Wereldberoemd laboratorium in
Leiden valt onder slopersiiand
Rademakers op voor Nederlandse
speelfilms nog ongekend niveau
Sfeer rond de
vijfde december
goed getroffen
VAN DEZE WEEK
„MAKKERS, STAAKT UW WILD GERAAS
Opgericht 1 maart 1860
Zaterdag 29 oktober 1960
Derde blad no. 30189
Vertigo
Hitchcock op zijn best
CASINO Wij hebben hier al eens
meer beweerd, dat Alfred Hitchcock tot
de knapste vakmensen in het filmvak
behoort. Wie daaraan nog mocht twij
felen. kan zich deze week in het theater
aan de Hogewoerd nog eens laten over
tuigen btf de reprise van Hitschcock
weeergaloze „Vertigo". In deze film kan
men zien, hoe een waarlijk groot re
gisseur alle middelen, die hem ten dien
ste staan, mensen, materiaal, geluid,
kleuren en wat niet al meer op geraf
fineerde wijze gebruikt. Het verhaal is
bij Hitchcock meestal ondergeschikt.
Soms is het onwaarschijnlijk, een andere
keer ongeloofwaardig, een enkele maal
zelfs absurd ook in dit geval is het
nauwelijks na te vertellen het is
de sfeer die de waarde van Hitchcocks
werken bepaalt. Zijn onderwerpen zijn
te eenzijdig om hem tot de grote film
kunstenaars te kunnen rekenen, maar
op het gebied van spanning, van het
mysterieuze, van de beklemming is hij
een ongekroonde koning. Ook zijn ac
teurs weet hij te bezielen. De attractieve
Kim Novak, die vóór deze film nauwe
lijks een prestatie van formaat had ge
leverd, is nu de belichaming van het
mysterieuze. Zij is echt de onpeilbare
vrouw met het raadselachtige verleden,
op wier spoor James Stewart wordt ge
plaatst als de voormalige politieman, die
nu wat particulier speurwerk gaat ver
richten. Al met al een voortreffelijk
enerverend filmwerk, de faam van
Hitchcock waardig.
TRIANON „Am Tag als der Regen
kam" is de zoveelste film, waarin de
moderne jeugd onder de loep wordt ge
nomen. De overvallen op de Duitse Auto
bahnen, die nog niet zo lang geleden
schering en inslag waren, hebben daar
bij kennelijk inspirerend gewerkt. Ook
hier is het een jeugdige bende, die zich
om. aan dergelijke overvallen schuldig
maakt. Waarom en hoe deze jongens
en meisjes tot het plegen van misdrijven
gekomen zijn, suggereert de film alleen
maar. De film noteert verder slechts
feiten. Dit deden ze en dat. En zo
moeten ze boeten. Allemaal even hard
en meedogenloos. Gelukkig wordt hier
door voorkomen, dat men wordt over
stelpt door een lawine van sentimentele
holle frasen, waarin de Amerikanen
vaak nogal sterk zijn. Misschien is dat
wel het positieve van deze film. Verder
is het al narigheid van begin tot eind.
Met dit onderscheid, dat 't eind nog veel
naarder is dan het begin. Het camera
werk in deze film is sfeervol, het acteren
is verdienstelijk, de spanning is vaak
voelbaar
Wilde aardbeien
AHeenverkoop voor Leidea
HOLLANTS
VISMARKT t - TELEF. 210«5
kers trekken. Ook voor de derde week
draait „Wilde aardbeien" in Studio. Na
wat wij er de vorige malen over geschre
ven hebben, behoeft dit werk en het
prachtige spel van de acteur Victor Sjö-
ström hier geen aanbeveling meer. Voor
af een interessante kleurenfilm over het
leven van de beroemde natuurvorser
Linnaeus, die zulke nauwe betrekkingen
had met de Leidse universiteit.
Prachtige Zweedse film
draait voor derde week
Studio Het uitstekende werk van de
Zweedse regisseur Ingmar Bergman
blijft de aandacht van de bioscoopbezoe-
WOENSDAG DANKDAG
VOOR HET GEWAS
Herv. gemeente 7.30 dhr. J. v. d. Hoek;
Geref. Kerk 8 uur ds. H. Sweep te
Scheveningen.
Am Tag als der Regen kam
Harde film
LIDO Fons Rademakers eerste
Nederlandse speelfilm „Dorp aan de
rivier" ivas beslist geen onverdeeld
succes. Daarvoor zaten er teveel
zwakke plekken is, terwijl de maker
er bovendien niet in was geslaagd
het fragmentarische boek van Anton
Coolen tot een logisch en harmo
nisch filmverhaal om te werken.
Toch trok deze eersteling van de
voormalige acteur terecht de aan
dacht, omdat daarin enkele frappant
sterke scènes voorkwamen van een
voor de Nederlandse produkten on
gekende suggestiviteit en expressie.
Deze - helaas veel te zeldzame - mo
menten bewezen, dat de filmer het
vak kende en zij maakten ook
nieuwsgierig naar volgende produk
ten. Nu, nummer twee is gisteren op
vele plaatsen in Nederland - ook in
Leiden - in première gegaan: „JWafc-
kers, staakt Uw wild geraas". On
danks bedenkingen, die er zijn aan
te voeren tegen dit eerste produkt
van de Nederlandse Filmproduktie
Maatschappij heeft Rademakers de
hoog gespannen verwachtingen waar
roeten te maken. Voor ons gevoel ivas
dit de beste Nederlandse speelfilm,
die wij totnutoe zagen.
Fons Rademakers heeft het zichzelf
niet gemakkelijk gemaakt. Hij heeft niet
gezocht naar een vrijwel zeker succes in
de vorm van amusement. Er is niets te
gen filmhumor. Vele bioscoopbezoekers
zoeken na de dagtaak luchtige ontspan
ning en niemand kan bezwaar maken als
hun die geboden wordt, mits verant
woord naar inhoud en vorm.
Maar filmkunst grijpt hoger en Rade-
makers heeft daarop willen mikken. Hij
heeft menselijk lief en leed gestalte wil
len geven en - geheel in overeenstem
ming met zijn uitgesproken voorkeur -
willen projecteren tegen een specifiek
Nederlandse achtergrond. Zoals de titel
reeds doet vermoeden betreft dat hier
het feest van St.-Nicolaas of misschien
beter de sfeer, die de dagen voor pak
jesavond kenmerkt. De dagen vol ver
wachting en hoop. Niet alleen voor de
kleintjes. Zelfs volwassenen hopen in
hun harten tegen beter weten in, dat
die huiselijke dagen een oplossing voor
hun problemen zal brengen.
Goed getroffen
En al spelen de goed getroffen sfeer
van vol-verwachting-klopt-ons-hart en
zelfs de Sint grote rollen in de geschie
denis, het betreft hier bepaald geen kin
derfilmpje. Integendeel, het gaat om vol
wassen problemen van drie gehuwde pa
ren. Problemen van eenzaamheid, on
trouw en opvoeding. Rademakers heeft
een te) lange aanloop nodig om al die
problematiek op het witte doek gestalte
te geven. Maar dan weet hy in verant
woorde, goed gecomponeerde beelden
hun verhaal te vertellen.
De moeilijkheden van het eerste paar,
dat na acht jaar huwelijk op haar ver
zoek uit elkaar is gegaan, zodat zy zich
volledig aan haar foto-atelier kan wij
den. Kind en eenzame ouders lijden on
der deze scheiding. Maar zelfs sinter
klaasavond kan de breuk niet helen.
Het tweede paar heeft drie kinderen
maar kun geluk lykt voor goed ver
stoord te worden door de amoureuze
avontuurt jes van de man. Hier kan on
herroepelijk onheil voorkomen worden.
FILMS jiHHuimwiiinnwiimwiHüttHüi
7-vry-;:-" --" r i.
Minder gelukkig is het derde eenvou
dige paar, dat zijn enige zoon tussen
„nozems" terecht ziet komen en zich
steeds verder van hen verwijdert.
Scherp getekend
Stuk voor stuk zijn de drama's scherp
getekend, hier en daar zelfs ontroerend.
Maar helaas is Rademakers er niet in
geslaagd deze drie afzonderlijke thema's
tot een eenheid te maken. Men krijgt het
idee, dat hij met zijn gegeven - door
Jan Blokker tot een scenario verwerkt -
eigenlijk teveel hooi op zijn vork heeft
genomen. De samenhang tussen de ver
schillende scènes is soms te vaag, waar
door een harmonische opbouw achter
wege blijft. Vele fragmenten - hoe knap
uitgewerkt ook - komen daardoor los
van het verhaal te hangen.
In hoofdzaak gaan onze bezwaren dus
uit naar het gegeven, dat in drie afzon
derlijke delen uiteenvalt, waarvan er
twee zeer boeiend en menselijk tot leven
zyn gebracht, terwijl de derde echter
niet helemaal uit de verf kwam. Ellen
Vogel en Guus Hermus geven een leven
dige vertolking van het eerste paar, on
dersteund door knappe cameraregie en -
vooral in het foto-atelier - fraaie foto
grafie. Een verrassend gevoelige Yoka
Berretty en Guus Oster vormen het
tweede paar, dat te elfder ure nog weer
in eikaars armen valt.
Ank van der Moer en Jan Teulings
hadden de moeilijkheid te moeten op
roeien tegen de onervarenheid van J. C.
van de Water jr. als hun zoon. Trou
wens, dat hele ,nozem"-idee kon Rade
makers niet aan. De scènes in de poffer
tjeskraam aan de Weteringschans, waar
de jongelui bijeen komen, zijn veel te ge
forceerd om te kunnen overtuigen en het
acteren is droevig.
Jonge kinderen
Maar waar hij met de oudere jeugd
faalt, met hele jonge kinderen weet de
regisseur prachtige effecten te bereiken.
Heel sterk is bijv. de scène, waar een
jongetje geconfronteerd wordt met een
namaak-sinterklaas. Maar het is waar
lijk niet hier alleen dat Rademakers zijn
vakmanschap toont. De dialogen tussen
Ellen Vogel en Guus Hermus, de aan
loop met documentaire inslag, de slot
scènes als Hermus in een sintenpak weg
loopt, het winkelen van Ank van der
Moer en Mieke Verstraete. de idiote pila-
rendans van Zwarte Pieten, de kostelijke
tochten van vele Sinten door de donkere
binnenstad en vele andere scènes, het
zijn evenzovele bewijzen van een aan
wezig talent.
Een talent echter, dat voor ons gevoel
door het ontbreken van een harmonische
opbouw van het verhaal nog niet tot vol
le ontplooiing kon komen, maar deson
danks een niveau bereikte, welke wij nog
nimmer in een Nederlandse speelfilm
zagen.
Simson en Delila
Reprise van een
kleurrijk schouwspel
LUXOR Het is alweer wat jaartjes
geleden, dat wy „Simson en Delila" in
de Sleutelstad zagen. Maar nog steeds
herinneren wy ons levendig de machtige
massascenes, waarin de enige tyd ge
leden overleden filmpionier Cecil B. De-
Mille op zijn best was.
Zoals bekend heeft DeMille menigmaal
uit de bijbel geput voor een film. Zo
ook voor deze rolprent. Hij heeft daar
voor een van de spectaculairste episodes
gekozen, de geschiedenis van Simson.
De overbekende geschiedenis van de
oersterke Simson. die zyn krachten ver
loor, toen hij zwichtte voor de verleide
lijkheden van een beeldschone, maar
sluwe vrouw, biedt alle aspecten voor
de door DeMille zo geliefde massale
beelden en sprekende effecten. Hij heeft
het verhaal van Simson, die met
YOKA BERRETTY
met drie van de kinderen, die zo'n
hartveroverende rol spelen in Fons
Rademakers „Makkers, staakt uw
wild geraas".
zijn handen een leeuw bedwong, die
in zijn eentje een leger op de vlucht
joeg en die zelfs door zijn immense
kracht de pilaren van een tempel omver
kon trekken, maar die tenonder ging
aan de charmes van een „zwakke" vrouw
vrijwel op de voet gevolgd. Het bood
DeMille voldoende gelegenheid om zich
op het witte doek uit te leven. Maar
daarbij heeft hij niet geschroomd de
geschiedenis hier en daar wat te ro
mantiseren en de knaleffecten wat te
verdiepen, waar dat in zijn filmkraam 1
te pas kwam. Hy heeft in de eerste
plaats gestreefd naar het maken van
een kleurrijk, kapitaal schouwspel en
als zodanig is hij voor honderd procent
geslaagd Of hij daarbij de sfeer van I
de bybel niet enig geweld heeft aan
gedaan, is een vraag, waarover men i
lang en uitgebreid zou kunnen discus
siëren. Wij voor onszelf menen daarop
een bevestigend antwoord te moeten
geven. Maar DeMille heeft zelf altyd
gesteld, dat hij door zijn werk velen
met de bijbel in aanraking heeft ge
bracht, die daar anders niet toe geko
men zouden zijn. Hetgeen eveneens waar
is.
Maar dat alles neemt niet weg, dat j
hy filmtechnisch gezien een boeiend,
knap werkstuk heeft afgeleverd, wat als
kleurryk spektakelstuk ongetwijfeld het
aanzien volkomen waard is.
De martiale Victor Mature is een
waarlijk imposante Simson en aan Hedy
Lamarr had DeMille de taak toebedeeld
door haar charmes deze krachtmens op
zijn knieën te krijgen. Zij doet dat op
bijzonder suggestieve wijze.
Opstand in de Kaukasus
Mooie vrouwen
en pistolen
REX Wat was het vroeger, ten
tijde van tsaar Alexander II, toch mooi.
Maar wat was het leven toen ook wreed.
Naast romantische academie-bals, de af
schuwelijkste oorlogen. Naast de heer
lijkste wandelingen in bloeiende parken
met schone jonkvrouwen, het pistool,
het geweer en de sabel.
Voor de zoon van sjeik Shamil Giamal,
begon het allemaal zo mooi. Romances
aan het keizerlijke hof in Petersburg,
erekruisen, het strenge, maar toch ook
zo vrolijke leven in de akademie. Abrupt
komt aan dit leventje een einde. Zijn
vader komt namelyk tegen het tsaren-
regime in opstand. Hij proclameert de
„Heilige Oorlog" als hem ter ore komt,
dat zoonlief het leven van de tsaar
heeft gered. U moet namelyk weten,
dat Shamil. toen zijn zoon nog klein
was. ook rebelleerde tegen tsaar Alex
ander II. Maar het Russische leger
dreigde hem en de zynen te vernietigen.
Alleen door zijn zoon naar St.-Peters-
burg te sturen kon Shamil zijn volk
voor volledige uitroeiing behoeden. Ja
renlang heeft de sjeik zich ingehouden,
omdat als hij weer een oorlog begon,
zijn zoon daar het slachtoffer van zou
worden. Als hy echter hoort, dat een
aanslag op tsaar Alexander mislukt door
toedoen van de zoon van Shamil, be
schouwt hij Giamal als een verrader.
Niets kan hem nu meer weerhouden
ten stryde te trekken en het juk van
de Russen van zich af te schudden.
Maar het hof in St.-Petersburg heeft
een plan om onnodig bloedvergieten te
voorkomen. Giamal moet trachten zijn
vader tot andere gedachten te brengen.
Of dat lukt?
Giamal verkeert in een moeilyke po
sitie. Enerzyds wil hy zyn volk niet
verraden, anderzyds kan hy toch niet
die haat opbrengen om tegen de Russen
te vechten.
Aan de Zonneveldstraat in de Sleutelstad
klinken de slopershamers en dreunen de neer
vallende muren. In een zee van stof en puin gaat
een wereldberoemd laboratorium te gronde om
plaats te maken voor de uitbreiding van een niet
minder befaamd instituut. Vorig jaar werd het
nieuwe laboratorium voor fysiologie in het com
plex van het Academisch Ziekenhuis geopend:
een unicum van doeltreffende moderne inrichting
en outillage in de ganse wereld. Het oude labora
torium voor fysiologie kwam toen leeg te staan.
Nu verdwijnt dit wetenschappelijke heiligdom
waar door Willem Einthoven een Nobelprijs ver
diend werd door zijn grondlegging van de cardio-
grafie, het medisch specialisme dat in de afge
lopen decennia voor zo tallozen het leven en een
genietbaar leven in plaats van dood en lijden heeft
betekend.
In dit hokkerige laboratorium aan de Zonne
veldstraat vervaardigde prof. Einthoven in het
begin van deze eeuw zijn eerste snaargalvano
meter waaruit in de jaren nadien een beter begrip
voor de functie en de afwijkingen van het men
selijke hart werden geboren.
In de dertiger jaren werden de Leidse medische
laboratoria en klinieken geleidelijk overgebracht
uit verspreide posities in de binnenstad naar het
terrein aan de Rijnsburgerwegdat sindsdien de
naam van Boerhaavekwartier heeft verworven.
Einthoven. de grote fysische medicus van
wereldnaam, weigerde ook zijn (reeds ouderwets
geworden) laboratorium naar daar te laten vei-
huizen. Hij wist, dat er nog veel werk voor hem
te doen was, en dat een verhuizing beslag op zijn
kostbare tijd zou leggen. Hij bleef, waar hij was.
Die situatie bleef voorduren lang na zijn dood in
september 1927. Eerst vorig jaar kon dank zij de
voortvarendheid en de offerbereidheid van velen,
onder wie vooral prof. Duyff als de tegenwoor
dige fysioloog van de Leidse Universiteit ge
noemd moet worden, een ultramodern laborato
rium voor de fysiologie in het Boerhaavekwartier
geopend worden door minister Cals.
Nu valt het laboratorium aan de Zonneveld
straat, waar een Leidse Nobelprijs verworven
werd. onder slopershanden. Zonder veel tamtam,
zonder tranen. Dit laboratorium had de eigen
wetenschappelijke norm overleefd en had de nauw
verbonden zusterwetenschap der natuurkunde
reeds lange tijd in de weg gestaan. Hoewel de
plannen nog niet definitief gereed zijn. staat wel
vast dat de ruimte, die door het opruimen van het
..oude" fysiologie wordt gewonnen, ten goede zal
komen aan de uitbreiding van het Kamerlingh
Onnes Laboratorium, dat tot zo veler verbazing
nog altijd niet door ruimtegebrek ten onder is ge
gaan.
Bijgaande foto toont het oude laboratorium in
staat van ontbinding. Overeind staat nog het op
deze foto zichtbare gedeelte waarin Einthoven
zijn grootste wetenschappelijke triomfen heeft ge
vierd. de zogenaamde „dreunvrije kamer
