afgelopen weekeinde werd de viering van de
386ste dies natalis van de Leidse Universiteit
ingezet met de eerste toneelvoorstelling op vrijdag
avond j.l. voortgezet met het na de bevrijding
tot traditie geworden college-weekeinde, dat
talloze oud-alumni van de Universiteit naar de
Sleutelstad bracht. Zij en de huidige leden van de
academische gemeenschap konden tijdens dit
weekeinde oude vriendschapsbanden opnieuw
aanknopen tijdens bijeenkomsten in wetenschap-
pekelijke sfeer, tijdens gemeenschappelijke lunches
en andere ontmoetingen van sociale aard.
Zaterdagochtend en -middag werden ongeveer
veertig colleges gegeven door Leidenaren en oud-
Leidenaren, die de oud-alumni en de tegenwoor
dige cives een blik gaven op actuele wetenschap
pelijke problemen en onderzoekingen. Deze colle
ges vonden faculteitsgewijze plaats, evenals de
lunches in het middaguur. Vele laboratoria en
andere instellingen gaven hun bezoekers buiten de
voordrachten ook gelegenheid, bepaalde aspecten
van het wetenschappelijk onderzoek en nieuwe
instrumenten e.d. met eigen ogen te aanschouwen.
Na de colleges bestond des middags voor de
dies-vierders gelegenheid om een kijkje te nemen
in de twee grote nieuwe aanwinsten van de
Universiteit op laboratorium-gebied in de laatste
jaren, het Biochemisch Laboratorium en het
Fysiologisch Laboratorium. Leden van de weten
schappelijke staf gaven daarbij toelichtingen.
Zaterdagavond werd de tweede voorstelling
van het toneelstuk ,,Banja" in de schouwburg
gegeven, welke voorstelling in het bijzonder be
doeld was voor de oud-alumni en genodigden.
Het programma voor de zondag toonde de
traditionele indeling: een bijeenkomst van de
Christenstudentenraad tegen het middaguur, een
gemeenschappelijke lunch in de Lakenhal, het
studium generale in de Stadsgehoorzaal en tot slot
een thee, aangeboden in het clubgebouw van de
WSL. De bijeenkomst van de C.S.R. in de Zui-
derkerk stond in het teken van de vraag „Wat is
de mens", en het studium generale was gewijd aan
de supergeleiding, een verschijnsel, dat een halve
eeuw geleden door de Leidse Nobelprijswinnaar
Kamerlingh Onnes werd ontdekt.
Jammer was, dat de stemming van de viering
enigszins gedrukt werd door het bericht, dat een
lid van het L.S.C. bij een auto-ongeval om het
leven was gekomen. Juist» op dagen als deze, waar
op de onderlinge band tussen de Leidse cives en
oud-alumni zozeer op de voorgrond gesteld wordt,
wordt een dergelijk verlies scherper gevoeld.
Over het thema „Wat is de mens?" werd gistermiddag gesproken in de Zuider
kerk aan de Lammenschansweg. De Christen-Studenten Raad, had deze traditio
nele samenkomst belegd. Nadat prof. dr. R. van Dyk, hoogleraar in de sociologie
aan de Vrije Universiteit te Amsterdam, dit thema vanuit theologisch standpunt
had behandeld, belichtte dr. J. J. A. van Iersel, lector in de experimentele dier
kunde aan de Leidse Universiteit, het antwoord op deze vraag op ander weten-
schappelyk vlak.
Na een kort inleidend woord van de praeses van de C.S.R., de heer C. van
Dongen, waarin deze wees op de doelstelling van de Christen-Studenten Raad
(het voeren van een interconfessioneel gesprek), voerde als eerste spreker prof.
dr. Van Dijk het woord.
Terugvinden van de ware
levenswet
Een mens, aldus prof. v. Dyk, zou
in feite een gehoorzaam nakomeling
moeten zyn van hetgeen God ons in
Zijn openbaring voor ogen stelt. In
Zyn schepping laat Hij ons de mens
zien, zoals deze uit Zyn handen is
voortgekomen. De rijkdom van de mens
ligt daarin, dat hy geboetseerd is door
Gods hand.
Anderzyds staat diezelfde mens on
der Gods levenswet, te weten de wet
der liefde tot God en de medemens. In
de schepping heeft God zichzelf gegeven.
De mens is een zwakke afspiegeling van
Gods liefde en wet. Heeft de mens dit
begrepen?
In dit verband herinnerde spreker
aan de zondeval van de mens. De mens
heeft zich verzet tegen de levenswet
Gods, welke gebaseerd was op de die
nende liefde. De mens wilde zyn een
wezen, dat alles op zichzelf betrok en
daarmede heeft hy het gemeenschaps
plan van God en zyn medemens door
sneden. In plaats van een beleving der
liefde, kwam de beleving van de haat.
In plaats van de liefde, welke zich geeft
aan de ander, kwam het egoisme va
de mens. De mens kende zyn God niet
meer.
Het herstel van deze gemeenschap, is
volgens spreker alleen mogelyk indien
wy erkennen, dat Jezus Christus in deze
wereld is gekomen om de mens te red
den. Een komen, dat in alle nederig
heid en gehoorzaamheid is geschied. Als
mens zullen wy moeten buigen onder
het kruis. Wij zullen moeten naderen
tot de Gekruisigde, in wie alle men-
selyke wijsheid tot een dwaasheid is
geworden.
In Hem zullen wy de waarachtige
levenswet van de mens terug moeten
vinden. Daarby zal niet ons eigen-ik,
doch de ander onze maatstaf zyn
Slechts dan zullen wy onze bestemming
als mens vinden indien wy de Heer
en Heiland erkennen, die voor de mens
Zyn leven gaf.
Communicatie een
gebiedende eis
Na orgelspel van de heer W. v.d. Brink
met blokfluit door M. G. Jongejan, gaf
dr. J. J. A. van Iersel zyn visie op
dit thema. Na allereerst uitvoerig op
Het Chinese experiment met het commune-stelsel, waarin sinds enige
jaren ten plattelande ongeveer vijfhonderd miljoen zielen zijn georga
niseerd en dat nu langzamerhand ook de steden gaat bestrijken, heeft
in de eerste plaats geleid tot een indeologische hervorming: de schep-
ping van een nieuwe mens, de „homo faber industrialis universalis". Er
voltrekt zich in China een emancipatie der geesten, de grenzen tussen
arbeiders, boeren en militairen zijn weggevallen en gezamenlijk zoeken
zij contact met de intellectuelen. China is het toneel van een culturele
fusie-beweging. Het is een rage, een cultus, dat boeren gedichten
schrijven, arbeiders schilderijen maken en onderwijzers aan de draai
bank staan of het land bewerken. En de resultaten van dit alles mogen
aangedikt zijn en daardoor ongeloofwaardig klinken, maar de kwan
titeit maakt de kwaliteit thans ten dele goed.
Uitgaande van boeren
Tot bovenstaande conclusie kwam dr.
E. Zurcher, wetenschappelijk ambtenaar
aan het Sinologisch Instituut te Leiden,
in het college, dat hy zaterdag in het
Academiegebouw voor de Faculteit der
Letteren en Wysbegeerte gaf over de
„Chinese Volkscommunes". D«t Trnotste
experiment der wereldgeschiedenis in .so
cial engineering" heeft, vooral door ue
ingreep in het familieleven, de geesten
geprikkeld: al naar gelang de opvatting
is het beschreven als d« ..zonsopgang
in Azië of als de vorming van een
termietenkolonie. Merkwaardig is, dat
het klassieke marxisme uitgaat van de
stelling, dat de revolutie gedragen wordt
door het stedelijk proletariaat. Maar in
China hebben de persoonlyke invloed
en de strategie van Mao Tse-toeng er
toe geleid, dat juist de boeren een beslis
sende rol spelen, ondanks het verzet van
de Komintern. Het eerste resultaat was
trouwens de moeiteloze ineenstorting van
de Kwomintang.
Via hogere coöperaties
Uitvoerig schetste spr. de verschillende
stadia van de invoering van het commu
ne-systeem. In de eerste fase was men
zeer verdraagzaam ten opzichte van de
middelgrote landbezitters en leek het op
een goedaardige landhervorming. Doch
dit was slechts een uitvloeisel van de
politiek der geleidelijkheid. Later wer
den, in aansluiting by een oude Chi
nese traditie, wederzijds hulpploegen ge
vormd. die daarop overreed werden tot
vorming van lagere coöperaties van on
geveer dertig families. Men behield het
recht zich daaruit terug te trekken en
kreeg bovendien dividend over het inge
brachte aandeel. Daarop volgde samen
smelting in hogere coöperaties en ten
slotte in de communes, een ontwikkeling,
welke gepaard ging met de vervallen
verklaring van oude rechten en onteige
ning van nagenoeg alle persoonlijk be
zit. Die communes worden niet alleen
gekenmerkt door sterke collectivisering
van het leven, maar ook door het zich
toeleggen op industriële produktie, voorts
door militaire werkzaamheid en tenslotte
door het feit, dat zy een administratieve
eenheid vormen, welke in de plaats is
gekomen van gemeenten en districten.
Verschuiving en bundeling
Aanvankeiyk lag het accent op de
zware industrie, maar de omstandighe
den dwongen tot overschakeling naar de
lichte industrie, waardoor het type boer-
arbeider ontstond, dat gemakkelijk van
de ene werkzaamheid naar de andere
kan overschakelen, zulks ter verhoging
van de produktiviteit. Dr. Zurcher be
twijfelde of het juist is de verschil-
Advertentle
(GGAR£msj/
Wie Arsenal rookt, is in zijn
element. Die weet dat hij een
goed merk heeft opgedokenl
Geniet van het koninklijke
formaat en de kostelijke melange.
Overal, bovenal, Arsenal
