Machinist werd groot orgelbouwer Kamer stemt in met de nieuwe monumentenwet Nic. den Besten moet verantwoording afleggen over verdwenen miljoenen Vieuwe vindingen op gebied van elektronische orgels beproefd GROTE OPSCHUDDING IN DE FRANSE LITERAIRE WERELD Bij subsidie onderhoudsplicht Geen eerbied status van voor diplomatieke Taf Die Heilige 5 Zwarte Kippen bewaren... 2,46 BESPAREN Ipgericht 1 maart 1860 Woensdag 30 november 1960 Vierde blad no. 30216 Demonstratie in Bodegraven lijke betekenis, omdat het zelf-musice ren ln gezinsverband gestimuleerd wordt". Na het demonstreren van de verschil lende orgels uit de afgelopen eeuw kwam men tot de conclusie dat het nieuwste instrument inderdaad het mooiste is. Enthousiasme Verscheidene organisten uit de Rijn streek en Katwijk aan Zee hebben daar na het elektronische orgel bespeeld. Zij allen waren enthousiast over de moge lijkheden van dit nieuwe orgel, dat dank zij de populaire prijs wel bijzonder ge schikt is voor de brede lagen van de muziekliefhebbers. In Bodegraven is men dinsdag- Biddag met de produktie van een lieuw type elektronisch orgel be- lonnen, waarin enkele vindingen an de 32-jarige heer Hans Ver- teegt verwerkt zijn. Deze inwoner ran het om zijn kaas reeds be- oemde plaatsje heeft een instru nent ontworpen dat thans binnen iet bereik van een breder publiek s gekomen doordat het tegen re- atief lage produktie-kosten in se- •ie gebouwd kan worden. Dat hier ran een nieuwe vinding sprake is, llijkt onder andere wel uit het feit, Jat de heer Versteegt uitgenodigd s zijn creatie begin december voor ie televisie te demonstreren. De belangrijkste verbetering bestaat lier uit, dat de zogenaamde .schakel - ;lik" een geluid dat bij elektronische irgels optreedt zodra zij in werking irorden gesteld zich niet meer voor loet, is te danken aan een neon-buisje lat als schakelinstrumentje fungeert Door de toepassing van een speciaal bedradingssysteem" is de kans op sto- ingen in dit orgel miniem geworden. )ok de registerbediening is aanzienlijk •erbeterd. en dus eenvoudiger. Thans lemen 22 tuimelregisters de plaats in 'an de tot nu toe gebezigde (ongemak- lelijke) draairegisters. Tengevolge nu van de diverse ver- lieuwingen is het mogelijk geworden iet orgel zo af te stellen dat het ge- Midsvolume bijzonder variabel is, ter- vijl het klankkarakter nagenoeg be jaard blijft. Het instrument, dat één Üavier van 6 oktaven heeft, is uit dien loefde bij uitstek geschikt om in de luiskamer bespeeld te worden. Organist Pierre Palla zie foto) noem- le het een enorme verbetering door de roede toon, de prettige speelaard en le veelzijdige kleurschakering. Goochelaar Ongeveer acht jaar lang heeft de Toegere machinist op de Rijnvaart Ver- teegt met lampjes, buisjes en draadjes •'egoocheld. Gisteren is de kroon op Advertentie UTRECHTSE DOMKERK MOET GERESTAUREERD WORDEN Het College van Kerkvoogden der lervormde gemeente te Utrecht heeft in iverleg met de Rijksdienst voor de Mo numentenzorg een voorlopig onderzoek aten instellen naar de toesiand waarin Ie Domkerk verkeert. Dit onderzoek Heeft uitgewezen, dat zo spoedig moge- Ijk maatregelen getroffen moeten wor- Sen om gevaar voor het gebouw en de Hmgeving uit te sluiten. Het College van Kerkvoogden heeft ferzocht om een gemeentelijke subsidie foor de kosten van het vooronderzoek en de direct nodige voorzieningen. Deze kosten worden geraamd op f. 25.000 f. 30.000 zijn werk geplaatst. Het komende jaar wil men bij de orgelfabriek Vreeken te Bodegraven 300 tot 500 exemplaren pro duceren. Ter gelegenheid van de officiële in gebruikneming van de fabriek voor ver vaardiging van huisorgels is een ten toonstelling ingericht die de naam draagt „Na 100 jaar harmonium". Tijdens de opening van deze expositie, die een overzicht geeft van de ontwikkeling in de harmoniumbouw, sprak de burge meester van Bodegraven, mr. J. J. Cro- les, van „een vondst van maatschappe- Winnaars van Goncourt- en Feminaprijs werden van antisemitisme beschuldigd (Van onze Parijse correspondent) Frankrijks literaire wereld verkeert sinds gisteren in heftige opschudding: de winnaars van twee der voornaamste letterkundige prijzen, de Prix Goncourt en de Prix Femina, zijn van anti-semitisme beschuldigd en indirect worden nu ook de jury's, die beide onderscheidingen nog maar enkele dagen geleden hebben toegekend, van verregaande lichtzinnigheid zo niet van medeplichtigheid be ticht. Een lid van het damesgezelschap, dat ieder jaar de Prix Femina uitdeelt, de romancière en voormalige Goncourt-winnares Beatrix Beek, heeft zich uit protest tegen de toekenning van de Femina-onderscheiding aan Louise Bellocq voor haar roman „La porte retombée" (De dichtgevallen deur) uit het comité teruggetrokken. actief aandeel in het Roemeense verzet hebben gehad en derhalve in Duitse concentratiekampen geïnterneerd zijn geweest) geenszins met de waarheid strookten. Gisterochtend kwam de com munistische „l'Humanité" met citaten van artikelen, die door de Goncourt- prijswinnaar geschreven waren in Roe meense kranten voor de dag, die op het stuk van antisemitische vuilspuiterij inderdaad geen twijfel lieten! Horia |had tijdens de oorlog, zo bleek nu onweersprekelijk, Duitsland en Italië onstuimig toegejuicht omdat in die lan den „de oude geestelijke waarden in Roemeens auteur een middelmatig schrijver Beatrix Becks aantijging lijkt wat het antisemitisme van de prijswinnares betreft, intussen wel enigszins aan vechtbaar. Weliswaar worden er in de bekroonde roman anti-joodse uitdruk kingen gebezigd, maar de schrijfster legt die in de mond van een harer per sonen zonder zich met die figuren te vereenzelvigen. De presidente van de Femina-jury, mevr. Simone, die zelf van joodse bloede is, heeft het argument van Beatrix Beek dan ook onzinnig ge noemd. Daarentegen is buiten de jury iedereen het er wel zo ongeveer over eens dat de roman van Louise Bellocg een tamelijk prullig schriftuur is, dat de onderscheiding zeker allerminst ver diende. De aanklacht van antisemitisme tegen de Goncourt-prijswinnaar, Vintila Horia, een Roemeen die in werkelijkheid Caf tan Gioglou blijkt te heten, is ongetwü- geld op degelijker gronden gebaseerd. Vorige week had zijn landgenoot Ghiorghia, de bekende auteur van de bestseller „Het vijfentwintigste uur", in Paris-Presse onthuld, dat de heldhaf tigheden die Horia door zijn uitgever werden toegedicht, (schrijver zou een ADVERTENTIE (Van onze parlementaire redacteur) In Nederland is een algemene belang stelling voor het behoud van historische monumenten pas omstreeks 1875 ont staan. Tientallen jaren is de bescher ming van monumenten overgelaten aan gemeentelijke verordeningen. Het Rijk verleende subsidie, maar het beschikte niet over bevoegdheden om vernietiging te verhinderen. Pas na de tweede we reldoorlog is in 1946 de tijdelijke rijks wet voor de monumentenzorg tot stand gekomen. Gisteravond echter heeft de Tweede Kamer algemeen hartelijke in stemming betuigd met het ontwerp voor een definitieve, moderne monumenten wet, die regelen bevat voor de bescher ming van historische gebouwen, stand beelden en zelfs hele stads- en dorps gezichten, een gracht, een plein enzo voort. Aan de hand van de reeds bestaande voorlopige lijst van Nederlandse monu menten van geschiedenis en kunst, zal de monumentenraad een register samen stellen van alle monumenten, die be scherming verdienen. Dit uitzoeken zal naar schatting vijf jaar duren. De ge meentebesturen worden in de gelegen heid gesteld hun oordeel te geven en de eigenaren en de andere belangheb benden kunnen bezwaar maken. Voor veranderingen aan beschermde monu menten is een vergunning nodig. In dien deze wordt geweigerd of er worden voorwaarden aan verbonden krijgt hij een naar billijkheid te bepalen tege moetkoming. De K.V.P.-er mr. Baeten diende een amendement in dat recht zou verlenen op volledige schadevergoeding. Geen onderhoudsplicht Het is de bedoeling de gewoonte te handhaven door overleg en overreding en door het verlenen van subsidies de instandhouding van monumenten te be vorderen. In afwijking van de oorspron kelijke plannen bevat het wetsontwerp geen onderhoudsplicht. Dat betreurden de Christelijk-Historische mr. Diepen horst en de socialist Willems, omdat het niet de bedoeling kan zijn verval len ruïnes te beschermen. „We moeten voor onze historische cultuurmonumen ten financiële offers over hebben." Daarentegen waren de liberale me vrouw ir. Kuiper-Struyk en de Anti- Revolutionair mr. Roosjes juist verheugd, dat in het wetsontwerp geen onder houdsplicht is opgenomen. De eigenaar zal op een monument meer prijs stel len, zo de K.V.P.-er mr. Baeten, naarmate het minder tot een last voor hem wordt gemaakt. Kerkelijke werken Staatssecretaris Scholten maakte er op attent, dat bij het verlenen van sub sidie voor restauratie de voorwaarde wordt gesteld, dat de eigenaar tot ver der onderhoud verplicht is. Wanneer een beschermd monument wordt ge bruikt op een manier, waardoor het in gevaar wordt gebracht, is de minister bevoegd in te grijpen voor rekening van dc eigenaar. Tegen de onderhoudsplicht hadden vooral ook de kerken bezwaar, omdat de overheid dan bepaalde kosten zou kunnen opleggen, waardoor ander ker kelijk werk achterwege zou moeten blij ven. Het voorschrijven van een onder houdsplicht zou in vele gevallen nopen tot honderd procent subsidie. De laatste jaren is op grond van de tijdelijke monumentenwet per jaar 5 tot 9 mil joen gulden subsidie verleend. Het is de bedoeling het bedrag te verhogen tot 10 miljoen gulden. De argumenten van de staatssecreta ris hadden de heer Willems niet over tuigd. Hij diende een amendement in teneinde de onderhoudsplicht in de wet op te nemen. Geen verzamelaar Aan de mogelijkheid van onteigening, waarop de heer Willems had aange drongen, had staatssecretaris Scholten geen behoefte omdat het Rijk geen verzamelaar van monumenten dient te zijn. De onteigening van kerkelijke mo numenten door de staat, zou zeker niet te aanvaarden zijn. In het geval van een stads- of dorps gezicht wilden de heren Baeten en Wil lems ook bomen, respectievelijk be plantingen, beschermen. Zij dienden daartoe een amendement in. De staats secretaris had er ernstig bezwaar tegen. Bomen hebben een ander karakter dan stenen monumenten. Levende zaken ho ren in een monumentenwet niet thuis. De stemming over het wetsontwerp en de amendementen werd vannacht uitgesteld tot vanmiddag. Het wetsontwerp beschermt ook his torische vondsten (geen fossielen) bij opgravingen. Alleen diensten en instel lingen mogen dit graafwerk verrichten. Indien iemand door graafwerk op zijn terrein schade lijdt, wordt deze door het Rijk vergoed. De historische vond sten worden eigendom van de dienst of instelling, die het graafwerk heeft verricht. De grondeigenaar ontvangt de helft van de waarde van een vondst. Wie toevallig bij graaf- of baggerwerk iets van historische waarde vindt, is verplicht daarvan binnen drie dagen kennis te geven aan de burgemeester. NAAR BETERE VRIJE TIJDSBESTEDING De Stichting ter bevordering van de zelfwerkzaamheid „Uw vr|je tijd" heeft de aandacht van het Nederlandse be drijfsleven gevraagd voor een plan voor een collectieve actie voor betere vrije tijdsbesteding. De actie heeft slechts de functie, zo wordt in een brochure aan de bedrijven gezegd, „een geestesinstelling in zo breed mogelijke kring ingang te doen vinden. Zij zou moeten worden gevoerd via alle moderne middelen van communi catie en propaganda, zoals pers, radio, televisie en tentoonstellingen". In de brochure wordt opgemerkt, dat zowel ieder Nederlands individu, als overheid, bedrijfsleven en vakverenigin gen, benevens instellingen en vereni gingen, die zich reeds op het terrein van de vrijetijdsbesteding bewegen, be lang bij de actie hebben. Voorgesteld wordt een werkcomité te vormen, waar in de Stichting „Uw vrije tijd" rege ring, bedrijfsleven en vakverenigingen zitting zouden moeten hebben. ere waren hersteld en de geest van vrijmetselarij en jodendom was uitge bannen" In een ander artikel werd de Fiihrer even geestdriftig bejubeld en werd met blijdschap geconstateerd dat „de ganse mensheid die naar vrijheid haakt, zich nu achter Hitler had ge plaatst, die Napoleon als historisch fi guur dan ook definitief heeft overvleu geld". Met „droefenis" moest de Roe meense schrijver in juni 1940 voorts vaststellen dat Frankrijk, waar hij zich later vestigen zou. „in een poel van de cadentie verkommerde, waaruit alleen de nederlaag het misschien nog zou kunnen doen verrijzen" Politiek en letteren Vintila Horia heeft desgevraagd gis teren niet ontkend dat hij al dit fraais inderdaad geschreven heeft. Hij had al tijd rechtse idealen aangehangen, zo merkte hij op, maar hij begreep ook niet waarom al die oude koeien nu zo nodig uit de sloot moesten worden ge haald. De secretaris-generaal en woordvoer der van de Goncourt-jury, Gerard Bau er, deelde van zijn kant mede, dat hem tevoren bij de informatie bij de Roe meense ambassade in Parijs en bij het Franse ministerie van Buitenlandse Za ken, niet gebleken was dat Horia on waardig voor de onderscheiding geacht zou moeten worden. Bauer wees er bo vendien op dat alleen literaire maatsta ven plegen te worden aangelegd en zo hadden schrijvers van allerhande poli- V Nu is er... Een wondermiddelWrijf een wi Clipp in de nog vochtige huid. Dit v komt „afwashanden". U merkt 't na behandeling: de huid blijft gaaf en k» Uw handen zijn zacht als fluweel! hèt middel tegen afwashanden tieke en religieuze overtuiging in de loop der Jaren de Goncourt kunnen ontvan gen Aan de prijs, die Horia is toege vallen, zou vanwege de jury dan ook niet meer getornd worden. Volgens de statuten van het genoot schap moet de prijs ln de december maand worden uitgereikt en die uit reiking van een cheque van 5000 oude franken zal maandag a.s. dan ook gewoon geschieden. Tenzij, zo op perde Bauer listig, Horia zelf van die ceremonie af zou willen zien. De be kroonde schrijver die eerst had gezegd niet te zullen verschijnen, heeft giste ren meegedeeld dat men voor die plech tigheid of die formaliteit zeker wel op hem zou mogen rekenen!! Hoe afstotend de geciteerde zinssne- den uit de artikelen van Horia ook mo gen zijn, in beginsel behoeft zijn lite raire betekenis daardoor nog niet te worden aangetast. Een der belangrijkste figuren van de moderne Franse letter kunde Celine heeft in zijn boeken de grofste aanvaljen op de joden gedaan en niettemin blijft zijn literaire groot heid boven alle twijfel verheven. Ook is het waar dat in Horia's bekroonde roman geen enkele „rassistische" op merking valt te signaleren. Helaas voor hem wordt zijn letterkundige waarde over het algemeen maar tamelijk laag aangeslagen zodat voor Horia en voor zijn uitgever gevreesd mag wor den dat de laatste Goncourt de gebrui kelijke oplagecijfers (die tussen de hon- der- en de vierhonderd-duizend exem plaren liggen) na deze jongste gebeurte nissen vermoedelijk wel niet zal weten te bereiken. In huis van beivaring (Van onze Amsterdamse correspondent) In het Huis van Bewaring aan de Weteringschans te Amsterdam heeft de directeur van de gefailleerde N.V. Socrates, de heer Nicolaas den Besten, een der moeilijkste puzzels van zijn leven voorgelegd ge kregen. Nadat hij vrijdag jongstleden in gijzeling werd gesteld omdat hij naar het oordeel van de rechtbank de curator mr. C. D. van Vliet inlichtingen zou hebben onthouden, die voor de afwikkeling van het faillissement noodzakelijk zijn, is hij aan het cijferen gezet. deur van „Die Heilige Tat". Beide po litiemannen namen hem desondanks mee naar het hoofdbureau. Hij zal zater dag a.s. voor de officier van Justitie worden geleid. De heer Volraat beweert, dat hij am bassadeur voor Zwitserland is van „Die Enkele nagenoeg onoplosbare puzzels Naar wij vernemen is hem thans ver zocht een schriftelijke verklaring te ge ven over de achtergrond van een aantal posten waarmee curator noch accoun tant raad weet. De belangrijkste raad sels die hij moet oplossen z|jn: Waar zijn de vindplaatsen van de bouwmaterialen en gereedschappen ten bedrage van 257.000,gulden? C Wat is tot in details de bestemming geweest van de 4,8 miljoen gulden, die onder andere door de Bank für Gemein- wirtschaft als kredieten zijn verstrekt? Welke debiteuren zouden het door Socrates opgegeven bedrag van 3.626.000 gulden schuldig zijn en hoe zijn die vorderingen ontstaan? Gisteren zei de raadsman van de heer Den Besten, mr. H. B. Wieringa, van mening te zijn, dat artikel 87 van de Faillissementswet, dat de mogelijkheid tot gijzeling geeft, niet juist zou zijn gehanteerd. Hier is geen sprake van duidelijke weigerachtigheid ten aanzien van het geven van inlichtingen, zo is zijn standpunt. De heer Den Besten wil wel inlichtingen geven, maar '-an niet omdat hij het zelf niet meer weet. Laconiek Het hoofd van de afdelng zwendel van de Centrale Recherche te Amsterdam, hoofdinspecteur H. Molenkamp, had vrijdag jongstleden na de arrestatie van de „Heilige Tat-ambassadeur", Jolle Jansma, reeds laten doorschemeren dat de tweede functionaris van dit merk waardige genootschap, de heer M. J. J. Volraat, onmiddellijk bij zijn aankomst in Nederland zou worden gearresteerd. Gisteren in de loop van de dag stond in het dagelijkse politierapport tussen berichten over fietsendiefstallen en ver loren portemonnaies in twee laconieke zinnetjes dat een zekere M. J. J. V. was aangehouden onder verdenking van ver duistering en oplichting De 41-jarige M. J. J. Volraat is een van de steunpilaren van de mysterieuze organisatie „Die Heilige Tat", die van de N.V. Socrates een bedrag van onge veer drie en een halve ton zou hebben ontvangen voor de financiële opzet van deze in nevelen gehulde „wereldorgani satie". Vergeefs beroep Heilige Tat", een wonderlijke organisa tie. die volgens beweringen van de heren Jansma en Volraat activiteiten zou voorbereiden op cultureel, economisch en religieus gebied. Voor dit doel ont vingen zü van Socrates-directeur N. den Besten een bedrag van naar schat ting drie en een halve ton. Bovendien zouden Jansma en Volraat van kleine spaarders geld hebben ontvangen voor hun wonderlijke wereldorganisatie, waarvan de Duitser Dreis zich president noemt. De heer Volraat is in het bezit van een brief, waar in Dreis verklaart, dat hij Volraat heeft benoemd tot „am bassadeur" van ,Die Heilige Tat" voor Zwitserland met standplaats Ztirich. De heer Volraat keerde maandag avond per trein uit Wiesbaden in Am sterdam terug. Hoewel hij pas om 23.28 uur werd verwacht, kwam hij met een trein reeds om elf uur aan. Hoofdin specteur H. Molenkamp, en rechercheur G. Klein stonden hem op te wachten in de hal van het Centraal Station. Bij zijn aanhouding beriep Volraat zich op zijn „diplomatieke status" als ambassa- RECHTZAKEN STRENGE STRAF VOOR BOUWKUNDIG OPZICHTER (Van onze correspondent) De rechtbank te Maastricht heeft gis teren een 53-jarige bouwkundig opzich ter uit Maastricht veroordeeld tot 8 maanden gevangenisstraf. Hem was ten laste gelegd dat hij in 1958 en '59 resp. f.9000 en f. 27.000 te weinig op het aan giftebiljet voor inkomstenbelasting had vermeld. De officier van Justitie had 14 dagen geleden 9 maanden tegen hem ge- eist. Tijdens de behandeling van deze zaak zijn vele mistoestanden in de bouw wereld aan het licht gekomen. De op zichter kreeg regelmatig grote sommen gelds van de aannemers. In ruil hiervoor was hij dan minder streng in zijn toe zicht. Anders gebeurde het vaak dat bouwwerken ongemotiveerd werden af gekeurd. Ook liet hij de aannemers dure rekeningen voor autohuur enz. betalen Deze nota's beliepen tienduizenden gul dens. Voorts zette hij er aannemers toe aan de aannemingssom belangrijk hoger te zetten. Hij vertelde hun dan de ra ming van de architecten en eiste van de verhoogde aannemingssom zijn provisie. De verdachte heeft ontkend geld te heb ben aangenomen. Het betreft volgens hem geldleningen. Schuldbekentenissen, kwitanties enz kon hfj niet meer to nen. De opzichter zal nu eerst de acht maanden moeten uitzitten, alsvorens hij naar Afrika kan vertrekken, waar hij opnieuw een belangrijke functie in de bouwwereld heeft verkregen. Hij werd algemeen als zeer kundig op het gebied van calculatie van bouwwerken aange merkt. UITLEENBIBLIOTHEKEN NIET ONDER VESTIGINGSWET De economische politierechter te Am sterdam had een kantoorboekhandelaar te Amstelveen wegens overtreding van de vestigingswet bedrijven 1954 veroor deeld tot f 5— boete, te vervangen door één dag hechtenis. De overtreding be stond hierin, dat de kantoorboekhande laar het leesbibliotheekbedrijf heeft uit geoefend zonder vergunning van de Kamer van Koophandel en Fabrieken. De economische politierechter achtte deze overtreding strafbaar, daar het ves- tigingsbesluit leesbibliotheekbedrijf 1958 de toepassing inhoudt van de vestigings- Opheffing geëist van het militaire bewind in Soedan Verscheidene Soedanese politici heb ben in een memorandum onverwijlde opheffing van het militaire bewind van maarschalk Ibrahim Abboed en overne ming van de macht door burgers ge- eist. Tot de ondertekenaars van het memo randum behoren de leider van de An- sarbeweging, Sayee Seddik Elmahdi en oud-premier I. Elazhari, voorzitter van de Nationale Unie-partij, die op het ogenblik ontbonden is. Ook de leiders van minder belangrijke politieke groe peringen hebben het document gete kend. In het memorandum worden voorts herstel van de voorlopige grondwet, nieuwe verkiezingen en de vorming van een burgerlijke regering geëist. wet bedrijven ten aanzien van het be drijfsmatig verhuren van boeken. De Hoge Raad heeft dit vonnis heden vernietigd. Het publiek wordt aldus de Hoge Raad door het uitleenbe drijf tijdelijk in de gelegenheid gesteld over boeken te beschikken en van de inhoud ervan kennis te nemen. Het op deze wijze verspreiden van boeken dient de in artikel 7 der grond wet gewaarborgde vrijheid van drukpers. Een leesbibliotheekbedrijf mag van over heidswege dus aan geen andere regeling worden onderworpen dan die, welke de vervulling van een dienende taak onbe lemmerd laat. Op die grond werd het ten laste ge legde feit niet strafbaar verklaard. Zes jaar geëist tegen aanrander (Van onze correspondent) Het O.M. bij de Rotterdamse recht bank eiste tegen een 28-jarige stuurman bij de binnenvaart uit Maasbracht zes jaar gevangenisstraf met aftrek. Enige tijd geleden, toen de man met zijn schip te Capelle a. d. IJssel lag, heeft hij een aldaar wonende 16-jarig meisje na afloop van een dansavond onder bedreiging tegen het leven op weerzinwekkende wijze aangerand. Uit spraak 13 december as.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1960 | | pagina 7