Najaar in de groentetuin
Wie betaalt op 3 oktober hef gelag?
De Zonnekoning en avontuurlijke
Griek mengden zich in Siams zaken
ZATERDAG 1 OKTOBER WEKELIJKS BIJVOEGSEL PAGINA 4
Maar zij moesten op vernederende wijze de aftocht
blazen - Alleen Jan Compagnie mocht blijven
HOE WERKT HET?
•om too o
o oom ooo o» o
Elke toets van de zender komt overeen
met één der 32 tekens. Daarvan zijn er
3 voor het bedienen van de machine
(nieuweregel enz.).Eén toets kondigt
aan dat er letters volgen en een andere
cijfers. Daardoor is het mogelijk 26 te
kens te gebruiken voor het alfabet en
dezelfde 26 nog eens voor cijfers, lees
tekens en diensttekens.
ontvanger
(vi)
De Franse staat bemoeide zich in vroeger eeuwen veel intensiever
met overzeese handelsondernemingen en kolonisatie dan de Neder
landse of de Engelse. Toen de Fransen omstreeks 1660 de blik richt
ten op Siam, bleek dan ook al spoedig, dat de Franse regering en,
vooral, de Franse koning een zeer levendige belangstelling koesterden
voor dat land. Die Franse koning was de machtige Lodewijk XIV, de
„Zonnekoning", zoals hij werd en wordt genoemd. De Zonnekoning
wilde kort gezegd Siam tot bondgenoot van Frankrijk maken,
hetgeen in feite betekent, dat hij het Rijk van de Witte Olifant de rol
van vazalstaat had toebedeeld. Bovendien aldus stelde Lodewijk
XIV zich de toekomst voor zou Siam dan het uitgangspunt en de
operatiebasis moeten worden voor de kerstening van geheel Achter-
Indië.
Franse opzet was
bijzonder handig
Het was zonder twijfel een groots
opgezet plan. Hoe dacht de Zonneko
ning het te verwezenlijken? Drie „in
strumenten" meende hij te kunnen ge
bruiken, te weten:
1. de Rooms Katholieke Kerk, en in
zonderheid de paters Jezuïeten, die als
missionarissen zouden moeten uittrek
ken naar Siam;
2. de wens van de sedert 1657 in
Siam regerende koning Phra Narai om
de vooral na het Verdrag-De Bitter
van 1664 zeer sterk geworden invloed
van Jan Compagnie te neutraliseren
door steun te zoeken bij een andere
Europese mogendheid dan Nederland;
3. het verlangen naar macht en in
vloed van de ondernemende Griekse
avonturier Konstantijn Phaulkon, die
tydens de regering van Phra Narai,
tot hoog aanzien was gekomen in
Siam.
Het tijdvak der Siamese geschiedenis,
waarin de Fransen en Phaulkon
„Monsieur Constance" noemden de
Fransen hem, terwijl de Siamezen hem
Chao Phya Wichayen noemden op
de voorgrond traden, is niet slechts
belangrijk op louter-historische gron
den, maar ook was zij dat voor
de Nederlands-Siamese betrekkingen.
Daarom willen wij er hier het een en
ander over vertellen.
In het jaar 1662 vestigde zich in
Ayuthia een aantal Franse paters-Je-
zuiten. De Siamese vorst was hun
terwille. Zij kregen grond en toestem
ming om een kerk te bouwen. Zij
moesten de koning van advies dienen
bij de bouw van een nieuwe residentie
Lopburi daar de vorst Ayuthia
niet langer veilig achtte. Inmiddels was
Konstantijn Phaulkon, die als scheeps
jongen in 1656 van een Engels schip
was gedrost, een belangrijke figuur in
Ayuthia geworden. Hij slaagde erin,
het vertrouwen des konings te winnen
en bracht het tot eerste minister. Als
koninklijk commissaris voor de buiten
landse handel had hij de vrije handel
sterk bevorderd en zich daardoor de
vijandschap van de Engelse Oost-In
dische Compagnie op de hals gehaald,
terwijl ook Jan Compagnie in hem een
gevaarlijke tegenstander zag. Meer en
meer koos Phaulkon partij voor de
Fransen, vooral na zijn overgang tot
de R.-K. Kerk. In samenwerking met
de Jezuieten organiseerde hij de uit
wisseling van „dure" gezantschappen
tussen het Hof in Ayuthia en dat van
de Zonnekoning.
Jan Compagnie mocht zich vanzelf
sprekend niet verheugen in de vriend
schap der Fransen. Een hunner (Nico
las Gervaise), die geruime tyd in Ayu
thia had vertoefd, stelde (ten onrech
te) vast, dat de Siamezen geen volk
meer moesten vrezen dan de Hollan
ders. „Zjj hebben zich nog niet open-
lyk tot vijanden van Siam verklaard,
maar het gerucht gaat, datals zij
dc gelegenheid hadden gekregen, zij
bij verrassing de stad Bangkok, de
Sleutel van Siam dus, hadden willen
veroverenVolgens enige Franse of
ficierenwaren de Hollanders van
plan, Monsieur Constance te kidnap
pen. Het was de winst op peper, die
hem er toe bracht, de Siamezen te
verraden.„U ziet het, de Franse
propaganda-molen draaide op volle
toeren in die dagen! Niettemin moest
zelfs Gervaise toegeven, dat de Neder
landse handel in Siam zeer belangrijk
was en dat de factorij tot de mooiste
gebouwen van Siam behoorde. Wat de
Fransen betreft, over hen schreef Ger
vaise, dat zij, hoewel laat in Siam ge
komen, zeer gezien waren en dat zij
wat de ontwikkeling van hun handel
betrof grote verwachtingen koesterden.
Franse successen
Inderdaad waren de Jezuieten er in
1676 in geslaagd om de Siamese koning
te bewegen, een Fransman tot gou
verneur van het tin-eiland Puket te
benoemen. Tien jaar later konden de
Fransen, dank zij de steun van Phaul
kon, een gunstig handelsverdrag met
Siam afsluiten. Deze overeenkomst gaf
de inmiddels in het leven geroepen
(Franse) „Compagnie Royale des Indes
Orientales" het recht, in Siam vrij
handel te drijven en bovendien het
aankoopmonopolie van het tin van
Puket. De Siamese koning droeg voorts
de haven Singora aan de Fransen
over en stond hun toe, daar verster
kingen aan te leggen. Lodewijk XIV
zat intussen niet stil. In 1687 zond
hij een troepenmacht ter. sterkte van
1400 man onder bevel van de maar
schalk De Farges naar Siam.
De Fransen bezetten een fort nabij
Bangkok, zodat zy de Menam Chao
Phya beheersten en daardoor de weg
(van zee) naar Ayuthia. Eventueel
zouden zij dus de schepen van Jan
Compagnie kunnen beletten om naar
de factorij op te varen. Ook de haven
van Mergui kreeg een Franse bezet
ting. De missionarissen stelden alles
in het werk om de Siamezen te be
keren. Reeds hoopten zij ook de Sia
mese koning voor het Christendom te
winnen. Het begon er inderdaad een
beetje bedenkelijk uit te zien voor de
Hollanders, doch Jan Compagnie hield
het hoofd koel en dacht: onze tyd
komt ook! Dat had hij goed gezien.
Phaulkon gemarteld
Koning Phra Narai begon zich echter
te verzetten tegen de stijgende invloed
der missionarissen en hun streven om
hem te bekeren. Daarom besloot
Phaulkon om in 1688 met Franse steun
alle troonpretendenten uit te schakelen
en een van hem afhankelijke schoon
zoon des konings op de troon te bren
gen. Dit plan lekte uit. De anti-Franse
partij besloot toen te handelen. Phra
Narai werd afgezet en stierf kort na
dien. Phaulkon kwam in gevangen
schap en werd beschuldigd van een
poging om de Siamese kroon aan
Lodewijk XIV over te dragen, dus van
hoogverraad. Hij moest vreselijke mar
telingen ondergaan, waaraan hij be
zweek. De Siamese regering confis
queerde Phaulkon's goederen en ver
kocht mevrouw Phaulkon en verdere
familie van de avonturier als slaven!!
Er ontstond een openlijke strijd
tussen de Franse troependetachemen
ten en het Siamese leger. De Fransen
vochten dapper, doch waren tegen de
meerderheid niet opgewassen. Het gar
nizoen van Mergui verkreeg vrije af
tocht op Britse en Siamese schepen
naar de Franse bezitting Pondicherry
in India. De nog in leven zijnde resten
der nabij Bangkok gelegerde troepen
kregen eveneens verlof om naar India
te vertrekken.
Zeer zwaar hadden de missionarissen
en bekeerlingen het te verduren. Velen
hunner werden op afschuwelijke ma
nier gemarteld en nadien in vochtige,
stinkende kerkers geworpen. Honder
den stierven op het schavot. Geseling
en andere barbaarse kwellingen waren
aan de orde van de dag. De haat tegen
de Fransen inspireerde overheid en
volk tot die handelingen. Het was
Aan de vooravond van het
3-oktoberfeest wordt iedere
rechtgeaarde Leienaar een
beetje onrustig!
Hij slaapt iets minder vast
dan gewoonlijk, wat niet ver
standig is, omdat de „dag der
dagen" voor hem de ver
moeiendste van het hele jaar
wordt.
Hij wil natuurlijk „ólles" mee
maken en dat „alles" is héél
veel!
Het begint al voor dag en
dauw en het eindigt pas na mid
dernacht Je moet er maar
tégen kunnen
Wie het hele, door het bestuur
zorgvuldig samengestelde pro
gramma. wil verstouwen, ploft
midden in de nacht gebroken in
z'n bed, wat te onplezieriger is,
omdat 't de volgende dag weer
een gewone werkdag is, die hem
volledig opeisen zal.
Maar een Leidenaar zou geen
goeie Leienaar zijn, als-ie zich
daardoor van het „feesten" zou
laten weerhouden.
Het 3-oktoberfeest is 't jaar
lijkse uitje, dat ernst en
luim vereent.
Met gepaste ernst wordt Lei-
dens Ontzet uit de wrede
Spaanse hand herdacht, met
uitgelaten vrolijkheid nemen de
nazaten van dappere voorvade
ren de gelegenheid te baat, er
eens een dag op uit te trekken,
zich te goed te doen aan huts
pot, haring en wittebrood, de
drie ingrediënten, die de Leide-
naars na een lange hongertijd,
buiten zichzelf van vreugde
brachten.
Men hoopt natuurlij k op goed
weer, want om een ganse lange
dag in de regen rond te lopen,
is geen pretje.
Laat liever de zon maar schij
nen, dan is het Schuttersveld
goed droog en de Optocht ziet
er kleuriger en fleuriger uit dan
ooit!
Zo wordt ria het kiezen
van een abonneenummer
ter controle het teken
•oo»o(als cijfer).Met wie
geseindwaarop het
opgeroepen toestel auto
matisch zijn naamgever
(codenaam) terugseint.
Als letter geeft •oo»o
ech ter een d weer.
Gezicht op de Menam Chao
bij BangkokOp de voorgrond een
der bizar gevormde tempeldaken,
die typisch zijn voor Siam en die
ook Jan Compagnie en zijn maats
herhaaldelijk bewonderden.
voortaan streng verboden om de Chris
telijke leer te prediken en Christelijke
boeken te drukken of te verspreiden.
Volledig gefaald
Intussen was 's konings broeder,
Phra Petraja, tot heerser gekroond.
Het was toen definitief uit met de
grote dromen der Fransen. De Zonne
koning en zijn avontuurlijke Griekse
helper „Monsieur Constance" hadden
volledig gefaald. Ware dit niet het
geval geweest, dan was Lodewijk XIV
er misschien in geslaagd om naast het
Britse Voor-Indië een Frans Achter -
Indië te stichten, hetgeen de loop der
Zuidoost-Aziatische geschiedenis aan
merkelijk gewijzigd zou hebben!!
Toen Kampfer in 1690 Siam bezocht,
zaten alle nog aanwezige Fransen,
vrijwel uitsluitend geestelijken, in de
gevangenissen. Hij bezocht enige hun
ner daar. En hij stelde voorts vast, dat
niet alleen de Fransen, maar ook de
Engelsen uit het Rijk van de Witte
Olifant verdwenen waren. Alleen de
Nederlanders hadden verlof ge
kregen om te blijven.
Waarom was dit aan Jan Com
pagnie toegestaan?
Het voorlichtingsbureau voor de voe
ding meldt:
Zo langzamerhand wordt het weer
tijd om afscheid te nemen van de zo
mergroenten. Daarom niet getreurd. Er
blijft keus genoeg in de groentewin
kel en gezonde en lekkere groentescho
tels zyn werkelijk niet voorbehouden
aan voorjaar en zomer. Het is over
bekend, dat veel „wintergroenten" in
deze tijd extra sappig en mals zijn (al
klinkt dat misschien wat vreemd voor
een kool of wortel) Zij zijn dan ook
vlugger gaar dan hun latere familie
leden; soms is een kooktijd van ruim
een kwartier al voldoende. Ook voor
rauwe slaatjes is zomerkooi uitstekend
geschikt.
Recepten voor 4 personen.
Slaatje van savooiekool met tomaat:
200 gram savooiekool, 250 gram to
maten, peterselie, een uitje of bieslook
(een augurk), slasaus. De kool schoon
maken en fijnsnyden of raspen. De to
maten wassen (schillen) en in stukjes
snijden. De peterselie en ui of bieslook
schoonmaken en fynsnijden (evenals de
augurk). Alle groenten dooreenmengen
en het slaatje op smaak afmaken met
een slasaus.
Bami goreng:
350 gram mie, 200 gram doorregen
varkenslappen, zo mogelijk 50 gram
garnalen, 2 middelmatig grote preien
bosje selderij, V4 savooiekool, desga
wenst 100 gram taugé, 1 teentje knofc
look, 4. sjalotjes of 1 middelmatig
grote ul, reuzel of olie, zout, peper,
ketjap, (sojasaus), citroen.
Voor de garnering: 1 k 2 eieren, 4
sjalotjes of middelmatig grote ui.
Het varkensvlees met 2 dl kokend
water met zout opzetten en een half
uur zachtjes koken. Het gare vlees uit
de bouillon nemen en in dobbelsteen
tjes snijden Prei, sederij en kool
schoonmaken en snipperen. De taugé
van doppen en worteltjes ontdoen.
Sjalotten en knoflook fijnsnipperen,
niet mengen. De mie, afhankelijk van
het voorschrift op de verpakking, in
kokend water met zout weken (2 a 2>£
uur) of met kokend water opzetten en
10 minuten zachtjes laten doorko
ken. Met twee vorken de koekjes uit
elkaar halen. Wanneer de mie gaar is,
de massa op een vergiet laten uitlek
ken.
De blokjes varkensvlees met iets reu
zel of olie bakken tot ze licht bruin
worden. Peper en zout onder het bak
ken toevoegen. De gesnipperde knof
look even meebakken en als hij licht
bruin begint te worden, de groenten
toevoegen. Deze onder voortdurende
omscheppen fruiten, doch vooral niét
gaar laten worden. Daarna de mie en
de garnalen erbij voegen en voorzich
tig mengen. De mie niet stuk roeren.
Zonodig de bouillon erbij gieten en
het mengsel op smaak afmaken met
ketjap en citroensap (oorspronkelijk
wordt hierbij ook nog een theelepel
ve-tsin gebruikt, een wit poeder dat
het aroma verhoogt). Voor de garne
ring: van de eieren dunne omeletjes
bakken en deze in zeer fijne reepjes
snijden, de sjalotjes of uien krokant
bakken in ruim olie. De bami goreng
opdoen in een open schaal. De boven
kant bestrooien met de reepjes omelet
en gebakken uien. Ketjap en partjes
citroen erbij presenteren.
Bleekselderij is slechts korte tijd ver
krijgbaar. De liefhebbers van deze
groente kunnen weer hun hart opha
len aan bleekselderij met ham, met een
melk- of kaassaus of in de klassieke
combinatie met pakjes merg. De bin
nenste kleine stengels van deze groen
te kunnen rauw gegeten worden met
wat zout, met slasaus of tomatenket
chup of gevuld met kwark of zachte
kaas.
Bleekselderij met hamsaus.
2 struiken bleekselderij, een dikke
plak ham van ongeveer 100 gram, 2Va
dl (1% kopje) melk, 20 gram (3 eetle
pels bloem, 20 gram (2 eetlepels) boter
of margarine, zout.
De bleekselderij schoonmaken door
een schijf aan de onderkant weg te
snijden en de buitenste grove blad
scheden te verwijderen. Ook de bla
deren en de dunne ronde stengeltjes
wegsnijden. De overgebleven bladsche
den afschrappen en in stukken snijden
van ongeveer 2 cm lengte. De selderij
opzetten met zoveel water met zout, dat
hij net onderstaat en zachtjes gaar
koken in ongeveer uur. De groente
laten uitlekken en warm houden.
De ham in kleine blokjes snijden. De
boter of margarine smelten en de ham
even zachtjes erin verwarmen. De
bloem toevoegen en door de boter of
margarine roeren. Bjj scheutjes tegelijk
de melk erbij schenken. Steeds de saus
aan de kook brengen alvorens opnieuw
melk toe te voegen. De saus nog enkele
minuten laten doorkoken en de uitge
lekte bleekselderij ermee vermengen.
Van het selderij-kooknat kan een ge
bonden soep of een groente- of toma
tensoep worden gekookt.
Die Optocht is toch nog altijd
het hoogtepunt!
Ik heb er al héél wat mee
gemaakt, maar mijn herinnering
gaat toch niet zó ver terug, dat
ik mij de eerste Reclame-Op
tocht van 1891 kan herinneren.
Dat kan ook niet, omdat de
kool toen nog mijn rustplaats
was en veilig opgeborgen in een
kool, ziet ge van een Optocht
niets.
Zo heb ik ook niet de hoogst-
merkwaardige figuur kunnen
zien van de heer A. J. C. God-
dijn uit de Haarlemmerstraat,
die in dat jaar reclame maakte
voor zijn Ameublementen en
zich fier en feestelijk in een van
zijn bureaus gestoken had.
Een zwaar karwei voor een
winkelier, die al de hele week
rechtop m u wmtce. iuUcf
staan
Een héle durf voor een nijver
middenstander, wiens ameuble
menten wellicht „the day after
the ball" weg gevlogen zijn,
maar daarvoor eerst een atle
tische heldenprestatie zonder
weerga moest leveren
De heer Goddijn verdient
daarvoor nü nog onze hulde!
Optochten zijn er in de af
gelopen 74 jaar te kust en
te keur geweest.
De vindingrijkheid ten deze is
onuitputtelijk.
Nu kunt ge kennis maken met
het „Domein van de vrouw".
Altijd een begerenswaardig on
derwerp! Ik ben benieuwd, wat
z.e üaarvan nu wei gemaakt heo-
ben!
De vrouw heeft voor haar
huishouden in deze tijd méér
nodig dan ooit.
Er zijn zóveel nieuwe vindin
gen, dat het haar wel eens
duizelt.
Welnu: misschien krijgt ze
door deze optocht ideeën te kust
en te keur en daarom zal 't
vooral voor haar zaak zijn, deze
komende optocht goed te be
kijken.
De man zal dan wel 't gelag
betalen
Voor hem, op deze juichende
dag, géén prettig vooruitzicht....
Toch staat er véél goeds te
genover
Vindt u ook niet?
FANTASIO.
De telex van het Engelse teleprinter
exchange/ is een dienst die aan abonnees
gelegenheid geeft om zelf telegrammen
te zenden aan andere abonnees die ze
zelf kunnen kiezen, hetzij meteen kies-
schijf, hetzij met de cijfertoetsen van het
toetsenbord.
De berichten worden met
behulp van een toetsenbord,
als van een schrijfmachine,
verzonden en op dezelfde wij
ze automatisch gereprodu
ceerd in één of meer ont
vangtoestellen, zodat voor
het bedienen geen speciale
vakopleiding nodig is.
Voor het overseinen wordt een code in
het tweetalliqe (binaire) stelsel gebruikt.
Daarbij zijn dus twee mogelijkheden:
stroom of geen stroom o. Men
werkt met telkens 5eenheden per te
ken, zodat er 2x2x2x2x2s 32 combina
ties mogelijk zijn die elk een teken
voorstelfen zoals a= ••000 en b=*oo««
Bij twee eenheden zijn
er vier mogelijkheden:
O# OO o
Door elke eenheid wordt
het aantal verdubbeld:
BEL
MET WIE
TERUGLOOP
WAGEN
NIEUWE
REGEL
Door het neerdrukken van een toets wordt de
pal gelicht, de zenderarm gaat draaien, en on
derbreekt bij het passeren van het stroomloze
startcontact de stroom naar de magneet, Deze
laat de pal los, zodat ook de ontvangerarm gaat
draaien. Beide armen passeren nu tegelijkertijd
de 5 contactpunten. In de zender zijn deze door
de toets volgens de code al of niet stroomgevend
geschakeld, zodat, in de ontvanger 5 hefboompjes
al of niet verschoven worden door de overgesein
de impulsen. Overeenkomstig de stand_ van de
hefboompjes wordt dan het gewenste teken op
het papier in de ontvanger afgedrukt.
Bij zender en ontvanger draait een
as met gelijke snelheid die een con-
tactarm tracht mee te nemen. Bij
beide belet een stoppal het meedraai
en van de arm. De contactarm maakt
contact, zodat stroom naar de ontvan
ger vloeit, waar een magneet de stoppal
vasthoudt
