Het schip dat een andere naam kreeg
ELK ONDERDEEL VAN DE AFWERKING
IS
ZATERDAG 26 NOVEMBER
WEKELIJKS BIJVOEGSEL
PAGINA 2
Huwelijk doet herinnering aan tragedie herleven
Bnp
ADVERTENTIE
Dezer dagen trad in Engeland een jong meisje met de naam
Jacqueline Tytrel in het hnwelijk. Die naam zegt weinig mensen in
en buiten Engeland iets. Het zegt zelfs een heleboel mensen weinig
als ze horen, dat dit kind een van de weinige overlevenden van de
„Lancastria" was. Misschien, dat de naam „Lancastria" nog wel iets
zegt in zeevaartkringen. Daar zegt men namelijk, dat het ongeluk
aanbrengt, wanneer men de naam van een schip verandert Men zal
U de naam noemen van de onderzeeboot „Thetis", die met tachtig
mensen zonk tijdens een proefvaart en die na lichting de naam
„Thunderbolt" kreeg. De „Lancastria" was ook met een andere naam
ter wereld gekomen; in maart 1914 liet de Anchorline van een werf
aan de Clyde de „Tyrrhenia" van stapel lopen, maar voor het schip
was afgebouwd, brak de oorlog uit en werd al het werk stopgezet. Na
de oorlog nam de Cunardline het schip over en liet het afbouwen. De
naam werd veranderd in „Lancastria". Het deed dienst op de Trans
atlantische lijn en werd noch beroemd noch berucht, tot de junidagen
van 1940, toen het vaartuig van een Amerikaanse reis de haven van
Liverpool binnenliep voor reparatie.
trachtten soldaten de mensen, die
hulp nodig hadden, te helpen.
Wales-Fuseliers zongen het in 1940
zo bekende lied „Roul out the barrel"
en elke soldaat had een vrouw of
een kind boven water te houden. De
.Xancastria" zonk, terwijl van alle
kanten Britse en Franse schepen kwa
men om hulp te bieden. Een van de
schepen, die de meeste overlevenden
redde, was de „Oronsay", een Engels
schip met een door bommen verniel
de boeg, dat erin slaagde veilig in
Engeland te komen met zeshonderd
geredden. Het schip had bovendien
reeds achthonderd man aan boord,
die meegenomen waren uit Narvik,
dat toen juist ontruimd was.
Halverwege Engeland kwam de
„Oronsay" een rubberboot tegen met
twee mannen in Duitse uniformen, die
De Britse admiraliteit vorderde het
schip en liet he naar Plymouth va
ren onder kapitein Rudolp Sharp. De
dag na aankomst werd de .Xancas
tria" samen met de Cunard liner
„Franconia" naar Brest gestuurd om
militairen en burgers af te halen. Het
was juni 1940 en de oorlog was in
een kritiek stadium. De reis naar
Brest was zonder bijzondere ge
beurtenissen, maar toen de schepen
de stad naderden, zagen zii vlammen
en rook: de olietanks stonden in
brand. „We zijn te laat" zei kapitein
Sharp. Een Britse torpedojager leidde
de schepen langs de Franse kust.
Terwijl zij keerden, werden ze door
Duitse bommenwerpers bestookt, waar
bij de „Franconia" zwaar werd be
schadigd en onbruikbaar gemaakt. Zo
voer de „Lancastria" alleen vaar St.
Naizaire voor het grote drama van
haar zo onavontuurlijk bestaan. Een
Franse loodsboot bracht het schip de
Loiremonding binnen. Kapitein Sharp
kreeg per radio zijn instructies om in
de eerste plaats Britse burgers op te
nemen: militairen uit de slag van
Duinkerken, die tot zover waren ge
vlucht, employé's van Britse onder
nemingen in Frankrijk, leden van het
Leger des Heils en van de AMVJ,
mannen van de Royal Alrforce en
zoveel Franse militairen als mee wil
den gaan. Een Franse loods waar
schuwde de kapitein, dat het gevaar
lijk was de Loiremonding binnen te
varen. „Ik heb mijn orders" antwoord
de kapitein Sharp, „en die gaan bo
ven alles!"
Vrouwen en kinderen eerct
Om zes uur die ochtend meerde de
„Lancastria" op de aangewezen plaats
en werden de boten neergelaten om
de eerste evacuées in te nemen. De
eerste groep, die aan boord kwam,
was een perfekt detachement van de
Royal Air Force: tweehonderdzestien
man en officieren onder bevel van
Wingcommander Douglas Macfadyen.
Vlakbij lag de „Vol turn la", die on
verwacht het doelwit werd van Duitse
bommenwerpers, maar die twee van
de aanvallers neerschoot, waarop de
andere aanvallers afdeinsdon. „Dat is
de manier" zei eerste stuurman Grat-
tidge. Een Britse pionier af deling maak
te gebruik van de daardoor ontstane
verwarring, door zijn lievelingsdieren:
een geit, drie honden en een aap, mee
aan boord te smokkelen. Het sehip
stroomde vol met burgers en militai
ren, merendeels Engelsen. Het waren
resten van regimenten en compag
nieën. pionierafdelingen, employées
van de Belgische Fairy vliegtuigfa
briek onder wie de heer en mevrouw
Tyler met hun twee jaar oude doch
tertje) en Britse piloten, die boven
België en Frankrijk waren neerge
schoten. Onder de vluchtelingen was
ook korporaal Youngs van het Britse
militaire postkantoor in Reims, die drie
zakken post bij zich had, die hij niet
had kunnen afleveren. Liever dan ze
te vernietigen of aan de vijand over
te laten, had hij de post mee terug
genomen op een bakfiets.
Tot twee uur in de middag stroom
den mensen aan boord. „Neemt u
nog meer mensen?" vroeg de kapi
tein van een torpedojager. „Ik ben
vol!" meldde Sharp. Er staan nog
tweeduizend mensen te wachten!" sein
de de torpedojager. „Ik heb zesdui
zend mensen aan boord" seinde Sharp.
„U bent de laatste hoop" seinde de
torpedojager terug.
„In Godsnaam dan" seinde Sharp
en ging door met mensen op te nemen.
HU lag met zijn schip anderhalve
kilometer uit de kust voor anker,
klaar om te vertrekken en steeds
nog kwamen er vluchtelingen.
Het was omstreeks vier uur in de
middag toen de Duitse bommenwer
pers terugkwamen. Op het voordek
viel een bom en even later sloegen
vlammen omhoog uit de gescheurde
bunkers. Een tweede bom viel door
een schoorsteen en de machinekamer.
Het schip was zwaar getroffen. Liever
dan de kans te lopen alle opvaren
den in gevaar te brengen, gaf kapi
tein Sharp bevel onmiddellijk het
schip te verlaten, voor de toestand
levensgevaarlijk zou worden. „Vrouwen
en kinderen eerst!" riep hij „mannen
blijven helpen!"
Humor in het gevaar
De eerste boot met vrouwen en kin
deren ging omlaag, maar voor deze
het water raakte, sloeg hij om en
stortte zijn inhoud in het met olie
bedekte water. De „Lancastria" be
gon meteen te zinken in een dikke
plas olie. De duizenden, die tussen
deks en in de vrachtruimten een vei
lig toevluchtsoord gevonden meenden
te hebben, stormden naar boven. On
derdeks brak een paniek uit, wat geen
wonder was, want het was er aarde
donker. Op het voordek van het bran
dende gevaarte waren matrozen bezig
met brandblusapparaten en waterslan-
99% terwijl geen meter van hen af
mensen van de AMVJ neerknielden
in gebed. Een Belgische kloosterzus
ter sprong overboord met in elk arm
een kind. Wie zij was, heeft nooit
iemand ervaren, maar de beide kin
deren waren gered door een Engel
se torpedojager. De heer en mevrouw
Tyler zagen kans met de kleine Jac
queline aan boord te komen van de
zelfde torpedojager. De „Lancastria"
maakte nu zware slagzij en er was
geen twijfel aan, dat het schip nu
spoedig zou verdwijnen in de golven.
Boten werden verkeerd neergelaten,
sloegen om, schoten uit de takels of
sloegen stuk. „Een van de roerendste
dingen die ik zag" vertelt stuurman
Grattidge, thans gepensionneerd kapi
tein, „was een luchtbed dat werd
voortgesleept door vier mannen van
de Royal Guard, met hun petten nog
op; op dat bed lag een zwaargewon
de sergeant, maar aan zijn uniform
mankeerde niets
De schipbreukelingen hadden het al
moeilijk genoeg door de dikke olie-
laag op het water, maar toen de Duit
sers brandbommen in die olie gingen
gooien, brak de hel los. De brand
bommen doofden vrij sneldaarop
doken andere vliegtuigen van de Duit
sers neer en schoten met machinegewe
ren op de vlotten en reddingsboten
Op dat moment stond kapitein Sharp
met de eerste stuurman Grattidge nog
op de brug. We springen als het dek
gelijk is met het water", zei Sharp.
Van de kust staken Franse boten af
om overlevenden te redden ondanks
de Duitse vliegtuigen.
Er waren zelfs nog humoristische
ogenblikken, zoals van die RAF-man,
die een door olie dik besmeurde pries
ter uit het water haalde en over zijn
gezicht streek. „Goddank een mens"!
ze* hij. Een kolonel van de Guards
zwom naar een andere kolonel met
een reddingsboei en zei: „Neem me
niet kwalUk, als lk van Uw boei ge
bruik maak?" „Helemaal niet" zei de
ander saluerend, „gaat Uw gang!"
Het water was ijskoud en hoewel men
niet zo erg ver uit de kust was, wer
den vele zwemmers het slachtoffer
van kramp.
De .Xancastria", met honderden
mensen op het achterdek en op de
zijkant, zonk nu snel weg, velen mee
slepend in de diepte. In het water
Maar al tc dikwijls wordt door dc beginnende, zelfs ook nog wel
eens door de vergevorderde amateur aangenomen, dat na het ontwik
kelen van de film het eigenlijke werk is gedaan en de rest van de
behandelingen niet zo belangrijk is. Aan de juiste temperatuur is volle
aandacht besteed, de voorgeschreven ontwikkeltijd is nauwkeurig
aangehouden, maar wanneer daarna de film gefixeerd, gespoeld en
gedroogd moet worden, krijgen die bewerkingen nog maar een fractie
van de benodigde zorgen. Dat kan tot ongemakken leiden!
„Vrouwen en kinderen eerst!!"
riep kapitein Sharptoen het Brit
se Cunardschip Lancastriana
bij St.-Nazaire met achtduizend
vluchtelingen aan boord door
Duitse vliegtuigen werd bescho
ten. Sharp kwam later om toen de
Laconiavoor de Afrikaanse
kust werd getorpedeerd en de
overlevenden werden beschoten.
De „Lancastria"-ramp ging in
de stroom van gebeurtenissen van
1940 voor de wereld bijna onge
merkt voorbij.
aan boord genomen wilden worden.
Gezien de stemming aan boord, was
er enige aarzeling, maar het Engels,
dat de „Duitsers" spraken was zeer
overtuigend. Het bleken twee Britse
militairen uit een Duits gevangenzie
kenhuis, die in Duitse uniformen wa
ren ontsnapt
Hoeveel mensen omkwamen bij de
ramp van de Lancastria, die In de
gebeurtenissen van 1940 bijna onge
merkt voorbijging, weet niemand. Er
waren bijna achtduizend vluchtelin
gen aan boord toen het schip ge
troffen werd; volgens Lloyds werden
er 2740 gered. Van de anderen weet
Ook de fixeervloeistof moet op Juiste
temperatuur zijn (18-20° C). Niet al
leen dat een te koud fixeerbad zeer
langzaam werkt, maar bij grote tempe-
ratuur-verschillen die in de winter
maanden uiteraard heel gemakkelijk
kunnen voorkomen bestaat kans op
een eigenaardige fout. Hierbij wordt de
gehele oppervlakte van de film met een
soort „craquelé" bedekt: kleine fijne
barstjes, zoals die ook op geglazuurd
aardewerk en in de verflaag van schil
derijen voorkomt. Deze barstjes ont
staan door het plotselinge krimpen van
de gelatinelaag van de film. Men
noemt dit: reticulatie.
Een waarschuwing dus: Breng niet
alleen de ontwikkelaar op temperatuur,
maar ook het fixeerbad. En zou u de.
fles met fixeervloeistof in de koude
kelder vergeten hebben, spoel dan
snel de film gedurende enkele ogen
blikken met water op kamertempera
tuur. Om een verdere werking van de
resten van de ontwikkelaar tegen te
gaan, wordt een beetje azijnzuur (of
gewone keukenazjjn) aan de tank toe
gevoegd (even roeren!). Daarna hebt
u rustig de tijd om ook het fixeerbad
op temperatuur te brengen. Beter is te
zorgen, dat alles klaar staat! Dan kan
de ontwikkelaar een ogenblik, voordat
men niets. Eerste stuurman Grattidge
ontkwam de dood en werd in de oor
log tankerkapitein; kapitein Sharp
werd ook gered, maar kwam twee
jaar later om toen zijn schip voor
de Westafrikaanse kust werd getor
pedeerd. De naam van dit schip
was „Laconia", de codenaam voor de
Duitse onderzeebootkapiteins om alle
opvarenden van getorpedeerde sche
pen af te maken
Cyclamen zijn beslist ideale
kamerplanten, doch men dient
ze op de juiste wijze te verzor
gen, want anders komen er
klachten. Zoti kleurige plant zet
men gaarne in de warme woon
kamer, doch die plaats is ver
keerd. De bladeren en ook de
bloemstengels zullen te veel rek
ken en de plant zakt uit el
kaar; bovendien zal er veel geel
blad gevormd worden. Al die
narigheid kan men voorkomen
als ze minder warm gezet
wordt; een zeer matig verwarm
de kamer is voor haar meer dan
voldoende. Geel blad vormt een
cyclamen ook als ze te veel en
te koud water krijgt en ook als
ze te lang met de voet in het
water staat. In de kwekerij giet
men op een bloemschotelin
de huiskamer behoeft men dat
niet te doen. Het mag wel, doch
verwijder dam na een kwartier
het restant. Het water is dan zo
afgekoeld, dat de plant toch
met de voet in het koude water
staat. Er kan ook op de pot
grond gegoten worden, doch de
knol moet droog blijven: dus
niet tussen de bladeren, in het
hart van de plant gieten Waar
het echter precies op aan komt.
het water moet beslist hand
warm zijn. Doe daarom maar
een flinke scheut warm water
door het koude heen; de plant
zal er U dankbaar voor zijn.
De bloemist heeft wel voor
goede potgrond gezorgd, doch
als de plant steeds voort moet
gaan met het vormen van nieu
we bloemknoppen, zal er toch
ook van uw kant iets tegenover
moeten staan. Men dient dus
wekelijks een weinig te bemes
ten. Voor dit doel kan men het
beste gebruik maken van de be
kende kamerplantenkunstmest.
Cyclamen mogen in augustus
en september niet in de volle
zon staan. Ook vroeg in het
voorjaar zal men ze moeten be
schermen. dooh nu vinden ze
het zonnetje heus wel prettig.
Zoek dus maar een lekker plek
je voor ze op.
Uitgebloeide bloemen draait
de bloemist tussen duim en
vingers uit de knol. Dit om te
voorkomen, dat resten, die blij
ven zitten, tot ontbinding over
gaan. In de huiskamer liggen de
omstandigheden echter heel an
ders. Daar is het veel droger en
kan het geen kwaad indien de
bloemstengels vlak onder het
blad worden afgeknipt. De res
tanten. die blijven zitten, zullen
op den duur heus wel verdro
gen.
G. KROMDIJK.
de voorgeschreven ontwikkeltijd ver
streken is, uit de tank gegoten worden.
Immers gedurende het afgieten gaat
toch de ontwikkeling door. Reken die
tijd dus mee. Even naspoelen met licht
aangezuurd water (stopbad), zoals we
zoeven al vermeldden, is uitstekend.
Na het weggieten van dit stopbad
wordt de fixeervloeistof in de tank ge
goten. Zoals we al eerder vertelden:
dit alles kan geschieden in het volle
licht, omdat de tank niet geopend
hoeft te worden.
In tegensteling met het ontwikkel-
bad heeft het fixeerbad geen merk
bare invloed op de zwarting van de
film, wanneer de tijd van behandeling
wat langer genomen wordt dan even
tueel noodzakelijk is. Een half uur fi
xeren in een normaal fixeerbad is niet
overdreven. Te kort fixeren heeft tot
gevolg, dat er resten van niet belicht
en niet uitgefixeerd zilver in de laag
achterblijven. Dit is merkbaar aan een
lichte troebeling in het negatief. Wan
neer de fixeer uitgeput is, blijft de
film op de niet-gezwarte plaatsen
melkachtig van kleur. Het grote ge
vaar van bijna uitgeputte fixeer is, dat
slechts een gedeelte van het onbelichte
zilver opgelost wordt, maar de rest zich
omzet in onoplosbare zilverzouten.
Dat wil zeggen, dat na het ont
dekken van de fout geen oplosmid
del meer bestaat en de film bedorven
is. Let er dus vooral op, dat fixeer -
baden niet uitgeput zijn. Zet in twij
felgevallen liever een nieuw bad aan,
temeer daar de kosten voor de beno
digde hoeveelheid natriumthiosulfaat
de zondagse naam voor fixeerkris-
tallen slechts een kwestie van enkele
dubbeltjes is.
Een snelfixeerbad vraagt een inwer
king van maar enkele minuten. Dit
bad is echter wat sneller uitgeput.
Wanneer de fixage achter de rug is,
volgt nog het spoelen van de film. Dit
kan ook het beste gebeuren in de tank.
De waterstraal van de kraan bij
koud winterweer is menging met iets
warmer water sterk aan te bevelen
kan op die kleine opening in het mid
den van het tankdeksel gericht worden.
Liever een half uur langer spoelen
dan vijf minuten te kort! Want de
chemicaliën moeten grondig uit de ge
latinelaag verwijderd worden, daar an
ders later verkleuring van het negatief
of een gedeeltelijke kristallisatie van
de zou tresten daarin optreedt.
Tenslotte nog het drogen. Zoek een
plaatsje op die koel niet vochtig en
vooral stofvrij is. 's Avonds een film
ontwikkelen en een nacht over te dro
gen hangen in een goed geluchte bad
kamer. of kast, betekent de volgende
ochtend een droge film stofvrij van de
klemmen te kunnen halen. Voor het
ophangen van de film en het strak
hangen is een paar filmklemmen een
prima hulpmiddeltje. De onderklem,
die meestal met een stukje lood ver
zwaard is, trekt de film recht, met de
bovenklem wordt de negatiefstrook
aan een drooglijntje opgehangen.
Het behoeft geen betoog, dat in een
vochtig vertrek wanneer de badka
mer bijv. pas gebruikte is en de con-
densdruppels nog aan de tegels han
gen de film te lang vochtig blijft. In
de zomermaanden is dit lange vochtig
blijven helemaal funest, omdat er dan
kleine gaatjes in de film kunnen ont
staan, veroorzaakt door bacteriën, die
een heerlijke voedingsbodem in de
vochtige gezwollen gelatine vinden.
NOG ENKELE ONTWIKKELTIPS
Pak nóch de droge, nóch de voch
tige filmstrook met de vingers beet,
anders dan aan de zijkanten. Vin
gerafdrukken vreten zich in de ge
latine en zijn na enige tijd vrij
wel niet meer te verwijderen.
Wetting-agent (spreek uit: wet-
ting-eedzjent) helpt prachtig om de
film vrij te maken van aanhangend
water, zodat geen kringen ontstaan
door ingedroogde waterdruppels.
Kalk in het water laat bij druppel-
vorming na het drogen die witte
kring na.
Zouden toch hardnekkige kalk-
vlekjes op de film achtergebleven
zijn, dan kunnen deze verwijderd
worden door de film door een bad
van 4% azijnzuur te halen. De film
daarna te drogen hangen en niet
meer met water afspoelen!
